stad sint-truiden april 2000 gemeentelijk ruimtelijk ruimtelijk structuurplan structuurplanning sint-truiden

stad sint-truiden april 2000

gemeentelijk ruimtelijk structuurplan gemeentelijk ruimtelijk structuurplan structuurplanning sint-truiden

i

Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Sint-Truiden Inhoud Inhoud ..................................................................................................................................................................... i Kaartenlijst ...........................................................................................................................................................iii Lijst van tabellen ..................................................................................................................................................iii

INLEIDING ..................................................................................................................1 1. 2. 3. 4.

Totstandkoming.................................................................................................................................... 1 Reeds doorlopen proces – start- en voorbereidende fase...................................................................... 2 Opbouw van dit gemeentelijk ruimtelijk structuurplan ........................................................................ 4 Algemene situering van de gemeente................................................................................................... 5

INFORMATIEF GEDEELTE........................................................................................7 I.

PLANNINGSCONTEXT .....................................................................................8 1. 2. 3. 4. 5. 6.

II.

Juridische context ................................................................................................................................. 8 Ruimtelijke beleidsplannen .................................................................................................................. 9 Sectorale beleidsnota’s ....................................................................................................................... 16 Relevante studies................................................................................................................................ 17 Belangrijke projecten ......................................................................................................................... 19 Situaties en ruimere ontwikkelingen met invloed op Sint-Truiden .................................................... 20

BESTAANDE RUIMTELIJKE STRUCTUUR....................................................24 1. 2. 3. 4.

Macro-structuur: Sint-Truiden in Haspengouw.................................................................................. 24 De oorspronkelijke ruimtelijke structuur............................................................................................ 25 De huidige ruimtelijke structuur van de gemeente ............................................................................. 26 Ruimtelijke structuur van de stad en de kerkdorpen .......................................................................... 31

III. BELANGRIJKE RUIMTELIJKE PROBLEMEN EN BEDREIGINGEN, KWALITEITEN EN POTENTIES ........................................................................44 1. 2. 3.

Kwaliteiten en potenties ..................................................................................................................... 44 Globale problemen ............................................................................................................................. 46 Belangrijke lokale knelpunten............................................................................................................ 50

IV. ONDERZOEK NAAR RUIMTEBEHOEFTEN VAN MAATSCHAPPELIJKE SECTOREN ........................................................................................................51 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Wonen ................................................................................................................................................ 51 Economische bedrijvigheid ................................................................................................................ 66 Landbouw........................................................................................................................................... 74 Natuur................................................................................................................................................. 82 Handel ................................................................................................................................................ 87 Gemeenschapsvoorzieningen ............................................................................................................. 89 Recreatie en toerisme ......................................................................................................................... 89 Verkeer............................................................................................................................................... 93

Studiegroep Omgeving

r307-42

ii

RICHTINGGEVEND GEDEELTE..............................................................................97 V.

WELK TOEKOMSTBEELD VOOR SINT-TRUIDEN .........................................98 1. 2. 3. 4.

Een visie als hypothese....................................................................................................................... 98 Elementen van een ruimtelijk concept.............................................................................................. 106 Gewenste ruimtelijke structuur......................................................................................................... 113 Gewenste functionele structuur ........................................................................................................ 131

VI. PROJECTEN EN MAATREGELEN.................................................................135 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Projecten en maatregelen aangaande de economisch structuur ........................................................ 136 Projecten en maatregelen aangaande de woon- en leefstructuur.................................................... 143 Projecten en maatregelen aangaande de ecologisch-landschappelijke structuur .............................. 149 Projecten en maatregelen aangaande de gewenste verkeersstructuur............................................... 158 Projecten en maatregelen aangaande de beeldwaarde ...................................................................... 167 Organisatorische maatregelen .......................................................................................................... 170 Consequenties en verwachtingen naar hogere en andere overheden ................................................ 173

VII.

PRIORITAIR AAN TE PAKKEN PROBLEEMTERREINEN.........................176

BINDEND GEDEELTE............................................................................................179 VIII.

RUIMTELIJKE KERNBESLISSINGEN ........................................................180

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Ruimtelijke kernbeslissingen aangaande de economisch-ruimtelijke structuur ............................... 180 Ruimtelijke kernbeslissingen aangaande de woon- en leefstructuur ................................................ 182 Ruimtelijke kernbeslissingen aangaande de natuurlijke en landschappelijke structuur ................... 184 Ruimtelijke kernbeslissingen aangaande de gewenste verkeersstructuur......................................... 186 Ruimtelijke kernbeslissingen met betrekking tot de beeldwaarde.................................................... 188 Ruimtelijke kernbeslissing aangaande communicatie, organisatie en de bestuurlijke opvolging .... 189

BIJLAGEN ..............................................................................................................191 1. 2. 3. 4. 5.

Bevoorrechte getuigen en andere medewerkers ............................................................................... 191 Bronnen ............................................................................................................................................ 192 Vingeroefening beekvallei als natuurverwevingsgebied .................................................................. 193 Verbods- en afstandsregels voor landbouwbedrijven....................................................................... 196 Globale ruimtebalans........................................................................................................................ 199


r307-42

iii

Kaartenlijst Kaart 1 Kaart 2 Kaart 3 Kaart 4 Kaart 5 Kaart 6a Kaart 6b Kaart 7a-e Kaart 8a-k Kaart 9 Kaart 10 Kaart 11 Kaart 12 Kaart 12bis Kaart 13

Situering wijken en dorpen in Sint-Truiden Juridische context: gewestplan Juridische context: situering (ontwerp)B.P.A.’s Macrostructuur: Sint-Truiden in zijn ruimere regio Oorspronkelijke ruimtelijke structuur (Ferraris-kaarten) Bestaande ruimtelijke structuur van de gemeente Woningdichtheden in de gemeente Bestaande ruimtelijke structuur van de (kern)stad, binnenstad en randwijken Bestaande ruimtelijke structuur van de kerkdorpen (set van kaartjes) Kwaliteiten en potenties Aanbod aan woonmogelijkheden Aanbod aan bedrijventerreinen Aanwezige gebieden met natuurlijke waarde Hoogstamboomgaarden Aanwezige landbouwgebieden

Kaart 14 Kaart 15 Kaart 16 a-o

Gewenste ruimtelijke structuur voor de hele gemeente Beeldbepalende elementen voor de hele gemeente Gewenste ruimtelijke structuur van de kernstad, het stedelijk gebied en van de kerkdorpen (structuur- en interventieschets, set van kaartjes) Gewenste functionele structuur Te ontwikkelen bedrijvenzones en handelsassen Overzicht en fasering projecten voor (volks)huisvesting Planologisch beter te beschermen natuurwaarden Gewenste verkeersstructuur Groene schakels Alternatieve tractorwegen Vingeroefening verweving natuur en landbouw in beekvalleien

Kaart 17 Kaart 18 Kaart 19 Kaart 20 Kaart 21 Kaart 22 Kaart 23 Kaart 24a-e

Lijst van tabellen Tabel 1 Tabel 2 Tabel 3 Tabel 4 Tabel 5a-c Tabel 6 Tabel 7

Sint-Truiden in een notendop Overheidsprojecten in Sint-Truiden Onbebouwde percelen eind 1996 Totale nood aan woning(ver)bouwactiviteiten in Sint-Truiden Vergelijking totale behoeften en aanbod; vergelijkingen volkshuisvesting Beschikbare oppervlakten in bedrijvenzones Verdeling van de vraag naar bedrijventerreinen over de regio’s

Tabel 8 Tabel 9

Hiërarchie van de kerkdorpen Hiërarchie van de buitenwijken


r307-42

- 1-

Inleiding

1.

Totstandkoming

De Gemeenteraad van Sint-Truiden besliste op 21 mei 1990 dat een globaal structuurplan voor het hele grondgebied zou worden uitgewerkt. Studiegroep Omgeving werd in september 1990 met deze opdracht belast. De opmaak van het globaal structuurplan is onderdeel van een breder pakket van stedenbouwkundige studie dat beoogt tot een degelijk beleid en uitbouw van een goede ruimtelijke ordening in de gemeente te komen. Deze globale opdracht omvat naast het globaal structuurplan volgende onderdelen : - uitwerken van een globale visie op de gewenste ruimtelijke ontwikkeling van de binnenstad; - vertaling van deze visie in een verruimd B.P.A. voor de binnenstad en het stationskwartier en in een inrichtingscodex voor het openbaar domein; - opstellen van een geïntegreerde gemeentelijke bouwverordening; - geven van stedenbouwkundige adviezen. In 1992 werd dit pakket nog uitgebreid met de uitwerking van eenzelfde soort verruimde B.P.A.’s voor drie randwijken van de Truiense kernstad. Hoofdopzet van het globaal structuurplan is om in een regelmatige samenspraak van het stadsbestuur met overheidsdiensten en bevolking de krachtlijnen voor de toekomstige ontwikkeling van Sint-Truiden uit te tekenen. En om van daaruit ook een aanpak en concrete maatregelen in verband met de belangrijkste problemen in de gemeente naar voor te schuiven. Na de goedkeuring van het planningsdecreet van 24 juli 1996 heeft het stadsbestuur van SintTruiden ervoor geopteerd het voorbereidende werk van de voorbije jaren op een aangepaste manier te bundelen in een gemeentelijk ruimtelijk structuurplan dat aan de bepalingen van dit decreet beantwoordt. Dit structuurplan vormt tevens een samenhangende gemeentelijke vertaling van en antwoord op zowel het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen als het in opmaak zijnde provinciaal ruimtelijk structuurplan Limburg.


r307-42

- 2-

2.

Reeds doorlopen proces – start- en voorbereidende fase

2.1.

Structuur en activiteiten

Gedurende de hele periode 1991-1997 is de uitwerking van het gehele pakket begeleid door een ambtelijke begeleidingsgroep met diensthoofden en afgevaardigden van de meest betrokken diensten 1. Tot 1995 gebeurde dit onder voorzitterschap van de schepen voor ruimtelijke ordening en met medewerking van een externe inspraakbegeleider. Eveneens gedurende deze hele periode is de Gemeentelijke Commissie van Advies (GARO) met wisselende intervallen bij het beleidsvoorbereidende werk voor dit hele pakket aan instrumenten betrokken. Gedurende de periode 1991 – 1994 is de uitwerking van het gehele pakket ook begeleid door een stuurgroep van geïnteresseerde stadsbewoners en mensen uit het Truiense verenigingsleven. Onder voorzitterschap van de externe inspraakbegeleider vergaderde deze gemiddeld aan een tweemaandelijks ritme. De eigenlijke werkzaamheden ten behoeve van het globaal structuurplan zijn pas in september 1992 gestart. Zij bouwen echter voort op een aantal belangrijke inzichten die in de twee jaar voordien vanuit de opmaak van een beleidsvisie voor de binnenstad zijn voortgekomen. Een brainstorming met externe deskundigen en een eerste ronde van bevoorrechte getuigen (voorjaar 1991) alsook de goedkeuring van een startnota binnenstad door de Gemeenteraad (mei 1992) zijn hierbij belangrijk geweest. De inhoudelijke opbouw van het globaal structuurplan vond plaats door studiewerk dat in opeenvolgende nota’s werd gebundeld (zie volgend punt) waarbij telkens uitvoerig overleg in de ambtelijke begeleidingsgroep en de stuurgroep voor bijsturing en verfijning zorgde. Ongeveer halfjaarlijks werd daarbij ook teruggekoppeld naar het College en de bevoegde Gemeenteraadscommissie. Voor een ruimere inbreng vanuit de bevolking werd specifiek voor het globaal structuurplan een tweede ronde van bevoorrechte getuigen ingeschakeld (september 1992), een ronde met elf hoorzittingen (informatief en probleemdetectie) opgezet (zomer en najaar 1993, met 475 aanwezigen in totaal) en gericht overleg met vertegenwoordigers van de milieubeweging, handel en industrie, landbouw en fruitsector (voorjaar 1994) opgezet. In de periode van de gemeenteraadsverkiezingen en de coalitiewisseling hebben de werkzaamheden rond het globaal structuurplan enige tijd op een laag pitje gestaan en is voorrang gegeven aan de uitwerking van andere instrumenten uit het globale pakket (afwerking B.P.A. Binnenstad, uitwerking vier andere B.P.A.’s, uitwerking geïntegreerde bouwverordening). 1

Deze begeleidingsgroep heeft gedurende deze periode verschillende benamingen gehad (beleidsgroep, werkgroep ruimtelijke planning en thans ambtelijke werkgroep) en gemiddeld een maandelijks tot anderhalfmaandelijks vergaderritme. In de loop van de werkzaamheden hebben afgevaardigden van de Dienst Ruimtelijke Ordening, Dienst Stedenbouwkundige Vergunningen, Openbare Werken, Verkeerspolitie, Milieudienst, Groendienst, Toeristische Dienst en Welzijnsdienst meegewerkt.


r307-42

- 3-

Naar aanleiding van het nieuwe planningsdecreet en het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen zijn de werkzaamheden onder begeleiding van de ambtelijke werkgroep en de GARO onder voorzitterschap van de schepen voor ruimtelijke ordening in najaar 1996 hernomen. Dit integrerende werk resulteerde in vier opeenvolgende discussieversies van een voorontwerp in de loop van 1998 en begin 1999, waarover in die periode ook tweemaal een structureel overleg met de Provincie en de A.R.O.H.M.-Afdeling Ruimtelijke Planning plaatsvond, naast overleg met de Sint-Truidense Adviesraad voor Leefmilieu STAL en de Gemeentelijke Land- en Tuinbouwraad. Het ontwerp van gemeentelijk ruimtelijk structuurplan dat op basis van al het voorgaande werd opgemaakt, werd door de Gemeenteraad op 5 oktober 1999 voorlopig vastgesteld. Tijdens de ronde van informatie-avonden en in de bezwaarschriften en adviezen uit het openbaar onderzoek zijn een waaier van interessante suggesties voor verfijningen, aanvullingen en verduidelijkingen naar voor gekomen, alsook een aantal duidelijke bezwaren tegen bepaalde opties uit het structuurplan. De GARO heeft deze geëvalueerd en op 29 maart 2000 een advies aan het stadsbestuur geformuleerd over de noodzakelijk en wenselijk geachte aanpassingen in het document, zodat de Gemeenteraad tot definitieve vaststelling kan overgaan.

2.2.

Producten en status

In de loop van de werkzaamheden voor de opmaak van een globaal structuurplan voor het gehele stedelijk grondgebied zijn volgende nota’s door Studiegroep Omgeving uitgewerkt en door de beleidsgroep/ambtelijke werkgroep/werkgroep ruimtelijke planning na bespreking en aanpassingen goed bevonden. De aangegeven data zijn deze van de ‘definitieve’ versie. College noch Gemeenteraad hebben zich formeel over een van deze nota’s uitgesproken. -

2

Structuurplan Sint-Truiden, hoorzittingen in de dorpen. (Tussen)evaluatie, september 1993. 2 Deelnota, Het amfitheater van Brustem, december 1993. Deelnota 1, Wonen in Sint-Truiden, februari 1994. Startnota, april 1994. Deelnota 2, Wijzigingen in de bodembestemming, september 1994. Deelnota, Vier groene schakels als band tussen binnenstad en ommeland, september 1994. Tussentijdse synthesenota, oktober 1994. Deelnota, Kernstad en stadsrand, oktober 1994. Deelnota, Ingrepen voor openbaar domein en de verkeersstructuur, januari 1995. Beknopte synthesenota documenten globaal structuurplan, augustus 1995. Beknopte deelnota, Economische bedrijvigheid in Sint-Truiden, november 1996. Deelnota Landbouw en Natuur, april 1998. Voorontwerp gemeentelijk ruimtelijk structuurplan, o.m. april 1999. Ontwerp gemeentelijk ruimtelijk structuurplan, september 1999. Deze nota is opgemaakt door de inspraakbegeleider, dhr. W. Miermans.


r307-42

- 4-

3.

Opbouw van dit gemeentelijk ruimtelijk structuurplan

Dit gemeentelijk ruimtelijk structuurplan beantwoordt aan de bepalingen van planningsdecreet van 24/7/96 en van de omzendbrief RO 97/02 over het gemeentelijk structuurplanningsproces. Daartoe heeft het een drieledige juridische draagwijdte en wordt het opgedeeld in drie delen : - ruimtelijke kernbeslissingen als bindende bepalingen De ruimtelijke kernbeslissingen zijn de bepalingen die de gemeente en de instellingen die onder de gemeente ressorteren formeel dienen na te leven; zij worden expliciet als bindende beslissingen genomen. Ruimtelijke kernbeslissingen (rkb’s) drukken de gekozen beleidsrichting en de essentie van de gewenste ruimtelijke structuur in beleidstermen uit. Ze geven de te realiseren taken en gewenste resultaten aan, evenals de concrete maatregelen die nodig zijn om de beslissingen te realiseren uitgaande van de middelen waarover men beschikt (dit is de essentie van de geselecteerde prioritaire projecten en maatregelen). Het planningsdecreet bepaalt dat van het bindend gedeelte niet kan worden afgeweken; het kan alleen worden gewijzigd door dezelfde zware procedure te doorlopen die ook bij de goedkeuring ervan van tel is (adviezen, openbaar onderzoek). - gewenste ruimtelijke structuur als richtinggevende bepalingen Richtinggevende bepalingen dienen als toetskader waarbinnen de overheid over bepaalde projecten een beslissing dient te nemen. Afwijking ervan is in een aantal situaties mogelijk met een uitdrukkelijk gemotiveerde beslissing. Richtinggevend in dit structuurplan zijn de gewenste ruimtelijke structuur, de gedetailleerde maatregelen die deze mee zouden moeten realiseren en de juiste situering van alle aanduidingen (lijnen en symbolen) op de kaarten. - informatief gedeelte Een structuurplan bevat een informatief gedeelte, dat geen enkele juridische draagwijdte heeft. Informatieve elementen zijn: de bestaande ruimtelijke structuur, de resultaten van het gevoerde onderzoek, de gehanteerde prognoses, ... . Dit betekent ook dat het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan zich uitspreekt over de gewenste ontwikkeling (ontwikkelingsperspectief en grote lijnen) van alle elementen die voor de gemeente van belang zijn. Daarbij wordt, als eerste aspect, onderscheid gemaakt tussen deze elementen die binnen het subsidiariteitsbeginsel en volgens het RSV tot de gemeentelijke bevoegdheid behoren (en waarover niet alleen visie, concept en maatregelen in het richtinggevend deel zijn opgenomen, maar ook kernbeslissingen in het bindend gedeelte) en die elementen die tot de bevoegdheid van provincie of gewest behoren (en waarvoor alleen in het richtinggevend deel de visie van de gemeente op het ontwikkelingsperspectief en de wenselijke maatregelen wordt aangegeven als een suggestie naar die hogere overheden toe). Een ander aspect vanuit de omzendbrief is dat het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan van Sint-Truiden zich niet in eenzelfde mate van detail uitspreekt over alle deelgebieden en deelstructuren, maar enkel over deze die momenteel van belang of als problematisch worden beschouwd voor de ontwikkeling de komende jaren.


r307-42

- 5-

Een derde aspect waarop dit gemeentelijk ruimtelijk structuurplan inspeelt op de omzendbrief is tenslotte dat in dit document alleen de principes van maatregelen en projecten zijn opgenomen (eventueel aangevuld met voorbeelden of vingeroefeningen); de gedetailleerde en definitieve keuzen zullen in de aangegeven uitvoeringsplannen worden gemaakt. Dit gemeentelijk ruimtelijk structuurplan is alleen qua inhoud kunnen uitgroeien tot wat nu voorligt, dankzij de constructieve inbreng van vele Truienaren in de hoorzittingen en de overlegvergaderingen en dankzij de permanente bekommernis, impulsen en sturing vanwege de leden van de stuurgroep, de inspraakbegeleider, de GARO, de stedelijke diensten die in de ambtelijke begeleidingsgroep meewerkten en de beleidsverantwoordelijken in het College.

4.

Algemene situering van de gemeente

Sint-Truiden is gelegen in het zuidwesten van de provincie Limburg. De omliggende steden in de zes richtingen op dag-stap-afstand zijn Hasselt, Tongeren, Waremme, Hannut, Tienen en Herk. Nieuwerkerken en Alken in het noorden, Wellen, Borgloon en Heers in het oosten, Gingelom in het zuiden en Landen en Zoutleeuw in het westen zijn de buurgemeenten van Sint-Truiden. Kaart 4 geeft dit weer. Sint-Truiden ligt op de grens van droog en vochtig Haspengouw in een landbouwgebied waarvan het het handels- en dienstencentrum is. Met 37.137 inwoners eind 1998 is Sint-Truiden de vierde meest bevolkte gemeente van Limburg. Sint-Truiden ligt temidden van de autosnelwegen Brussel-Aachen (A 2), Antwerpen-HasseltLiège (E 313) en Brussel-Liège (E 40). De voornaamste ontsluiting wordt gevormd door de gewestwegen naar Tienen en Liège (N 3) en de nieuwe expresweg naar Hasselt (N 80). Een bevaarbare rivier of kanaal passeert er in Sint-Truiden niet; de hoofdspoorlijn van Limburg (Brussel-Landen-Sint-Truiden-Hasselt-Genk) daarentegen wel. Sint-Truiden is gelegen in het stroombekken van de Demer; Molenbeek, Cicindria, Melsterbeek en Herk zijn er de belangrijkste beken. Zij stromen alle in hoofdzaak in noord-zuidrichting. De gemeente is qua oppervlakte (10.690 ha 3) de grootste van Limburg en is ook het grootste centrum van de fruitteelt in Vlaanderen. Naast de kernstad met zijn omliggende wijken kent de gemeente negen woonkernen (Wilderen, Duras, Runkelen, Gorsem, Metsteren, Melveren, Kortenbos, Zepperen, Ordingen en Brustem) in de noordelijke helft van het grondgebied (Vochtig Haspengouw) en acht woonkernen (Halmaal, Velm, Bevingen, Kerkom, Aalst, Engelmanshoven, Gelinden, Gelmen) in de zuidelijke helft van het grondgebied (Droog Haspengouw). Het situeringsplan in kaart 1 geeft deze weer.

3

Oppervlakte volgens de jaarlijkse NIS-bevolkingsstatistieken en NIS/Kadastar-statistieken bodembezetting. De oppervlakte van Sint-Truiden in het gewestplan zou 10.724 ha bedragen (Afdeling Ruimtelijke Planning).


r307-42

- 6-

Tabel 1 - Sint-Truiden in een notendop ___________________________________________________________________________ oppervlakte aantal inwoners (eind '97) waarvan kinderen tot 15 jaar volwassenen 25-64 jaar bejaarden, vanaf 65 jaar

10.690 ha 37.292 15,4 % 69,0 % 15,6 %

aantal gezinnen (eind '97) 15.454 gemiddelde gezinsgrootte (eind '97) 2,41

(+ 298 sinds '91) (- 1,0 % sinds '91) (- 0,5 % sinds '91) (+ 1,5 % sinds '91) (+ 777 sinds eind ’92) (nog 2,74 begin '91)

aantal woningen (eind '97, raming) waarvan eengezinshuizen open bebouwing huurwoningen sociale huurwoningen met (zeer) ernstige gebreken met lichtere gebreken

14.987 82,8 % 30,5 % 29,0 % 5,3 % 4,7 % 6,6 %

aantal nieuw gebouwde woningen waarvan open bebouwing ('81-89)

ca 160 per jaar (van '78 tot en met '92) 62,7 %

(in '91) (in '91) (in '91) (raming voor '91) (raming voor '91)

aantal arbeidsplaatsen (werknemers en ambtenaren) in Sint-Truiden ('96) 15.747 (+ 3.518 sinds '84, + 1.549 sinds’92) aantal bedrijven met werknemers in St-Truiden ('96) 1.066 (+ 245 sinds '84, + 44 sinds’92) aantal volledig uitkeringsgerechtigde werklozen (sept ’98) 1.147 ___________________________________________________________________________


r307-42

- 7-

INFORMATIEF GEDEELTE


r307-42

- 8-

I.

Planningscontext

De planningscontext geeft een overzicht van belangrijke randvoorwaarden bij het planningsproces. Het overzicht richt zich naar de wettelijke eisen aan de inhoud van een structuurplan. In het bijzonder het verband met hogere plannen en met plannen van aanleg is daarbij van belang. In enkele deelstudies (zie hoofdstuk 4) worden bijkomende gegevens in verband met de planningscontext verstrekt.

1.

Juridische context

Het belangrijkste juridische kader voor de ruimtelijke ontwikkeling van Sint-Truiden is het Gewestplan Sint-Truiden-Tongeren (KB 5/4/1977). In essentie legt dit plan de bestemming van het gemeentelijk grondgebied vast. Daarbij is landbouw de hoofdbestemming. Een groei van de woonfunctie wordt voorzien in de kernstad en randwijken, in de kerkdorpen en bouwlinten en in een reeks woonuitbreidingsgebieden naast een aantal kernen. De belangrijkste aanwezige bos-, groen- en parkgebieden blijven als dusdanig bestemd, evenals de reeds gerealiseerde K.M.O.- en industriezones. De voorbije jaren zijn een aantal wijzigingen, met name inzake infrastructuren, het militair domein van Brustem en de Molenbeekvallei aangebracht. Kaart 2 geeft het thans geldende plan weer. Alleen in de kernstad en in de industriezones voorzien enkele goedgekeurde B.P.A.'s in detailleringen van dit gewestplan. Kaart 3 geeft een overzicht. Het stadsbestuur bereidt momenteel B.P.A.’s voor de wijken Stationskwartier (ter bescherming van de architecturale kwaliteiten en van de kleinschalige vermenging van functies), Nieuw Stationskwartier (voor de uitbouw van een dichte en gemengde woonbuurt ter versterking van de stationsomgeving en voor de ordening van een lokaal bedrijventerrein), Brustempoort (voor de vrijwaring en ordening van een eindknoop aan de hoofdwinkelas en van een bijhorende langparkeerplaats), Sint-Pieter (gedeeltelijke herziening ten behoeve van een wooninbreidingsproject) en voor de bedrijvenzone in het domein van Brustem. Op het grondgebied van Sint-Truiden is een herwaarderingsgebied door de Vlaamse overheid erkend, namelijk het gebied ‘Broekwijk’ net ten zuiden van de binnenstad. Bij de actualisering van de herwaarderingsgebieden in 1996 heeft de overheid dit gebied noch geactualiseerd noch geschrapt. De toekomst ervan is dus onduidelijk. De stad Sint-Truiden beschikt over een gemeentelijke verordening betreffende de beplantingen (1997). Een geïntegreerde bouwverordening, die ook ruimtelijke aspecten van het milieubeleid omvat, is in voorbereiding.


r307-42

- 9-

Verspreid op het grondgebied van Sint-Truiden zijn thans 125 monumenten, vijf landschappen, zes stadsgezichten en negen dorpsgezichten wettelijk beschermd. Het aantal beschermde monumenten, vooral in de binnenstad, is de voorbije jaren meer dan verdubbeld. Het landbouwgebied in het hele zuiden van de gemeente, onder de lijn Halmaal-Ordingen, werd opgenomen in ruilverkavelingsprojecten. Deze zijn thans alle uitgevoerd.

2.

Ruimtelijke beleidsplannen

Op verschillende hogere planniveaus worden uitspraken gedaan over de gewenste ontwikkeling van Sint-Truiden en zijn regio.

2.1.

Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen

In het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen, waarvan het richtinggevend gedeelte ‘De gewenste ruimtelijke structuur voor Vlaanderen’ is goedgekeurd door de Vlaamse Regering en de bindende bepalingen door de Vlaamse Raad, komen volgende elementen over aspecten van de ontwikkeling van Sint-Truiden en zijn omgeving naar voor. -

Sint-Truiden is –voor delen van het grondgebied- geselecteerd als structuurondersteunend kleinstedelijk gebied. Sint-Truiden is daarbij gelegen tussen de structuurondersteunende kleinstedelijke gebieden van Tienen en Tongeren, het kleinstedelijk gebied op provinciaal niveau Bilzen en het regionaalstedelijk gebied Hasselt-Genk. Delen van de gemeente kunnen, samen met alle buurgemeenten, tot het buitengebied behoren. Voor beide categorieën gelden afzonderlijke vormen van beleid. De provincie zal, in nauw overleg met de gemeente en het Vlaams Gewest, het kleinstedelijk gebied afbakenen.

-

Als doelstellingen voor het ruimtelijk beleid in het stedelijk gebied gelden : . stimuleren en concentreren van activiteiten waaronder het wonen; . vernieuwen van de stedelijke woon- en werkstructuur door strategische stedelijke projecten; . ontwikkelen van nieuwe woningtypologieën en kwalitatieve woonomgevingen; . leefbaar en bereikbaar houden van het stedelijk gebied door andere vormen van stedelijke mobiliteit (te voet, per fiets, met efficiënt en betaalbaar openbaar vervoer, met een gericht parkeerbeleid) en door locatiebeleid (met activiteiten die personenmobiliteit genereren bij voorkeur gebundeld nabij de stations); . verminderen van het ongeordend uitzwermen van functies.

-

Als doelstellingen voor het ruimtelijk beleid in het buitengebied gelden : . vrijwaren van de essentiële functies van het buitengebied (landbouw, natuur, bosbouw, wonen en werken op niveau van het buitengebied); . tegengaan van versnippering van de open ruimte;


r307-42

- 10-

. . . .

groeien binnen de kernen; versterking van de open ruimte door de functies landbouw, natuur en bos; bereiken van gebiedsgerichte ruimtelijke kwaliteit; gebiedsgerichte ruimtelijke ordening op basis van het fysisch systeem.

- De omgeving van Sint-Truiden en Haspengouw worden niet geselecteerd als een specifiek structuurbepalend gebied voor de natuurlijke structuur van Vlaanderen (als structuurbepalend worden enkel de beekvalleien aangegeven), en ook niet als een specifiek structuurbepalend gebied noch voor de agrarische structuur (wel als gebied van de agrarische structuur). Haspengouw als geheel wordt als een van de gave landschappen in Vlaanderen geselecteerd, waar het behoud en de versterking van de structurerende landschapselementen en –componenten voorop staan. -

In het buitengebied worden verschillende soorten nederzettingen onderscheiden: kernen (hoofddorpen en woonkernen), linten, bebouwd perifeer landschap, verspreide bebouwing. De bijkomende bebouwing wordt in de hoofddorpen en woonkernen geconcentreerd. Bijkomende (lokale) bedrijventerreinen kunnen alleen aansluitend bij de hoofddorpen worden ontwikkeld (tot 5 ha per hoofddorp als richtcijfer).

-

In de provincie Limburg worden maximaal 43 % van de bijkomende woningen gerealiseerd in het buitengebied en minimaal 57 % in de stedelijke gebieden. Het provinciaal ruimtelijk structuurplan zal voor elk kleinstedelijk gebied en voor iedere gemeente in het buitengebied het aantal benodigde bijkomende woningen aangeven. Het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan zal de lokalisatie van gebieden voor nieuw te bouwen woningen met fasering en minimale en maximale dichtheden aangeven. Als na te streven woningdichtheid geeft het ruimtelijk structuurplan minimaal 25 woningen per hectare aan in stedelijke gebieden en minimaal 15 woningen per ha in woonkernen van het buitengebied (beide uitgedrukt op een ruimtelijk samenhangend geheel).

-

Sint-Truiden is als stedelijk gebied automatisch ook geselecteerd als economisch knooppunt. Naast de geselecteerde omliggende steden is alleen de gemeente Alken eveneens geselecteerd als economisch knooppunt. Dit houdt in dat lokale en regionale bedrijventerreinen in het kleinstedelijk gebied kunnen/dienen ontwikkeld worden. Voor het geheel van de provincie Limburg wordt voorzien dat 84 tot 89 % van de bijkomende bedrijventerreinen in de economische knooppunten worden gerealiseerd. Voor het geheel van Limburg wordt geen tekort maar een overschot aan bedrijventerreinen van 532 ha bruto aangegeven; binnen die globale ruimtebalans zijn evenwel nieuwe bedrijventerreinen mogelijk. Het provinciaal ruimtelijk structuurplan zal voor elk kleinstedelijk gebied en voor iedere gemeente in het buitengebied het aantal benodigde bijkomende bedrijventerreinen aangeven; de provincie zal de regionale bedrijventerreinen in de kleinstedelijke gebieden afbakenen. De gemeente zal de lokale bedrijventerreinen afbakenen.

-

Duurzame mobiliteit wordt als uitgangspunt gehanteerd. Een geïntegreerde benadering van ruimtelijke ordening, mobiliteit en infrastructuur staat voorop.


r307-42

- 11-

-

Een categorisering van het wegennet met bijhorende functies van wegen en niveaus van besluitvorming over trajecten van wegen wordt ingevoerd. Voor de omgeving van SintTruiden zijn volgende wegen opgenomen : . hoofdwegennet, met als hoofdfunctie verbinden op internationaal niveau en als aanvullende functie verbinden op Vlaams niveau: A 2, E 313, E 40. Sint-Truiden bevindt zich in het midden van de maas gevormd door deze wegen; . primaire wegen categorie I, met als hoofdfunctie verbinden op Vlaams niveau en als aanvullende functie verzamelen op Vlaams niveau, waarbij maatregelen moeten genomen worden om die verbindingsfunctie te optimaliseren zoals geen nieuwe toegangen, mogelijkheid voor nieuwe tracés, ... . Het Vlaams Gewest heeft geen enkele primaire weg categorie I in de omgeving van Sint-Truiden geselecteerd; . primaire wegen categorie II, met als hoofdfunctie verzamelen op Vlaams niveau en als aanvullende functie verbinden op Vlaams niveau. Het Vlaams Gewest heeft in de richtinggevende bepalingen alleen N 80 tussen Hasselt en Sint-Truiden en het aansluitende deel van de zuidelijke omleiding (N 3), alsook aansluiting 28 Walshoutem op de E 40 als primaire wegen categorie II in de omgeving van Sint-Truiden geselecteerd; . secundaire wegen, met als hoofdfunctie verbinden en/of verzamelen op lokaal en bovenlokaal niveau en als aanvullende functie toegang geven, worden behandeld in de provinciale structuurplannen. In de indicatieve selectie in het richtinggevend gedeelte komt geen enkele weg uit de omgeving van Sint-Truiden voor; . lokale wegen, met als hoofdfunctie toegang geven, worden behandeld in de gemeentelijke structuurplannen. Verkeersveiligheid en verkeersleefbaarheid gaan hier boven de afwikkelingssnelheid.

-

Voor het hoofdspoorwegennet voor personenvervoer (HSL, internationale en IC-verbindingen) wordt ook de lijn Brussel-Landen-Hasselt-Genk geselecteerd, evenals het HSLtracé langsheen E 40. De meest nabije geselecteerde hoofdstations zijn deze van Hasselt en Leuven; zij zijn geselecteerd als een A-locatie (locatie voor economische activiteiten die veel personenvervoer aantrekken). Voor het hoofdspoorwegennet voor goederenvervoer is de meest nabije geselecteerde lijn deze van Antwerpen-Lier-Hasselt-Montzen. Er worden geen nieuw te realiseren spoorverbindingen in de omgeving van Sint-Truiden aangegeven.

-

Voor andere stations dan HSL-stations zullen in provinciale en gemeentelijke ruimtelijke structuurplannen de mogelijkheden aangegeven worden voor een verdichting en intensivering van het ruimtegebruik (bijv. de locatie van een woongebied, schoolcomplex, recreatiegebied, e.d.) en voor de verbetering van het voor- en natransport voor verschillende vervoersmodi.


r307-42

- 12-

2.2.

Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan Limburg

Het Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan voor Limburg is momenteel in opmaak. Een tweede discussiedocument 4 is hiervoor opgemaakt en in communicatie gebracht. Deelonderzoeken zijn in uitvoering. In het discussiedocument worden dezelfde beleidscategorieën als in het structuurplan Vlaanderen gehanteerd. Volgende elementen over aspecten van de ontwikkeling van SintTruiden en zijn omgeving komen naar voor. Bundeling en verdichting in de stedelijke gebieden worden nagestreefd. Sint-Truiden wordt geselecteerd als structuurondersteunend kleinstedelijk gebied dat in ruime mate verzorgend is voor het omliggende buitengebied. Voor de stedelijke gebieden staan o.m. volgende ontwikkelingsperspectieven voorop : - opvang van de behoefte aan bijkomende woningen voor 57 % in de Limburgse stedelijke gebieden, maar volgens een –nader uit te werken- differentiëring naargelang het gebied binnen de provincie; - differentiatie en verbetering van de woningvoorraad (woningen voor bejaarden, alleenstaanden, sociale huisvesting evenredig verdeeld over de stedelijke gebieden); - versterking van de multifunctionaliteit o.m. door behoud van de bedrijvigheid in de stedelijke gebieden (‘verweving is de regel, scheiding de uitzondering’), door kwaliteitsvolle bundeling en concentratie van een waaier van financiële, juridische, zakelijke en infrastructurele voorzieningen in de steden, door het omzetten van de leegstand boven winkels naar woningen, … ; - concentratie van kantoren aan knooppunten van openbaar vervoer, o.m. in de stationsomgevingen; - bundelen van de kleinhandel, verweven in het stedelijk gebied; - optimaliseren van recreatieve en toeristische voorzieningen en medegebruik, o.m. in de toeristische aantrekkingspool Sint-Truiden door het ontwikkelen van een in het stedelijk beleid geïntegreerde toeristische beleidsvisie; - zorg voor collectieve en openbare ruimten door kwaliteitsverbetering; - behoud en ontwikkeling van de stedelijke natuurelementen en de randstedelijke groengebieden; - beheersing van de stedelijke mobiliteit door een goed locatiebeleid, door het -selectiefautoarm maken van delen van stedelijke gebieden, door een gericht parkeerbeleid (met randstadparkeerterreinen, beperken van het aanbod van nieuwe parkeerplaatsen en gedifferentieerde parkeertarieven), door het uitbouwen van goede uitwisselingsmogelijkheden tussen auto, collectief vervoer en fiets, door het stimuleren van het fietsverkeer. Sint-Truiden is net als vier andere autonome stedelijke gebieden in de provincie een polaire structuurondersteunende drager van zijn ommeland. Naast de relatief autonome positie worden streekondersteunende functionele samenwerkingsverbanden ontwikkeld tussen Tongeren en Sint-Truiden. Sint-Truiden behoort niet tot een van de vier geselecteerde stedelijke netwerken. 4

Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan Limburg. Krachtlijnen voor een ruimtelijke structuur. Concepten en visie. April 1999.


r307-42

- 13-

Het buitengebied is het element dat Limburg het meest herkenbaar maakt, met name door de grootschalige en aaneengesloten buitengebieden. Sint-Truiden vormt mee onderdeel van het grote aaneengesloten hoefijzervormige buitengebied in de provincie. De druk op het buitengebied moet worden teruggebracht tot het draagvermogen van het buitengebied. Het buitengebied wordt gedragen door de natuurlijke structuur (beken, rivieren en brongebieden, grote eenheden natuur, gradiënten en bodemkarakteristieken als dragers van differentiatie). Limburg beschikt reeds over grotere GEN (grote eenheden natuur)-gebieden en heeft vooral nood aan verwevingsgebieden. Voor het buitengebied staan o.m. volgende ontwikkelingsperspectieven voorop : - gebundelde open ruimte vrijwaren en versterken. Dit laatste wordt nagestreefd door grote buitengebied-bundels te ontdoen van de meest storende activiteiten, ze via netwerken ruimtelijk aan elkaar te smeden en er de barrières voor natuur en landbouwtransport weg te nemen of te milderen; - om de landschappen hun verscheidenheid en identiteit te laten behouden, worden de karakteristieke en structuurbepalende elementen geselecteerd en beter beschermd. Openruimtecorridors tussen woongebieden en rond de steden worden gevrijwaard; - integraal waterbeheer wordt nagestreefd door natte valleigebieden te vrijwaren van bebouwing, door buiten de valleien aandacht te geven aan waterzuivering en waterinsijpeling (zones met kwetsbaar grondwater) en door erosie te beperken door ruimte te voorzien voor ecologische infrastructuur zoals taluds en houtwallen op de hellingen; - droge en natte natuurverbindingsgebieden verbinden de grote gehelen natuur en zullen in ruimtelijke uitvoeringsplannen worden afgebakend en per natuurverbindingsgebied in een integraal plan met maatregelen gevat. Op de kaart wordt geen enkele ‘belangrijke natuurverbindingsas’ in Zuidwest-Limburg weergegeven, behoudens de natte verbinding Melsterbeek/Cicindria ten noorden van de stad (naar het Gete- en Demerbekken toe). Het geheel van Vogel- en Habitatrichtlijngebieden wordt mee opgenomen in de natuurlijke structuur; - de bosstructuur wordt versterkt door natuurverbindingen en gerichte bosuitbreiding (die agrarische, natuur- en landschapswaarden respecteert); in Zuid-Limburg zorgen deze mee voor bescherming van de talrijke, kleine, kwetsbare bossen. In deze regio (niet nader bepaald) wordt ruimte voorzien voor de aanplanting van een boscomplex dat mee de behoefte aan speel- en recreatiebos opvangt; - voor de landbouw wordt voldoende ruimte voorbehouden door de totaliteit van het huidige economische landbouwgebruik als uitgangspunt te nemen voor de afbakening van de agrarische gebieden. Ongeveer één tiende van de gebieden van de agrarische structuur wordt in verwevingsgebieden gesitueerd. Droog en Vochtig Haspengouw behoren tot de belangrijkste gebieden van de agrarische structuur. Een differentiëring van het agrarisch gebied in functie van teelten wordt niet wenselijk geacht, in functie van bebouwingsmogelijkheden wel (de optie om open homogene landschappen ook vrij te houden van agrarische bebouwing wordt overwogen). In sommige gebieden, o.m. de omgeving van Sint-Truiden, kunnen agrarische bedrijvenzones worden ingevoerd om grondloze agrarische activiteiten op geordende wijze te stimuleren. Landbouw wordt in het provinciale ruimtelijk beleid ruimer benaderd dan louter economisch, maar vervult ook een rol voor landbeheer en hoevetoerisme; - opvang van de behoefte aan bijkomende woningen voor 43 % in de kernen van het Limburgse buitengebied, maar volgens een –nader uit te werken- differentiëring naargelang het gebied binnen de provincie. In Droog-Haspengouw wordt gestreefd naar


r307-42

- 14-

-

-

-

het behoud van de typische kernvorming in harmonie met het omgevende open-field landschap. In de autonome lintvorming langs oude steenwegen die hun verbindingsfunctie hebben verloren (bijv. oude baan Hasselt –Sint-Truiden) wordt de lintbebouwing waar mogelijk gestopt en doorsneden door open-ruimtecorridors en wordt gekozen voor een omvorming tot een lineaire verblijfsruimte (of een doortocht wanneer de verbindingsfunctie nog onontbeerlijk is); extra aandacht aan de leefbaarheid van de bestaande dorpscentra, met name in ZuidLimburg. alle statistische buurten van minstens 200 inwoners en een dichtheid van meer dan 4 inwoners per ha worden geselecteerd als woonkern: voor Sint-Truiden betekent dit alle kerkdorpen met uitzondering van Metsteren. Een definitieve selectie van hoofddorpen (woonkernen met een voldoende uitrustingsgraad) is nog niet gemaakt, maar deze moeten in Zuid-Limburg minstens 1.500 inwoners tellen; recent heeft de provincie meegedeeld dat in Sint-Truiden Velm, Brustem, Zepperen en Gelinden als hoofddorpen zijn geselecteerd; toerisme is een nevengebruiker van het Limburgse buitengebied en kwetsbare natuurgebieden worden ontzien. Kernen in landelijke gebieden vormen kleine toeristische clusters; in stedelijke gebieden en toeristische knooppunten worden grote clusters, met een echt vakantiegevoel, gevormd. Toeristische attracties met een hoge impact op de omgeving, zoals pretparken, worden gesitueerd in primaire toeristische knooppunten; regionale polyvalente sportterreinen moeten lawaaisporten zoals motorcross en kleiduifschieten kansen geven (waarbij de provincie recent heeft meegedeeld dat het domein van Brustem zulk een knooppunt is waar een polyvalent sportterrein gewenst is). In Zuidwest-Limburg worden geen stiltegebieden van provinciaal belang geselecteerd .

Voor de concentratiegebieden voor economische activiteiten gelden de principes van gedeconcentreerde bundeling in de bestaande knooppunten, van valorisering van de ligging ten opzichte van de Noordzeehavens (voor distributie-activiteiten) en van aansluiting bij de economische ontwikkeling in het Benelux-middengebied (Eindhoven) en in het MHALgebied, met name bij Luik als belangrijkste Europese binnenhaven. De industriële ontwikkeling wordt geconcentreerd in het verstedelijkt middengebied van Limburg; verder gaat het om de economische zones in en rond de steden Sint-Truiden en Tongeren en in het noorden van de provincie. Voor de concentratiegebieden van economische activiteiten staan o.m. volgende ontwikkelingsperspectieven voorop : - concentratie van de bedrijventerreinen (binnen de globale ‘89 %-regel’ voor de provincie) in de regionaalstedelijke gebieden, het netwerk van het Albertkanaal en de kleinstedelijke gebieden en economische knooppunten die behoren tot de –nog te bepalen- economische speerpuntzones van Limburg; - differentiatie van bedrijventerreinen in gemengde en specifieke regionale bedrijventerreinen en lokale bedrijventerreinen; - nastreven van maximale verweving van bestaande bedrijven buiten bedrijventerreinen in hun (bebouwde of onbebouwde) omgeving, op basis van goed nabuurschap en het respecteren van de draagkracht van de omgeving, evenals op basis van een goede inschatting van de verwachte ontwikkeling, uitbreiding, efficiëntere organisatie van bedrijfsgebouwen, verbeterde ontsluiting;


r307-42

- 15-

-

voor kleinhandel moeten interessante locatievoorwaarden in de stedelijke gebieden (en de kernen van het buitengebied) worden gecreëerd, binnen het kader van een beperkte groei (12.000 tot 15.000 m² per jaar voor heel de provincie).

De lijninfrastructuren in de provincie worden uitgebouwd om een duurzame mobiliteit te bewerkstelligen: met een noodzakelijke bereikbaarheid in harmonie met een beoogde leefbaarheid, met een grotere verkeersveiligheid, met een grotere multimodaliteit en een groter gewicht van andere vervoerswijzen dan de auto, met een geïntegreerde benadering van ruimtelijke ordening, mobiliteit en infrastructuur en met het vrijwaren van de verplaatsingsmogelijkheden voor alle sociale groepen in de samenleving. Hoofdlijnen van het beleid zijn : - de categorisering van het wegennet (met dezelfde hoofdwegen en primaire wegen die in het structuurplan Vlaanderen zijn aangegeven en met secundaire en lokale wegen), alsook de optimalisering van het wegennetwerk door het reserveren van enkele bijkomende verbindingen, waaronder een verbinding tussen de omleidingsweg van Sint-Truiden en de E 40; - de versterking van het openbaar vervoer met de spoorlijnen als hoofdstructuur (in ZuidLimburg alleen de bestaande lijnen), een drastische opwaardering van het openbaar vervoer in de stedelijke gebieden en een gedifferentieerde versterking van het streekvervoer met sterke basislijnen, functioneel vervoer van specifieke doelgroepen en kleinschalig lokaal vervoer tussen dorpen en gemeenten; - de optimalisering van het binnenvaartnet, met name van het Albertkanaal. Recent heeft de provincie meegedeeld dat de oostelijke verlenging van N 718 in de huidige stand van het provinciale structuurplan niet geselecteerd is als secundaire weg, dat de westelijke verlenging van N 718 door de provinciale plangroep niet noodzakelijk wordt geacht omwille van de lage intensiteit op Diestersteenweg, dat voor een verbinding tussen Diester- en Tiensesteenweg een zone kan gereserveerd worden om een eventuele weg na de planperiode niet te hypothekeren maar dat deze weg vanuit het oogpunt van openruimtebeleid niet gewenst is en dat een nieuwe N 80-zuid een primaire weg die in het RSV niet is geselecteerd. In het provinciaal ruimtelijk structuurplan worden geen nieuwe primaire wegen geselecteerd.

2.3.

Gemeentelijke structuurplannen

In de buurgemeenten van Sint-Truiden zijn geen gemeentelijke structuurplannen voorlopig aanvaard of in een verdere stadium van de officiële procedure. De gemeenten Gingelom, Alken en Landen zijn –in een verschillend stadium- met de voorbereidende werkzaamheden voor de opmaak van een gemeentelijk ruimtelijk structuurplan bezig.


r307-42

- 16-

3.

Sectorale beleidsnota’s

3.1.

Gemeentelijk natuurontwikkelingsplan

Het gemeentelijk natuurontwikkelingsplan (G.N.O.P.) 5 voor Sint-Truiden werd in 1996 goedgekeurd door de gemeenteraad. Het vormt de basis voor het toekomstig natuurbeleid van de gemeente. Het G.N.O.P. bevat naast een uitgebreide basisinventarisatie tevens een doelstellingennota en een voorstel voor concrete acties. Diverse beleidsmaatregelen worden voorgesteld voor de belangrijkste gebieden : de beekvalleien, de loofhoutbossen, de parkgebieden en de landbouwgebieden.

3.2.

Mobiliteitsplan

Een mobiliteitsplan wordt opgemaakt in de periode 1998-2000 in het kader van het mobiliteitsconvenant van Sint-Truiden met het Vlaams Gewest. Het plan zal sectorale gegevens met betrekking tot verkeer leveren. De oriëntatienota 6 geeft de bestaande ruimtelijk-functionele en verkeerstructuur, een inventaris van bestaande plannen en studies, de visies van de verschillende actoren, een probleemformulering en aanzetten voor verder onderzoek weer. Conflicten in visies zijn aanwezig inzake de ontsluiting van het vroegere militair domein van Brustem (langs bestaande of langs nieuwe wegen), het al dan niet terugdringen van de verbindende functie van wegen doorheen kernen en het ontwikkelingsperspectief voor het station (uitbouw als knooppunt dan wel afbouw).

3.3.

Commercieel-strategisch plan voor Sint-Truiden

Dit plan is opgemaakt in het kader van het Fonds voor Binnenstedelijke Commerciële Centra (Mercurius-fonds) 7. Ruimtelijk voorziet het plan een versterking van de bestaande handelsassen in de kernstad, uit te breiden met bijkomende handelszaken op Sluisberg en met een sterkere integratie van de groothandelszaken aan de oostelijke omleiding bij het centrum. Nieuwe zones voor groothandelszaken worden niet wenselijk geacht.

3.4.

Mestdecreet

Sint-Truiden behoort volgens de bepalingen van het mestdecreet tot de groep van witte gemeenten. Concreet betekent dit onder andere dat een milieuvergunning in de gemeente niet mag worden verleend indien de verlening tot gevolg heeft dat de maximale gemeentelijke 5 6 7

Regionaal Landschap Herk en Mombeek vzw, Gemeentelijk natuurontwikkelingsplan Sint-Truiden, 1995. Stadsbestuur Sint-Truiden, Mobiliteitsplan, Oriëntatienota, januari 1999. Stadsbestuur Sint-Truiden, Commercieel-strategisch plan gemeente Sint-Truiden, december 1997.


r307-42

- 17-

productiedruk (75 P2O5/ha) wordt overschreden. Gezinsveeteeltbedrijven krijgen daarbij één generatie uitstel. De huidige productiedruk bedraagt 42 kg P2O5/ha. In Sint-Truiden gelden strengere bemestingsnormen in de bosgebieden, natuurgebieden of natuurreservaten. Concreet betekent dit dat vanaf 1 januari 1998 elke vorm van bemesting verboden is in deze gebieden.

3.5.

Natuurdecreet

Het natuurdecreet (1997) en zijn uitvoeringsbesluiten (1998) voeren een stand-still principe en zorgplicht voor natuurelementen in voor elk bestuur. Deze gelden ongeacht de ruimtelijke bestemming van het betrokken gebied. Iedereen is hierdoor verplicht om alle maatregelen te nemen die redelijkerwijze van hem kunnen worden gevergd om de vernietiging of de schade (aan natuurelementen) te voorkomen, te beperken en te herstellen. De overheid moet er (o.m. door haar vergunningen) voor zorgen dat er geen vermijdbare schade aan de natuur kan ontstaan. Meer in het bijzonder is in 1998 een natuurvergunningplicht ingevoerd voor wijzigen van vegetatie en kleine landschapselementen en waterelementen in alle groengebieden in het gewestplan, natuurontwikkelingsgebieden en agrarische gebieden met ecologisch belang of bijzondere waarde. In gewone agrarische gebieden geldt sindsdien voor die handelingen een voorafgaande meldingsplicht.

4.

Relevante studies

4.1.

'Stedelijke structuren en hiërarchie van kernen'

Deze studie van H. Van der Haegen en M. Pattyn catalogeert Sint-Truiden in 1981 als een goed uitgeruste kleine stad, voor regionaal-stedelijke functies afhankelijk van Hasselt en met als ommeland het gehele zuidwesten van Limburg alsmede de randzones ervan in de provincies Brabant en Liège. Daarnaast duidde de studie Sint-Truiden aan als het begin van een van de streken in Vlaanderen (Haspengouw) waar veel dorpen voorkomen die voor hun basisvoorzieningen afhangen van andere kernen. Daarbij blijkt het bevolkingsaantal van een dorp een minder belangrijke rol te spelen bij het al dan niet afhankelijk zijn van dat dorp. Als onafhankelijke kernen geeft de studie aan: Sint-Truiden, Velm, Brustem, Gelinden, Zepperen en Melveren. De overige kerkdorpen worden als gedeeltelijk afhankelijk van Sint-Truiden omschreven. Algemeen werd in 1981 in Vlaanderen een verzwakking van het uitrustingsniveau van de dorpen en afhankelijke kernen geconstateerd ten voordele van de kleinstedelijke centra.


r307-42

- 18-

4.2.

'De regionaal-economische dynamiek van Limburg: een verkenning en aanzet tot strategische planning voor de jaren '90'

Deze studie van G. Allaert (1990) geeft ook de toenmalige en te verwachten tendensen voor de economische ontwikkeling van Zuid-Limburg weer. Economisch bekeken behoorde de gemeente Sint-Truiden toen tot de betere subtop in Limburg. Zowel qua aantal ondernemingen, omzet, toegevoegde waarde, verstrekte subsidies als qua investeringen neemt Sint-Truiden de derde tot de vijfde plaats in de provincie in, steeds op enige afstand van de bi-pool Hasselt-Genk. De industrie in Sint-Truiden staat daarbij het sterkst in productgroepen (auto, machines) en projectsituaties (bouw). Een sterkte-zwakte-analyse van de grotere Limburgse gemeenten in de periode '84-89 geeft Sint-Truiden echter aan als een van de vijf dalers qua economisch ontwikkelingspotentieel, en dat voor alle sectoren. De globale aan gang zijnde tendensen in Limburg zijn deze tot concentratie in Hasselt-Genk en van versterking van het westen (Tessenderlo-Beringen) en het noorden (Overpelt). Deze louter economische studie suggereert als elementen voor een strategische planning o.m.: - het geven van impulsen aan de economische kernen in Zuid-Limburg en Maasland met de verdere uitbouw van de regionale industriezones in Sint-Truiden en Tongeren; - het investeren in goederenbehandeling (ook in deze twee zwakkere regio's); - het richten van het basisinfrastructurennetwerk in eerste orde naar Eindhoven (grootste nabije ontwikkelingspool) en Liège (Halaansluiting) en in tweede orde naar BrusselLeuven en Maastricht; - het diversifiëren van de industrie (naast metaal ook energie).

4.3.

'Bouwen door de eeuwen heen: inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, deel 642'

Deze inventaris, uitgegeven in 1981, beschrijft ca. 800 waardevolle gebouwen in de gemeente, waarvan een 200-tal in de binnenstad en de rest erbuiten. Deze laatste zijn gespreid over het hele grondgebied. Ongeveer 5,5 % van de gebouwen in Sint-Truiden worden dus als waardevol aangezien; dit is een hoog percentage.

4.4.

Onderzoek van het handelsapparaat in Sint-Truiden

De studie dateert van 1996 8. Zij geeft een doorlichting van het handelsapparaat in SintTruiden. Een conclusie stelt dat het commercieel centrum van de stad vanuit zijn huidige grootte (ca. 45.000 m²) zou kunnen worden versterkt met een tweesporenbeleid gericht op

8

Prof. P. Th. van Leeuwen, Winkelpotentie Sint-Truiden, Ontwikkelingsmogelijkheden van de detailhandel op het grondgebied vanSint-Truiden, 1996.


r307-42

- 19-

zowel een rol als groot regionaal verzorgend centrum (30 tot 45.000 m² vloer) als gewestelijk verzorgend centrum (van 45 tot 90.000 m²), daar van beide kenmerken aanwezig zijn.

4.5.

Atlas van de relicten van de traditionele landschappen. Provincie Limburg’

Deze studie geeft de belangrijkste relictelementen voor de gemeente weer.

5.

Belangrijke projecten

Bijgaande tabel 2 geeft een overzicht van de belangrijkste initiatieven met ruimtelijke impact in de gemeente vanuit het stadsbestuur en andere overheidsinstellingen. Van belangrijke projecten vanuit privé-hoek is weinig bekend. Ongeveer de helft van deze projecten situeert zich in en rond de kernstad; de rest is verspreid over een aantal kerkdorpen.


r307-42

- 20-

De recentelijk goedgekeurde B.P.A.’s zijn in uiteenlopende mate reeds gerealiseerd. B.P.A. Bernissem IV (bedrijvenzone) is reeds volledig uitgegeven. In de projectzones in B.P.A. Veemarkt (goedgekeurd eind 1998) is nog geen enkele nieuwbouw gerealiseerd. Van de elf woonprojectzones in B.P.A. Binnenstad (goedgekeurd eind 1997) zijn er thans in twee de (ver)bouwingswerken bezig en is in één (Sluisberg) de projectvoorbereiding, aan de hand van een wedstrijd, lopende.

6.

Situaties en ruimere ontwikkelingen met invloed op SintTruiden

Volgende situaties en ontwikkelingen op een ruimere schaal beïnvloeden de (ruimtelijke) ontwikkeling van Sint-Truiden. In de planning zal er mee rekening moeten gehouden worden: door er op in te spelen of door er zich -met voldoende kracht- van af te zetten.

6.1.

Expansie en onzekerheid in de fruitsector

De fruitsector in zijn geheel vormt een belangrijk onderdeel van de lokale economie (omzet, tewerkstelling, aanvullende inkomens, rijkdom van de streek). De verwerkende fruitnijverheid is de voorbije periode nochtans in grote mate weggetrokken. De fruitboomgaarden en -plantages bepalen grote delen van het landschap en zijn karakteristiek voor Sint-Truiden. De voorbije vijftien jaar kende de sector een explosieve groei en een sterke gedaanteverwisseling: de massale overstap naar en uitbreiding van laagstamplantages. Deze groei is gepaard gegaan met de ontwikkeling van nieuwe en veel gevraagde (appel)soorten, waarin Zuid-Limburg Europees marktleider is, de uitbouw en concentratietendens bij de veilingen en een verjonging, schaalvergroting en hogere deskundigheid onder de fruittelers. In vergelijking met de rest van de landbouw heeft de fruitsector zich opnieuw een redelijk sterke en perspectiefvolle positie opgebouwd. Deze heeft recent ook een steviger basis gekregen door de opkomst en uitbouw van het zachtfruit (met name aardbeien). Deze diversifiëren het aanbod en hebben door de noodzaak van nabije afzetmarkten (hetgeen voor Sint-Truiden sterk het geval is) minder concurrentie van andere fruitstreken te vrezen. De toekomst van deze sector is echter een blijvende zorg door afhankelijkheid van de wisselende voorkeuren bij de consumenten en van de concurrentie met andere fruitregio's in (Oost-)Europa; dreiging van delocatie; eerste merkbare tekenen van overaanbod (voorlopig opgevangen door de gedeeltelijke verschuiving naar zachtfruit); een zwakke buffer t.o.v. de markt door een geringe fruitverwerkingscapaciteit ter plaatse.


r307-42

- 21-

6.2.

Verschuiving van de economische ontwikkelingen

Sint-Truiden heeft niet het uitzicht of imago van een industriële gemeente. Toch heeft de gemeente, als belangrijkste industrieel-economisch centrum van Zuid-Limburg, de voorbije periode onder meer door de uitbouw van kwalitatieve industriezones een veel grotere groei van de werkgelegenheid gekend dan de aangroei van de bevolking. De werkloosheidsgraad in de gemeente is naar Limburgse normen veeleer laag te noemen (3,08 % uitkeringsgerechtigde volledig werklozen op de totale bevolking, tegenover 3,85 % resp. 3,75 % in arrondissementen Hasselt resp. Tongeren en 3,66 % in de provincie; derde laagste cijfer in het arrondissement; alleen een aantal buurgemeenten zoals Gingelom, Nieuwerkerken, Alken en Borgloon scoren nog lager). Door de concentratietendensen binnen het bedrijfsleven en de gerichtheid ervan op grotere, expansieve ontwikkelingspolen richt de economische groei zich veeleer vanuit het centrum van de provincie noordwestwaarts richting Eindhoven. Desondanks kan verwacht worden dat voor Sint-Truiden in de toekomst een specifieke groei van industriële activiteiten is weggelegd. Versterking van de aanwezige sterkere takken zoals de hoogwaardige metaalconstructie, onder meer door het ontwikkelen van de bedrijventerreinen in het domein van Brustem, behoort tot de mogelijkheden en is voor het economisch draagvlak van stad en regio zeer zinvol.

6.3.

Aan de rand van provincie en gewest

Sint-Truiden is al eeuwenlang een grensstad, ook al overschrijdt de aantrekkingskracht van het winkelapparaat, de markt en de veemarkt de provincie- en taalgrens. Als randgemeente in de provincie zijn er in Sint-Truiden nauwelijks diensten en voorzieningen van bovenregionaal niveau aanwezig en dit aantal vermindert verder. Buiten de O.L.Vrouwschool (tuinbouwschool) is er geen hoger onderwijs meer aanwezig. De concentratietendens in het hoger onderwijs en de toenemende bundeling van ministeriële diensten in de provinciehoofdplaatsen laten verwachten dat deze ontwikkeling niet snel zal keren. De toenemende federalisering kan op termijn ook de banden met de streek van Waremme doen afzwakken.

6.4.

(Cultuur-)toeristisch-recreatieve groei

De toeristisch-recreatieve sector kent in Vlaanderen een sterke ontwikkeling. Zowel natuurgerichte als cultuurgerichte tendensen (buitensporten, stadsweekends) scoren daarbij sterk. De combinatie van mogelijkheden voor beide en van rust en joviale levendigheid in Sint-Truiden maken deze sector potentieel tot een nieuwe motor van ontwikkeling in de gemeente. De ligging op de interessante as Liège-Tongeren-Sint-Truiden-Zoutleeuw-Tienen verhoogt deze mogelijkheden nog.


r307-42

- 22-

6.5.

Toenemend autobezit en -gebruik

Al lopen de concrete cijfers sterk uiteen, algemeen wordt een grote toename van het autobezit en -gebruik in België verwacht. Deze druk zal zich vooral uiten in de dichtbewoonde gebieden en rond attractiepolen, alsook op de grote verbindingswegen naar dergelijke polen. Aangezien Sint-Truiden zelf geen grote attractiepool is of kan worden en het ook niet in de directe nabijheid van een dergelijke pool ligt, zal de autodruk in de gemeente waarschijnlijk geen al te grote toename kennen. Deze zal zich wellicht alleen manifesteren in en nabij de binnenstad (parkeren) alsook op de binnenstadsring en op de ring (overlapping van verschillende soorten verkeer).

6.6.

Afbouw van de militaire sector

De luchtmacht was tot voor enkele jaren de grootste werkgever in de gemeente. Onder de ingeweken inwoners in de gemeente en de nieuwgebouwde wijken is er een behoorlijk deel militairen. Met de opeenvolgende herstructureringsplannen van defensie is de militaire aanwezigheid in Sint-Truiden drastisch afgebouwd (sluiting van de vliegbasis van Brustem/Bevingen) en beperkt deze zich nog tot het opleidingscentrum van Saffraanberg. Naast een sterk verminderde werkgelegenheid betekent dit voor de gemeente ook een geringe verkeersdruk (vooral rond N 3 en Brustem) en het beschikbaar komen van behoorlijk grote terreinen voor burgerlijk gebruik (ingevuld in het gewijzigde gewestplan, voornamelijk met gebieden voor bos, landbouw en bedrijvigheid). De startbaan en de erfdienstbaarheidszones ervan blijven behouden.

6.7.

Uitbouw van de verzorgingssector

De verzorgingssector wordt meer en meer aangezien als één van de sectoren met toekomst: met groeiende noden, budgetten en arbeidsplaatsen. Al zullen de middelen van de nonprofitsector voor een expansieve groei beperkt blijven, toch kan dit voor Sint-Truiden op een zekere schaal voelbaar worden (nieuwe of verruimende instellingen, nieuwe initiatieven voor begeleid wonen voor bijzondere groepen,...). De stad is op dit vlak immers al een sterke pool in de regio.

6.8.

Uitzwerming van Hasselt

Parallel aan haar economische en administratieve groei, neemt ook het inwonersaantal van Hasselt relatief sterk toe. Maar net als de meeste Vlaamse steden kent Hasselt ook een uitzwerming naar de omliggende gemeenten. Ook in de noordelijke kerkdorpen van SintTruiden is deze verstedelijkingsdruk in beperkte mate aanwezig.


r307-42

- 23-

6.9.

Toenemende natuur- en milieubepalingen

Zowel op Vlaams als op Europees niveau is sinds enkele jaren een beleid aanwezig van invoering en verfijning/aanscherping van beschermende maatregelen ten bate van natuurwaarden en milieukwaliteit. Het mestactieplan, het recente natuurbehouddecreet (met o.m. het stand-still-prinicpe) en de verschillende Europese richtlijnen inzake natuurbehoud en waterzuivering zijn hier voorbeelden van. Rechtstreeks en onrechtstreeks laten deze hun invloed ook in Sint-Truiden voelen.


r307-42

- 24-

II. Bestaande ruimtelijke structuur

1.

Macro-structuur: Sint-Truiden in Haspengouw

Sint-Truiden is de grootste stad van Haspengouw en zowel economisch, qua handel als qua voorzieningen het verzorgende centrum van het westelijk deel van deze Zuid-Limburgse streek. Tongeren neemt deze rol voor het oostelijk deel op. Voor handel, onderwijs en overheidsdiensten van hoger niveau is de gemeente aangewezen op de provinciehoofdstad Hasselt; voor (tertiaire) werkgelegenheid is zij als forensenwoongemeente ook gericht op Brussel. De verschillende goede verbindingen met beide steden (N 80, E 40 en de spoorlijn Brussel - Landen - Sint-Truiden - Hasselt) onderstrepen dit. De gemeente Sint-Truiden ligt, net als de buurgemeenten Zoutleeuw en Heers, op de (oostwest)grens van Vochtig en Droog Haspengouw. Het noordelijk deel van de gemeente kent een nagenoeg vlak en gecompartimenteerd landschap; het zuidelijk deel is een licht tot sterk heuvelend landschap met weidse landbouwplateaus die zich ook ver buiten de gemeente langs de taalgrens uitstrekken. Haaks op deze grens stromen in heel Haspengouw een reeks beken en rivieren van zuid naar noord die ten laatste ter hoogte van Hasselt afbuigen in westelijke richting. Zij behoren alle tot het stroomgebied van de Demer. Alhoewel zij het westelijke centrum van Zuid-Limburg en Haspengouw is, ligt de gemeente in de zuidwestelijke hoek van het arrondissement Hasselt en tegen de provincie VlaamsBrabant aan. Kaart 4 geeft de macrostructuur, de samenhang van Sint-Truiden met zijn ruimere regio, weer. Onderstaande paragrafen beschrijven enkele structuurbepalende elementen van bovengemeentelijk niveau. Zij beïnvloeden, met de maatschappelijke evoluties die er achter zitten, de ruimtelijke structuur van Sint-Truiden. Het is duidelijk dat de gemeente gelegen is in het spanningsveld van de verre invloedssferen van Brussel en Hasselt en de specifieke dynamiek van de fruitsector enerzijds en het overigens laagdynamische Haspengouw anderzijds. In de natuurlijke structuur van Zuidwest Limburg en oostelijk Hageland zijn de rivieren beekvalleien van de Gete en haar zijbeken en van de Herk meest structuurbepalend. Zij worden zowel op grondgebied van Zoutleeuw, Sint-Truiden, Heers als Borgloon begeleid door boscomplexen en kasteelparken die ook grensoverschrijdend samenhangen (kasteelpark Duras – Zwartaardebos – Vinnebeek – Vinnebos (Zoutleeuw); Fonteinbeek – Overbroek – Heersebeek – Herk (Heers)). Temidden dit valleiensysteem komt het geïsoleerde boscomplex van Nieuwenhoven voor, dat op zijn beurt grensoverschrijdend is (Sint-Truiden – Nieuwerkerken). De Zuid-Limburgse fruitstreek, die zich uitstrekt van benoorden Tienen tot Bilzen, is een belangrijke streek in het Vlaamse landbouwgebeuren, met verhoudingsgewijze hoge


r307-42

- 25-

toegevoegde waarde, investeringen en slagkracht. Deze sector bepaalt in steeds grotere mate het functioneren en het uitzicht van het buitengebied in de streek. Sint-Truiden vormt er met zijn twee veilingen en een tiende van de totale Vlaamse productie het belangrijkste centrum van, hetgeen de ruimtelijke en verkeersontwikkelingen in de regio mee bepaalt. Het stedelijk gebied Hasselt oefent een dubbele druk op de regio, en op Sint-Truiden in het bijzonder, uit. Als provinciehoofdstad en goed uitgeruste regionale stad trekt zij stelselmatig voorzieningen en bovenlokale functies (o.m. administraties, onderwijs) naar zich toe en worden de lokale ontwikkelingskansen van de regio verzwakt. De handel, die zich door een kwaliteitsvol en gedifferentieerd aanbod profileert, vormt hierop een uitzondering. Anderzijds is in noordrand van de regio (Alken, Nieuwerkerken, noordelijke delen van Sint-Truiden) een verstedelijkingsdruk aanwezig met meer gerealiseerde verkavelingen en hogere grondprijzen als gevolg. De stedelijke gebieden Brussel, het Vlaamse gebied rond Brussel en Leuven oefenen eveneens een zachte druk op de regio uit. Van oudsher is Zuid-Limburg met pendel sterk westelijk gericht. Sinds een aantal jaren doet de druk zich steeds meer in omgekeerde richting gevoelen met toenemende inwijking van woningen en bedrijven in het westelijk deel van de streek, toenemende vraag naar optimalisering van de verbindingen naar Brussel en –specifiekaanbiedingen naar herlokalisatie van luchtvaart(gerichte) bedrijvigheid uit het Zaventemse naar Brustem. Het grensgebied van het laagdynamische Zuid-Haspengouw en Hageland kent daarentegen een zeer stabiele en zelfs inkrimpende ontwikkeling. De landbouw blijft er als economische activiteiten op de hoogwaardige gronden dominant aanwezig, maar de globaal verminderde werkgelegenheid en de schaalvergroting ondermijnen het draagvlak en de leefbaarheid van de kleine dorpen in Haspengouw. Sint-Truiden in het westen en Tongeren in het oosten nemen de trekkende rol als (stedelijke) concentratiegebieden voor woningen, handel, voorzieningen en onderwijs, industrie en vervoer op; deze verzorgende rol moet verder op een creatieve wijze worden opgenomen zodat een evenwicht tussen de steden en de kleine dorpen ontstaat dat ook deze laatste bepaalde ontwikkelingsmogelijkheden op hun niveau geeft en dat onnodige verkeersstromen in de regio kan vermijden. De dragende infrastructuren van de regio zijn de autosnelweg E 40 en de spoorlijn Brussel – Landen – Liège, die beide aan de zuidrand van de streek zijn gelegen. Tot op heden fungeren zij vooral als verbindingsinfrastructuren en veroorzaken zij in de regio nog geen rechtstreekse dynamiek.

2.

De oorspronkelijke ruimtelijke structuur

De oorspronkelijke structuur van Sint-Truiden wordt in grote mate bepaald door de aanwezige natuurlijke elementen. De elementen die de mens in vroegere tijden heeft toegevoegd, hebben zich hierop geënt: de hoofdwegen en het nederzettingenpatroon.


r307-42

- 26-

De kabinetskaarten der Oostenrijkse Nederlanden "St. Tron" en "Warem" (Ferraris 1778) zijn schematisch weergegeven in kaart 5. Bij lezing hiervan vallen direct de beekvalleien op als structurerende elementen in het landschap. Ze lopen als een kraal van zuid naar noord. Kerken, kastelen en hoeven zijn belangrijke gebouwen in het landschap. De meeste zuidelijke dorpen liggen geconcentreerd langs de oever en zijn omgeven door boomgaarden en nattere weiden. Tussen de beekvalleien bevinden zich hogergelegen vruchtbare akkergronden. Dit is een deel van Hoog Haspengouw. In het noorden van de gemeente zijn de dorpen meer gespreid langs een weg (straatdorpen). Tussen de beken komen hier gemengde weiden en bossen voor. Dit is een deel van Laag Haspengouw. De kaarsrechte "Romeinse Weg" doorsnijdt het gebied in oost-west-richting, ten zuiden van Halmaal, Bevingen en Brustem. Ook de verbindingswegen met Tienen en Liège lopen kaarsrecht door het landschap. De oude weg naar Hasselt kronkelt door de laagvlakte en is bezaaid met lintbebouwing.

3.

De huidige ruimtelijke structuur van de gemeente

Aangezien de ruimtelijke structuur een grote traagheid heeft, is zij niet fundamenteel gewijzigd. De oorspronkelijke ruimtelijke structuur van hoog en laag, de bekenkraal, de rechte verbindingswegen en de twee soorten nederzettingen en landbouw-aanplantingen is nog in grote mate aanwezig. De huidige topografische kaarten laten zien dat de landschappelijke kwaliteiten in Hoog Haspengouw sterk genoeg zijn om die structuur herkenbaar te houden. De meest vreemde ingrepen zijn hier de militaire bestemmingen (vliegveld en kazernes) en de lintbebouwing langs Tiense- en Luikersteenweg. Meer storende ingrepen zijn er gebeurd in Laag Haspengouw, namelijk: - een aantal grootschalige verkavelingen: in Nieuw Sint-Truiden, Ordingen, Zepperen, Wilderen; - een reeks grootschalige simplexen (gebieden met slechts één functie) ten noordoosten van Sint-Truiden: voor industrie, onderwijs, verzorging; - meerdere industriële hallen voor agrarisch of recreatief gebruik: in Wilderen, Runkelen, Gorsem,...; en in mindere mate: - de expreswegen ten noorden en ten oosten van Sint-Truiden; - de aaneensluitende lintbebouwing. In dit noordelijke gedeelte van de gemeente blijven een aantal straatdorpen, het natuurlijke landschap in de ruime omgeving van Nieuwenhoven en nog nadrukkelijk aanwezige beekvalleien als structurerende elementen aanwezig.


r307-42

- 27-

In de bestaande ruimtelijke structuur van de gemeente nemen, naast Laag- en HoogHaspengouw, de kernstad en de vrij monofunctionele woonwijken en bedrijvenzones eromheen een dominante rol in. Samen vormen zij de stad. Deze herbergt het merendeel van de gemeente-inwoners, voorzieningen, handelszaken, bedrijven en arbeidsplaatsen. Zij vervullen samen een verzorgende functie voor de ruime regio (de kerkdorpen binnen de gemeente, de acht buurgemeenten, …). Ruimtelijk wordt dit geaccentueerd door de centrale ligging van de stad in het gemeentelijk grondgebied, de omvang van dit stedelijk gebied en de concentratie en kruising van alle hoofdwegen en de spoorweg in dit gebied. Ten opzichte van de meeste omringende kerkdorpen en buurgemeenten is een duidelijk open overgangsgebied aanwezig waardoor Sint-Truiden als een afgebakende stad temidden haar ommeland fungeert (het ‘Sienna van het noorden’). Alleen ten opzichte van Bevingen en Brustem ontbreekt deze scheidende openheid. Kaart 6a geeft de bestaande ruimtelijke structuur van de gemeente weer.

3.1.

Natuurlijke structuur

De ruimtelijke structuur in Sint-Truiden is sterk gekoppeld aan de onderliggende natuurlijke structuur, die op zich sterk bepaald wordt door bodem, reliëf en waterhuishouding. Bodem en reliëf worden geschematiseerd weergegeven op kaart 6. De leemplateaus van DroogHaspengouw, het mergelgebied en het zandleemgebied van Vochtig Haspengouw zijn duidelijk te onderscheiden. De leemplateaus van Droog-Haspengouw strekken zich in de zuidelijke helft van de gemeente en verderop langsheen de gehele taalgrens uit. De hogere delen zijn open; akkerbouw en recent fruitteelt overheersen. De beekvalleien zijn diep ingesneden. Bossen komen slechts in kleine omvang op een aantal steilranden en in kasteelparken voor. Een specifiek deel van de leemplateaus is het zuidoostelijke deel in en rond de Herkvallei waar kalk- en mergellagen dagzomen; dit mergelgebied van Overbroek heeft minder een agrarische functie dan wel een geologische en floristische waarde. De zandleemgronden van Vochtig Haspengouw overheersen in het noordelijk gedeelte van de gemeente, waar slechts geringe reliëfverschillen aanwezig zijn. Het landschap is vrij sterk gecompartimenteerd. De beken kennen hier bredere alluviale valleien. In de iets hogere en drogere delen overheersen akkerbouw en fruitteelt. De lagere delen kennen een verscheidenheid aan graslanden, canada-aanplanten en ruige, natuurlijke gronden. Bossen van grotere omvang komen in de omgeving van de valleien en een aantal kasteelparken voor, met name in het westelijk deel. De grens tussen leemplateau en noordelijke zandleemgronden is duidelijk en wordt gevormd door een west-zuid-west – oost-noord-oost-steilrand ter hoogte van Halmaal, Bevingen en Brustem.


r307-42

- 28-

3.2.

Structuurbepalende elementen van gemeentelijk niveau

De drie natuurlijke eenheden vindt men als meer complexe ruimtelijke eenheden terug in de bestaande ruimtelijke structuur. Daarnaast worden enerzijds de kernstad en anderzijds het systeem van N 3 en oostelijke omleiding met bijbehorende elementen als bedrijvigheid en handel als structuurbepalend onderscheiden. De vijf grote ruimtelijk structuurbepalende elementen van gemeentelijk niveau zijn bijgevolg: de zuidelijke landbouwplateaus met concentrische dorpen in de valleien en met het mergelgebied van OverbroekEngelmanshoven, de kernstad met de aansluitende buitenwijken, het systeem gekoppeld aan N 3, het noordoostelijk landbouwgeheel van Vochtig Haspengouw en het gemengd noordwestelijk agrarisch-recreatief-natuurlijk deel van Vochtig Haspengouw. De ruimtelijk structuurbepalende elementen worden bepaald door achterliggende bovengemeentelijke en gemeentelijke processen. In enkele paragrafen wordt hiernaar verwezen. De zuidelijke landbouwplateaus met concentrische dorpen in de valleien Ten eerste is de open ruimte in het zuiden van de gemeente structuurbepalend. Hoofdfunctie in dit gebied is landbouw. Een toenemend gedeelte ervan richt zich met fruitplantages naar de veilingen. Het gebied valt samen met de lemige bodem op de plateaus. De vier grotere beken zijn structuurbepalend in dit gebied: Molenbeek, Cicindria, Melsterbeek en Herk/Fonteinbeek. De aanwezige dorpen Halmaal, Velm, Bevingen, Kerkom, Brustem, Aalst, Groot-Gelmen, Engelmanshoven en Gelinden, veelal in de beekvalleien gelegen, concentrisch van opbouw en locatie van nagenoeg alle landbouwbedrijven, enkele woonlinten, kleine landschapselementen zijn onderdeel van het systeem. Ook het mergelgebied van Overbroek-Engelmanshoven wordt als een onderdeel van dit systeem beschouwd. De kernstad met de aansluitende buitenwijken Een tweede structuurbepalend systeem is het geheel van de binnenstad en de aanpalende woonwijken die samen de kernstad binnen ring en spoorweg uitmaken en de daarop aansluitende buitenwijken errond (Nieuw-Sint-Truiden, Melveren/Terbiest en de kleinere wijken Schurhoven/Zepperenweg, Luikersteenweg en Staaien). In de kernstad en vooral in de binnenstad concentreren zich de handel en de (gemeenschaps)voorzieningen en diensten ten bate van heel de stad, de gemeente, de regio. Alleen de grote buitenwijken beschikken over een lokaal handelsapparaat, verder zijn zij op de kernstad aangewezen. Er bestaat een trend tot verdere verdichting van deze wijken.. Het systeem gekoppeld aan N 3 en de oostelijke omleiding De gewestweg N 3 en de oostelijke omleiding zijn in de omgeving van Sint-Truiden meer dan een infrastructuur. Zij zijn enerzijds verbonden met allerlei activiteiten, en geven anderzijds de kernstad een harde grens. Elementen gekoppeld aan N 3 en oostelijke omleiding zijn uiteraard de kruispunten met gemeentelijke verbindingen. Ook de bedrijventerreinen erlangs behoren tot dit systeem; zij zijn veel meer betrokken op N 3 en de oostelijke omleiding dan op


r307-42

- 29-

de woonwijken en de stad. De dense aanwezigheid van baanhoreca langs N 3 in Brustem, en de voorbije toename van baanwinkels langs N 3 naar Wilderen en langs oostelijke omleiding zijn een derde bovenlokale manier van functioneren van dit systeem. N 3, de oostelijke omleiding, de kruispunten, het horeca- en handelsgebeuren en de bedrijventerreinen zijn momenteel nog zwak geïntegreerd met de kernstad en de buitenwijken van Sint-Truiden. Het noordoostelijk landbouwgeheel van Vochtig Haspengouw Ten vierde is de open ruimte in het noordoosten van de gemeente structuurbepalend. Hoofdfunctie in dit gebied is landbouw en met name fruitteelt. Het gebied is met zijn zandlemige bodem een onderdeel van Vochtig Haspengouw. De geconcentreerde dorpen Ordingen en Zepperen en de lange woonlinten van Zepperen, kleine wegen, kleine landschapselementen zijn onderdeel van het systeem. Ook Melsterbeek en in mindere mate haar zijbeken (Eigenbeek, Roosbeek/Bergbeek) met hun veelal nattere, alluviale gronden worden als een onderdeel van dit systeem beschouwd. Het gemengd Haspengouw

noordwestelijk

agrarisch-recreatief-natuurlijk

deel

van

Vochtig

Het noordwestelijk gemengd geheel van Vochtig Haspengouw is een laatste structuurbepalend element. Landbouw, vooral fruitteelt en graslanden, gaat hier samen met natuur in de beekvalleien en bossen en met toenemende recreatieve activiteiten (wandelen, fietsen, vissen, jacht maar ook tennis, zwemmen, speeltuinen, …). Het dorp Wilderen, een aantal kleine straatdorpen (Duras, Gorsem, Runkelen, Metsteren), kleine wegen, kleine landschapselementen zijn onderdeel van het systeem, dat ook raakpunten heeft met de buitenwijken Nieuw-Sint-Truiden en Melveren. Ook de kasteelparken en de beken die deze verbinden (Molenbeek, Cicindria, Melsterbeek) zijn structuurbepalend in dit systeem.

3.3.

Bevolkings- en woningdichtheden

Gemiddeld wonen er in Sint-Truiden 3,46 inwoners per ha en zijn er 1,26 woningen per ha. Deze bevolkings- en woningdichtheid verschilt sterk tussen de verschillende delen van de gemeente. Kaart 6b geeft de woningdichtheid van elke statistische sector in Sint-Truiden weer (aantal woningen 1991). De verschillende dorpen en vooral de (kern)stad zijn hierop duidelijk afleesbaar. De woningdichtheid in de binnenstad bedraagt 22 won/ha, in de randwijken 12 won/ha en dus in de kernstad als geheel 14 won/ha. In de buitenwijken bedraagt ze 9 won/ha en dus in de stad als geheel 11 woningen per ha. In de dorpen schommelt de dichtheid tussen 3 en 5 woningen per ha. De bevolkings- en woningdichtheden in de stad liggen dus niet bijzonder hoog. Alleen de binnenstad en een deel van Nieuw Sint-Truiden halen een dichtheid van meer dan 40 inwoners (18 à 22 woningen) per ha; het Stationskwartier een dichtheid van net geen 100 inwoners ( 45 woningen) per ha. Uiteraard speelt de aanwezigheid van handel en voorzieningen hierin een rol, maar het wijst ook op potenties tot verdere verdichting.


r307-42

- 30-

3.4.

Lijninfrastructuur

Sint-Truiden beschikt niet over een bevaarbare waterloop. De spoorontsluiting beperkt zich thans tot een enkelspoor (voor personenvervoer) op de lijn Landen-Hasselt-Genk, met een halteplaats in het station van Sint-Truiden; een vroegere spoorlijn Zoutleeuw-Sint-TruidenTongeren die ook een aantal bedrijven bediende is reeds jaren afgeschaft. Sint-Truiden beschikt op haar grondgebied niet over hoofdwegen, geselecteerd in het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen. De verbinding naar de omliggende steden verloopt langs de oude steenwegen (zie ook kaart 6): Diester-, Tongerse- en Naamsesteenweg met een 2x1profiel en soms afgescheiden fietspaden; Tiense- en Luikersteenweg met een 3x1-profiel met veelal parkeerstroken en soms afgescheiden fietspaden (op Truiens grondgebied), dat in de doortocht van Gelinden omgevormd is tot een 2x1-profiel. Alleen de verbinding naar Hasselt wordt sinds enkele jaren gevormd door de autoweg N 80 (2x2-profiel, geselecteerd als primaire weg II in het RSV); de Hasseltsesteenweg blijft evenwel voor lokaal en tussengemeentelijk autoverkeer in gebruik. De zuidelijke en oostelijke omleidingswegen (Ring met eveneens een 2x2-profiel) rond de kernstad verbinden de meeste van de voornoemde wegen buiten de woonwijken en vormen de wegvakken met de hoogste intensiteit in de gemeente. Alleen de verbindingen aan de westen noordzijden van de stad doorkruisen woonwijken. Alle industriegebieden zijn rechtstreeks op dit net van belangrijkste wegen in de gemeente aangetakt. Voor de bereikbaarheid van de (binnen)stad zijn thans grotere parkeerpleinen aanwezig aan de rand van de kernstad aan Veemarkt, station (vooral pendelparking) en in de binnenstad op de Markt (gereduceerd in aantal, maar verhoogd in frequentie) en aan Sluisberg, evenals kleinere parkings aan Europaplein en zwembad en in de binnenstad aan Cicindriacomplex en Diesterstraat. De oude steenwegen functioneren thans ook op een goede manier als verbindingswegen tussen de stad en de dorpen errond: Metsteren, Melveren, Wilderen (deels), Bevingen, Velm (ten dele), Kerkom, Ordingen, Brustem, Gelinden, Groot-Gelmen en Engelmanshoven worden erdoor ontsloten; Kortenbos evenzeer ondanks de vlottere en minder storende verbinding langs N 80. De verbinding Zepperen-stad verloopt deels langs N 80 (en de brede nieuwe weg N 718) en deels langs de lokale straat Zepperenweg. Velm en Halmaal (Halmaalweg), Wilderen (Zoutleeuwsesteenweg) en vooral Duras, Gorsem en Runkelen (Gorsemweg en Galgestraat) worden langs lokale straten (in belangrijke mate woonlinten) ontsloten. Fietsverbindingen tussen stad en dorpen verlopen veelal langs de oude steenwegen of de verbindende lokale wegen; ook een aantal landbouwwegen worden als aantrekkelijker routes benut. Aanwezige knelpunten in deze verkeersstructuur worden in punt IV.8 weergegeven.


r307-42

- 31-

4.

Ruimtelijke structuur van de stad en de kerkdorpen

In dit deel worden voor de stad en voor elk van de kerkdorpen de ruimtelijke structuur en de functionele kenmerken weergegeven. Voor andere deelruimten in de gemeente is een dergelijk onderzoek niet noodzakelijk.

4.1.

De stad

De stad is als grote en aaneengesloten bebouwde omgeving het centrum van de gemeente en van de streek. Kaart 7a geeft de structuur ervan weer. Structurele elementen op niveau van de stad zijn de ring en de spoorweg die de stad afbakenen, de vesten die de binnenstad afbakenen, de groene schakels die de buitenwijken afscheiden, de zes historische wegen die kernen binnenstad schragen, de Cicindria-beek als centraal element en tenslotte als natuurlijke begrenzingen van de stad de groene valleien van de Molenbeek ten westen en Melsterbeek ten oosten en de plateauhellingen van Halmaal en Bevingen in het zuiden. 4.1.1.

Binnenstad

De binnenstad, met de vesten als grens, vormt de kern van de stad Sint-Truiden. Het is een gebied met gemengd wonen en handel. Kaart 7b geeft de bestaande ruimtelijke structuur weer. 4.1.2.

Kernstad

Behalve langs de noordzijde (Veemarkt, Speelhof, Cicindriavallei) is de binnenstad volledig omsloten door randwijken van een verschillende ouderdom, structuur en uitzicht. Op het gemengde Stationskwartier na (wonen, handel en diensten / vrije beroepen) gaat het daarbij om bijna homogene woonbuurten met alleen een beperkte handelsfunctie op de grotere assen tegen de binnenstad aan. Binnenstad en randwijken vormen tezamen de kernstad. Deze wordt begrensd door de oude baan naar Hasselt, de ring en de spoorweg. Dit wordt thans door vele Truienaren als de grens van de stad aangezien. Buurten in de kernstad Op basis van de verschillende types gebouwen en woningen, de aanwezige scheidingslijnen en barrières en een inschatting van de sociaal-economische positie en de sociale en functionele relaties, kan volgende indeling in buurten rond de binnenstad worden gemaakt (zie kaart 7c) :


r307-42

- 32-

-

-

-

-

-

-

-

Begijnhof / Schurhoven: grotendeels oudere woningen; doorsneden door twee stedelijke verkeersassen, maar ook zeer rustige delen en aantrekkelijke pleinen; kleine activiteitenkern rond het plein; slachthuis als dominerende functie; Aan het park: kleine buurt met grotendeels oudere woningen, doorsneden door een stedelijke verkeersas, maar ook zeer rustige delen; echter geen plein; kleine activiteitenkern op Diestersteenweg gekoppeld aan de kliniek; Brustempoort / Tichelrij: grotendeels nieuwe woningen (appartementen en vrijstaande eengezinshuizen) in twee onderscheiden delen: dichtere bebouwing tegen de binnenstad aan en langs Tongersesteenweg, lage dichtheid langsheen de ring; wel speelterrein, maar geen echt plein; geen echte kern, leunt aan bij de activiteitenkern aan Casinoplein; school en vooral winkelstrip langsheen de ring zijn dominerende functies; Sint-Pieter: grote buurt met qua bebouwing drie onderscheiden delen: grotendeels oudere woningen langsheen Naamsesteenweg en tegen de binnenstad aan, naoorlogse sociale woningbouw in het centrale deel en recentere (vrijstaande) eengezinshuizen in de strook langsheen de ring; alleen stedelijke verkeersassen aan de randen, vele rustige delen; wel speelterreinen, maar geen echt plein; activiteitenkern in Naamsesteenweg, maar ook aanleunend bij kern aan Casinoplein; dominerende functies komen in de buurt niet voor; Zerkingen: kleine buurt met grotendeels nieuwe (eengezins)woningen, zowel vrijstaand, gekoppeld als in rij; buurt met rustige delen zonder enige vorm van activiteitenkern; tamelijk geïsoleerd tussen grootschalige voorzieningen; wel speelterreinen, maar geen echt plein; Ziekeren: qua bebouwing zijn twee delen te onderscheiden: naoorlogse sociale rijwoningen in het centrale deel aan Halmaalweg, (zeer) recentere gekoppelde eengezinswoningen ten oosten en ten westen ervan; buurt met zeer rustige delen met zeer beperkte activiteitenkern aan Halmaalweg; speelterreinen en enkele kleinere pleinen aanwezig; tamelijk geïsoleerd tussen grootschalige voorzieningen; Stationskwartier: grote buurt met grotendeels oudere, waardevolle woningen, maar toch ook met een behoorlijk aantal recente, meestal banale appartementsgebouwen; onderscheid tussen een sociaal-economisch en architecturaal sterke noordelijke helft en een zwakkere zuidelijke helft; helemaal doorsneden door verschillende stedelijke verkeersassen, maar toch ook nog een klein rustig deel; geen echt plein (stationsplein te veel bussenparkeerplaats); van alle randwijken de sterkste eigen activiteitenkernen in Stationsstraat en Prins Albertlaan; geen echt dominerende functies in de wijk aanwezig.

Een reservoir van stedelijke voorzieningen Zo de binnenstad -zoals geconstateerd- al een groot aanbod aan stedelijke voorzieningen (vooral scholen, culturele voorzieningen en administratie) herbergt, de randwijken doen dit zo mogelijk nog meer. Vooral meer grootschalige voorzieningen inzake verzorging, sport/recreatie en transport/communicatie nemen een groot gedeelte van de oppervlakte van de randzone van de kernstad in (naar schatting ongeveer 50 op 220 ha of 23 %). Kaart 7d situeert de belangrijkste stedelijke voorzieningen in de randwijken. Twee grote concentratiegebieden vallen op: de hele strook ten noorden van de binnenstad van spoorweg tot ring en een zuidwestelijke spie van station richting Bevingen. Ook in deze zones komen voorzieningen van uiteenlopende aard (op stedelijke schaal) door mekaar vermengd voor.


r307-42

- 33-

Open ruimte In de randwijken zijn, veelal gekoppeld aan de concentratiegebieden van stedelijke voorzieningen, grote open ruimten aanwezig. Ongeveer de helft ervan is voor het publiek toegankelijk en bruikbaar; de rest zijn tuinen en (soms ruim bemeten) uitbreidingszones voor de verschillende instellingen (zie ook kaart 7e). Vooral in het zuidelijke deel van de kernstad zijn in de grote bouwblokken nog grotere open ruimten als landbouwgrond en boomgaard in gebruik. Deze bieden mogelijkheden voor het ontwikkelen van groene longen of van inbreidingsprojecten met bebouwing voor verschillende functies. Verspreid in de randwijken zijn een reeks kleinere open ruimten en pleinen kriskras verspreid aanwezig. De open ruimte rond de stad loopt thans op een viertal plekken tot tegen de kernstad door: Speelhof, omgeving Wijngaardenweg, Ziekeren en Volmolen/station. In de voorbije periode (sinds 1976) zijn vooral grotere open ruimten verdwenen aan de oostzijde van de kernstad (ontwikkeling buurt Brustempoort / Tichelrij) en in de uiterste zuidwestelijke hoek (verdere ontwikkeling van de buurten in Ziekeren). Van het geheel aan verdwenen grotere open ruimten is ongeveer eenderde door nieuwe en uitbreidende voorzieningen ingenomen en de rest door woningbouw.

4.1.3.

Buitenwijken

Buiten de grens van de kernstad zijn een aantal bebouwde buitenwijken als lobben tegen de stad aan ontwikkeld : - Nieuw-Sint-Truiden; - Melveren/Terbiest; - Senselberg (zeer geïsoleerd gelegen); - de buurt Luikersteenweg; - het buurtje Staaien; - het lint Schurhoven/Zepperenweg. Tussen deze woonwijken en industriezones dringt de open ruimte thans op een viertal plaatsen tot tegen de kernstad door.


r307-42

- 34-

4.2.

De kerkdorpen

4.2.1.

Velm

Ruimtelijke kenmerken (zie kaart 8/1a) . Een agrarische gemeenschap met een dorpskern in de bocht van de Molenbeek. Vele gesloten boerenhoven zijn in de vallei gevestigd. Het reliëf is voelbaar tot in de kern aanwezig. . De (lint)bebouwing deint uit richting Halmaal, Sint-Truiden (tot over de Romeinse Weg). . De Molenbeek loopt op een mooie manier door 't dorp met drie opeenvolgende sferen (zompige weiden, Gemeenteplein en beek met dreef in de as van de weg). Ruimtelijke waarden . De hoeven, het water met begeleidende weiden en de bomenrij in de straat, de beemden met populieren zijn typische kenmerken. . De lineaire losse bebouwing is landelijk. Functionele kenmerken . Een levendig, groot dorp met ca. 2150 inwoners 9, een aantal dat in de jaren ’80 stabiliseert. . Een behoorlijke economische basisuitrusting met meerdere keuzemogelijkheden 10. . Als gemeenschapsvoorzieningen zijn een parochiaal cultureel centrum, een bibliotheekpost, zitdagen van politie en OCMW, twee scholen (kleuter en lager), een privé talencentrum en een voetbalveld aanwezig. . Van de ca. 16 aanwezige ambachtelijke bedrijven kan er na analyse geen enkel als zonevreemd worden bestempeld 11. . Onder de ca. 36 aanwezige landbouwbedrijven 12 is er een met varkensteelt als hoofdactiviteit. Het overgrote merendeel van deze landbouwbedrijven is in landelijke woonzones (vooral in de kern) gelegen, een ervan in een kasteelpark en een vijftal in het landbouwgebied van de omringende plateaus.

9 10

11

12

Alle inwoneraantallen uit 1991 (NIS-Volkstelling) Voortbouwend op Van der Haegen en Pattyn (1981) wordt als economische basis-uitrusting beschouwd: een (evt. rondrijdende) bakker, een algemene voedingswinkel (evt. een rondrijdende groentenhandelaar), een slager en een café. Deze wordt zwak genoemd wanneer slechts twee van deze vier en voldoende wanneer ze alle vier aanwezig zijn. Overzicht ambachtelijke bedrijven uit de gemeentelijke lijst met handelszaken dd. 1991; analyse naar zonevreemdheid van bedrijven uitgevoerd door het stadbestuur in 1997/98 (zie verder in IV.2.3). Overzicht landbouwbedrijven (hoofdberoep en bijberoep) uit de gemeentelijke lijst met handelszaken dd. 1991.


r307-42

- 35-

4.2.2.

Halmaal

Ruimtelijke kenmerken (zie kaart 8/1b) . Een typisch straatdorp, evenwijdig met de Molenbeek, op de verbindingsweg van Velm naar Sint-Truiden, omzoomd door fruitplantages, populierenaanplantingen en een waterwachtbekken. Ruimtelijke waarden . De landelijke omgeving met weide, akkers, beemden en populier-aanplantingen. Functionele kenmerken . Een klein dorp met ca. 300 inwoners en een begin de jaren ’90 opnieuw sterk stijgend inwonersaantal. . Een zwakke economische basisuitrusting (alleen een bakker en enkele cafés). . Buiten de parochiezaal is er geen enkele gemeenschapsvoorziening (school, postloket,...). . Geen van de drie aanwezige ambachtelijke bedrijven kan na analyse als zonevreemd worden bestempeld. . Van de ca. 20 landbouwbedrijven is het overgrote merendeel in landelijke woonzones (vooral in het dorpslint) gelegen en twee ervan in het landbouwgebied aan de randen van de vallei. 4.2.3.

Wilderen

Ruimtelijke kenmerken (zie kaart 8/1c) . Een nederzetting op een kruispunt langs Zoutleeuwsesteenweg, met lintbebouwing en een mooie kerk en enkele vierkantshoeven ten zuiden van de weg. Recent zijn ook Wilderenlaan en Tiensesteenweg bebouwd en is het tussengebied grotendeels met een wijk opgevuld. . Een sportzaal heeft grote ruimtelijke impact. Ruimtelijke waarden . Authentieke dorpskern. . Het landschap dat tot aan de kerk in het dorp doordringt (Zoutleeuwsesteenweg-west). . De kruising Molenbeek-Tiensesteenweg zou een herkenningspunt kunnen zijn. Functionele kenmerken . Een levendig middelgroot dorp met ca. 950 inwoners en na een lange stabiele periode begin de jaren ‘90 een stijgend inwonersaantal. . Een voldoende economische basisuitrusting, nog aangevuld met een grootwarenhuis vlakbij. . Gemeenschapsvoorzieningen zijn aanwezig (school, sportaccommodaties, parochiezaal, spreekuren OCMW en politie), maar verminderen (postloket in 1991 gesloten). . Bewoners van het dorp en van de nieuwe wijk zijn nauwelijks geïntegreerd; bewoners zien nieuwe wijken in het dorp niet meer zitten. . Met Duras zijn er zekere banden in het verenigingsleven.


r307-42

- 36-

. Van de ca. 10 aanwezige ambachtelijke bedrijven is de helft in het lint langs N 3 gelegen; geen enkel ervan kan na analyse als zonevreemd worden bestempeld. . Van de ca. 16 landbouwbedrijven is de grote helft in de dorpskern (landelijke woonzone) gelegen en een zestal in het landbouwgebied rondom. 4.2.4.

Duras, Runkelen, Gorsem, Metsteren

Deze vier kleine dorpen en gehuchten worden omwille van de gemeenschappelijke kenmerken in hun samenhang bekeken. Ruimtelijke kenmerken (zie kaart 8/1d) . Dit vochtig agrarisch gebied bij de samenloop van Molenbeek en Melsterbeek is langs de verbindingswegen (aan kruispunten of bruggen) bebouwd. . Deze landbouw-gehuchten aan het kasteel van Duras en de Molenbeek, aan het kasteel van Nonnemielen en de Melsterbeek zijn uitgegroeid tot straatdorpen. Enkele kasteelhoeven en hoeven van het gesloten type bevinden zich langs de oevers. Ruimtelijke waarden . Het landschap met kasteelparken, velden, populierenbossen, eist hier alle respect op. . De bebouwing -buiten de historische accenten- moet hier nederig blijven. Functionele kenmerken . Drie rustige kleine dorpen (Duras, Runkelen en Gorsem) met elk ca. 400 inwoners en een gehucht met ca. 200 inwoners, een gestadig licht dalend inwonersaantal, met uitzondering van de sterke toename in Duras begin de jaren ‘90. . In elk dorp afzonderlijk is een zeer zwakke economische basisuitrusting vast aanwezig (een slager in Gorsem, een recente voedingswinkel in Duras, niets in Runkelen); rondrijdende handelaars met brood, groenten en fruit, zuivel- en diepvriesproducten zijn er wel. . Buiten de parochiezalen in Runkelen en Gorsem en de bibliotheekpost zijn er geen gemeenschapsvoorzieningen. In Duras leeft de vraag naar een ontmoetingscentrum en naar speel- en verblijfsmogelijkheden. Er is in Duras en Runkelen een voetbalveld aanwezig. . Runkelen en Gorsem hebben een aantal banden in het verenigingsleven. Qua scholen, inkopen,... zijn zij bijna volledig afgestemd op (Nieuw)Sint-Truiden. Duras is afgestemd op (afhankelijk van) Wilderen. De werking van KVLV is de enige overkoepelende band tussen de vier dorpen. . Van de ca. 13 aanwezige ambachtelijke bedrijven kunnen er na analyse twee (met name in Runkelen) als zonevreemd en niet te handhaven in de woonzone worden bestempeld. Het bedrijf in de kleine bedrijvenzone in Duras is goed gesitueerd, maar heeft uitbreidingsintenties. . Van de ca. 20 landbouwbedrijven bevindt het merendeel zich in de straatlinten (landelijke woonzone) en een viertal in het landbouwgebied rondom. Gorsem neemt een sterke plaats in de fruitsector in met het opzoekingstation en een marktleidend bedrijf op zijn grondgebied.


r307-42

- 37-

4.2.5.

Kortenbos

Ruimtelijke kenmerken (zie kaart 8/2e) . Kortenbos is een nederzetting op een kruispunt halfweg tussen Sint-Truiden en Hasselt. Ruimtelijke waarden . De basiliek (bedevaartsoord) is een baken in de omgeving. Enkele waardevolle gesloten hoeven en het kasteel met zijn park en hoeve zijn belangrijk. Functionele kenmerken . Een versnipperd kleine dorp, waarvan de vroegere parochie uit vijf gehuchten bestond. Thans bestaat het uit ong. 400 huizen waarvan iets meer dan de helft in Sint-Truiden en de rest in Alken. Het Truiense deel is een klein dorp waarvan het inwonersaantal van ca. 300 inwoners lange tijd stabiel is gebleven; begin de jaren ‘90 is het door de verkaveling sterk toegenomen. . De economische basisuitrusting was begin de jaren ‘90 bijna voldoende (geen slager), maar gaat de laatste jaren sterk achteruit (nog slechts één taverne, ook geen kruidenier meer); de basiliekbezoekers zouden de basis ervoor kunnen vergroten, maar nemen ook in aantal af. . Op een parochiezaal, een privézaal, -vanaf 1993 nog één- school en een voetbalveld na, zijn er geen gemeenschapsvoorzieningen aanwezig. Met de afbouw en schaalvergroting van de scholen verliest Kortenbos langzamerhand zijn belangrijkste gemeenschapsvormende kracht; door de beperkte handel zijn ook de dagelijkse onderlinge contactmogelijkheden beperkt. . Kortenbos had vroeger banden met alle omliggende dorpen (school); thans is het alleen nog betrokken -en steeds zwakker- op zijn Alkens deel. . Van de ca. 5 aanwezige ambachtelijke bedrijven (alle in het gehucht Heide) kan er na analyse één als zonevreemd en niet te handhaven in agrarisch gebied nabij natuurgebied worden bestempeld. . Van de ca. 13 landbouwbedrijven is slechts een goed derde in de straatlinten (landelijke woonzone) gevestigd en de rest in het landbouwgebied rondom (vooral ten westen in de richting van het gehuchtje Heide). Het merendeel zijn fruittelers; er zijn nog twee gemengde bedrijven. 4.2.6.

Zepperen

Ruimtelijke kenmerken (zie kaart 8/2f) . Van oudsher samengesteld uit twee delen: a. een kern rond Sint-Genovevaplein met een mooie kerk en kerkhof; b. een vertakte lintbebouwing die historisch uit verschillende kleine pleingehuchten is gegroeid. . Sinds kort is er een verkaveling als derde deel aan dit lint opgehangen. Ruimtelijke waarden . De dorpskern heeft een subliem stratenpatroon en is mooi aangelegd.


r307-42

- 38-

. Het kasteel en enkele vierkantshoeven. Functionele kenmerken . Een vrij levendig groot dorp in expansie, met thans ca. 2800 inwoners; een onafhankelijke kern. . Een behoorlijke economische basisuitrusting, met meerdere keuzemogelijkheden en bovenop nogal wat andere handelszaken. . Een vrij ruim aanbod aan gemeenschapsvoorzieningen: bibliotheekpost en vergaderzaal in het vroegere gemeentehuis, parochiale zaal en lokaal, een grote toneelzaal, feestzaal in de voetbalkantine en KLJ-lokaal nabij, elke voormiddag zitdag van de politie, spreekuren van het OCMW, een school (met ook middelbare afdeling en een sporthal) en een voetbalveld, manege, basketbalterrein en tennisvelden. Als ontbrekend worden ervaren: andere sportvoorzieningen en jeugdlokalen, het recent gesloten postloket. . Bewoners van het dorp en van de nieuwe wijk zijn nauwelijks geïntegreerd. Een gemeenschapsraad en een wijkcomité (Het Dekken) zijn als gemeenschapsvormende structuren aanwezig. . Van de ca. 31 aanwezige ambachtelijke bedrijven, waarvan een gelegen in een kleine bedrijvenzone, kunnen er na analyse twee als zonevreemd en niet te handhaven in de woonzone worden bestempeld. . Van de ca. 41 landbouwbedrijven bevindt het overgrote deel zich in een van de vele straatlinten (landelijke woonzone) die het dorp kenmerken en een viertal in het landbouwgebied rondom. 4.2.7.

Ordingen

Ruimtelijke kenmerken (zie kaart 8/2g) . Een straatdorp op de verbinding Brustem-Zepperen, langs de Melsterbeek en bij de Commanderie. Het is de laatste jaren uitgepuild met onverantwoorde verkavelingen, namelijk té groot t.o.v. het dorp en slecht gesitueerd (in de beek!). Ruimtelijke waarden . De Commanderie. Functionele kenmerken . Een vrij levendig middelgroot dorp met ca. 900 inwoners en een inwonersaantal dat gestadig blijft toenemen. . Bijna voldoende economische basisuitrusting (geen vaste bakker noch slager, maar wel meerdere rondrijdende). . Buiten de parochiezaal, het spreekuur van de politie en het voetbalveld zijn er geen gemeenschapsvoorzieningen. Met het recente verdwijnen van de school heeft Ordingen een belangrijke gemeenschapsvormende kracht verloren. Ook het postloket is recent gesloten. . De bewoners van het dorp en de nieuwe wijk zijn niet sterk maar toch behoorlijk geïntegreerd. . Op het -recente- vervoer van schoolkinderen na, heeft Ordingen geen banden met Brustem noch met Zepperen.


r307-42

- 39-

. Geen enkel van de ca. 8 aanwezige ambachtelijke bedrijven, voor meer dan de helft gelegen aan de rand van de kern langsheen Tongersesteenweg, kan na analyse als zonevreemd worden bestempeld. . Van de ca. 5 landbouwbedrijven bevinden de meeste zich aan de randen van het dorp in de agrarische zone. 4.2.8.

Brustem

Ruimtelijke kenmerken (zie kaart 8/2g) . Het dorp is blijkbaar ontstaan langs een "Motte" op de samenvloeiing van Hoogbeek en Melsterbeek. Het halfcirkelvormige stratenpatroon volgt het verloop van de beken en maakt oriëntatie moeilijk. Het reliëf bakent de dorpskern aan de zuidzijde af. . Een recente tangentiale weg (Vliegveldlaan) geeft aansluiting op Luikersteenweg en Tongersesteenweg. Het is ook de verbindingsweg naar Ordingen en Zepperen. De laan is bezaaid met bebouwing van residentiële en commerciële aard. . Luikersteenweg met zijn lint van woningen, handelszaken en vooral horecazaken (met bars en prostitutie) sluit niet aan bij het dorp en vervult een regionale functie. Ruimtelijke waarden . De kerk en ruïne van de vestingstoren hebben een bevoorrechte standplaats. . Enkele hoeven van het gesloten type staan langs de driehoekige of ovale straatverbredingen. . De Sint-Eucheriuskapel en het kasteel met vijvers bevinden zich in de vallei van de Hoogbeek. . De samenvloeiing van Hoogbeek en Melsterbeek vraagt om accentuering. Functionele kenmerken . Een levendig groot dorp met ca. 2200 inwoners; een onafhankelijke kern. . Een behoorlijk economische basisuitrusting met meerdere keuzemogelijkheden, waarin nog verbetering merkbaar is. . Als gemeenschapsvoorzieningen zijn er een parochiezaal, twee scholen, het -recent verminderde en te beperkte- postloket, spreekuren van politie en OCMW en een voetbalveld. Behoudens de Chirolokalen, ontbreken jeugdlokalen. . Brustem heeft nog het meeste banden met Aalst, maar ook deze zijn beperkt. . Geen enkel van de ca. 16 aanwezige ambachtelijke bedrijven, voor meer dan de helft gelegen langsheen Luikersteenweg, kan na analyse als zonevreemd worden bestempeld. . De ca. 16 landbouwbedrijven zijn nagenoeg alle in de landelijke woonzone aan de ruime oostelijke rand van het dorp gelegen. 4.2.9.

Aalst

Ruimtelijke kenmerken (zie kaart 8/2h) . Een rastervormig beekdaldorp met een stratenpatroon evenwijdig en loodrecht op de Melsterbeek, die "onwezenlijk" door de kern loopt.


r307-42

- 40-

. De recente parallelweg geeft een vlotte verbinding met Luikersteenweg, maar wordt aangetast door lintbebouwing. Ruimtelijke waarden . Enkele gesloten hoevecomplexen langs de beek. . De zeer lage dichtheid of grote open bouwpercelen. Functionele kenmerken . Een levendig middelgroot dorp met ca. 850 inwoners en een begin de jaren ‘90 licht dalend inwonersaantal. . Een bijna voldoende basis-economische uitrusting (geen slager). . Als gemeenschapsvoorzieningen zijn een school, een bibliotheekpost, een gemeentelijke feestzaal en een voetbalveld aanwezig. Het postloket is recent gesloten. Een speelterrein voor de jeugd en een ontmoetingscentrum ontbreken. . Aalst heeft beperkte banden met Brustem. . Geen enkel van de ca. 7 aanwezige ambachtelijke bedrijven, gelijkmatig gespreid over Borgwormsesteenweg en de rest van de dorpskern, kan na analyse als zonevreemd worden bestempeld. . De ca. 21 landbouwbedrijven zijn nagenoeg alle in de dorpskern (landelijke woonzone) gelegen. 4.2.10. Groot-Gelmen Ruimtelijke kenmerken (zie kaart 8/3i) . Een mooi concentrisch "berg"dorp op de zuid-georiënteerde valleiwand van de Herk met een "verheven" kerk en een kasteel in de vallei. . De verkaveling "de leeuwerik" is voldoende kleinschalig om zich in te voegen. . Aanzetten voor invulling doen zich voor in Merelstraat. Ruimtelijke waarden . De site met reliëf, kerk, vierkantshoeven en kasteel. . De meer geconcentreerde bouwvorm, zonder relaties met het ommeland. Functionele kenmerken . Een rustig klein dorp van ca. 600 inwoners met een stabiel inwonersaantal. . Op zich een zeer zwakke economische basisuitrusting (alleen een voedingswinkel en rondrijdende bakkers en groentenkar), maar een grootwarenhuis op de weg naar KleinGelmen voldoet ruimschoots voor de basisbehoeften. . Als gemeenschapsvoorzieningen zijn een parochiezaal en -lokaal, een lokaal en een bibliotheekpost in de oude gemeenteschool, een kleine school (kleuter en drie jaren lager) en een voetbalveld aanwezig. . Groot-Gelmen heeft van oudsher weinig banden met Gelinden en Engelmanshoven (Luikersteenweg is barrière), maar de laatste jaren nemen deze in sportclubs en met schoolbezoek aan Engelsmanhoven toe. . Geen enkel van de ca. 4 aanwezige ambachtelijke bedrijven kan na analyse als zonevreemd worden bestempeld.


r307-42

- 41-

. De ca. 20 landbouwbedrijven zijn nagenoeg alle in de dorpskern (landelijke woonzone) gelegen. 4.2.11. Engelmanshoven-Vrijheers Ruimtelijke kenmerken (zie kaart 8/3i) . Luikersteenweg scheidt de oorspronkelijke kern Engelmanshoven (aan Bosstraat) en de recentere uitbreiding ten westen (Vrijheers). . Lintbebouwing, als zijtak van Luikersteenweg, met uitlopers op een plateau. . Vrijstaande kerk langs Luikersteenweg. Ruimtelijke waarden . Het plateau maakt het gebied weids en overzichtelijk, én dus kwetsbaar. Functionele kenmerken . Engelmanshoven-Vrijheers is een ingeslapen (met nauwelijks één vereniging) klein dorp met ca. 800 inwoners, doorsneden door Luikersteenweg, maar met een vroeger sterk en begin de jaren ‘90 zeer licht aangroeiend inwonersaantal. . Geen enkele handelszaak, maar een grootwarenhuis op de weg naar Klein-Gelmen voldoet ruimschoots voor de basisbehoeften. . Als gemeenschapsvoorzieningen zijn een parochiezaal, een lokaaltje van de gemeente en een bloeiende kleuter- en lagere school aanwezig. Speel- en verblijfsmogelijkheden ontbreken. Aanleg van riolering is voor de bewoners een dringende zaak. . Engelmanshoven is een geïsoleerd en op zichzelf betrokken dorp; Vrijheers heeft een (toenemend) aantal banden met Gelinden. . Van de ca. 8 aanwezige ambachtelijke bedrijven kan er na analyse één, gelegen in agrarisch gebied, als zonevreemd en niet te handhaven in deze zone worden bestempeld. . De ca. 10 landbouwbedrijven zijn veelal, op een drietal na, in de woonlinten (landelijke woonzone) gelegen. 4.2.12. Gelinden Ruimtelijke kenmerken (zie kaart 8/3i) . Een fraai kerkdorp op de westflank van de Herk, met woonlinten naar Overbroek, Ovelingen en Klein-Gelmen aan de overzijde van Luikersteenweg. . Langs Luikersteenweg dichte lintbebouwing met vierkanthoeven en handelszaken. Ruimtelijke waarden . De landelijke site met mooie kerk en geaccidenteerd stratenpatroon (hoogtelijnen). . Belangrijke vierkantshoeven. . De lage dichtheid in straatbebouwing past zich in het landschap in.


r307-42

- 42-

Functionele kenmerken . Een levendig middelgroot dorp met ca. 900 inwoners en een begin de jaren ‘90 toenemend aantal inwoners. . Op zich een zeer zwakke economische basisuitrusting (alleen twee bakkers), maar een grootwarenhuis op de weg naar Klein-Gelmen voldoet ruimschoots voor de basisbehoeften. Recent hebben zich wel een aantal andere winkels (doe-het-zelf,...) gevestigd. . Als gemeenschapsvoorzieningen zijn een open parochiale zaal, het ontmoetingscentrum PES, een bibliotheekpost, een nieuwe kleuterschool, een -recent ingekrompen- postloket, spreekuren van het OCMW en een voetbalveld aanwezig en zou de oude gemeenteschool als bejaardenclubhuis worden opgeknapt. . Gelinden heeft een beperkt, maar toenemend aantal banden met Engelmanshoven (Vrijheers). . Van de ca. 6 aanwezige ambachtelijke bedrijven in en rond de kern kunnen er na analyse drie als zonevreemd en niet meer te handhaven in respectievelijk de woonzone en het landbouwgebied worden bestempeld. . Onder de ca. 22 landbouwbedrijven is er een met varkensteelt als hoofdactiviteit. De bedrijven zijn veelal in de landelijke woonzone gelegen. 4.2.13. Kerkom Ruimtelijke kenmerken (zie kaart 8/3j) . Een idyllisch kerkdorpje met twee kastelen en parken met vijvers en dreven op de Cicindriabeek. . De dorpskom bestaat uit enkele straten ten westen van de beek en een beperkte verkaveling ten oosten ervan. Ruimtelijke waarden . De dorpskern met kerk en hoeven als relict uit de geschiedenis. . De kasteelparken. Functionele kenmerken . Een levendig klein dorp van ca. 650 inwoners, een aantal dat gestadig toeneemt. . Een eerder zwakke economische basisuitrusting: één recent uitgebreide voedingswinkel voorziet -beperkt- in alle basisbehoeften. . Als gemeenschapsvoorzieningen zijn alleen een parochiezaal en –lokaal en zitdagen van de politie aanwezig. De zwak draaiende kleuterschool is enkele jaren geleden gesloten. Aanleg van riolering is voor de bewoners een dringende zaak. . De bewoners van het dorp en van de nieuwe wijk zijn nauwelijks geïntegreerd. . Kerkom heeft alleen beperkte banden met Aalst (fanfare) en Bevingen (school). . Geen enkel van de ca. 9 aanwezige ambachtelijke bedrijven, voor meer dan de helft gelegen langsheen Naamsesteenweg, kan na analyse als zonevreemd worden bestempeld. . De ca. 20 landbouwbedrijven zijn in meerderheid in de landelijke woonzone van de dorpskern gelegen; een vijftal bevinden zich op het plateau ten westen in de omgeving van Naamsesteenweg.


r307-42

- 43-

4.2.14. Bevingen Ruimtelijke kenmerken (zie kaart 8/3k) . Een pittoreske dorpskern met kerk en kasteel en enkele vierkantshoeven langs parallelstraat met de Cicindria. Naamsesteenweg raakt het dorp aan de oostzijde. . Een beperkte (goede) straatverkaveling is toegevoegd aan de westzijde. Ruimtelijke waarden . De beperkte, concentrische opbouw. . De intacte, goed bewaarde dorpskom. . Het kasteelpark. Functionele kenmerken . Een klein dorp van ca. 600 inwoners, waarvan het inwoneraantal na een vroegere forse stijging de voorbije periode begin de jaren ’90 opnieuw is afgenomen. . Een zeer zwakke economische basisuitrusting, met enkel een bakker aan de rand van het dorp (Kapelstraat). . Als gemeenschapsvoorziening is alleen een kleuterschool aanwezig. . Geen enkel van de ca. 3 aanwezige ambachtelijke bedrijven kan na analyse als zonevreemd worden bestempeld. . Onder de ca. 24 landbouwbedrijven bevinden zich twee met hoofdactiviteit in de varkensteelt en een in de pluimveeteelt. De landbouwbedrijven zijn voor iets meer dan de helft in de landelijke woonzones van de dorpskern en het lint langs Naamsesteenweg gelegen en voor de rest in het agrarisch gebied van het gehucht Straten aan de rand van de Cicindriavallei. . Door de recente gewestplanwijziging is een belangrijk deel van het aanpalende vroegere militaire domein (aan de andere zijde van het kasteelpark, ten noorden van het dorp) tot woonzone bestemd. Thans is er door de hogere overheid een grootschalig opvangcentrum voor asielzoekers uitgebouwd.


r307-42

- 44-

III. Belangrijke ruimtelijke problemen en bedreigingen, kwaliteiten en potenties

1.

Kwaliteiten en potenties

Sint-Truiden kan bogen op een hele reeks belangrijke kwaliteiten en mogelijkheden. Kaart 9 geeft diegene die lokaliseerbaar zijn weer. Al naargelang de ruimtelijke eenheden waarin ze (vooral) voorkomen betreft het volgende kwaliteiten en potenties. In de hele gemeente 1.1. De grootste kwaliteit en de kracht van Sint-Truiden is de diversiteit op alle terreinen. Deze doet zich voor in het handelsapparaat, onder de industriële en agrarische activiteiten, in de bevolkingssamenstelling, in het reliëf en de landschappen, in de verscheidenheid aan woonomgevingen, in de verschillende dorpstypen en -grootten. Deze verscheidenheid maakt de gemeente interessanter en aantrekkelijker en minder onderhevig aan één bepaalde ontwikkeling. 1.2. Sint-Truiden is dé fruitgemeente van Vlaanderen. Een ruime, gevarieerde productie, behoorlijke distributiekanalen en toonaangevende onderzoekscentra vormen een economisch belangrijk geheel dat sterk in de gemeenschap en het levenspatroon van de Truienaren is ingebed. De regelmatig weerkerende vernieuwingen tonen dat deze sector slagkrachtig is en potenties naar de toekomst heeft. 1.3. Sint-Truiden bezit een ruime waaier aan waardevolle stadswijken (Begijnhof, Binnenstad, Stationskwartier), dorpskernen (Bevingen, Brustem, Gelinden, Gelmen, Kerkom, Kortenbos, Wilderen, Zepperen), gebouwen (Abdij, stadhuis, zes kerken, een tiental kastelen, tientallen vierkantshoeven, enkele industriële gebouwen en honderden karaktervolle panden) en sites (kapellen, tommes, molens, ijskelders, ..., zie kaart 9). Deze zijn waardevol om hun historisch of industrieel-archeologisch karakter, hun religieuze aard en/of hun architecturaal-stedenbouwkundige kwaliteiten. Zij bieden grote potenties voor de verdere ontwikkeling van het cultuurtoerisme. In en rond de kernstad en het systeem gekoppeld aan N 3 1.4. Sint-Truiden heeft een zeer goed uitgebouwde verzorgende functie voor de hele omliggende landelijke regio en dit zowel voor handel, onderwijs, gezondheid, als recent ook- cultuur. Hoger onderwijs is hierin een zwak punt. De stad is het centrum van Limburgs Haspengouw.


r307-42

- 45-

1.5. Sint-Truiden is een pool van ambachtelijke en industriële bedrijvigheid binnen Zuid-Limburg. Een combinatie van hoogwaardige metaalverwerkende bedrijvigheden en kleinschalige, vaak familiale bedrijfjes geeft deze sector sterkte en toekomstperspectieven. 1.6. De gemeente beschikt over goede wegen spoorverbindingen met de omliggende steden en regio's. Alleen richting Namur en qua aansluiting op de E 40 Brussel-Luik is dit zwakker. De hoofdstructuur van de wegen is –op enkele ontbrekende schakels naduidelijk en voldoende. Voor de economische basis van de gemeente zijn deze verbindingen echter beperkt van aard: het ontbreken van een zeer nabije autosnelweg, van een spoorlijn bruikbaar voor goederenvervoer en van een waterweg zijn evenvele ontbrekende vestigingspotenties. 1.7. Het voormalig militaire vliegveld van Brustem is in burgerlijk gebruik een aantrekkelijke potentie voor de gemeente als mogelijke vestigingsplaats voor luchtvaartbedrijvigheid (vliegtuig- en helikopterbouw en/of -onderhoud, …), voor een hedendaags en actief luchtvaartmuseum, voor recreatieve luchtvaartvormen (luchtballons, zweefvliegen, ULM, recreatieve privé-vliegtuigjes) en als vestigingsfactor voor hoogwaardige bedrijvigheid. Het vliegveld is niet als regionale luchthaven erkend en de infrastructuur is reeds sterk verouderd of verwijderd. In het buitengebied 1.8. De verschillende kernen liggen herkenbaar, nog tamelijk afgescheiden, in het landschap. Uitzondering hierop vormen Brustem-Ordingen en Melveren-TerbiestSenselberg die aaneen dreigen te groeien. Deze gaafheid van het (zuidelijke) open landschap met mooie zichten en begrenzingen (zie kaart 9) is tamelijk uniek in Vlaanderen. 1.9. Buiten de kernstad heeft Sint-Truiden de rust van een landelijke streek. Dit uit zich in de beperkte verstedelijkings- en industrialiseringsdruk (zeker in de zuidelijke helft), in de voelbare rust en landelijkheid in de weidse open ruimten en in alle dorpen, in de rustige, open en joviale mentaliteit van de Truienaren. 1.10. De gemeente beschikt over een ruim palet van aantrekkelijke en waardevolle landschappen en natuurgebieden: weidse, golvende plateaus en ingesloten beekvalleien, valleigebieden met natte graslanden, dichte kasteelparken, mooie hoogstamboomgaarden (zie kaart 9). Dit biedt interessante, reeds benutte en nog verder te ontwikkelen mogelijkheden voor wandelen fietstoerisme.


r307-42

- 46-

2.

Globale problemen

Een aantal reële en soms zwaarwegende ruimtelijke problemen zijn van belang voor de hele gemeente. Volgende opsomming ervan mag niet uit het oog doen verliezen dat in SintTruiden tot nu toe de kwaliteiten de problemen ruimschoots overstijgen.

2.1.

De verderschrijdende versnippering, verschraling en uniformisering van het landschap

Deze wordt veroorzaakt door het aaneengroeien van de kernen (uitbreidingen voor wonen en industrie) en door voortschrijdende lintbebouwing. Dit aaneengroeien manifesteert zich in hoofdzaak in het noordoostelijk kwadrant van de gemeente tussen stad, Brustem en Kortenbos (omgeving Zepperen). De lintbebouwing versnippert het landschap ook langs de drie oost-westelijke verbindingswegen en op vele verspreide plaatsen waar zij dicht bij beken, bij de Romeinse Weg en op plateaus komt. De versnippering komt meer voor in Vochtig Haspengouw dan in Droog Haspengouw. Ook de sterke aangroei van laagstamplantages zorgt, vooral in het vlakkere Laag Haspengouw, voor meer gesloten, monotoner landschap en voor het verdwijnen van karakteristieke plekken en zichten. Gezien de economische logica, de kracht en het belang van de fruitsector voor de gemeente echter, dient deze ontwikkeling globaal geaccepteerd te worden. Daarbinnen zou een aanpak kunnen gericht zijn op de vrijwaring van de belangrijkste open landschappen en doorzichten en op de bescherming van een beperkt aantal specifieke waardevolle hoogstamboomgaarden (vooral in en rond de dorpskernen).

2.2.

De onduidelijkheid over de ruimtelijke toekomstperspectieven voor een aantal economische activiteiten

Bedrijven vermengd in de stadswijken en vooral in de dorpskernen vormen een interessant onderdeel van de economische structuur in de gemeente. Voor kleine bedrijven zonder grote groei zijn dit meestal optimale locaties. Grotere, sterk groeiende of qua milieu of verkeer duidelijk hinderende bedrijven zijn echter als zonevreemd aan de geldende woonbestemming te aanzien en mede daardoor zijn hun voortbestaan en vooral hun eventuele groeimogelijkheden die passen binnen een woongebied beknot. Een soortgelijke onzekerheid treft een aantal landbouwgronden, met name deze die in de nabijheid van gebieden met een natuurlijke waarde gelegen zijn, waar ongebreidelde toepassing van nieuwe reglementeringen de bedrijfseconomische landbouwuitbating dreigt te bemoeilijken. Tegelijk verdwijnt door de schaalvergroting in de landbouw in een reeks van historisch en architecturaal waardevolle hoevegebouwen de landbouwactiviteit geheel of gedeeltelijk, maar


r307-42

- 47-

worden herbruik en het inpassen van nieuwe functies die noodzakelijk zijn om deze gebouwen zinvol te laten verder bestaan, zeer bemoeilijkt. Ook hier dienen nieuwe en evenwichtige vormen van vermenging van functies gezocht.

2.3.

De verstoring van het beeld en de structuur van de dorpen

Vooral in het noordelijk deel van de gemeente, in Laag Haspengouw, zijn storende ingrepen gebeurd: storend omdat ze niet passen in de landschappelijke structuur, te opvallend grootschalig en eentonig zijn, zonder de kwaliteit van een blikvanger te hebben. Dit komt duidelijk naar voor in het onderscheid qua verkavelingstype: wijk - straat. Een grote woonwijk of verkaveling is qua structuur vreemd in dit landschap. Vooral in Laag Haspengouw is het archetype een straatdorp of "geconcentreerde lintbebouwing" langs een verbindingsweg en zijn zijtakken. Dekkenstraat in Zepperen is hiervan een typisch voorbeeld. Rasterbebouwing op beperkte schaal past echter wel in de structuur van de Hoog Haspengouwse dorpen: Velm, Bevingen, Kerkom, Aalst, Brustem, Gelinden en GrootGelmen. Ook de inplanting van een aantal industriële stallen, fruitloodsen of sporthallen verstoort door de architectuur en de materialen het uitzicht. Bij een gelijke grondbezetting, inplanting en bouwhoogte komt een industriële hal in vergelijking met een vierkantshoeve over als eentonig, koud, grootschalig. Dit is te wijten aan het verschil in opbouw, geleding, gevel- en dakbekleding, materiaalgebruik, graad van detaillering en fasering en kan met iets meer aandacht voor de architectuur verholpen worden.

2.4.

De wankele leefbaarheid van de meeste kerkdorpen

Verschillende elementen spelen bij het op en neer gaan van inwoners en het uitwijken van functies een rol. In bijna alle dorpen zijn er: . weinig attractieve "dorpspleinen" als kernen; . het ontbreken van elke vorm van (kleinschalige, aangepaste) sociale huurwoningen; . de als gebrekkig aangevoelde aandacht vanuit de stad naar de dorpen (onderhoud, prioriteit van investeringen,...); . de problematische toekomst van de grote (vierkants)hoeven in de dorpen en de omliggende landbouwzones, die beeldbepalend zijn en na afstoting door de landbouwsector andere functies (wonen, gemeenschapsvoorzieningen, toeristische infrastructuur, …) zouden moeten kunnen krijgen. Voor een aantal dorpen komen daarbovenop ook: . beperkte bouwmogelijkheden voor jongeren uit het dorp en voor de noodzakelijke instroom van vers bloed (vermeld voor Kerkom, Duras, Metsteren, Wilderen, Kortenbos en nader te onderzoeken); . gebrek aan of bedreigde essentiële gemeenschapsvoorzieningen (school, bibliotheekpost, postloket, vast contact met stedelijke administratie);


r307-42

- 48-

. mogelijke bedreigingen van karakteristieke dorpsbeelden (centrale hoogstamboomgaarden, valleien, ...); . moeilijke integratie van bewoners uit dorp en nieuwe wijken; . gebrekkig openbaar vervoer naar stad: lange loopafstanden tot halten in Gelmen, Brustem en delen van Gelinden, Velm, Kerkom en vooral Zepperen; lage frequenties in Aalst, Kerkom, Ordingen en Zepperen; afwezigheid in Duras.

2.5.

Een aantal ontbrekende verkeersstructuur

schakels

in

een

globaal

leefbare

. Gevaarlijke doortochten van grotere wegen door de meeste dorpen (uitzondering van Kerkom-dorp en de heraangelegde doortochten van Halmaal en Zepperen) en door enkele stadswijken; . ontbrekende fietsverbindingen vanuit meeste dorpen naar stad; . hinder voor het autoverkeer op de verbindingswegen (vooral Tongerse en Naamse) door de vele traagtrijdende fruitkarren; . een reeks overgedimensioneerde en daardoor moeilijke en gevaarlijke auto-infrastructuren (de oostelijke omleiding en haar aansluitingen op Hasseltse en Naamse, N 3, autoweg Zepperen-Melveren) en vooral kruispunten (van de hoofdverbindingswegen met mekaar en met de aftakkende verbindingswegen naar de kernen); . te hoge snelheden op de landbouwwegen, die als verbindingswegen tussen de dorpen worden gebruikt; . ontbreken van een tweede goede toegangsweg tot Nieuw-Sint-Truiden, met minder belasting voor het Stationskwartier; . beperkte aanwezigheid, aantrekkingskracht en gebruik van langparkeerterreinen rond de binnenstad; . ontbreken van frequente openbaar vervoersverbindingen tussen buitenwijken en stadscentrum. 2.6.

De veeleer karakterloze en soms verkommerende randwijken in de kernstad

In deze randwijken zijn er geen echte kernen. Zij kennen daarentegen heterogene en regelmatig weinig stedelijke bebouwing, willekeurige inplanting van distributiebedrijven en een weinig aantrekkelijke stadsrand langsheen de ring. Onder meer Broekwijk en delen van Grevensmolenbuurt zijn verkommerd en vragen extra aandacht.

2.7.

Een tekort aan betaalbare goede woningen voor doorsnee inwoners

Dit tekort aan betaalbare woningen van normaal comfort en verschillende grootten voor huishoudens met lage en middelgrote inkomens doet zich vooral in de binnenstad en in de


r307-42

- 49-

kernstad gevoelen. Maar ook in de meeste kerkdorpen is hieraan, zij het op de kleine schaal van het dorp, nood. Aanwezigheid van sociale huisvesting in de binnenstad en de kernstad is van groot belang voor de leefbaarheid in een gemengde, verscheiden stad. Een groter aantal projecten aldaar, ook met vernieuwbouw en zo nodig met financiële stadssteun voor de grondverwerving, kan dan ook belangrijk zijn. Meer algemeen voldoet het huidige ritme waarin woningen op de markt komen niet om de behoefte aan bijkomende woningen in de gemeente, en met name in de kernstad, op te vangen.

2.8.

Sterke achteruitgang van de globale natuurwaarden door versnippering vanwege infrastructuren, vroeger veel voorkomend gebruik van pesticiden en milieuvervuiling van vooral oppervlaktewaters

Net als op vele plaatsen in Vlaanderen is de aanwezigheid en de verscheidenheid van fauna en flora in de gemeente opvallend teruggelopen en grotendeels beperkt tot een aantal plekken of eilandjes. De verdergaande bebouwing en aanleg, verbreding, verharding van allerlei infrastructuren heeft voor een versnippering gezorgd die de ontwikkelingskansen van natuurwaarden beperkt. Ondanks de toenemende trends naar geïntegreerde teelten en andere landbouwtechnieken met minder of geen gebruik van biociden, heeft het gebruik daarvan in het verleden de natuurwaarden in en rond het ruime aanwezige landbouwgebied sterk teruggedrongen. De vervuiling van oppervlaktewaters is de voorbije jaren sterk verminderd en is nog het gevolg van het onvolledige riolerings- en zuiveringsstelsel voor huishoudens en bedrijven (alhoewel thans reeds 80% van de inwoners zijn aangesloten op een zuiveringsinstallatie) en van de (toch nog vrij algemeen voorkomende) pesticide-besproeiing in de landbouw. Op minstens een tiental plaatsen in de gemeente is ook de bodem zelf in die mate verontreinigd dat zij als blackpoint zijn geregistreerd en dat nieuw gebruik van deze gronden er mogelijk sterk wordt door bemoeilijkt. Een bijzonder probleem is de erosie. Het wegspoelen van waardevolle zandleem- en leemgronden bedreigt op termijn het fundament van de landbouw in de streek. De wegspoelende rijke (besmette en bespoten) aarde wijzigt ook de levensomstandigheden in naastgelegen holle wegen, hellingbossen, beekvalleien en waterlopen zelf. Een aantal ecotopen wijzigen hierdoor fundamenteel of verdwijnen. 2.9.

Het ontbreken van een duidelijk en consequent toegepast kader van ruimtelijk beleid en beheer

Terzake is de voorbije jaren merkbare vooruitgang geboekt. Het probleem manifesteert zich thans vooral nog in een zeer beperkte aanwezigheid van beleidsvoorbereidende informatie


r307-42

- 50-

(overzichten, statistisch materiaal,...), in een gebrekkige opvolging en controle op bouwvergunningen en –overtredingen en in een geringe samenwerking en afstemming van overheidsdiensten en -instellingen. Een ruim gedragen toekomstbeeld en actieprogramma in het kader van dit structuurplan kunnen hierin ten dele verbetering brengen. Daarnaast zijn ook van belang: een goede organisatie van het beleidsvoorbereidend werk (gemotiveerde ambtenaren die belangrijke terreinen beleidsvoorbereidend uitwerken, middelen voor permanente gegevensverwerking), duidelijke taakstellingen voor diensten en ambtenaren binnen een samenwerkingsverband, een consequente en realistische aanpak van overtredingen (naar de geest van de wet, en volgens een prioriteitenbeleid in de aanpak).

3.

Belangrijke lokale knelpunten

Naast voorgaande globale problemen, zijn er ook een aantal specifieke lokale knelpunten : - de versnippering van Kortenbos door drie grote infrastructuren (N 80, spoorweg en Hasseltsesteenweg) en door de gemeentegrenzen. Voor een goede ontwikkeling dient Kortenbos als geheel bekeken te worden. Dit vraagt overleg en samenwerking met de gemeente Alken; - het onnodige doorgaand verkeer vanuit Nieuwerkerken door Kortenbos omwille van een gebrekkige aansluiting op N 80 (te onderzoeken); - de versnippering van Engelmanshoven en Vrijheers door Luikersteenweg; - de ontoegankelijkheid van de open ruimte (beemden en akkers) het hele jaar door in de noordwestelijke dorpen Runkelen, Duras, Gorsem omwille van de jachtpacht en de agressieve privé-controles hierop; - het doorgaand verkeer door het Stationskwartier dat langs de verkeerde, onaangepaste straten moet (Rijschoolstraat naar Diest, Gazometerstraat naar Tienen, vrachtwagens op Ziekerenweg van Tienen naar Liège); - de druk van de autogerichte (middel)grootwinkelbedrijven op de buurt rond Kattenstraat naast de ring.


r307-42

- 51-

IV. Onderzoek naar ruimtebehoeften maatschappelijke sectoren

van

In dit deel worden de conclusies inzake ruimtebehoeften van verschillende sectoren weergegeven, zoals zij uit de opgemaakte deelnota’s naar voor komen. Het betreft nota’s met betrekking tot wonen, bedrijvigheid, landbouw, natuur, verkeer en openbaar domein. In het kader van een deelnota ‘wijzigingen van de bodembestemming’ zijn ook de behoeften van handel en recreatie geanalyseerd.

1.

Wonen

De navolgende conclusies zijn afkomstig uit de deelnota "Wonen in Sint-Truiden, woningbehoeftestudie" (februari 1994 / december 1997). Details en cijfergegevens staan in die nota vermeld. De cijfers zijn evenwel, na overleg met en adviezen van de Afdeling Ruimtelijke Planning van A.R.O.H.M. en de Provincie in 1999 en 2000 bijgesteld door het inbrengen van de (lagere) taakstelling vanuit de provincie en met de opsplitsing van deze taakstelling tussen het vermoedelijke kleinstedelijk gebied van Sint-Truiden en de dorpen in het vermoedelijke buitengebied. Naar de uiteindelijke keuzen voor al dan niet te ontwikkelen woonuitbreidingsgebieden heeft dit geen invloed, naar de omvang en de fasering van deze ontwikkelingen op sommige plaatsen wel.

1.1.

Huidige situatie en tendensen

1.1.1.

Bevolking

De bevolking in Sint-Truiden wordt gekenmerkt door : – een jongere, gezonde leeftijdsopbouw dan de buurgemeenten en –steden, maar met een dalend aandeel kinderen in de bevolking; – de normale gezinsgrootte van de steden (2,6 personen), die iets sneller daalt dan gemiddeld in Vlaanderen; – zeer weinig vreemdelingen onder de bevolking; – minder welvarend (volgens de gemiddelde belastingsaangiften) dan Vlaanderen en Hasselt, maar welvarender dan het arrondissement Tongeren en de meeste omliggende gemeenten (vooral door een kleiner aandeel hogere inkomens); – een zachte, vrij constante aangroei van de bevolking (gemiddeld ong. 60 inwoners per jaar) en een van de enige gemeenten in Haspengouw die thans aangroeit;


r307-42

- 52-

–

aangroei steeds meer het gevolg van inwijking en met sinds de jaren ’90 een constante natuurlijke inkrimping van de bevolking.

1.1.2.

Woningvoorraad

De woningvoorraad in Sint-Truiden (14.677 bewoonde woningen eind 1992) wordt gekenmerkt door : – een vrij groot oud (en historisch) patrimonium in vergelijking met de buurgemeenten, maar niet tegenover de omringende steden en heel Vlaanderen; – een groot aandeel van eengezinshuizen (82%), maar niet meer dan gemiddeld in Vlaanderen; – veel huizen in halfopen bebouwing (kenmerkend voor de streek), maar het aandeel in open bebouwing neemt voortdurend toe (doch minder snel dan gemiddeld in Vlaanderen); – een belangrijk aantal woningen van lage kwaliteit (namelijk in 1991 ca. 1.625 woningen of één op negen, vooral in de kernstad en de grote dorpen), maar met een snel voortschrijdende kwaliteitsverbetering (behoudens in de zeer kleine dorpen); – een tamelijk lage en gestabiliseerde leegstand van woningen, maar toch met ca. 160 woningen die overtollig leeg staan, vooral in de kernstad en vooral goede en verbeterbare woningen; – iets minder huurwoningen dan gemiddeld in Vlaanderen en in de omliggende steden en dit aandeel neemt nog af (maar zeer traag); – lichtjes meer sociale huurwoningen (775) dan gemiddeld in Vlaanderen (maar minder dan gemiddeld in de steden), beduidend meer sociale koopwoningen (ook vanwege de erkende sociale huisvestingsmaatschappijen (807), maar bovenop nog van een actieve sociale privé-promotor (733)) en geen sociale kavels. – een behoorlijke voorraad volkshuisvestingswoningen (2.315) aanwezig, maar zeer ongelijk gespreid (geconcentreerd in vijf wijken in en nabij de kernstad); – nieuwbouwactiviteit schommelt thans rond de 130 huizen per jaar, met daarbovenop een sterk wisselend aantal appartementen; – meestal kleine goedgekeurde verkavelingen (5 kavels gemiddeld) met een afnemend aantal gecreëerde kavels; – een slappe markt van huizen met in verhouding tot andere gemeenten lage prijzen en weinig verkopen; – lichtjes goedkopere appartementen dan gemiddeld in Vlaanderen, maar met een stijgende prijs en een toenemend aantal verkopen; – bouwkavels die naar Limburgse normen duur zijn en duurder zijn geworden, maar toch en steeds meer beneden de gemiddelde prijs in Vlaanderen liggen; bouwkavels ook die de laatste jaren kleiner worden, hetgeen samen met de daling van het aantal verkopen wijst op het moeilijk ter beschikking komen van bouwgronden.


r307-42

- 53-

1.2.

Beschikbare bouwmogelijkheden

1.2.1.

Onbebouwde en vrijkomende bouwpercelen

Volgens tellingen aan de hand van de kadasterplannen volgens de bestemmingszones van het gewestplan zijn volgende aantallen bouwkavels voor eengezinshuizen in de gemeente aanwezig (referentiedatum 31/12/96). De inventarisatie is niet bekeken ten opzichte van de woningbouwgebieden en woningvernieuwingsgebieden die door de afdeling Woonbeleid ten behoeve van premies, subsidiëringen en toewijzing van sociale huisvestingsprojecten zijn vastgelegd en die nagenoeg alle woonzones in de gemeente omvatten (en dus geen onderscheid of prioriteit qua kernen maken). Deze inventaris verdeelt de beschikbare gronden in volgende categorieën: categorie 1: woongebieden langs wegen Het betreft hier zowel de woongebieden als de woongebieden met landelijk karakter. Een weg met verharding en nutsleidingen (water, elektriciteit en rioleringen) wordt als uitgerust beschouwd (categorie 1a). De bouwmogelijkheden langs wegen zonder riolering worden apart aangeduid (categorie 1b). Het aantal percelen wordt bepaald volgens de vorm van de vrijliggende percelen en naargelang het soort bebouwing dat in die omgeving reeds aanwezig is (gemiddeld 10 m kavelbreedte bij gesloten en half-open bebouwing, 20 m bij open bebouwing). De potentiële aantallen woningen in de niet bebouwde projectzones (binnen gewestplanwoonzones) in de (ontwerp)-B.P.A’s in de kernstad worden afzonderlijk aangegeven; het betreft de projectzones in de B.P.A.’s Binnenstad, Stationskwartier en Brustempoort. Hier wordt de gemiddeld mogelijke totale vloeroppervlakte voor wonen ingerekend aan 130 m² per woning. categorie 2: de nog niet bouwrijp gemaakte gronden in woongebieden (binnengebieden) Het aantal percelen wordt hier bepaald aan de hand van de oppervlakte van de betrokken gronden: meestal is 15 percelen per ha aangerekend, op enkele terreinen met moeilijke vormen 10 tot 12 percelen per ha. categorie 3: reeds gedeeltelijk bebouwde woonuitbreidingsgebieden Hier wordt het aantal percelen op dezelfde manier berekend als bij categorie 2. categorie 4: nog niet aangesneden woonuitbreidingsgebieden Hier wordt het aantal percelen op dezelfde manier berekend als bij categorie 2. De potentiële aantallen woningen in de niet bebouwde projectzones (binnen andere gewestplanzones dan wonen) in de (ontwerp)-B.P.A’s in de kernstad worden afzonderlijk aangegeven; het betreft de projectzones in de B.P.A.’s Nieuw Stationskwartier en Veemarkt. Hier wordt de gemiddeld mogelijke totale vloeroppervlakte voor wonen ingerekend aan 130 m² per woning.


r307-42

- 54-

Kaart 10 geeft de leegstand en de bouwmogelijkheden in binnengebieden en woonuitbreidingsgebieden weer. Tabel 3.

Onbebouwde percelen eind 1996.

deelgemeente

woongebieden uitgeruste zonder wegen riolering (1a) (1b)

woonzones binnengebieden (2)

woonuitbreidingsgeb. totaal gedeelt. nog niet (maximum: bebouwd bebouwd 1,2,3,4) (3) (4)

__________________________________________________________________________________

kernstad+rand rest deelgem.° Sint-Truiden Duras Kortenbos Zepperen Brustem Gelmen Kerkom Velm Totaal

448(+339) 124 572 °° (+339) 131 19 202 517 232 59 191

59 84 143

256 18 274

56 0 56

30 11 6 -

103 3 33

6 17 -

1.923 (+339)

190

413

79

117(+620) 120 237 °°° (+620) 84 19 324 176 258 317

936(+959) 346 1.282 (+959) 215 68 532 796 521 65 541

1.415 (+620)

4.020 (+959)

__________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________ ° Rest van deelgemeente: Melveren/Senselberg, Metsteren, Bevingen, Halmaal. °° Gemiddeld aantal woningen mogelijk in de projectzones van de B.P.A.’s Binnenstad, Stationskwartier en Brustempoort (in gewestplanwoonzones). °°° Gemiddeld aantal woningen mogelijk in de projectzones van de B.P.A.’s Nieuw Stationskwartier en Veemarkt (buiten gewestplanwoonzones). Bron: Eigen tellingen op basis van de kadasterkaarten en het register van bouwvergunningen.

In totaal zijn in de gemeente minstens 4.020 bouwkavels voor eengezinshuizen aanwezig. Daarbovenop zijn in de projectzones van de in opmaak zijnde B.P.A.’s in de kernstad nog eens bouwmogelijkheden voor 959 bijkomende woningen voorzien. Thans liggen in de gemeente 1.923 bouwmogelijkheden juridisch vast. Zij zullen op termijn voor een zeer groot deel op de markt komen en worden bebouwd. In principe kan dat onmiddellijk gebeuren zonder dat het gemeentebestuur hier veel vat op heeft. Voor minimaal 1.863 kavels (minimaal 413 + 1.415) zijn een expliciete goedkeuring en een initiatief van de gemeente vereist. Voor 269 kavels zou dit kunnen worden ingevoerd. Binnen de juridisch vastliggende bouwmogelijkheden zijn er ook een aantal kavels die vanuit ruimtelijke oogpunt beter niet zouden bebouwd. Het betreft (situatie eind 1992) kavels vlakbij beekoevers, met interessante bomen en bossen, in aantrekkelijke zichten op het landschap, op


r307-42

- 55-

mogelijke pleinen. Het gaat hier in de hele gemeente om een beperkt aantal plaatsen met in totaal 149 potentiële kavels. Deze zijn in de berekeningen en vergelijkingen van behoeften en aanbod buiten beschouwing gelaten, om een eventueel beleid terzake (zie richtinggevend deel, maatregel 3.6 van herbestemming met planschadevergoeding) mogelijk te houden. In praktijk worden niet alle bouwkavels met eengezinshuizen bebouwd, maar worden er in Sint-Truiden ook heel wat appartementen gerealiseerd. Voor het inschatten van de theoretisch beschikbare bouwmogelijkheden voor woningen moet dus een correctiefactor voor appartementen, gedifferentieerd tussen stad en dorpen, worden toegepast: 1,43 in de deelgemeente Sint-Truiden en van 1,17 in de andere deelgemeenten. Daarmee komt het theoretisch aantal aanwezige bouwmogelijkheden voor woningen, inclusief de projectzones in de kernstad en exclusief de beter niet te bebouwen kavels, op 5.812 woningen. De juridisch vastliggende kavels alleen bieden een voorraad voor 2.706 woningen. Niet alle 2.706 juridisch beschikbare bouwmogelijkheden voor woningen in de gemeente zullen tijdens de eerstvolgende jaren daadwerkelijk op de markt komen. Hiervoor zijn verschillende oorzaken: (familiale) kavels die opzij worden gehouden voor de (klein)kinderen, verder gebruik als landbouwgrond, erfeniskwesties, speculatieve overwegingen, moeilijke realisatie van projecten, enzomeer. In de vakliteratuur wordt aangenomen dat omwille van bovengenoemde redenen in een periode van tien jaar normalerwijze ongeveer 30% van alle juridisch beschikbare kavels op de markt komen en/of worden bebouwd. Dit aandeel kan door het gemeentebestuur met een actief stimuleringsbeleid worden opgedreven tot 50%. Deze cijfers worden door de praktijk in verschillende gemeenten (Zemst, Puurs, Mechelen, …) bevestigd. In de projectzones in de kernstad kan realistischerwijze een realisatiegraad van 50% worden verwacht. Voor SintTruiden zou dit tijdens de komende tien jaar (de periode 1997-2007) neerkomen op 879 tot 1.353 woningen. 1.2.2.

Beschikbare gronden in overheidsbezit

In totaal zijn ca. 172 woningen voor volkshuisvesting in de planningen opgenomen. 144 hierin liggen al vast als huurwoningen en 22 als koopwoningen. Dit geheel biedt behoorlijk wat mogelijkheden voor het voeren van een sociaal woonbeleid. Op de militaire wijk in Wilderen na, die als woonzone excentrisch ligt ten opzichte van de dorpskern, zijn al deze projectmogelijkheden gesitueerd in goedgelegen woonzones en woonuitbreidingsgebieden. Deze projecten zijn redelijk gespreid. Ze realiseren sociale woningen in enkele kernen waar er tot op heden geen of zeer weinig zijn (Gelmen, Kerkom, Kortenbos), maar een aantal deelgemeenten en kernen zonder sociale huisvesting vallen opnieuw uit de boot (Brustem, Engelmanshoven, Runkelen, Gorsem). Geen enkele van deze projecten versterkt nog een bestaande concentratie van bepaalde soorten sociale woningen (op de kleine uitbreiding met acht koopwoningen in Zepperen na). De tien geplande sociale privé-projecten realiseren in totaal ca. 292 woningen, waarvan ca. 150 al ‘sociale’ woningen kunnen worden aangezien.


r307-42

- 56-

Op de overheidsgronden op geschikte plaatsen voor volkshuisvesting kunnen in totaal 112 à 136 woningen worden gebouwd. Zij bevinden zich vooral in de projectzones in de kernstad en in de dorpen. Ze bieden bijkomende interessante mogelijkheden voor volkshuisvesting in een aantal kernen waar die nu (bijna) afwezig is: Kerkom, Gorsem. 1.2.3.

De totale reële mogelijkheden voor bijkomende woningen

Het totale aanbod aan mogelijkheden voor bijkomende woningen bestaat samengevat uit : ___________________________________________________________________________ - de reëel vrijkomende bouwkavels (met projecten, zonder riolering of beter niet te bebouwen) (idem, mits stimulering) - bijkomende woningen door functiewijzigingen in vh-projecten - bijkomende woningen door hogere dichtheden in vh-projecten - de lege stadsgebouwen - de overtollige leegstand - beter gebruik van grote (bijna)lege gebouwen

834 1.277 53 20 14 à 54 161 à 195 ± 65

of in totaal normaal 1.147 à 1.221 met stimulering 1.590 à 1.664 __________________________________________________________________________

Wanneer deze mogelijkheden goed gespreid worden aangepakt, kunnen de komende periode elk jaar ongeveer 115 tot 122 woningen bijkomen, en mits het stimuleren van het op de markt brengen van bouwkavels 159 tot 166 bijkomende woningen.

1.3.

Behoeften en taakstellingen

Door de bevolkingsevolutie en de gezinsverdunning zijn in Sint-Truiden in de komende tien jaar ongeveer 1.540 bijkomende woningen nodig (gesloten bevolkingsprognose). Om te voldoen aan de provinciale taakstelling zijn in de periode 1997-2012 1.657 woningen noodzakelijk, waarvan 1.232 te verdelen over het gehele grondgebied en 424 in het stedelijk gebied. Omgerekend voor de periode 1997-2007 (aan dezelfde verhouding tussen de opeenvolgende periodes als het RSV voor Limburg aangeeft), komt dit neer op 1.185 bijkomende woningen waarvan 882 te verdelen over het gehele grondgebied en 303 in het stedelijk gebied. Op lange termijn (tot 2035) zijn bij benadering 3.382 woningen meer nodig dan het aantal bewoonde woningen op het einde van 1996. Om de geraamde 1.625 woningen met lage kwaliteit tijdens de komende tien jaar aan te pakken, ligt de stads- en dorpsvernieuwingsbehoefte op 163 woningen per jaar. Volgende tabel 4 vat de verschillende


r307-42

- 57-

behoeften samen en splitst deze (informatief) ook op voor het vermoedelijke stedelijke gebied en buitengebied in de gemeente.

Tabel 4. Totale nood aan woningbouwactiviteiten in Sint-Truiden (einde 1997 - einde 2007) totale nood

in vermoed. ° in vermoed.°° stedelijk geb. buitengebied

woonbehoefte

1.540 (lokale behoefte) tot ca. 770 tot 1.185 (provinciale taakstel- 441+303=744 ling) bijkomende woningen woningverbeteringsbehoefte 1.625 te renoveren of ca. 800 vervangen woningen volkshuisvestingsbehoefte huur 260 woningen 140 koop 80 woningen 70 kavels 50 kavels (inbegr.) bejaardenwoningen 160 woningen en serviceflats 85 woningen mindervaliden 20 tot 30 woningen 15

ca. 770 tot 441 ca. 825

120 60 (inbegr.) 75 10

° Vermoedelijk stedelijk gebied: kernstad + buitenwijken. °° Vermoedelijk buitengebied: andere deelgemeenten + Melveren/Senselberg, Metsteren, Bevingen, Halmaal

De volkshuisvestingsbehoefte is een onderdeel van de globale woonbehoefte. Zeer opvallend is dat de behoefte aan renovatie van de bestaande woningen de komende tien jaar groter is dan de lokale behoefte aan bijkomende woningen en dan de taakstelling aan bijkomende woningen vanuit het provinciale structuurplan.

1.4.

Vergelijking behoeften en aanbod

Volgende tabel 5 vergelijkt de geconstateerde behoeften enerzijds en het reeds aanwezige aanbod en de voorziene projecten anderzijds. Zo worden de tekorten en overschotten duidelijk. Hierbij wordt er nogmaals op gewezen dat elk cijfer voor zich met de nodige omzichtigheid is samengesteld om tot een zo veilig mogelijke prognose (zeker zonder tekorten op de woningmarkt) te kunnen komen.


r307-42

- 58-

Tabel 5. Vergelijking totale behoeften en aanbod (begin 1997) __________________________________________________________________________ kern / deelgemeente

vastlig- vrijkomend overtollige behoefte taakst. behoefte gend (°) eerste 10 j. leegstand KT (2007) 2007 LT (2035) (1) (2) (3) (4) (5) (6) ___________________________________________________________________________ kernstad+rand 689+339 rest deelgem. 228 Sint-Truiden 1.256 Duras 130 Kortenbos 22 Zepperen 200 Brustem 573 Gelmen 262 Kerkom 60 Velm 203 totaal 1997

2.706

376 à 514 68 à 114 444 à 628 39 à 65 7 à 11 60 à 100 172 à 287 78 à 130 18 à 30 61 à 102

111 à 130 17 à 20 128 à 150 7 5à8 25 à 28 3à4 7à9

+ 819 + 156 + 975 + 89 + 33 + 103 + 150 + 89 + 21 + 80

+ 772 + 89 + 861 + 51 + 19 + 59 + 86 +51 + 12 + 46

+ 1.799 + 343 + 2.142 + 195 + 73 + 226 + 329 + 194 + 46 + 177

879 à 1.353

170 à 197

+ 1.540

+ 1.185

+ 3.382

___________________________________________________________________________ °

In de vastliggende bouwmogelijkheden worden de projectzones in Binnenstad, Stationskwartier en Brustempoort alsook de gedifferentieerde correctiefactoren voor appartementen ingerekend en de kavels langs wegen zonder riolering en op beter niet te bebouwen plaatsen achterwege gelaten.

Uit deze vergelijking kunnen volgende conclusies worden getrokken. − Voor het geheel van de gemeente volstaat hetgeen in de eerstkomende tien jaar vrijkomt van de bouwkavels die nu reeds juridisch vastliggen (aangevuld met de overtollige leegstand) niet om de behoefte voor de huidige bevolking tijdens die periode op te vangen. Dit is wel nipt het geval wanneer het op de markt brengen van die gronden maximaal wordt gestimuleerd. Ruimte voor opvang van inwijking is er niet. - Deze vrijkomende bouwmogelijkheden volstaan evident ook om de (lagere) provinciale taakstelling op te vangen. - Binnen de gemeente zijn er echter verschillen. In de meeste kleine deelgemeenten volstaan deze vrijkomende bouwgronden en te benutten overtollige leegstand wel om de lokale behoefte op te vangen en, bij stimulering ook om een beperkte inwijking, op te vangen; enkel bij Kortenbos, Duras en in het vermoedelijke buitengebieddeel van Sint-Truiden is dit niet het geval. Ook de grotere deelgemeenten Brustem, Gelmen en Velm kunnen in de eigen behoeften voorzien en bij stimulering ook in een beperkte inwijking; in Zepperen kan zelfs met stimulering alleen de eigen behoefte worden opgevangen. In alle deelgemeenten in het buitengebied (buiten de deelgemeente Sint-Truiden) kunnen de vrijkomende bouwgronden en de overtollige leegstand de provinciale taakstelling opvangen, zij het in Duras, Kortenbos en Kerkom alleen mits stimulerende maatregelen. In het buitengebieddeel van Sint-Truiden blijft er zelfs met die maatregelen nog een tekort. Het stedelijk gebied Sint-Truiden (kernstad en randwijken) kijkt ook met stimulering zowel voor lokale behoefte als voor de taakstelling tegen (grote) tekorten aan.


r307-42

- 59-

−

Voor de lange termijn volstaan de bouwkavels die nu reeds juridisch vastliggen (aangevuld met de overtollige leegstand) niet om te voldoen aan de te verwachten behoeften van de huidige bevolking. Er is een tekort van ca. 500 woningen. De verschillen binnen de gemeente zijn hier echter aangescherpt. Voor de meeste dorpen volstaat deze voorraad, zelfs met een zeker overschot. Voor Zepperen en vooral voor Kortenbos, Duras en het buitengebieddeel van Sint-Truiden zijn de juridisch vastliggende voorraad en de te benutten overtollige leegstand ruim onvoldoende. De tekorten op korte termijn situeren zich dus vooral in de noordelijke helft van de gemeente.

Om op de korte termijn aan de lokale behoeften en een beperkte inwijking die past binnen een zachte groei te voldoen, alsook om aan de provinciale taakstelling van het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen te voldoen, moet een actief beleid worden gevoerd, met name in en nabij de kernstad. Deze intense actie moet voor de eerstkomende tien jaar (1997 - 2007) ca. 480 bijkomende woningen (bovenop hetgeen normaal vrijkomt en de overtollige leegstand) opleveren. Ze bestaat uit een combinatie van een aantal van volgende maatregelen : - het terdege stimuleren van het op de markt brengen van kavels en woningen in de deelgemeente Sint-Truiden en in de noordelijke deelgemeenten (dit kan in totaal mogelijk 250 woningen extra opleveren, zie derde kolom van tabel 5). Dit impliceert ook het realiseren van minstens de helft van de projectzones in Binnenstad, Stationswijk en Brustempoort; - het realiseren van minstens een derde van de projectzones in Nieuw Stationskwartier en Veemarkt (dit kan in totaal mogelijk ca. 200 woningen bovenop het reeds ingerekende aantal opleveren); - het realiseren van de in voorbereiding zijnde volkshuisvestingsprojecten, alle op goed gelegen plaatsen (170 woningen extra); - het realiseren van de geplande sociale privé-projecten, die door hun hogere dichtheid een klein aantal (ca. 20) extra woningen kunnen opleveren; - het realiseren van een aantal woningen in volkshuisvestingsprojecten op goedgelegen overheidsgronden in nieuw aan te snijden zones (tot 50 woningen); - het beter benutten van een aantal grote (bijna) leegstaande gebouwen (dit kan in totaal mogelijk 65 woningen extra opleveren). Om louter de lokale behoefte en de provinciale taakstelling op te vangen, moet er geen enkele woning op ‘nieuwe gronden’ in andere woonuitbreidingsgebieden of binnengebieden van woonzones gerealiseerd worden. Het maximaal uitvoeren van deze maatregelen geeft ook ruimte voor een beperkte inwijking. Zelfs indien deze intense actie op korte termijn wordt opgezet en alle hierboven geschetste effecten worden behaald (705 woningen bijkomend), volstaat voor de periode nadien het normaal op de markt komen van woningen en kavels niet om op de lange termijn aan de lokale behoeften te voldoen. De resterende delen van de projectzones in Nieuw Stationskwartier en Veemarkt zullen tegen dan nog een reserve van ca. 400 woningen op de markt brengen. Maar dan nog blijft er een tekort van ca. 360 woningen voor de lokale behoefte. Deze dienen op ‘nieuwe gronden’ gerealiseerd. Om daarenboven in de periode 2007 – 2035 ook een beperkte inwijking (van 10 woningen jaarlijks) te kunnen opvangen, zouden dan nog ca. 200 bijkomende woningen op ‘nieuwe gronden’ moeten worden gerealiseerd.


r307-42

- 60-

Behoudens voor de volkshuisvestingswoningen genieten de binnengebieden uit de woonzones hierbij de voorkeur. In totaal zouden op de lange termijn in nieuw aan te snijden binnengebieden en woonuitbreidingsgebieden dus in totaal ca. 560 woningen (360 + 200) moeten kunnen worden voorzien. Dit komt neer op een vijfde van het totaal aan mogelijkheden. Een selectie van de meeste geschikt plekken en een harde fasering voor het ontwikkelen ervan zijn dus noodzakelijk. Behoudens deze bijkomende aantallen woningen, is het aangewezen het tekort op korte en op lange termijn op te vangen met maatregelen die zo weinig mogelijk nieuwe kavels creëren (buiten de woonzones): zoniet wordt het overschot op zeer lange termijn alleen maar groter.

1.5.

Vergelijking volkshuisvestingsbehoefte en aanbod

De volkshuisvestingsbehoefte is een behoefte die past binnen de totale behoefte die in voorgaand punt met het aanbod is vergeleken. Om aan deze volkshuisvestingsbehoefte te voldoen kan het nodig zijn extra initiatieven te ontwikkelen en meer ‘nieuwe gronden’ aan te snijden dan voor het beantwoorden van de totale behoefte nodig is. Volgende vergelijking geeft hierover meer informatie.

Tabel 5b. Vergelijking volkshuisvestingsbehoefte en aanbod (huurwoningen) ___________________________________________________________________________ aanwezig

behoefte ° tekort 10 jaar lange term. eerste voor de (bijkomend) (totaal) 10 jaar lange term. ___________________________________________________________________________ kernstad+rand rest deelgem. Sint-Truiden Duras Kortenbos Zepperen Brustem Gelmen Kerkom Velm

680 0 680 75 4 16

voorziene projecten

126 2 128 10 2 2 2

139 26 165 15 5 17 25 15 4 14

415 79 494 45 16 52 76 45 11 41

13 24 37 15 17 25 13 2 12

276 53 329 30 6 35 51 30 7 27

totaal 775 144 ca. 260 ca. 780 ca. 116 ca. 520 ___________________________________________________________________________ °

In onderstelling dat de behoefte aan bijkomende woningen evenredig verdeeld volgens de huidige omvang van de deelgemeenten. Langetermijnbehoefte in onderstelling dat tegen 2035 voor het volledige huidige aantal prioritaire behoeftige kandidaten een sociale huurwoning wordt voorzien.


r307-42

- 61-

Naast de projecten die thans in uitvoering of in voorbereiding zijn, dienen er dus bijkomende projecten te worden ontwikkeld in heel de gemeente, maar vooral in de deelgemeente SintTruiden (in en nabij de kernstad). In totaal betreft het de eerstkomende tien jaar projecten voor ca. 116 woningen en voor de periode na 2007 nog eens voor ca. 520 woningen. Op eenzelfde manier kunnen het aanbod en de behoeften aan sociale koopwoningen en kavels worden vergeleken. Hierbij worden enkel de gerealiseerde en de geplande projecten van de erkende sociale huisvestingsmaatschappijen ingerekend.

Tabel 5c. Vergelijking volkshuisvestingsbehoefte en aanbod (koopwoningen en kavels) ___________________________________________________________________________ aanwezig

behoefte ° tekort 10 jaar lange term. eerste voor de (bijkomend) (totaal) 10 jaar lange term. ___________________________________________________________________________ kernstad+rand rest deelgem. Sint-Truiden Duras Kortenbos Zepperen Brustem Gelmen Kerkom Velm

704 0 704 67 4 32 -

voorziene projecten

6 0 6 8 14 -

68 13 81 8 2 9 13 8 2 7

144 27 171 16 6 18 26 15 4 14

62 13 75 8 2 1 13 2 7

76 14 90 8 4 9 13 1 2 7

totaal 807 28 ca. 130 ca. 270 ca. 102 ca. 140 ___________________________________________________________________________ °

In onderstelling dat de behoefte aan bijkomende woningen evenredig verdeeld volgens de huidige omvang van de deelgemeenten. Langetermijnbehoefte in onderstelling dat tegen 2035 voor het volledige huidige aantal potentiële kopers een sociale koopwoning of een kavel wordt voorzien.

Naast de projecten die thans in uitvoering of in voorbereiding zijn, dienen er dus bijkomende projecten te worden ontwikkeld in heel de gemeente, maar vooral in de deelgemeente SintTruiden (in en nabij de kernstad). In totaal betreft het de eerstkomende tien jaar projecten voor ca. 102 woningen en kavels en voor de periode na 2007 nog eens voor ca. 140. Al deze sociale woningen kunnen voor een deel in nieuwbouw worden gerealiseerd (onder meer in de projectzones in de kernstad), maar evengoed voor een deel door verwerving en eventueel renovatie of vervanging van bestaande woningen.


r307-42

- 62-

1.6.

Conclusies

1. - De vernieuwing van het oud woningpatrimonium vraagt een zeer sterke aandacht. Een geleidelijke vernieuwing kan in grote mate door het individueel particulier initiatief gebeuren. Hiertoe dienen echter verder stimulansen gegeven: motivering, technische en administratieve steun, gerichte financiële steun, sensibilisering met kwaliteitsvolle voorbeelden voor verschillende woningtypes enz. De gemeente, in het bijzonder de gemeentelijke huisvestingsambtenaar, heeft hierin een belangrijke taak. Bovendien is het interessant om van overheidswege (gemeente, O.C.M.W. en ook de sociale huisvestingsmaatschappijen) op kleine tot middelgrote schaal een aankoopbeleid van oudere woningen van lagere kwaliteit, zo nodig met renovaties, te voeren. Hierbij dient vooral gemikt op leegstaande krotten en op woningen van te ruim behuisde bejaarden. Op die manier kunnen mogelijk meer en sneller betaalbare huuren koopwoningen worden aangeboden. -

De klemtoon in deze woningverbetering ligt in de stadswijken Binnenstad en Stationskwartier, in de grotere dorpen Brustem, Velm en Zepperen en in de kleinere dorpen Groot-Gelmen en Aalst.

2. -

De klemtoon in het woonbeleid dient meer te liggen op woningen (huur en koop, groot en klein, eengezinshuizen en appartementen) en minder op kavels. Deze kunnen individueel particulier worden gerealiseerd, maar groepswoningbouwprojecten van private promotoren of overheid zijn zeker aangewezen. Een aanvullend onderdeel van het woonbeleid is het toelaten van kavels voor individuele bouw.

- Om de algemene tendens van gezinsverdunning te volgen, moet een behoorlijk deel van de bijkomende woningen (in nieuwbouw en renovatie) kleinere woningen zijn: kleine en gestapelde eengezinshuizen, appartementen, studio’s, woningen in centraal-wonenprojecten, enz. Ruw geraamd dienen ongeveer een derde van de bijkomende woningen gericht te zijn op 1 persoon en ongeveer een zesde ervan op 2 personen; deze woningen bevatten bij voorkeur reserveruimten voor gezinsuitbreiding, bezoek of werkruimte. - Een beter gebruik van het bestaande patrimonium dient, vooral in de dorpen, bevorderd. Kleiner geworden gezinnen (bejaarden) die dit wensen, moeten kansen en stimulansen krijgen om te verhuizen naar een kleinere woning in het dorp (appartement of eengezinshuisje, huur of koop, van verschillende prijsklassen). Hun grotere woning biedt dan plaats aan een ander, groter gezin. Essentieel hiervoor is dat in elk dorp een aanbod aan kleinere woningen wordt gerealiseerd. De gemeente moet het O.C.M.W., sociale huisvestingsmaatschappijen en sociale en andere privé-promotoren aanzetten en overtuigen in hun projecten dergelijke woningen te realiseren.


r307-42

- 63-

Aanvullend kan een sensibiliseringscampagne worden opgezet naar kleine huishoudens die te groot wonen (huisvestingsambtenaar) en kan een stedelijke premie worden toegekend voor huishoudens die van een te grote naar een geschikte woning verhuizen.

3. - Zowel voor de korte termijn (1997 - 2007) als de lange termijn (2007 - 2035) zijn onvoldoende bouwkavels aanwezig (reeds vastliggend en uit noodzakelijke bijkomende projecten van volkshuisvesting) om zonder meer aan de behoeften van de huidige bevolking en een inwijking die past binnen een ‘zachte groei’ te voldoen. Met name de kernstad is geschikt om deze zachte groei op te vangen. Om op de korte termijn een voldoende aanbod aan bijkomende woningen te realiseren is het wenselijk dat het stadsbestuur in de kernstad en in de noordelijke dorpen alle mogelijke stimuleringsmaatregelen neemt om de leegstand zo veel mogelijk te mobiliseren en om kavels en woningen sneller op de markt te krijgen. Mogelijkheden voor dit laatste zijn onder meer …, aanschrijving van eigenaars, doorverwijzing van kandidaat-kopers, verwerving voor overheidsprojecten of voor doorverkoop. Ook dienen de (deels) leegstaande stadsgebouwen in gebruik te worden genomen of beter benut voor huisvesting. Ook de projectzones in de kernstad dienen gestadig (voor de kleine helft de komende tien jaar) te worden ontwikkeld. Om deze behoeften (lokale behoefte en beperkte inwijking) op de lange termijn (na 2007) te kunnen opvangen, moet een behoorlijk deel (ca. 20 %) van de aanwezige binnengebieden en woonuitbreidingsgebieden voor woonbebouwing worden benut. In totaal zouden hier stapsgewijze gefaseerd ongeveer 560 woningen een plaats moeten krijgen. -

De provinciale taakstelling stelt Sint-Truiden de eerstkomende tien jaar voor een gelijksoortige maar minder zware uitdaging. Met de hiervoor aangegeven maatregelen wordt deze taakstelling makkelijk gehaald.

-

Vermits ook op de lange termijn niet alle binnengebieden of woonuitbreidingsgebieden voor woonbebouwing dienen te worden benut, en het ontwikkelen ervan gefaseerd moet gebeuren, moet het stadsbestuur alvast de eerstkomende periode alleen nog binnen de op te maken fasering (woonprogrammatie) privé-verkavelingen vergunnen die nog juridisch nieuwe kavels creëren (in aan te duiden gebieden). Voornoemde privéverkavelingen in deze gebieden betreffen alleen projecten van groepswoningbouw; bij voorkeur worden zij uitgevoerd door sociale privé-promotoren. (Her)verkavelingen langs wegen in woongebieden kunnen uiteraard gewoon aan particulieren worden vergund, voor zover straten zijn uitgerust met rioleringen of de aanleg ervan gepland is.

4. -

Indien men met de optie 'beheerste kwaliteitsvolle groei’ en met de taakstelling vanuit Vlaanderen akkoord gaat, moet men de inwijking naar de gemeente richten en met kwaliteit opvangen. Een dergelijk inwijking en versterking van de stad is een fenomeen dat het stadsbestuur alleen niet kan beheersen. Het geven van stimulansen om de potenties


r307-42

- 64-

en gewenste projecten te ontwikkelen is belangrijk. Voor een kwaliteitsvolle groei kan zij grote verkavelingen en projecten, waardoor grote aantallen woningen of kavels op korte tijd op de markt komen, meer dan er voor de lokale behoefte of voor de taakstelling nodig is, vermijden. Dit vraagt een gepaste projectontwikkeling van overheden en het opleggen van zeer duidelijke fasering in grote bouwen verkavelingsvergunningen (gemeente in samenspraak met A.R.O.H.M.). -

Omwille van het sociaal en financieel draagvlak van de stad dienen in de bestaande wijken maar ook op sommige hiervoor geschikte ‘nieuwe gronden’ bouw/woonmogelijkheden voor mensen met hoge inkomens te worden voorzien. In totaal betreft het een honderd- tot tweehonderdtal woningen op korte en lange termijn. Het betreft hier vooral hoogwaardige appartementen in historische gebouwen en omgevingen, of burgersrijhuizen en stedelijke villa’s aan parken, groene ruimten of nabij beekvalleien. Uiteraard dienen in deze omgevingen ook minder dure woningen (private en sociale huuren koopwoningen) voor andere bevolkingsgroepen te worden gebouwd, om ook daar een gemengde bevolking na te streven.

5. - Om de betaalbaarheid van het wonen en de (landelijke) eigenheid van de gemeente te bewaren, zou het stadsbestuur voor de toekomstige bebouwing bepaalde regels moeten vastleggen. Zones van gesloten en halfopen bebouwing en een beperkt aantal zones van open bebouwing moeten worden aangeduid.

6. - De volkshuisvesting (overheid en sociale privé) moet ook in de toekomst een belangrijke rol spelen in het sociaal woonbeleid in Sint-Truiden. - Bovenop het reeds aanwezige aanbod zijn bijkomende sociale huuren koopwoningen en kavels nodig om aan de ingeschatte behoeften te kunnen voldoen. In totaal betreft het 390 eenheden de komende tien jaar en 660 eenheden de periode nadien. Bijkomende huuren koopwoningen voor volkshuisvesting worden best gerealiseerd in kleine projecten of individuele panden, vermengd met andere bewoning. Een behoorlijk gedeelte ervan zijn kleinere woningen. Prioriteit wordt gelegd in wijken en dorpen met een laag aanbod aan (bepaalde types) sociale woningen en met een hoge woningverbeteringsbehoefte (lage woningkwaliteit en/of hoge leegstand), met name in Zepperen, Velm, de deelgemeente Duras en vooral in Binnenstad en Stationskwartier, Brustem, Aalst en GrootGelmen. Algemeen dient de volkshuisvesting in Sint-Truiden zich meer te richten op het opknappen en/of vervangen van leegstand en ongezonde woningen en op kleinschalige nieuwbouwprojecten temidden andere (privé)woningsoorten. Grote projecten en verdere uitbouw van aanwezige concentraties worden best vermeden. - De behoefte aan volkshuisvesting moet worden gefaseerd en gespreid gerealiseerd. 1) Dit kan in de eerste plaats voor een deel door aankoop en renovatie of vervangingsbouw: een taakstelling van 5 woningen per jaar voor de verschillende overheden


r307-42

- 65-

2) 3)

4)

5)

samen zou hierbij zonder problemen haalbaar moeten zijn. Op deze manier worden de komende tien jaar circa 50 woningen binnen de bestaande voorraad gerealiseerd. Deze projectjes worden gespreid over de stadswijken en dorpen en bevatten zowel huur- als koopwoningen. De projecten die in voorbereiding zijn worden uitgevoerd; daarmee worden ca. 170 woningen gerealiseerd. Op de gronden en panden die thans in het bezit zijn van stad, O.C.M.W. en sociale huisvestingsmaatschappijen worden nieuwe projecten ontwikkeld. Het betreft een drietal kleinschalige projecten voor in totaal ca. 50 woningen. De resterende 120 sociale mogelijkheden (vooral woningen maar ook enkele kavels) voor de eerstkomende periode dienen mee op de meest geschikte ‘nieuwe gronden’ te worden gerealiseerd. Projecten in bovenvernoemde prioritaire stadsdelen hebben daarbij voorrang. Op lange termijn zijn nog circa 660 woningen en kavels bijkomend nodig. Hierin zou (30 jaar lang) een taakstelling voor aankoop en renovatie of vervangingsbouw van 10 woningen per jaar voor de verschillende overheden samen haalbaar moeten zijn. Zo kan de kleine helft van deze behoefte binnen de bestaande voorraad worden gerealiseerd. Voor circa 360 eenheden zullen geschikte ‘nieuwe gronden’ moeten worden ontwikkeld: binnengebieden en vooral woonuitbreidingsgebieden.

Op ‘nieuwe gronden’ dienen dus in totaal op lange termijn 480 sociale woningen en kavels gerealiseerd. Deze 480 woningen vullen een belangrijk deel in van het totale pakket aan bijkomende woningen op ‘nieuwe gronden’ in. Bij een gelijke spreiding van de aankoop- en renovatie/vervangingsactiviteit over de verschillende deelgemeenten naargelang hun omvang, betreft het in het stedelijk gebied 50 woningen op korte termijn en 227 na 2007, in het buitengebied deel van St-Truiden 32 respectievelijk 37, in Duras 20 resp. 21, in Kortenbos 1 resp. 4, in Zepperen 15 resp. 24, in Brustem 33 resp. 40, in Gelmen 10 resp. 14, in Kerkom 33 resp. 5 en in Velm 16 resp. 18. In Duras, Kortenbos, Kerkom en het buitengebieddeel van St-Truiden zorgen deze bijkomende woningen op ‘nieuwe gronden’ ervoor dat de taakstelling en de opvang van de lokale behoefte ook op korte termijn (voor 2007) worden behaald/opgevangen.

7. Op verzoek van leden van de GARO is ook onderzocht of er buiten de woonzones straten met riolering aanwezig zijn die zinvol zijn om ze bij de woonzone te betrekken. Als criteria zijn hiervoor gehanteerd dat het straatdelen moet betreffen die geen vrijliggend lint in het landschap vormen maar die aansluiten bij bestaande woonzones, die kunnen zorgen voor een goede afwerkrand waar die nu ontbreekt en vooral die in en rond de kernstad en de aanleunende buitenwijken zijn gelegen. Dergelijke sites kunnen mogelijk zinvol als ruilelement worden benut om een aantal iets minder prioritaire beter niet te bebouwen plekken te vrijwaren van bebouwing. Analyse wijst uit dat twee van deze situaties al voorzien zijn in de B.P.A.’s rond de kernstad (Parkstraat in Veemarkt en Fabriekstraat in Nieuw Stationskwartier). Een derde situatie waar dit volgens voorgaande criteria zinvol zou kunnen zijn betreft een kleine afwerkrand aan Bautershoven (ca. 10 kavels).


r307-42

- 66-

8. De problematiek van zonevreemde woningen en woonkorrels is in de gemeente niet aanwezig.

2.

Economische bedrijvigheid

De navolgende conclusies zijn behoudens de in 1998 en 1999 –na de recente gewestplanwijzigingen- geactualiseerde elementen afkomstig uit de deelnota’s "Economische bedrijvigheid" (november 1996) en “Wijzigingen in de bodembestemming” (september 1994). Details en cijfergegevens staan in die nota’s vermeld. In Sint-Truiden zijn (situatie sept. 1998) 1.079 bedrijven gevestigd die samen 14.657 werknemers werk verschaffen.

2.1.

Voorraad

De bedrijvenzones in Sint-Truiden liggen geconcentreerd rond de kernstad. De klemtoon ligt in het gebied ten oosten van de kernstad met de twee grootste zones: Schurhoven en Terbiest. Middelgrote zones bevinden zich tussen Bevingen en de kernstad en aan Staaien. (…) Verspreid bij een aantal dorpen liggen er nog kleinere ambachtelijke zones (Melveren, Duras, Gelinden, Brustem, Zepperen en omgeving Tiensesteenweg/Zoutleeuwsesteenweg): deze zijn alle nagenoeg volledig benut en blijven verder buiten beschouwing. Kaart 11 geeft het aanbod aan bedrijventerreinen weer. De grote en middelgrote bedrijvenzones beslaan in totaal een oppervlakte van 316 ha 13; meer dan 95 % ervan is eind ‘95 benomen. Volgens cijfers van G.O.M.-Limburg en eigen waarnemingen zijn volgende oppervlakten nog ter beschikking in de grotere zones bepaald op het gewestplan, eventueel na herverkaveling of nog te ontwikkelen (zie tabel 6).

13

GOM-Limburg, Toestand Bedrijventerreinen in Limburg, dd. 15/11/95.


r307-42

- 67-

Tabel 6. Beschikbare oppervlakten in bedrijvenzones (situatie 1/10/97) (na ontwikkeling terrein Bernissem en gewestplanwijzigingen Brustem (07/96) en Volmolen (09/97))

bestaande zones per 1/1/94 : Sint-Truiden Oost (Schurhovenveld en Terbiest) Sint-Truiden-West (Fabrieksstr / achterstrook Tiensesteenweg)

Sint-Truiden-West (Tiensesteenweg) Sint-Truiden-Zuid (Ziekerenveld) Sint-Truiden Oost (Bernissem)

3 ha bouwrijp (verkocht maar onbenut) 2,3 ha zeker opnemen in ontwerp-B.P.A. Nieuw Stationskwartier en bouwrijp vanaf Fabrieksstraat (2,4 ha) achterinliggende strook aan hoogstamboomgaarden en beekvallei: mogelijk niet opgenomen in B.P.A. Nieuw Stationskwartier / nog uit te rusten (25,2 ha) geschrapt in opeenvolgende gewestplanwijzigingen (Molenbeekvallei) (4,9 ha) geschrapt in opeenvolgende gewestplanwijzigingen (woonzone achter station) 0 ha 0 ha 0 ha naar verluidt volledig verkocht, nog niet geheel bebouwd

nieuwe zones sinds 1/1994: Sint-Truiden-Zuid (Ziekerenveld) Brustem (vliegveld) regionale terreinen lokale terreinen totaal

1,5 ha toegevoegd in opeenvolgende gewestplanwijzigingen (ex-militair domein) 46 ha infrastructuur grotendeels aanwezig / 24 ha terrein komt eind ‘97 vrij ca. 76,8 ha (t.o.v. 1/1/94: +71,5 en –32,5 of per saldo: + 39 ha )

Daarnaast zijn op de toegewezen industriegronden, vooral in Schurhoven/Terbiest maar ook in Zuid, grote nog niet benutte delen. Deze kunnen voor inbreiding (van bestaande of nieuwe bedrijven) in aanmerking komen. Hun oppervlakte bedraagt minimaal 15 ha. In totaal is dus thans voor bedrijvenzones 77 ha zinvol beschikbaar, naast ca. 15 ha die op termijn door verdichting en inbreiding zouden kunnen worden benut.


r307-42

- 68-

2.2.

Behoeften

Een globale indicatie van de behoeften wordt gegeven door een voorlopig hypothetische doorrekening vanuit het (ontwerp van) ruimtelijk structuurplan Vlaanderen. Dit plan 14 selecteert Sint-Truiden als stedelijk gebied en als economisch knooppunt. Voor het geheel van Vlaanderen gaat het RSP-Vlaanderen uit van een behoefte aan 10.000 ha bijkomende in gebruik te nemen bedrijventerreinen, waarvan er voor 2007 6.964 ha in bestemmingsplannen dienen worden afgebakend. In principe gebeurt dit voor 80 tot 85 % in de gemeenten die als economisch knooppunt zijn geselecteerd. Voor Limburg wordt het totale aanbod dat nog beschikbaar is binnen de bestemmingsplannen op 1.841 ha (per 1/1/94) berekend en de behoefte voor de periode 19922007 op 1.309 ha (ten opzichte van de situatie op 1/1/94). Globaal genomen heeft Limburg, als enige provincie, dus een overschot aan terreinen. Het document vermeldt echter dat ‘in subregio’s wel tekorten kunnen bestaan’ die opgevangen moeten worden, maar binnen hetzelfde totale pakket voor de hele provincie. Voor Limburg geeft het RSV aan dat 84 tot 89 % van de behoefte in economische knooppunten dient opgevangen. Het Provinciale Ruimtelijk Structuurplan moet de eventueel te ontwikkelen pakketten aan terreinen over de verschillende economische knooppunten (met uitzondering van de grote steden) vastleggen. Hierop vooruitlopend zou volgende redenering voor een verdeling naar de verschillende regio’s binnen de provincie kunnen worden gehanteerd. GOM-Limburg beschikt daarvoor over een inventaris van het beschikbare aanbod (per 15/11/95) per regio; de vraag wordt in verhouding tot het aantal inwoners per regio in 1991 verdeeld.

Tabel 7. Verdeling van de vraag naar bedrijventerreinen over regio’s regio

beschikbaar aandeel aanbod (GOM) inwoners ‘91

Noord-L Midden-L West-L Maasland Zuid-L totaal 14

vraag in afge- vraag in bakend gezoekzones bied (<2007) (>2007)

totale vraag

663 ha 929 ha 320 ha 355 ha 204 ha

16,8 % 29,3 % 17,7 % 14,0 % 22,1 %

131,9 ha 230,0 ha 138,9 ha 109,9 ha 173,5 ha

88,0 ha 153,5 ha 92,7 ha 73,4 ha 289,1 ha

211,9 ha 383,5 ha 231,6 ha 183,3 ha 462,6 ha

2.431 ha

100 %

785,0 ha

524,0 ha

1.309,0 ha

Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen, document voor openbaar onderzoek, 1998. Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen, integrale versie, 1997.


r307-42

- 69-

Bij een loutere verdeling a rato van het aantal inwoners : - is er in elke regio in de afgebakende zones (tot 2007) ruim voldoende aanbod om de vraag op te vangen; - is er in elke regio in totaal (inclusief vraag voor zoekzones) ruim voldoende aanbod om de vraag op te vangen, met uitzondering van Zuid-Limburg. In Zuid-Limburg is er in totaal 462,6 ha nodig en 204 ha beschikbaar, hetzij een netto-tekort van 258,6 ha of een bruto-tekort (+ 20%) van 310 ha. In Zuid-Limburg dienen dus nog wel bijkomende terreinen afgebakend, hetgeen inhoudt dat verschuivingen tussen de regio’s binnen het globale pakket van de provincie moeten gebeuren (taak PRS-Limburg). Daarbij is geweten dat voorliggende studies tot nu toe veelal stellen dat de industriële ontwikkeling in Limburg zich moet concentreren in het centrale gebied HasseltGenk en in Noord-Limburg (richting Eindhoven). In de veronderstellingen dat - de keuze voor de ontwikkeling van het nodige aanbod in Zuid-Limburg wordt gemaakt, - deze ontwikkelingen in de stedelijke gebieden (tevens economische knooppunten) Bilzen, Tongeren en Sint-Truiden) worden geconcentreerd (voor 85 %); - en een ongeveer gelijkwaardig aanbod in het oostelijk en het westelijk deel van ZuidLimburg wordt voorzien, kan volgende taakstelling binnen Zuid-Limburg naar Sint-Truiden toe worden afgelijnd. Deze drie stedelijke gebieden zouden in totaal, maar vooral na 2007, 310 ha bijkomende bedrijfsterreinen in gebruik moeten nemen. Het huidig aanbod bedraagt (volgens de GOMinventaris) in Bilzen 6 ha binnen een totaal van 44 ha aan bedrijvenzones, in Tongeren 90 ha binnen een totaal van 223 ha en in Sint-Truiden 4 ha binnen een totaal van 316 ha. Bij een verdeling van de bijkomende oppervlakten a rato van het aantal inwoners ‘91 moet Sint-Truiden op termijn mogelijkheden creëren voor ca. 40 % van de totale taakstelling of 124 ha. Bij een verdeling die rekening houdt met de reeds aanwezige terreinen en die mikt op een nagenoeg gelijke (d.w.z. evenredig met het inwoneraantal) totale oppervlakte in oost en west Zuid-Limburg, moet Sint-Truiden op termijn mogelijkheden creëren voor 41 ha bijkomend. Een rechtvaardige taakstelling zal zich tussen deze twee uitersten bewegen en zal waarschijnlijk ca. 80 ha (het gemiddelde) bedragen. Deze taakstelling betreft zowel lokale als regionale bedrijventerreinen en heeft betrekking op bijkomende terreinen ten opzichte van de situatie per 1/1/1994. In principe zijn deze 80 ha slechts bedoeld voor na 2007. Gezien het zeer kleine huidige aanbod in Sint-Truiden lijkt het evenwel verantwoord een gedeelte hiervan reeds in de periode 1999-2007 aan te snijden; dit houdt in theorie in dat een gedeelte van de grote beschikbare terreinen in Tongeren gefaseerd wordt tot na die datum.

Het vastliggend aanbod eind 1997 (76,8 ha, zie hoger) volstaat dus niet om de (ingeschatte) taakstelling te realiseren en de geraamde behoeften (80 ha) op te vangen. Er is een klein tekort. Door de opeenvolgende gewestplanwijzigingen (schrapping van 32,5 ha bedrijventerreinen) is echter de vergelijkingsbasis zelf veranderd en dient dit gecorrigeerde aanbod van 44,3 ha te worden vergeleken met de geraamde behoeften van 80 ha. Dit gecorrigeerd aanbod,


r307-42

- 70-

tezamen met de ca. 15 ha verdichtingsmogelijkheden in de bestaande bedrijventerreinen, volstaat dus niet om de (ingeschatte) taakstelling te realiseren en de geraamde behoeften (80 ha) op te vangen. Er is in Sint-Truiden dus, vooral na 2007, een tekort van ca. 21 ha.

Centrale vraag is of hiervoor in Sint-Truiden alleen een grotere (middelgrote) bedrijvenzone nodig is, dan wel of er ook enkele kleine zones en plekken voor hoogwaardige en hoogtechnologische bedrijven, en goed ontsluitbaar, moeten worden uitgebouwd. Deze laatste optie past veel beter in een regio met een mooi landschap, een mooie stad en een beperkte verkeersinfrastructuur. Belangrijk is dan om voor deze kleine hoogwaardige bedrijvenplekken goede bebouwingsregels te voorzien (bouwverordening) en zeer selectief te zijn in het soort bedrijven dat wordt toegelaten. Voor de behoefte op termijn, dienen niet alleen een aantal bijkomende (kleine) bedrijvenplekken aangeduid te worden, maar is het interessant om de goed ontsloten en potentieel hoogwaardige gronden op het domein van Brustem zoveel mogelijk voor hoogwaardige bedrijven te reserveren (en wanneer de vragen maar traag zouden komen, desnoods langzamer in te vullen). Ook de oostelijke zone voor lokale bedrijvigheid (de toegang en het gezicht van het nieuwe bedrijventerrein) wordt best op die manier hoogwaardig ontwikkeld. Dit betekent dat op korte termijn voldoende mogelijkheden voor de herlocatie en de ontwikkeling van nieuwe lokale bedrijven (ambachtelijke bedrijven van kleine omvang) moeten voorhanden zijn. Hiervoor is de ontwikkeling van een middelgroot nieuw lokaal bedrijventerrein wenselijk. Bedrijvenplekken om dit tekort op te vangen zijn best gelegen : - rond de kernstad; - op enige afstand van de omliggende dorpen (om het in mekaar groeien te vermijden); - bij een van de hoofdwegen (voor een weinig hinderende ontsluiting); - bij een (potentiële) spoorweg (voor een meer milieuvriendelijke ontsluiting voor de goederen); - niet in natuurlijk of landschappelijk waardevolle zones; - niet in een van de groene schakels. Ze worden best zo uitgebouwd dat ze een afgewerkte rand naar de open ruimte vormen en dat ze op zich voldoende openheid en groen bevatten. Kleine bedrijvenplekken van enkele ha. voor telkens één hoogwaardig bedrijf zouden kunnen gesitueerd worden op volgende plaatsen: - Melveren, de spie tussen Hasseltsesteenweg en het industrie/natuurgebied nabij de spoorweg, met inbegrip van de zuidelijke opritlus (ca. 5 ha), direct ontsluitbaar vanaf N 718, gelegen tegenover de woonbebouwing langs Hasseltsesteenweg en met zicht op het natuurgebied van de Melsterbeekvallei; - in Schurhoven de spie tussen N 80 en Zepperenweg tegenover het terrein Bernissem (ca. 4 ha), ontsluitbaar door het bedrijventerrein Schurhoven langs Duifhuisstraat en een nieuw kort stukje parallelweg aan N 80, in een zichtlocatie naast N 80 en door de bestaande boomgaarden met een mooi uitzicht (en afscherming) ten opzichte van de woningen langs Zepperenweg. Met een sterke architectuur kan een bedrijf op deze plek als een baken aan de inkom van de stad langs N 80 fungeren. Deze eenvoudig te ontwikkelen plekken bieden tezamen 9 ha.


r307-42

- 71-

Twee plekken komen volgens voorgaande criteria voor een klein of middelgroot lokaal bedrijventerrein in aanmerking, namelijk : - de vroeger opgehoogde (en dus voor landbouw oninteressante) gronden ten oosten van Groenstraat (ca. 10 ha). Deze sluiten aan bij het bedrijventerrein van Schurhoven, kunnen dit naar het oosten toe aansluitend op het woonwagenpark een interessante rand geven (en aan Tongersesteenweg een goed baken aan deze inkom van de stad). Dit terrein is langs Tongersesteenweg en het bedrijventerrein Schurhoven goed aangesloten op N 80. Met de ontwikkeling van een strook van ca. 200 m, blijft het terrein ook voldoende ver uit de vallei van de Melsterbeek die voor een blijvende openheid richting Ordingen zorgt; - de spie tussen Zepperenweg en N 80 (ca. 1,5 ha bruikbare oppervlakte, thans bufferzone in het gewestplan, maar in de praktijk in gebruik als –niet bufferende- weide).Deze plek (Zepperenweg-west) sluit aan bij de naastgelegen regionale bedrijventerreinen, maar is duidelijk gericht op lokaal, weinig hinderende ambachtelijke bedrijven die de woonbebouwing in de overzijde van en verderop in de straat niet hinderen. De bedrijfsgebouwen vormen er best een gesloten wand (voor een goede akoestische buffering van de woningen naar N 80), met een aantrekkelijke architectuur (zeker ook aan ‘de achterkant’ langsheen N 80 en op de kopkant aan de toegangsknoop). Loutere en overwegende verkoopsoppervlakten zijn er uitgesloten. Deze plek is voor het autoverkeer zeer goed ontsloten (vlakbij de toegangsknoop voor de bedrijventerreinen Schurhoven).

2.3.

Lokale bedrijvigheid en zonevreemde bedrijven

De behoeften zijn vanuit lokale indicatoren niet eenvoudig in te schatten. In de loop van 1997 en 1998 heeft het stadsbestuur een onderzoek naar de mogelijk zonevreemde bedrijven in de hele gemeente, buiten de kernstad laten uitvoeren 15. De bedrijven zijn daarbij aan de hand van een enquête en door terreinwaarneming getoetst aan vier hoofdcriteria. 1. De maatschappelijke aanvaardbaarheid, met als afwegingspunten: - de verweving van de economische activiteit met de activiteiten van de omgeving; - de leefbaarheid van de activiteit naar de omgeving (lokaalvoorzienend); - goed nabuurschap; - de wenselijkheid van vermenging van functies; - de esthetische beleving van de bedoelde zone. 2. De mobiliteit, met als afwegingspunten: - vervoerfrequenties bij levering en afhaling; - woon-werkverkeer; - de aard van de verkeersader (toegankelijkheid, wegtype, wegindeling); - de verkeersrichting (centrumontwijkend, woonstraatbelastend); - de intentie voor dorpskerncirculatieplannen. 3. Het milieu, met als afwegingspunten: - de aanwezigheid en de naleving van de milieuvergunning; - de aandacht voor milieuproblematiek in elke vestiging;

15

Stadsbestuur Sint-Truiden, Inventarisatie van de zonevreemde bedrijven in Sint-Truiden, 1997/98.


r307-42

- 72-

- beperking van de milieuhinder (qua dynamiek en aard van de activiteit) bij verderzetting of uitbreiding; - maximale aanwending van voorzieningen op milieuhygiënisch vlak. 4. De ruimtelijke draagkracht, met als afwegingpunten: - de juridische situatie vanuit bestemmingsplannen; - de draagkracht binnen de bebouwde kom, vanuit maatschappelijke aanvaardbaarheid en aansluiting bij het omringende landschap; - de draagkracht binnen de open ruimte, vanuit de ligging ten opzichte van structuurbepalende elementen (valleien, plateaus, natuurkern- en ontwikkelingsgebieden, kenmerkende landschapselementen). In totaal werden 88 bedrijven met mogelijke zonevreemde ligging en/of problemen inzake hun inplanting, uitzicht of functioneren vastgesteld. Getoetst aan voormelde criteria, wordt geoordeeld dat het merendeel van deze bedrijven op hun huidige locatie in principe verder kunnen functioneren, mits het bekomen van de nodige vergunningen en het voorzien van aangepaste bouwen bestemmingsvoorschriften in hetzij een verruimd B.P.A. voor die dorpskern, een sectoraal B.P.A. voor zonevreemde bedrijven of een ander gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan. Het overgrote merendeel van deze bedrijven is gelegen in een woonzone, al dan niet met landelijk karakter. Slechts voor vijftien bedrijven wordt het wenselijk geacht dat zij op hun huidige plaats niet verder functioneren; voor twaalf daarvan is een herlocatie naar een ambachtelijke zone aangewezen. Deze ambachtelijke bedrijven zijn gelegen in en nabij de dorpskernen van Engelmanshoven, Gelinden, Aalst, Runkelen, Kortenbos, Melveren en Zepperen en weergegeven op de kaartjes van de bestaande structuur van de verschillende dorpen (kaarten 8: ambachtelijke bedrijven met een vraagteken van probleem). Tabel 8 geeft een overzicht van de resultaten.

Tabel 8.

Zonevreemde bedrijven in Sint-Truiden, buiten de kernstad

beoordeling bedrijf kan zonder bedrijf kan blijven mits problemen blijven bijkomende bouw- of gewestplanzone bestemmingsregels

bedrijf kan op huidige locatie niet blijven

woonzone, al dan niet met landelijk karakter

2

60

6 + 1 in afbouw

agrarische zone, al dan niet landschappelijk waardevol

3

8

6 + 1 feestzaal + 1 auto-oefenterrein

totaal

5

68

12 + 3

Bron: Stadsbestuur Sint-Truiden, 1997/98, eigen verwerking.

Deze twaalf bedrijven betreffen alle recyclagebedrijven, metaalconstructiebedrijven, garages en autowerkplaatsen en producenten en handelszaken in bouwmaterialen, met een huidige oppervlakte van in totaal ca. 7 ha. Minstens voor deze bedrijven is herlokalisatie nodig (in totaal voor ca. 12 ha, uitbreidingsmogelijkheden inbegrepen).


r307-42

- 73-

De elf zonevreemde bedrijven in agrarisch gebied die aan de hand van voornoemde criteria uit deze studie naar voor komen als behoudbaar op hun huidige locatie, al dan niet na aanpassingen (vooral inzake uitzicht), zijn divers van aard. Het betreft een betoncentrale, schrootopslag, architectenpraktijk, landbouw-onderzoekseenheid, garage, brouwerij, zagerij met grondwerken en breekwerf, een bloem- en tuincentrum en drie schrijnwerkerijen. Zij zijn gelegen in en nabij de dorpskernen van Engelmanshoven, Metsteren, Groot-Gelmen, Kerkom, Kortenbos, Zepperen en Brustem (en de woninggroep Bornedries) en weergegeven op de kaartjes van de bestaande structuur van de verschillende dorpen (kaarten 8: ambachtelijke bedrijven met vermelding ‘in agrarisch gebied’).


r307-42

- 74-

3.

Landbouw

De navolgende conclusies zijn –behoudens enkele in 1999 geactualiseerde cijfers- afkomstig uit de deelnota "Landbouw en natuur" (april 1998). Details en cijfergegevens staan in die nota vermeld. Onder landbouw worden zowel de klassieke grondgebonden akkerbouw en veeteelt verstaan, als de nieuwe grondloze agrarische productie, naast de fruitteelt en de tuinbouw.

3.1.

Analyse bestaande toestand en trends

3.1.1.

Totale oppervlakte

De totale effectieve oppervlakte van akkerland, grasland en boomgaarden in Sint-Truiden bedraagt (1997) 7.917 ha of 74% van het grondgebied (NIS-Bodembezetting). In vergelijking met het geheel van Vlaanderen, waar dit aandeel 61% bedraagt, is dit veel. Deze oppervlakte neemt echter, net als in heel Vlaanderen, gestadig af, zij het echter in mindere mate. In 1996 bedroeg de totale effectieve oppervlakte nog 7.937 ha. In 1989 bedroeg zij in Sint-Truiden nog 8.157 ha of 76%. Over de periode ‘89-96 bedraagt de afname in Vlaanderen 4,1%, deze in Sint-Truiden 2,7%. Van de oppervlakte die effectief voor landbouw wordt gebruikt, maakt (1997) het akkerland in Sint-Truiden met 4.056 ha het grootste deel uit, gevolgd door de boomgaarden met 3.016 ha en tenslotte de graslanden met 845 ha. Tussen deze categorieën heeft op korte termijn een opvallende verschuiving plaats gevonden. In 1996 was er nog 4.376 ha akkerland, 2.836 ha boomgaarden en 945 ha graslanden. De oppervlakte akkerland (- 623 ha of -13% sinds 1989) en grasland (- 198 ha of -19%) zijn op acht jaar tijd fors gedaald, meer dan gemiddeld in Vlaanderen; de boomgaarden (+ 361 ha) zijn vrij stevig toegenomen (+13%) daar waar ze gemiddeld in Vlaanderen met 6% zijn afgenomen. Daar waar in 1996 van de totale Vlaamse landbouwgrond nagenoeg een honderdste (0,97%) in Sint-Truiden ligt; is dit bij de boomgaarden voor meer dan een tiende (10,3%) het geval. In het gewestplan Sint-Truiden –Tongeren ligt op het grondgebied van Sint-Truiden (situatie per 1/1/98, na de opeenvolgende wijzigingen) in totaal 7.500,3 ha agrarisch gebied (het totaal van gewoon agrarisch gebied en dit met landschappelijke waarde of ecologisch belang) 16. Dit betekent dat netto ca. 274 tot 417 ha landbouwgrond in de gemeente wordt bewerkt die thans geen bestemming van landbouwgrond heeft (maximaal 417 ha, mogelijk slechts 274 ha wanneer alle landbouwgronden van Truiense bedrijven die niet in cultuur zitten (zie verder punt 3.1.2.) in Sint-Truiden zouden zijn gelegen).

16

Bron: Afdeling Ruimtelijke Planning + eigen berekening van de gewestplanwijziging van september 1997.


r307-42

- 75-

3.1.2.

Bedrijven en oppervlakte

Uit de landbouwtelling blijkt dat ook het aantal landbouwbedrijven met zetel in de gemeente gestadig afneemt. In 1997 zijn er 622 landen tuinbouwbedrijven in Sint-Truiden, in 1996 waren er dat nog 625, in 1991 nog 710 en in 1986 739. Dit betekent een daling met 117 eenheden of 15,8% op elf jaar tijd, met 12,4% op zes jaar tijd. Deze daling verloopt echter beduidend minder snel dan in het geheel van Vlaanderen waar ze in de periode 1991-1996 op 17,5% uitdraaide. Deze bedrijven hebben (1997) 7.198 ha in cultuur (binnen en buiten de gemeente), precies evenveel als de totale oppervlakte landbouwgrond in de gemeente. In 1996 hadden zij nog maar 6.989 ha in cultuur. Zelfs zo deze alle in Sint-Truiden gelegen waren, zou er toen in totaal voor 950 ha in de gemeente door landbouwbedrijven met zetel buiten de gemeente worden bewerkt. Vermits ongetwijfeld ook Truiense bedrijven gronden in buurgemeenten hebben, lag deze oppervlakte ‘bewerkt door externe landbouwers’ nog hoger. De oppervlakte in cultuur van de Truiense bedrijven neemt echter, in tegenstelling tot de totale oppervlakte, fors toe. In 1986 bedroeg ze nog 6.675 ha. Dit betekent met andere woorden een toename van de cultuuroppervlakte van de Truiense bedrijven met 314 ha op tien jaar tijd, met 523 ha op elf jaar tijd. In de onderstelling dat deze toename vooral in Sint-Truiden zelf gebeurt, wordt het Truiense landbouwgebeuren dus steeds meer een Truiense aangelegenheid (minder externe bedrijven) en vindt dus ook in Sint-Truiden een concentratiebeweging en schaalvergroting plaats. Landbouwbedrijven worden steeds groter. In 1997 bedraagt de gemiddelde bedrijfsoppervlakte (grond in cultuur) in Sint-Truiden 11,6 ha. Deze bedrijfsoppervlakte is klein maar neemt gestadig toe; in 1996 was ze nog 11,2 ha, in 1991 nog 9,7 ha, in 1986 9,0 ha. Ze is echter beduidend kleiner dan gemiddeld in Vlaanderen waar ze in 1996 13,5 ha bedraagt. Dit heeft rechtstreeks te maken met het fruit, daar een leefbaar fruitbedrijf heel wat kleiner is dan een akkerbouw/veeteeltbedrijf 17. Een derde van de landbouwbedrijven in Sint-Truiden zijn (1196) kleiner dan 2 ha en bijna de helft (306 op 625) zijn kleiner dan 5 ha. Een ander derde (205) heeft een grootte tussen 5 en 20 ha. Een zesde van de bedrijven is groter dan 20 ha; 19 bedrijven (3% van het totaal) daarvan zijn groter dan 50 ha. Deze laatste bewerken in totaal bijna een kwart van de cultuuroppervlakte en zijn gemiddeld bijna 90 ha groot. De Truiense bedrijven hebben in beperkte mate ook gronden die niet voor landbouw worden gebruikt (niet gebruikte landbouwgrond, bos en andere), namelijk 143 ha (1996). Ook deze oppervlakte neemt af; tien jaar voordien bedroeg ze nog 178 ha. Dit wijst op een efficiënter gebruik van de beschikbare bedrijfsgronden.

17

Een leefbaar fruitbedrijf voor een beroepsteler is 4 tot 5 ha groot (info fruitveilingen); een leefbaar ‘gewoon’ landbouwbedrijf moet over 40 tot 50 ha beschikken (info Boerenbond).


r307-42

- 76-

3.1.3.

Werkgelegenheid

In de Truiense landbouwbedrijven zijn in totaal (1997) 416 bestendige werkkrachten actief en 716 niet-bestendige (voor wie de landbouw niet het hoofdberoep vormt). In meerderheid (ca. 2/3) betreft het mannen. In 1996 lag de werkgelegenheid nog beduidend lager, met 406 bestendige werkkrachten en 601 niet-bestendige. Tien jaar voordien (1986) waren er nog 577 bestendige en 710 niet-bestendige. De permanente werkgelegenheid in de landbouwsector daalt dus vrij fors, maar stabiliseert zich recent: bij de bestendige werkkrachten een daling met 28% op elf jaar tijd. Bij de bedrijfsleiders zijn slechts een kleine helft (304) bestendige werkkrachten; tien jaar geleden was dat nog bijna 55% (403). De gelegenheidslandbouw met niet-bestendige werkkrachten en bedrijfsleiders neemt dus een steeds belangrijker plaats in de sector in. Enerzijds wijst dit, in combinatie met de schaalvergroting op een zekere polarisering in de sector met zowel een groei van de grote (waarschijnlijk alleen) beroepsmatig gerunde bedrijven aan de ene zijde en van de gelegenheidslandbouw (waarschijnlijk in hoofdzaak kleine bedrijven) aan de andere zijde. Anderzijds is het toenemende aandeel van de gelegenheidslandbouw een uiting van de brede inbedding die de landbouw (waarschijnlijk vooral de fruitteelt) onder de bevolking heeft en kan dit ook als een economische kracht van de sector worden gezien. Deze gelegenheidslandbouwers/telers, die niet voor hun hoofdinkomen van de landbouw/teelt afhankelijk zijn, geven de sector een grotere rek in moeilijke tijden. Mogelijk kan dit aandeel van de gelegenheidslandbouw op termijn van enkele jaren echter sterk terugvallen wanneer het fiscaal regime voor deze bijberoepen zou worden aangepast (trend die aangezet is). Naast de permanente werkgelegenheid is uiteraard de seizoenarbeid van de plukkers van belang, evenals de werkgelegenheid in de veilingen en andere ondersteunende en verwerkende bedrijvigheid die rond de fruitsector aanwezig is. 3.1.4.

Bedrijfsopvolging

In 1997 zijn 21 nieuwe bedrijfsleiders aangetreden (in bedrijven met gemiddeld 13,2 ha cultuuroppervlakte). In 1996 zijn 26 nieuwe bedrijfsleiders aangetreden (in bedrijven met gemiddeld 6 ha cultuuroppervlakte). Dit aantal intreders blijft vrij constant (28 in 1986, 37 in 1991). Het komt thans neer op een vernieuwing van 4% per jaar onder de bedrijfsleiders, hetgeen hoger ligt dan het gemiddeld aantal bedrijfsleiders per jaar leeftijd. Dit aandeel ligt ook beduidend hoger dan gemiddeld in Vlaanderen (2,9%). Dit is een aanwijzing dat de sector in Sint-Truiden, ondanks de inkrimpende oppervlakte, een gezonde toekomst voor zich ziet. Bevoorrechte getuigen uit de fruitsector geven aan dat met name de telers met een gemiddelde leeftijd van 35 à 45 jaar genomen een zeer jonge groep zijn. Bij de 317 bedrijfsleiders die ouder zijn dan 50 jaar, is er bij 47 (15%) een vermoedelijke opvolger ouder dan 14 jaar aanwezig en bij 83% niet. Zelfs in de onderstelling dat de opvolgers alle bij de beroepslandbouw te vinden zijn heeft maar een op drie van de oudere


r307-42

- 77-

beroepsbedrijven thans reeds een opvolger. Dit kan een probleem naar de toekomst vormen; maar de feitelijke intrede per jaar ligt zoveel hoger dat de opvolging zich waarschijnlijk in vele gevallen op andere wijzen zal aandienen (intrede of overkoop door een volledig nieuwe bedrijfsleider, of opslorping door een bestaand (groot) bedrijf). 3.1.5.

Teelten en producten

De landbouw in Sint-Truiden bestaat nagenoeg uitsluitend uit grondgebonden activiteiten in open lucht. Serres, tunnels en intensieve dierenkwekerijen zijn slechts in zeer beperkte mate aanwezig. De hoofdteelten zijn graan en suikerbieten, appelen, peren en kersen. De situatie in 1996 wordt hierna weergegeven. Akkerbouw groenvoer (vooral maïs) granen (vooral wintertarwe en wintergerst) nijverheidsgewassen (vooral suikerbieten en chicorei) aardappelen

344 ha 1.409 ha 1.018 ha 803 ha 109 ha 134 ha

Tuinbouw (vooral stamlabonen) Fruit hoogstam (vooral kersen en pruimen) laagstam (vooral appelen peren en kersen) ander (zacht) fruit (vooral aardbeien in volle grond en aardbeien onder plastictunnels) Serres (in totaal)

113 ha

236 ha 187 ha 23 ha 2.446 ha 1.596 ha 656 ha 135 ha 102 ha 87 ha 12 ha 3,7 ha

Dieren vooral 89 bedrijven met 5.005 runderen 63 bedrijven met 18.560 varkens 4 bedrijven met 104.000 kippen In 1986 waren er nog 353 ha hoogstamboomgaarden, 1.411 ha laagstam, 27 ha zacht fruit en 2,9 ha serres. De voorbije tien jaar is de oppervlakte hoogstam met een derde gedaald en de


r307-42

- 78-

laagstam nagenoeg verdubbeld, het zacht fruit verviervoudigd. De serres blijven ongeveer gelijk. Alhoewel dit uit de NIS-cijfers niet te achterhalen is, is een tendens naar milieuvriendelijke, gezonde producten volgens bevoorrechte getuigen merkbaar. Deze gaat gepaard met nieuwe mogelijkheden voor kleine bedrijven. 3.1.6.

Aanvullende activiteiten op de landbouwbedrijven

Om een aanvullend inkomen te genereren en de aanwezige gebouwen beter te kunnen benutten en onderhouden, hebben de voorbije jaren enkele landbouwers vormen van hoevetoerisme op hun bedrijf gecombineerd met hun agrarische activiteiten. Door de beperkte schaal van de bedrijven blijkt dit, in tegenstelling tot de grote hoeves en landerijen in een aantal omringende landen, tot op heden niet haalbaar en rendabel te zijn. Thans is er voor zover bekend geen enkel Truiens landbouwbedrijf dat hoevetoerisme aanbiedt. In leegkomende monumentale hoeven zou verblijfstoerisme met een beperkt aanbod aan kleine agrarische activiteiten (moestuin, boomgaard, enkele dieren, …) wel tot de mogelijkheden kunnen behoren, maar aanvragen en vergunningen hiervoor blijven tot op heden achterwege. De meeste van deze hoeven zijn gelegen in de dorpskernen (in woonzones); een twintigtal is gelegen in agrarisch gebied aan de rand van de dorpen. Het betreft vierkantshoeven in Metsteren (reeds benut voor een andere functie), Gorsem/NieuwSt-Truiden (2), Kortenbos (2), Zepperen (4), Staaien (1, sinds laatste gewestplanwijziging), Halmaal (1), Aalst (1), Velm (2), Kerkom (1), Engelmanshoven (1) en Gelinden (2); deze zijn weergegeven op de bestaande ruimtelijke structuren van de dorpen (kaarten 8, aangeduid als hoeve met het uitroepteken van waarde). En een zeer beperkt aantal is geïsoleerd in het landbouwgebied gelegen: hoeve Schottebos in Metsteren en drie hoeves op de rand van het domein van Brustem in Bevingen/Straten. 3.1.7.

Toeleverende en verwerkende bedrijven

Voor zover de gemeentelijke inventarissen aangeven, zijn er ruim bekeken in Sint-Truiden ca. veertig bedrijven actief in vormen van toelevering aan en verwerking van producten van agrarische bedrijven. Een derde (ca. 12) hiervan zijn gecatalogeerd als groenten en fruit (waarschijnlijk groothandels); daarnaast zijn er handels in tuinproducten (6), landbouwmachines (6), veevoeder en meststoffen (5), zuivelhandels (4), de fruitveilingen (2), producenten en/of verdelers van spuitmachines (2) en tenslotte ook een handelszaak in zaden en granen en een fritfabriek. Op een na (een groenten en tuinhandel gelegen in agrarisch gebied) zijn al deze bedrijven gevestigd in een woonzone of industriezone (spuitmachines, frtifabriek, zuivelgroothandel, fruitveilingen). Een kleine helft van deze bedrijven (16) is in en rond de kernstad gevestigd. De rest bevindt zich gespreid over de verschillende dorpen, vooral in Zepperen en Brustem, maar ook een beperkt aantal in Gelinden, Groot-Gelmen, Kerkom, Aalst, Wilderen, Duras en Gorsem. Opvallend is dat de zuidwesten noordwestzijden van de gemeente terzake niet of zwak zijn bediend.


r307-42

- 79-

3.1.8.

Conclusie

De landbouwsector in Sint-Truiden neemt een zeer belangrijk deel van de ruimte in gebruik, dit aandeel daalt evenwel gestadig. Akkerbouw is de belangrijkste activiteit qua oppervlakte, maar deze boet in snel tempo in voor de fruitteelt (boomgaarden). Binnen de fruitteelt is (deels ten koste van hoogstam) een explosie van laagstam en zacht fruit gebeurd. Kaart 13 geeft de zones van aaneensluitende landbouwgronden en de bestaande bouwvrije zones op de zuidelijke plateaus weer. De aanwezigheid van weiden in de noordwesthoek van de gemeente en hier en daar langsheen beken, van fruitplantages aan de randen van de meeste dorpen, van nagenoeg uitsluitend fruitteelt in de noordoosthoek van de gemeente, van akkerbouw in de zuidoosthoek en van gemengd akkerbouw en fruitteelt in de zuidwesthoek is opvallend. De landbouw haalt een deel van haar sterkte door de vermenging van akkerbouw en fruit en van beroeps- en gelegenheidsbedrijven. Waarschijnlijk mede daardoor gaat hij er in SintTruiden beduidend minder op achteruit dan gemiddeld in Vlaanderen. Binnen de sector is een concentratietendens merkbaar, zowel naar grotere bedrijven als naar meer Truiense bedrijven. De toekomstmogelijkheden (door de schaalvergroting en de vernieuwing die optreedt) zijn vrij positief te noemen. De fruitproductie wordt nagenoeg volledig in de gemeente zelf verhandeld langs een van de twee veilingen, gelegen in de kernstad aan N 3 en Montakenweg en in het bedrijventerrein Schurhoven aan Tongersesteenweg (zie kaart 13). Door de steeds hogere eisen (en mogelijkheden) die aan de bewaring van het fruit worden gesteld, neemt de trend naar opslag in koelloodsen met aangestuurde luchtcondities toe. Beide veilingen beschikken over dergelijke opslagcapaciteit. Maar daarnaast bouwen ook een aantal grotere fruittelers eigen koelloodsen. De belangrijkste hiervan bevinden zich in Gorsem, Melveren, Zepperen, Ordingen, Wilderen, Velm en Engelmanshoven en zijn weergegeven op kaart 13. Dit gebeurde de voorbije jaren schoksgewijze na elke periode van teelten oogstuitbreiding. In de fruitsector wordt verwacht dat deze uitbreiding in de komende periode nog verder zal doorgaan, maar aan een lager tempo en voor maximaal een 20 ha over het hele grondgebied. Parallel aan deze evolutie, worden technologisch minder hoogstaande opslagloodsen bij kleine telers verlaten en dit gebeurt des te meer wanneer die hun fruitteelt stopzetten. Bij het onderzoek naar de zonevreemde bedrijven (zie punt IV.2.3) is gebleken dat -vooral in het noordelijke deel van de gemeente en altijd aansluitend bij een bedrijfsgebouw/woning, veelal in een woonzone gelegen- in totaal enkele tientallen kleine, oudere fruitloodsen leeg staan. De fruittelers brengen in het oogstseizoen zelf hun fruit met traagrijdende tractors naar de veilingen. Dit gebeurt beperkt langs de landbouwwegen (die vaak te smal zijn om te kunnen kruisen) en vooral langs de gewone straten en de gewestwegen, waar dit het gewone verkeer sterk hindert. Ook N 3 en de drukke oostelijke omleiding van N 80 worden hierdoor getroffen.


r307-42

- 80-

3.2.

Potenties en troeven

De landbouw in Sint-Truiden beschikt over een aantal troeven naar de toekomst : - goede grond; - grote percelen; - een stevige inbedding (vooral wat betreft het fruit) in het leven en de cultuur in de streek; - een stevige ondersteuningsonderbouw (vooral wat betreft het fruit) met de veilingen en wetenschappelijk-educatieve instellingen (Vorsingscentrum, proefstation, school …) die voor vernieuwing qua producten en aanpak zorgen; - nabije grote afnemers voor de akkerbouw (suikerbieten); - mogelijkheden (infrastructuur, ruimte) om verwerkingsnijverheid van fruit uit te bouwen; - de goede geografische ligging in Europa ten opzichte van de afzetmarkten voor het fruit.

3.3.

Problemen en bedreigingen

Problemen en bedreigingen voor de landbouwsector (zowel voor veeteelt als akkerbouw, maar vooral voor het fruit) liggen vooral buiten Sint-Truiden. De wijzigingen in het EU-landbouwbeleid maken de toekomst van de landbouw er niet makkelijker op en dreigen voor een aantal producten (waaronder het graan) tot vrij drastische productieinkrimping te leiden. De fruitsector in de streek heeft zich de voorbije tien jaar tot de marktleider van nieuwe en veelgevraagde appelsoorten opgewerkt en heeft zich organisatorisch verstevigd. Maar de toekomst van deze sector blijft een bestendige zorg. Vooral de wisselende (en weinig voorspelbare) voorkeuren van de consumenten en de concurrentie van andere fruitregio’s, met name deze in Oost-Europa, spelen hierbij een rol. Een bijkomend element hierbij is dat de sector momenteel over een zwakke buffer tegenover de schommelingen in de markt beschikt, door de zeer geringe fruitverwerkingscapaciteit ter plaatse. Meer nog dan uitbreiding van de koelcapaciteit komt de verwerkingscapaciteit als een prioritair punt naar voor. Mogelijke bedreigingen van grondgebrek voor de landbouw, die uitgaan van het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen zijn minder te vrezen. Het RSV voorziet dat voor heel Vlaanderen de landbouwbestemmingen tegen 2007 zullen verminderen van 806.000 naar 750.000 ha (een vermindering met 7 %) maar daarnaast blijft ook in verwevingsgebieden landbouw als functie aanwezig. Specifiek voor Sint-Truiden gaat de reële daling van de effectief gebruikte gronden de voorbije acht jaar (waarvan kan verwacht worden dat zij zich verder doorzet) al behoorlijk in die richting. Daarenboven kunnen er vanuit andere sectoren ook zinvol landbouwbestemmingen (van gronden die effectief als landbouwgrond worden gebruikt) worden toegevoegd, met name vanuit militair gebied en vanuit een reeks woonuitbreidingsgebieden die voor het wonen niet noodzakelijk zijn (cfr. woonstudie). Mogelijke bedreigingen vanuit een strenger milieubeleid en -normen zullen de sector tot aanpassingen noodzaken, maar door de relatieve concentratie van de natuurwaarden in het grondgebied, liggen evenwichtige afstemmingsmogelijkheden met andere gebruikers van de open ruimte (natuur, bosbouw, recreatie) open.


r307-42

- 81-

3.4.

Definities aangaande de relatie landbouw - natuur

1. Natuurverwevingsgebied: begrip uit het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen. Een natuurverwevingsgebied is een aaneengesloten gebied - waar de functies landbouw, bos, natuur nevengeschikt zijn en andere functies ondergeschikt zijn en waar landbouw, bos en natuur gedifferentieerd voorkomen; - waar ook in de toekomst voor verweving wordt gekozen; - waar een duurzame instandhouding van specifieke ecotopen kan worden gegarandeerd; - de verweving houdt in dat elke functie behouden kan worden zonder andere functies te verdringen of door andere functies verdrongen te worden. In natuurverwevingsgebieden is het beleid gericht op de ruimtelijke ondersteuning van de verweving tussen de functies natuur en landbouw, de functies natuur en bos of de functies natuur, landbouw en bos. (richtinggevend deel rsv) De natuurverwevingsgebieden zullen door het Gewest in een ruimtelijk uitvoeringsplan worden afgebakend en ontwikkelingsperspectieven ervoor aangegeven. Het rsv spreekt zich niet uit over het niveau van bemesting en gebruik van biociden in dergelijke gebieden. 2. Natuurverbindingsgebied: begrip uit het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen. In een natuurverbindingsgebied - komen in de regel andere functies (doorgaans landbouw, bos, …) als hoofdgebruiker voor; - is de natuurfunctie ondergeschikt aan de andere functies en wordt deze bepaald door de aanwezigheid van kleine landschapselementen en kleinere natuurgebieden als verbinding; kan de natuurfunctie verbeteren en kan ze toenemen door de ontwikkeling van kleine landschapselementen om een verbinding te realiseren tussen grote eenheden natuur, grote eenheden natuur in ontwikkeling en natuurverwevingsgebieden. In natuurverbindingsgebieden is het beleid gericht op de ruimtelijke ondersteuning van de hoofdgebruiker, van de kleinere natuurgebieden en van het behoud, het herstel en de ontwikkeling van kleine landschapselementen. (richtinggevend deel rsv) De natuurverbindingsgebieden zullen door de provincie in een ruimtelijk uitvoeringsplan worden afgebakend en ontwikkelingsperspectieven ervoor aangegeven. Het rsv spreekt zich niet uit over het niveau van bemesting en gebruik van biociden in dergelijke gebieden. 3. Agrarisch gebied met landschappelijke waarde: bestemmingscategorie uit het gewestplan met alleen bijkomende visuele regels met betrekking tot landbouwconstructies. 4. Agrarisch gebied met landschappelijke en ecologische waarde: bestemmingscategorie uit het gewestplan met bijkomende visuele regels met betrekking tot landbouwconstructies en gebruiksregels voor landbouwactiviteiten. Cfr. voorschrift gewijzigde gewestplan: alleen die werken en handelingen mogen er worden uitgevoerd die het specifiek milieu van planten en dieren en de landschappelijke waarde niet schaden.


r307-42

- 82-

4.

Natuur

De navolgende conclusies zijn afkomstig uit de deelnota "Landbouw en natuur" (april 1998) en uit het advies van de Sint-Truidense Adviesraad voor Leefmilieu (STAL, december 1998). Details en cijfergegevens staan in die nota’s vermeld. Met natuur wordt bedoeld: alles wat zichzelf ordent en handhaaft, al of niet in aansluiting op menselijk handelen, maar niet volgens menselijke doelstellingen. Natuur staat in tegenstelling tot cultuur.

4.1.

Natuur in Sint-Truiden

Een globaal, zij het wat gedateerd overzicht van de aanwezige natuurwaarden in Sint-Truiden geeft de Biologische Waarderingskaart van België (BWK). Deze geeft vooral een aantal een aantal grotere gehelen natuurgehelen, enkele delen van valleien en fragmenten van een netwerk van holle wegen aan. De grotere gehelen met (zeer) belangrijke natuurwaarde zijn : - het kasteelpark/boscomplex van Nieuwenhoven (ca. 125 ha) dat doorloopt in Nieuwerkerken; - het kasteelpark/boscomplex van Duras-Gorsem (ca. 136 ha) waarvan de bovenloop van de Molenbeekvallei deel uitmaakt en dat ook doorloopt naar het Vinnebos in Zoutleeuw; - het kasteelpark/boscomplex van Kerkom (ca. 45 ha); - het mergelkantengebied Overbroek (ca. 36 ha) waarvan ook een deel van de Herkvallei deel uitmaakt. De kasteelparken in voornoemde gebieden hebben niet geheel een belangrijke natuurwaarde; bepaalde aangelegde en cultuurlijk onderhouden delen (vooral voor de gebouwen) hebben weinig natuurwaarde, maar wel een duidelijke cultuur-landschappelijke waarde. Buiten de reeds genoemde delen van beekvalleien, zijn ook de volgende als biologisch (zeer) waardevol aangegeven : - de Molenbeekvallei ten zuiden van Gorsem (gebied Volmolen-Staaien, ca. 65 ha); - de Herkvallei met uitloper langs Fonteinbeek ten oosten van Groot-Gelmen (ca. 25 ha) die doorloopt in Borgloon en Heers. Het netwerk van biologisch (zeer) waardevolle holle wegen bevindt zich nagenoeg volledig in de zuidelijke helft van de gemeente, Droog Haspengouw. Vooral in de omgeving van VelmHalmaal en Groot-Gelmen zijn zeer waardevolle holle wegen aanwezig; aan beide zijden van het vliegveld van Brustem komt een dicht netwerk van waardevolle holle wegen voor. Verspreid in het landbouw- en fruitgebied komen een reeks van kleine landschapselementen voor.


r307-42

- 83-

Biologisch waardevolle elementen in de bebouwde gebieden zijn in de BWK niet geïnventariseerd. Dergelijke gebieden van enige omvang komen in de Truiense kernen ook maar in beperkte mate voor en dan meestal aan de randen van de beken en beekvalleien (bijv. Melveren, Velm, Zepperen). Afzonderlijk te vernoemen elementen zijn de vesten rond de binnenstad, de tuin aan Leopoldstraat in Stationskwartier, de groene kern van Brustem, het parkgebied aan het kasteel van Ordingen. Een aparte categorie natuurlijke elementen in en nabij de dorpskernen vormen de hoogstamboomgaarden. De landschappelijk meest bepalende ervan zijn ten behoeve van het globaal structuurplan geïnventariseerd en op kaart 9 weergegeven; het betreft (situatie najaar 1992) 14 hoogstamboomgaarden met concentraties in Zepperen-Ordingen en Gelinden. De (eerste) inventarisaties uitgevoerd door de STAL geven globaal hetzelfde beeld, maar actualiseren en verfijnen dit verder. Kaart 12 geeft de geselecteerde gebieden met natuurwaarden, inclusief de holle wegen, weer. Als belangrijke natuurlijke elementen in Sint-Truiden aanziet de STAL terecht deze die typisch zijn voor de streek, waarmee de gemeente een bijdrage in een ruimer natuurbeleid kan leveren. Vanuit floristisch oogpunt (plantengroei) betreft het vooral de bossen op kalkrijke leembossen die in het zuiden van de gemeente voorkomen (slechts 5% van de bossen in Vlaanderen zitten op leembodems) en de graslanden op kalkrijke gronden. In de bossen zijn vooral de oude bosplanten van belang. De graslanden op mergelsubtraat en de geologische mergelontsluiting in Overbroek-Engelmanshoven komen alleen in Sint-Truiden voor en vormen daardoor een ‘typelokaliteit voor Heersiaan’, een site op wereldniveau. Vanuit faunistisch oogpunt (dierenwereld) betreft het de kamsalamander die in de valleien voorkomt en de akkervogels zoals patrijs en grauwe gors die vooral op de plateaus van ZuidLimburg voorkomen maar die sterk achteruitgaan. Hoogstamboomgaarden, mits van voldoende grootte, zijn van belang voor een specifieke groep van bosvogels, namelijk de hoogstamvogels waaronder de steenuil en grauwe vliegenvanger. Ruimtelijk gezien komen de geïnventariseerde gebieden met belangrijke natuurwaarde overeen met deze die hiervoor (vanuit de B.W.K.) zijn aangegeven, mits volgende aanvullingen: het Kluisbos op de grens met Alken, delen van de Cicindria- en Melsterbeekvalleien en het steilhellende terrein met mergelopduikingen en kalkgraslanden aan Dorpsstraat in Engelmanshoven. De geselecteerde hoogstamboomgaarden komen voor meer dan de helft overeen met deze die op kaart 9 zijn weergegeven, maar betreffen een beperkter aantal sites van ruimere omvang nabij Nieuw-Sint-Truiden en de dorpen Melveren, Ordingen, Groot-Gelmen, Gelinden en Bevingen. Voortbouwend op beide inventarisaties en een recentere terreinscreening (1999, die een reeks nieuwe, verwaarloosde en gekapte boomgaarden aan het licht bracht) kan aan de hand van volgende criteria een nieuwe selectie van (sites van) hoogstamboomgaarden worden gemaakt die landschappelijk beeldbepalend zijn en/of een ecologisch belang hebben als specifieke biotoop voor hoogstamvogels. De hoofdcriteria zijn: zichtbepalend aan de inkom of de rand van een woonkern, langs een groene schakel, hoofdweg of spoorweg; voldoende oppervlakte waarop nog levende bomen voorkomen (minstens 1 ha). Bijkomende criteria zijn: de nabijheid van meerdere hoogstamboomgaarden; een ligging als verbindend element tussen gebieden met natuurwaarde. Aanvullende criteria tenslotte zouden kunnen zijn: de aanwezigheid van bomen van hoge leeftijd; de aanwezigheid van kleine landschapselementen en hagen. Deze laatste ecologische criteria zijn thans evenwel niet toegepast, maar het verdient aanbeveling deze in


r307-42

- 84-

een onderzoek naar de natuurwaarden in de gemeente verder te analyseren voor de nu reeds geselecteerde boomgarden en sites. Uit deze analyse komen enkele tientallen individuele hoogstamboomgaarden en (gebundeld) zestien sites met beeldbepalende (en waarschijnlijk ook ecologisch waardevolle) hoogstamboomgaarden van iets grotere omvang in minder bosrijke delen van de gemeente naar voor. Twee ervan zijn in natuurgebieden gelegen (Gelinden en Melveren); twee andere op specifieke plaatsen waar ze in projecten kunnen worden geïntegreerd (Kortenbos-dorp en Zepperenweg). De twaalf andere bevinden zich aan Halmaal, Volmolen, Wilderen, Aalst, Vrijheers en vooral Zepperen/Ordingen, Straten en Groot-Gelmen. De individuele hoogstamboomgaarden die al dan niet aan de criteria beantwoorden en de geselecteerde sites (van gegroepeerde boomgaarden) zijn weergegeven op kaart 12 bis. Het STAL-advies geeft aan dat een gedetailleerde inventarisatie van de actuele natuurwaarden in Sint-Truiden wenselijk is om tot nauwkeurige afbakeningen, beschermingen en afspraken met andere openruimtegebruikers, in het bijzonder de landbouw, te kunnen komen. Ook de kaarten en voorstellen van het Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan (G.N.O.P.) geven hiervoor niet meer gedetailleerde inzichten en uitspraken. De geselecteerde gebieden met belangrijke natuurwaarden (kaart 12) kennen vooral een samenhang langsheen en doorheen hun ligging in de beekvalleien. De Molenbeek verbindt de gebieden ten zuiden van Velm, aan Halmaal en ten westen van de kernstad en van Gorsem. De Cicindria verbindt de gebiedjes aan Kerkom, Straeten en Bevingen. De Melsterbeek verbindt de gebieden ten zuiden van Aalst, ten westen van Brustem (inclusief het gebied ten oosten van Brustem langsheen de Hoogbeek), ten westen van Ordingen en Zepperen, ten oosten van Senselberg en Melveren, ten westen van Melveren (inclusief het Speelhof langsheen de Cicindria), ten zuiden en ten westen van Metsteren en ten oosten en noorden van Runkelen. De Herk verbindt de gebieden ten oosten van Gelinden en Gelmen. Geïsoleerde gebieden zijn het kasteelpark in Velm, het domein van Nieuwenhoven, het Kluisbos en de reeks van gebieden met hoogstamboomgaarden en mergeldagzomen ten westen van Gelinden en Gelmen. De natuurwaarde van een aantal gebieden in Sint-Truiden wordt nog onderstreept door de opname van vier boscomplexen op het grondgebied van Sint-Truiden in de lijst van gebieden die de Vlaamse regering in 1996 voor bijzondere bescherming in het kader van de Habitatrichtlijn aan de Europese Unie heeft voorgesteld. Het betreft de groene gewestplanzones (natuur, park, kasteelpark) van Nieuwenhoven, Duras, Kluisbos en Overbroek-Gelinden als onderdeel van de Bossen van Limburgs Haspengouw binnen het geheel van ca. 70.000 ha voorgestelde Habitatgebieden voor heel Vlaanderen. De behandeling van dit voorstel bij de EU is momenteel nog lopende, maar AMINAL verwacht dat dit voorstel zal aanvaard worden (en dat Vlaanderen mogelijk nog bijkomende gebieden zal moeten aanduiden).


r307-42

- 85-

4.2.

Potenties

Vanuit de sector natuur (AMINAL en Instituut voor Natuurbehoud) werd in 1992 een wensbeeld voor de natuurontwikkeling uitgewerkt in de vorm van de zogenaamde Groene Hoofdstructuur. Dit sectorale wensbeeld werd ook op provinciaal niveau gedetailleerd : - Enkele bestaande grote gehelen natuur (met name Nieuwenhoven en Overbroek/Herkvallei) vormen de kern van deze gewenste structuur. - De verschillende beekvalleien (Molenbeek, Cicindria, Melsterbeek en Herk) worden over hun volledig lengte buiten de woonkernen als een potentie voor te ontwikkelen natuur aangegeven. Dit is ook het geval met het gehele vliegveld van Brustem en met de gehele westelijke rand van Gelinden. - Tenslotte worden vooral in de noordelijke helft van de gemeente, Vochtig Haspengouw, omvangrijke zogenaamde natuurverbindingsgebieden aangegeven waar natuurwaarden samen met andere openruimtefuncties (landbouw, recreatie, …) in voldoende mate aanwezig zijn om uitwisseling van organismen tussen de natuurgebieden mogelijk te maken. Nagenoeg de hele noordelijke rand van de gemeente van Molenbeek/Melsterbeek in het westen, over Nieuwenhoven tot aan de Herkvallei in Wellen wordt als verbindingsgebied aangezien. In dit grote gebied, thans overwegend landbouwgebied, vormt een kraal van kasteelparken en kleinere bossen Metsteren-Melveren-SpeelhofTerkelen-Engelbamp (ca. 80 ha) thans een aanzet voor een groter geheel natuur waar ook een gedeelte van de Melsterbeekvallei deel van uitmaakt; in het gewestplan is deze kraal thans nagenoeg volledig bestemd als park-, natuur- en kasteelparkgebieden of zones voor gemeenschapsvoorzieningen. Het recent (oktober 1997) goedgekeurde nieuwe Natuurdecreet werkt op deze principes door en geeft een meer uitgewerkt juridisch kader voor natuurbehoud, -beheer en -ontwikkeling in Vlaanderen. Het duidt ook gebiedsbestemmingen aan. Het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen dat in dezelfde periode wordt goedgekeurd, complementeert deze wenselijke gebiedscategorieën voor natuur met de noodzakelijke oppervlakten die ervoor in de periode 1992-2007 in heel Vlaanderen dienen te worden afgebakend. Hierbij staat een gevoelige uitbreiding van de natuurbestemmingen voorop. De gebiedscategorieën zijn de volgende : - het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) met als hoofdfunctie natuur, waarin de Grote Eenheden Natuur (GEN) en de Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling (GENO) worden onderscheiden. In deze gebieden gelden strikte regels voor bemesting, pesticiden, vegetatiewijziging, wijziging van grondwaterpeil, structuuraanpassingen aan waterlopen. Het VEN zal in Vlaanderen in totaal 125.000 ha innemen; het Vlaams gewest zal deze in de gewestplannen afbakenen. - het Integraal Verwevings- en Ondersteunend Netwerk (IVON) zal bestaan uit natuurverwevingsgebieden en natuurverbindingsgebieden waar de functies natuur, bos en landbouw nevengeschikt aanwezig zijn en ontwikkelen. De natuurverwevingsgebieden, als deel van het IVON, zullen in Vlaanderen in totaal 150.000 ha innemen; het Vlaams gewest zal deze in de gewestplannen afbakenen. Een meer gedetailleerde uitwerking van deze afbakening (op streek-, provinciaal of gemeentelijke niveau) is momenteel nog niet gebeurd. In een ruwe benadering komt het VEN gemiddeld over Vlaanderen neer op 9 % van het grondgebied en het IVON op 11 %.


r307-42

- 86-

Zo deze cijfers lineair op Sint-Truiden worden doorgerekend, betekent dit een aanzienlijke uitbreiding van natuurbestemmingen en gemengde bestemmingen van landschappelijk en/of ecologisch waardevolle landbouwgebieden, maar toch beduidend minder dan in de Groene Hoofdstructuur was vooropgezet. (De aangegeven grotere gehelen en delen van beekvalleien met (zeer) belangrijke natuurwaarde, aangevuld met het potentiële grotere geheel Metsteren-Engelbamp maken een kleine 5% van de 10.700 ha van de gemeente uit.)

4.3.

Bedreigingen

De bestaande natuur in Sint-Truiden staat op verschillende manieren onder druk. De voornaamste vormen hiervan zijn de volgende. Onvoldoende juridische bescherming door het gewestplan. Bij de biologisch zeer waardevolle gebieden betreft dit een zestal gebieden (Melsterbeek aan Hasseltsesteenweg, een klein deel van de Molenbeekvallei aan Volmolen (ook na de recente gewestplanwijzing), omgeving kasteel Velm, zuidrand van Kerkom, recreatiezone Bautershoven en recreatiegebied Gelinden), voor in totaal ca. 18 ha) en ca. 4 km holle wegen. De meeste van deze plekken zijn omgeven door eveneens onvoldoende juridisch beschermde biologisch waardevolle gebieden voor in totaal nog eens ca. 20 ha; dit geldt ook voor ca. 25 km holle wegen. Recreatiedruk. Dit geldt bij de grote gehelen natuur in het bijzonder voor een deel van het boscomplex van Nieuwenhoven, voor het kasteelpark van Kerkom en voor Speelhof, maar dit laatste heeft door zijn ligging nabij de kernstad duidelijk een recreatieve functie. Ook een aantal geïsoleerde natuurgebieden kennen deze druk (Bautershoven, tot voor enkele jaren Gelinden-west, …). Slecht beheer. Meerdere grote gehelen natuur en vooral vele kleine natuurelementen worden thans niet op een natuurgerichte manier beheerd. Versnippering. Vooral de natuurwaarden in de beekvalleien en de kleine landschapselementen in Vochtig Haspengouw liggen geïsoleerd in een landschap met overwegend andere grondgebruiks- en begroeiingstypen. Hun oppervlakte is vaak zo klein dat de invloed van de belendende percelen geheel het natuurstukje bestrijkt en een permanente bedreiging vormt. De schaalvergroting in de landbouw, waarbij kleine landschapselementen vooral in Vochtig Haspengouw worden verwijderd, vergroot deze problemen nog. Vermesting. Vooral de typische soorten van voedselarme biotopen worden door de vermesting in weilanden en akkers teruggedrongen in aantal en variatie. Dit uit zich vooral in de nog aanwezige kleine landschapselementen, de holle wegen en de beken. Verdroging. Vooral met het oog op besproeiing voor de landbouwproductie in de zomer en op het verspreiden van vorstafschermende nevels in de winter, worden grote hoeveelheden


r307-42

- 87-

grondwater opgepompt en daalt de grondwatertafel. Vochtminnende biotopen gaan erdoor sterk achteruit. Verspreiding van biociden. In de akkerbouw, maar vooral in de fruitteelt worden omvangrijke hoeveelheden fungiciden, insectiden en dergelijke gesproeid. Dit tast niet alleen de levenskansen van de planten in brede randstroken van akkers en plantages aan en vervuilt de bodem en beken, maar zorgt ook opstapeling in voedselketens en bedreigt daardoor grotere fauna. De landbouw en vooral de fruitsector is dan ook naarstig op zoek naar meer milieuvriendelijke wijzen van gewasbescherming.

5.

Handel

De navolgende conclusies zijn afkomstig uit de deelnota “Wijzigingen in de bodembestemming” (september 1994) en uit de recentere studie van prof. van Leeuwen over het Truiense winkelapparaat. Details en cijfergegevens staan in die nota’s vermeld. Een conclusie uit de studie over het winkelapparaat stelt dat het commercieel centrum van de stad vanuit zijn huidige grootte (ca. 45.000 m²) zou kunnen worden versterkt met een tweesporenbeleid gericht op zowel een rol als groot regionaal verzorgend centrum (30 tot 45.000 m² vloer) als als gewestelijk verzorgend centrum (van 45 tot 90.000 m²), daar van beide kenmerken aanwezig zijn. De binnenstad vervult de rol van regionaal winkelcentrum met haar ruim en gevarieerd aanbod aan klein- en middelgrootwinkelbedrijven. Dit wordt aangevuld met een aantal middelgroot- en grootwinkelbedrijven langsheen de invalswegen en de Ring, beide in of nabij de kernstad. Gepaste uitbreidingsmogelijkheden zijn in beide gevallen voorhanden. Of andere plekken in de gemeente, bijv. de gronden van het domein of langs wegen en aan kruispunten, een rol kunnen spelen voor de handel in Sint-Truiden hangt dus af van twee zaken: van de keuze om buiten de stad een autonome vestiging van een of enkele middelgrote of grote handelszaken toe te laten enerzijds en van de te verwachten behoefte aan dergelijke handelszaken in Sint-Truiden anderzijds. Voor kleinwinkelbedrijven zullen gebieden buiten de stad of buiten de dorpen hoe dan ook geen zinvolle rol kunnen spelen. Voor de grotere handelszaken zijn volgende gegevens over het economisch draagvlak ervan bekend. 18 In het Vlaamse Gewest zijn 47 hypermarkten (> 1500 m²) aanwezig; dit betekent 122.122 inwoners per winkel. Daarnaast zijn er 1.107 supermarkten (> 250 m²) actief, hetgeen neerkomt op 5.185 inwoners per winkel. Daarbij moet opgemerkt dat in Limburg het benodigde draagvlak voor het geheel van hypermarkten, supermarkten en superettes samen lager ligt dan gemiddeld: 3795 inwoners per 1000 m² van dergelijke handelszaken in Limburg tegenover 4040 inwoners per 1000 m² in

18

Bureau Bedrijfsadvies en Marketing vzw en Stramien vzw, Distributie-planologisch Model Regio Kortrijk, 1993 op basis van gegevens van NIS en ESIM.


r307-42

- 88-

Vlaanderen. Voor eenzelfde bevolkingsaantal kan er in Limburg blijkbaar 8 % meer verkoopsoppervlakte (dus ook 8 % meer winkels ?) in dergelijke zaken aanwezig zijn. Voor Sint-Truiden betekent dit het volgende. Een hypermarkt is momenteel niet aanwezig. Het draagvlak van een dergelijke zaak is het hele ommeland van Sint-Truiden. Dit beslaat het westelijk deel van Zuid-Limburg en de randen ervan in Brabant en Waremme.19 Het aantal inwoners in dit gebied bedraagt ruim berekend ca. 104.000.20 Dit aantal ligt beduidend lager dan de 122.000 die gemiddeld in Vlaanderen nodig zijn voor het draagvlak van een hypermarkt en ook lager dan de 115.000 inwoners die er naar schatting in Limburg voor nodig zijn. Mede door de stabiele en eerder stagnerende inwonersaantallen in de regio lijkt de komst van een hypermarkt naar SintTruiden op basis van de huidige kooppatronen weinig waarschijnlijk. Supermarkten situeren zich op schaal van Sint-Truiden en de directe randgemeenten Gingelom en Nieuwerkerken, waar in totaal ongeveer 50.000 mensen wonen. Rekening houdend met het kleinere benodigde draagvlak in Limburg, vormen zij het draagvlak voor 10 à 11 supermarkten. Waarnemingen leren dat dat aantal momenteel ongeveer aanwezig is.21 De inplanting van bijkomende supermarkten is dus weinig waarschijnlijk, maar een lichte uitbreiding is niet uit te sluiten. Voor zover gegevens hierover beschikbaar zijn, is er vanuit de handelssector geen behoefte, in elk geval geen grote behoefte, aan nieuwe terreinen. Als toch enkele supermarkten (middelgrootwinkelbedrijven) zich in de toekomst eventueel zouden willen vestigen is een autonome vestiging, bijv. op het domein in Brustem, voor SintTruiden geen goede zaak. Een dergelijke ligging is te geïsoleerd om het bestaande winkelapparaat te versterken en zou integendeel veeleer een verzwakkend effect hebben. Een situering op de aangewezen plaatsen in de binnenstad (Sluisberg, Diesterstraat) en op verschillende plaatsen in de kernstad, aansluitend op de hoofdwinkelstraten (langs de hoofdstraten en aan de rand) is voor een harmonische ontwikkeling van het handelsapparaat meer aangewezen. Ook vestigingen van (middel)grootoppervlakte non-foodzaken (auto’s, kleding, meubels en woninginrichting, …) hebben binnen de in opmaak zijnde en goedgekeurde bestemmingsplannen voor binnenstad en randwijken een aantal mogelijkheden. In het aangegeven ontwikkelingsspoor naar een gewestelijk verzorgend centrum zou dit type handelszaken, samen met de kwalitatieve gespecialiseerde kleinwinkel in aantal kunnen toenemen.

19 20

21

Van der Haegen H. en Pattijn M., Stedelijke structuren en hiërarchie van kernen, 1981 Ingerekend worden dan de inwoners van de Limburgse gemeenten Sint-Truiden, Gingelom, Nieuwerkerken, Wellen, Borgloon en Heers; de Waalse grensgemeenten Oreye, Berloz en Waremme en de Brabantse grensgemeenten Geetbets en Zoutleeuw. Landen wordt buiten beschouwing gelaten omwille van de nabijheid van een hypermarkt in Tienen. Uit de telefoongids en waarneming ter plaatse komen volgende supermarkten en warenhuizen naar voor: Cash, Colruyt, Delhaize, GMG, ID, Nopri, Unic, Gevanco en Truda in Sint-Truiden, AD-Delhaize in Nieuwerkerken en Lydia in Gingelom.


r307-42

- 89-

6.

Gemeenschapsvoorzieningen

De navolgende conclusies zijn behoudens enkele geactualiseerde elementen afkomstig uit de deelnota “Wijzigingen in de bodembestemming” (september 1994). Details en cijfergegevens staan in die nota vermeld. Na de uitbouw en opwaardering van het woonwagenpark en de keuze in B.P.A. Stationskwartier om de bussenstelplaats van De Lijn op de huidige plaats te behouden, dienen zich nog volgende behoeften aan. Instellingen voor onderwijs, medische en andere verzorgingsinstellingen van grotere omvang hebben op dit moment alle in Sint-Truiden een geschikte locatie. De stedelijke administratie kampt momenteel met plaatsgebrek, maar dit kan in de omgeving van het Administratief Centrum in de binnenstad worden omgelost en dit is vanuit het oogpunt van de bereikbaarheid en de dienstverlening voor de bevolking ook aangewezen. Een betere locatie voor de brandweerkazerne is reeds toegewezen.

7.

Recreatie en toerisme

De navolgende conclusies zijn behoudens enkele geactualiseerde elementen afkomstig uit de deelnota “Wijzigingen in de bodembestemming” (september 1994). Details en cijfergegevens staan in die nota vermeld.

7.1.

Recreatieve behoeften op (boven)gemeentelijk niveau

De behoeften van vijf onderscheiden vormen van recreatie kunnen worden bekeken: recreatieen attractiepark, bioscoopcomplex, golfterrein, camping, fietsen wandelgebied. Waterrecreatie komt in Sint-Truiden, gezien het ontbreken van grotere rivieren of plassen, niet aan de orde. Aan grootschalige recreatieve infrastructuren (recreatieen attractieparken) is er in Vlaanderen, en des te meer in Limburg, een voldoende aanbod. Alleen in Oost-Vlaanderen zou er terzake een probleem zijn.22 Deze vormen van massale en verkeersaantrekkende recreatie zijn overigens een sterke troef van Midden-Limburg. Het filmaanbod in Sint-Truiden en de regio zou sterk kunnen verbeterd worden. De concentratietendens in deze sector maakt dat nieuwe bioscopen steeds meer en haast uitsluitend in de vorm van grotere complexen met een regionale en boven-regionale 22

Belgroma, Toeristische en recreatieve potenties en behoeften, studie in het kader van Structuurplan Vlaanderen, 1984.


r307-42

- 90-

aantrekkingskracht worden ingeplant. Gezien het aanbod (en de uitbreidingsplannen) terzake in Hasselt en Leuven is de vestiging van een dergelijk complex in Sint-Truiden weinig waarschijnlijk. In Limburg zijn drie golfterreinen aanwezig, waarvan geen enkel in Zuid-Limburg (Hasselt, Genk, Houthalen). In het oosten van Brabant is één terrein aanwezig (Tielt-Winge). Volgens de Beleidsnota Golf in Vlaanderen 23 telt Vlaanderen in 1980 één golfterrein per 250.000 inwoners en zal de behoefte eraan toenemen, minstens tot één terrein per 200.000 inwoners, mogelijk tot een verdubbeling van het aantal. Dit betekent dat in Limburg de behoefte naar een vierde terrein groeit. Gezien de ligging van de reeds aanwezige terreinen, zou een golfterrein in Sint-Truiden zijn publiek kunnen betrekken uit het zuiden van Limburg (zuiden van arrondissement Tongeren, Sint-Truiden, Gingelom), enkele Brabantse grensgemeenten (Geetbets, Zoutleeuw, Landen) en het arrondissement Waremme. In dit gebied wonen in totaal 260.000 inwoners, waarvan 200.000 ten noorden de taalgrens. Dit voldoet aan de behoefteverwachtingen voor een golfterrein. Voor zover bekend is er momenteel geen initiatiefnemer. Een golfterrein vraagt een oppervlakte van 20 ha (9 holes) tot 50 ha (18 holes). Het is een open ruimte die gecombineerd kan worden met natuurontwikkeling en natuurwaarden. Medegebruik door andere recreanten (wandelen, fietsen, paardrijden, veldlopen, ...) behoort tot de mogelijkheden indien het terrein groot genoeg is (50 ha), maar zal waarschijnlijk niet automatisch gebeuren. Of de beheerders van de huidige camping verhuis- of uitbreidingsintenties hebben is niet geweten. Louter op basis van de ruimtelijke mogelijkheden bekeken, zou (een gedeelte van) het oostelijke deel van het domein van Brustem evenwel een geschikte locatie kunnen zijn voor een verplaatste of een nieuwe stedelijke camping. Deze plek ligt immers dichter bij de stad dan Bautershoven (op loopafstand); ze is wel met het openbaar vervoer bereikbaar en ze kan ook aansluiten bij een groene schakel en zo aantrekkelijker met de fiets bereikbaar zijn. Een meer stadsgerichte camping op deze plaats kan een bijdrage leveren aan de mogelijkheden voor het cultureel toerisme. Daarbij is het ook interessant dat hij gelegen is in het verlengde van de cultureel-toeristische noord-zuid-as in de binnenstad. Algemeen in Vlaanderen komt in de recreatieve sfeer een steeds grotere vraag naar open ruimte om te wandelen en te fietsen naar voor.24 Hiervoor zijn in het mooie Truiense landschap reeds heel wat mogelijkheden aanwezig. Toch blijkt het Domein Nieuwenhoven, dat dergelijke mogelijkheden biedt in combinatie met enkele parkachtige recreatievormen (speeltuin, cafetaria, ...), de bezoekersdruk moeilijk te kunnen verwerken.

23

24

Gemeenschapsminister van Ruimtelijke Ordening en Huisvesting en goedgekeurd door de Vlaamse Executieve, Beleidsnota Golfterreinen, 1989 Belgroma, Toeristische en recreatieve potenties en behoeften, studie in het kader van Structuurplan Vlaanderen, 1984.


r307-42

- 91-

7.2.

Lokale recreatiebehoeften

Lokale behoeften aan lokalen, sportvelden, ... worden best per kern of per dorpengeheel ingevuld. De infrastructuur daarvoor mag zich in de dorpen beperken tot voetbalaccommodatie en eventuele ruimten in de scholen, alsook verspreid bij een aantal dorpen inrichtingen voor openluchtsporten zoals tennis of paardrijden; een basisinfrastructuur voor indoor-sporten moet op stedelijk niveau voorhanden zijn en is best gelegen in de kernstad. Mogelijkheden voor een sporthal ten noorden van de binnenstad (aan Veemarkt) moeten open blijven, in aanvulling op de mogelijkheden aan Staaien en Sint-Pieter. Voor een degelijke uitbouw van het voetbalstadion op Staaien, dat op een goede plaats nabij de hoofdwegen, de kernstad en het station is gelegen, zijn de percelen aan beide zijde van het bestaande gebouw mee opgenomen in het complex. Omzetting van woonzone naar zone voor recreatie is aangewezen. In de meeste dorpen(gehelen), op de kleinere dorpen Halmaal, Metsteren, Kerkom en Bevingen na, is een (of meer) voetbalterrein(en) aanwezig. Deze sportinstallaties zijn veelal in recreatiezones gelegen. In de inventarisatie van de zonevreemde bedrijven 25 zijn volgens dezelfde criteria tegelijk ook de recreatieve inrichtingen geanalyseerd. Van de bestaande voetbalterreinen, die alle bij de kernen aansluiten, liggen er drie niet in een recreatiezone (Melveren ligt in een parkgebied; Duras in landbouwgebied en Kortenbos gedeeltelijk in landbouwgebied en gedeeltelijk in woonuitbreidingsgebied) en twee gedeeltelijk niet (Aalst gedeeltelijk in landbouwgebied; Gelinden gedeeltelijk in woonzone). Daarnaast worden in de inventaris ook twee maneges, drie sites met tennisvelden, een hondendressuurterrein en een oefenterrein voor modelvliegtuigen aangegeven die zonevreemd zijn gelegen (alle in landbouwgebied). Al deze inrichtingen zijn weergegeven bij de bestaande structuur van de dorpen (kaarten 8). Voornoemde studie geeft aan dat voor het merendeel van deze recreatieve inrichtingen met aangepaste bouwen bestemmingsvoorschriften in hetzij een verruimd B.P.A. voor die dorpskern, een sectoraal B.P.A. voor zonevreemde recreatie of een ander gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan een verder functioneren op de bestaande plaats mogelijk wordt geacht. Voor het voetbalveld in Duras hoort een verschuiving van de gebouwen naar de dorpsrand onder deze voorwaarden. Slechts voor één manege, gelegen in agrarisch gebied in Gelinden, wordt het wenselijk geacht dat zij op haar huidige plaats niet verder functioneert.

7.3.

Toerisme

Limburg in het algemeen is een provincie met een hoge actuele toeristische activiteit en met een grote potentie naar behoud en versterking daarvan in de toekomst. 26 Volgens deze studie in het kader van het Structuurplan Limburg, zijn eigenschappen waaraan het Limburgs toeristische recreatief product van de 21ste eeuw zal dienen te beantwoorden: 25 26

Stadsbestuur Sint-Truiden, Inventarisatie van de zonevreemde bedrijven in Sint-Truiden, 1997/98. Toerisme Limburg, Toekomstvisie op de toeristische ruimtebehoefte in Limburg met bijzondere aandacht voor de problematiek van de campings, maart 1999.


r307-42

- 92-

-

-

-

kwaliteitsvol m.b.t. veiligheid en hygiëne; klantgericht met continu bijsturen aan de wensen en behoeften; gezinsvriendelijk met extra aandacht voor vrouw en kinderen; onderscheidend, d.w.z. steeds vernieuwend en concurrerend met naburige en gelijkaardige regio’s met betrekking tot prijs-kwaliteitsverhouding; met continue ondersteuning door binnenlandse en buitenlandse promoties, tot ver buiten de grenzen en voornamelijk gericht op grote steden; georiënteerd naar actieve recreatie gekoppeld aan het gezondheidsgevoel.

Daarbij wordt een onderscheiden waardering en toekomstige ruimtelijke strategie vooropgesteld naar de verschillende deelsectoren. De toeristische hotels hebben een lage capaciteit, maar een sterk stijgende vraag. Zij hebben potentieel een sterke groei. Verspreid over de vier cultuurhistorische in Limburg is een groter aantal nieuwe toeristische hotels (tot sterrenklasse 3) gewenst; vooral Maaseik, Tongeren en Sint-Truiden dienen een inhaalbeweging te maken. De campings hebben een hoge capaciteit, maar een sterk dalende vraag. Hun ontwikkelingspotentieel is krimpend. Behoud van de bestaande campings die een investeringsbereidheid tonen, en daar ruimte bieden voor mogelijke uitbreiding wordt wenselijk geacht. In de regio Haspengouw is er hoe dan ook nood aan meer terreinen. Bungalowparken hebben een hoge capaciteit, maar een stagnerende tot licht dalende vraag. Deze deelsector is verzadigd. Alleen behoud van de bestaande parken, met mogelijke ruimte eventuele uitbreiding wordt wenselijk geacht. Sociaal toerisme voor (jeugd)groepen stelt een continue vraag en een toenemend ontwikkelingspotentieel, vooral kwalitatief. Opwaardering van voorzieningen, koppeling aan kampeerweiden en –plaatsen, aan attractieve natuurlijke en stedelijke bezoekpunten en aan fietsroutenetwerken worden wenselijk geacht. De vakantiehoeves tenslotte hebben een lage capaciteit, maar een sterk stijgende vraag. Zij hebben potentieel een sterke groei. Een groter aantal nieuwe hoeves is gewenst. Een bijzonder aspect is de mogelijke versterking van de toeristisch wervende kracht van het fruit. Binnen de regio is er sprake van een Fruitstreekproject Haspengouw, dat volgens de voorliggende voorstellen 27 een themagebonden winkel- en vrijetijdspark zou kunnen omvatten met een grote informatieve en educatieve waarde, een zeer grote belevingswaarde met voldoende verblijfsduur, een grote toeristische aantrekkingskracht en een betrokkenheid en promotie van heel Haspengouw. Voor een dergelijk park, met een voorstel van situering in de gemeente Borgloon, wordt gedacht aan een fruitmuseum, horeca en winkels specifiek gericht op fruitgastronomie, een belevings- en educatiefcentrum (zowel van de groeicycli, van de teelttechnieken, als van de veilingactiviteiten) met congreszalen, bezoekbare boomgaarden, tuinen en wijngaard, kunstactiviteiten met inspiratie in het fruit en een vroegmarkt. Aanvullend zien de initiatiefnemers van het project in Borgloon (waarbij gemikt wordt op 4 tot 5 ha overdekte ruimten) ook recreatieruimten, feestzalen en verblijfsmogelijkheden in en nabij het park (groepsverblijf, camping, hoevetoerisme en hotel).

27

VDF-ontwerpbureau, Fruitstreekproject Haspengouw, Visie en concept.


r307-42

- 93-

8.

Verkeer

Zonder vooruit te lopen op de verkeerstechnische analyses en conclusies die in het gemeentelijk mobiliteitsplan zullen worden gemaakt, wordt hierna de ruimtelijke problematiek van enkele zwakke schakels in de bestaande verkeersstructuur van de gemeente aangegeven. Deze gegevens steunen op de deelnota ‘Ingrepen voor het openbaar domein en de verkeersstructuur’ (januari 1995).

8.1.

Toegang Nieuw Sint-Truiden

De bereikbaarheid van deze grootste wijk in de gemeente wordt thans als probleem aangestipt. In de gewenste verkeersstructuur moet zij voor de verschillende verkeersdeelnemers en bestemmingen behoorlijk tot optimaal bereikbaar zijn. Drie soorten bereikbaarheid kunnen worden onderscheiden: van en naar de regionale verbindingswegen (langere afstand), van en naar de binnenstad en de industriezones (stadsverkeer) en voor de fietsers. De toegankelijkheid van de regionale verbindingswegen is in alle richtingen, zonder grote omwegen aanwezig, maar vooral de aantakking op de verbindingswegen naar Herk en Tienen geeft plaatselijke problemen. Vanaf Gorsemweg en vooral vanaf Guvelingenlaan/Nonnetaplaan kan men langs Diestersteenweg en N 718 vlot naar Herk en Hasselt. Guvelingenlaan en Nonnentaplaan worden als woonstraten echter vrij zwaar belast door deze rol van wijkverdeelstraat; een nieuwe randweg biedt hier mogelijk een oplossing. Vanaf de Fabrieksstraat kan men langs Tiensesteenweg en N 3 richting Tienen. Van daaruit ook is er langs de ring een vlotte verbinding richting Namen, Luik en Tongeren. De Fabrieksstraat wordt echter nu al vrij zwaar belast met deze rol als wijkverdeelstraat en dit zal in de toekomst nog vermeerderen wanneer de dense woonbuurt tussen station en de Fabrieksstraat wordt ontwikkeld. De aansluiting van de wijk en van Gorsemweg op Fabrieksstraat verloopt daarenboven moeilijk (doorheen de smalle woonstraat R. Lambrechtsstraat). Een oplossing die de Fabrieksstraat ontlast zonder de naastgelegen Molenbeekvallei te belasten is aangewezen. Voor de bereikbaarheid van de binnenstad kan zonder problemen veel meer dan nu de fiets worden gebruikt: de grootste mogelijke afstand bedraagt slechts 2,7 km. Met de wagen zijn de langparkeerterreinen Veemarkt (langs Guvelingenlaan), zwembad (langs Gorsemweg, Rijschoolstraat, Montenakenweg) en de kortparking Markt (langs Gorsemweg, Diesterstraat heen en Zoutstraat, Rijschoolstraat terug) vlot bereikbaar. Alleen de langparking Blauwe Vogel aan Tongersesteenweg vraagt een langere rit met omweg. De bedrijvenzones liggen grotendeels aan de andere zijde van de stad en vragen hoe dan ook een zeker rondrijden. Vermits de bedrijvenzones aan de ring aantakken zijn de te volgen routes nagenoeg dezelfde als voor de regionale verbindingen.


r307-42

- 94-

Voor de fietsen zijn drie routes naar de belangrijkste bestemmingszones in de kernstad noodzakelijk. Om het noordelijke deel (Veemarktparkeerplein, Abdij, ...) vlot te kunnen bereiken is een nieuwe fietsroute langs Rummenweg en in het verlengde daarvan tot aan de noordelijke groene schakel aan Abdijstraat / Vissegatplein noodzakelijk. Het centrum (Markt, ...) is nu reeds redelijk vlot bereikbaar langs Gorsemweg en Diesterstraat; deze kan nog aantrekkelijker gemaakt worden met twee enkelzijdige fietspaden in dit drukke stuk van Gorsemweg en een betere aanleg van het kruispunt aan Diestersteenweg. Voor een goede bereikbaarheid van het zuidelijke deel (station, zwembad, Ziekeren, ...) is een fietsroute door Boomgaardenstraat en met de (geplande) tunnel onder de spoorweg aan het station aangewezen.

8.2.

Doorgaand verkeer Stationskwartier (Tienen - Diest, vrachtverkeer N 3)

Drie vormen van doorgaand verkeer belasten thans een aantal straten van het Stationskwartier: - doorgaand verkeer Tienen - Diest langs Prins Albertlaan - Gazometerstraat en Tiensesteenweg - Rijschoolstraat; - zwaar doorgaand vrachtwagen Tienen - Luik; - doorgaand verkeer uit de omliggende wijken in en om de kernstad. Het doorgaand verkeer Tienen - Diest verloopt in de nieuwe, gewenste verkeersstructuur best op de verbindingswegen rond de kernstad. Omdat de spoorwegbrug over de zuidelijke ring (N 3) laag is (ca. 3,8 m), rijden een aantal zware vrachtwagens langs Tiensesteenweg en Montenakenweg rond. Dit aantal mag echter volgens de stedelijke politie niet overroepen worden. Logischerwijze hoort zwaar, doorgaand verkeer in de gewenste verkeersstructuur thuis op de zuidelijke ring als regionale verbindingsweg. Om dit ideaal te bereiken, dient N 3 in het gedeelte tussen Molenbeek en Montenakenweg qua hellingen herlegd zodat de weg onder de spoorwegbrug 0,5 m lager komt te liggen. Dit is technisch mogelijk (de helling tussen spoorwegbrug en Montenakenweg neemt erdoor slechts met 0,2 % toe). Financieel is het een zware last en, gezien de beperkte aantallen, waarschijnlijk geen prioriteit. Qua doorgaand verkeer krijgt het Stationskwartier thans, en in een gewenste verkeersstructuur zeker, vooral stedelijk verkeer te verwerken. Dit verkeer, zolang het niet vervangen wordt door fietsen busverkeer, zal een belasting op de wijk blijven geven. Om dit soort stedelijk doorgaand verkeer niet te sterk aan te moedigen, wordt het best in enkele straten geconcentreerd, waarbij het openbaar vervoer, fietsers en voetgangers een zo vlot mogelijke doorstroming krijgen. Concreet zouden deze opties in een volgende structuur kunnen vertaald worden. Het stedelijk verkeer wordt opgevangen door Spoorlaan (nieuwe laan die in het B.P.A. Stationskwartier is voorzien en daartoe zou moeten worden ingericht), Stationsstraat enerzijds en door Montenakenweg, Tiensesteenweg, Rijschoolstraat, Diestersteenweg anderzijds. Het kruispunt De Horneplein/Rijschoolstraat kan hiervoor minder verkeerstechnisch worden heringericht zonder verkeerslichten, maar eventueel met een voorrang van Rijschoolstraat op Prins Albertlaan. Het kruispunt Rijschoolstraat/Stationsstraat


r307-42

- 95-

krijgt best een aangepaste regeling met voorrang voor de openbaar vervoersas Tiensesteenweg-Stationsstraat. Om het doorgaand verkeer in Prins Albertlaan te ontmoedigen, kan het pleintje met Leopoldstraat best als een afremmer tot in Prins Albertlaan worden uitgebreid. Om het (waarschijnlijk beperkte) doorgaand verkeer Tienen – Sint-Truiden – Diest volledig uit het Stationskwartier te halen, kan de doortrekking van N 718 vanaf 'de brug te ver' aan Hasseltsesteenweg in Melveren tot Diestersteenweg waarschijnlijk een goede oplossing bieden. De halve ring die alzo ontstaat kan Melveren en het Stationskwartier volledig van doorgaand verkeer ontlasten. Voor deze nieuwe weg volstaan 2x1 rijstroken. Om de hinder te beperken ligt hij best verzonken in het landschap en zonder lichtmasten. Aan Engelbamp moet een goede oversteek (brugje) op de noordelijke groene schakel voorzien worden. Het precieze tracé, en vooral de aansluiting aan Diestersteenweg, dient zeer goed bekeken te worden (ondanks een vroegere vergunning); in de omgeving zijn er immers een aantal waardevolle landschappen die zo min mogelijk geschaad mogen worden (kasteelpark Terkelen langs Engelbamp, de hoogstamboomgaard en heuvelrug langs Bornedries en vooral de gave golving in het landschap langsheen Diestersteenweg tegenover Metsteren).

8.3.

Naamsesteenweg en een nieuwe N 80-zuid

De verbinding naar Namen is de minst uitgebouwde (2 x 1 rijstroken, smalle weg, door de kernen van Bevingen en Gingelom) vanuit Sint-Truiden. Ze wordt regelmatig vernoemd als te zwak uitgebouwd. Met de ontwikkeling van bijkomende regionale bedrijventerreinen op het domein van Brustem zal deze verkeersdruk op weg en dorpen alleen maar toenemen. Bijkomend probleem is dat logische verbindingen naar de E 40 richting Brussel en Luik (van groot en toenemend belang voor de Truiense bedrijven) door heraanleggen in functie van de verkeersveiligheid en –leefbaarheid in de doorsneden dorpen geen aantrekkelijke aansluitingen op deze hoofdweg meer bieden. Dit verhoogt nog de druk op Naamsesteenweg. Door de smalle rijweg over de hele lengte speelt de tractorproblematiek (de quasionmogelijkheid voor het andere autoverkeer om traagrijdende tractors voorbij te steken) het meest van al op deze weg. Ondanks de heraanleg van de doortochten in Bevingen en Gingelom, blijft de verkeersdruk in deze beide kernen (vooral dan in Gingelom) de leefbaarheid aantasten door barrièrewerking en –ondanks de ingrepen- gevaarlijk en snelrijdend verkeer, ook vrachtverkeer. Het probleem zou met minimale ruimtelijke gevolgen (minimale bijkomende versnippering, niet bezwaren van woonkernen of woonwijken met bijkomend verkeer) kunnen opgelost worden door, gebundeld met de spoorweg, een nieuwe ontsluitingsweg vanaf Tiensesteenweg richting Landen en (mits een goede oplossing aldaar) aantakkend op de E 40-oprit van Walshoutem aan te leggen. Een dergelijke verbinding kan voor het grootste deel gebruik maken van de reservatiestrook die in de beide gewestplannen voor verbreding van de spoorweg en de aanleg van een dergelijke weg is voorzien (alleen in de omgeving van de verschillende spoorwegbermen ten oosten en zuidoosten van Landen zal mogelijk een beter tracé buiten de vastgelegde reservatiestrook kunnen worden gevonden). Een dergelijke nieuwe weg van secundaire categorie kan aantakken aan de E 40-oprit die als primaire weg II


r307-42

- 96-

is geselecteerd. De ruimtelijke inpassing in Landen (precieze koppeling met de spoorbermen, oversteek van de beekvallei, afstemming met het toeristische fietspad, evt. geluidswering voor een naastgelegen woonwijk) dienen meer in detail en uiteraard in overleg met de bevoegde overheden van Landen en Vlaams-Brabant uitgewerkt vooraleer tot een beslissing te komen. De natuurwaarden in het betrokken gebied en de te kruisen beekvallei zijn volgens de Biologische Waarderingskaart zeer beperkt (alleen de bermen van het spoor Landen–Hasselt) en volgens Groene Hoofdstructuur afwezig.


r307-42

- 97-

RICHTINGGEVEND GEDEELTE


r307-42

- 98-

V. Welk toekomstbeeld voor Sint-Truiden

Dit deel zet de bakens uit voor de gewenste ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente. Deze bouwen voort op de tussentijdse synthesenota en op de deelnota’s die reeds werden behandeld.

1.

Een visie als hypothese

1.1.

Algemene visie op het te voeren ruimtelijk beleid

Het is de wens van de gemeente om een kwaliteitsvol ruimtelijk beleid te voeren. Bedoeling is om te streven naar het uitbouwen van een goed functionerende en leefbare gemeente met respect voor de eigenheid van de bestaande natuurlijke omgeving en voor de draagkracht ervan. Dit komt neer op het onderschrijven van volgende krachtlijnen. Zuinig omspringen met de ruimte Vermits open ruimte en natuur schaars zijn ten opzichte van de talrijke menselijke behoeften en activiteiten, is het noodzakelijk om er zuinig mee om te springen. Dit betekent dat de open ruimte en de natuurlijke elementen binnen deze ruimte maximaal moeten worden beschermd. Verdichting, inbreiding en bundeling van menselijke activiteiten zijn derhalve basisvoorwaarden voor een goed ruimtelijk beleid. De draagkracht van de ruimte respecteren en haar potenties benutten De aanwezigheid van natuur en open ruimte binnen onze leefwereld is een belangrijke waarde. Het vernietigen en het terugdringen van de natuur verarmen niet alleen onze bestaansruimte, maar ook de mens zelf. Het is dus noodzakelijk dat alle belangrijke menselijke ingrepen die binnen de open ruimte gebeuren, worden getoetst aan de draagkracht van de ruimte. Met 'draagkracht' wordt verwezen naar de druk die een bepaalde omgeving al dan niet aankan als gevolg van allerhande menselijke activiteiten. Verdichting, bundeling van allerlei activiteiten, ..., kunnen niet tot in het oneindige worden doorgedreven. Er zijn grenzen aan verdichting en aan concentratie. Draagkracht is de mate waarin menselijke activiteiten binnen de ruimte kunnen plaatsvinden of worden toegevoegd zonder dat deze activiteiten onderling gaan conflicteren of de natuurlijke en ecologische werking van het gebied in het gedrang brengen.


r307-42

- 99-

Het is uiteraard niet eenvoudig om de draagkracht van een gebied eenduidig vast te stellen. Nochtans moet een goed gemeentelijk beleid trachten deze draagkracht als norm voor ogen te houden bij het nemen van bepaalde beslissingen. Anderzijds biedt de ruimte allerlei potenties voor aantrekkelijke menselijke activiteiten. Goed benut geven deze het geheel van het menselijk functioneren meerwaarde. Aandacht schenken aan de verschijningsvorm van de ruimte De ruimte op zich is voor de mens geen neutraal gegeven. De ruimte heeft een gelaat, heeft een bepaalde verschijningsvorm. Deze verschijningsvorm kan zowel positief als negatief worden ervaren. Men kan zich bijvoorbeeld goed voelen in een bepaalde omgeving maar men kan er ook door worden afgestoten. Door een goede ruimtelijke ordening, door aandacht te schenken aan kwaliteit en aan de vormgeving van ingrepen, ... kan de positieve beleving van onze ruimte toenemen.

1.2.

Globale toekomstvisie en gewenste rol van Sint-Truiden

Een visie voor de ruimtelijke ontwikkeling van Sint-Truiden is in de eerste plaats opgebouwd vanuit de rol die de gemeente voor zichzelf in (Zuid-)Limburg ziet weggelegd. Zoals reeds werd aangegeven in de startnota binnenstad, is de rol die Sint-Truiden in de toekomst zal vervullen logischerwijze deze van de levendige verzorgingsstad van de mooie fruitstreek. Deze rol overstijgt de gemeentegrenzen en heeft betrekking op heel het westelijk deel van Zuid-Limburg. Sint-Truiden neemt hiermee de rol van structuurondersteunend kleinstedelijk gebied, die haar in het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen is toebedeeld, ten volle op. Voor de menselijke activiteiten zijn hierbij vijf functies van belang. Samen bepalen zij de globale ontwikkeling van de stad. - Het fruit blijft ook in de toekomst zijn rol als motor voor de streek en daarmee indirect ook voor de stad spelen. Sint-Truiden kan en zal zich vanuit de versterkte positie van de voorbije jaren als productie-, commercialiserings- en onderzoekscentrum van het fruit verder ontwikkelen. Nieuwe accenten daarbij zijn de herinvoering van fruitverwerkende nijverheid en een sterke inschakeling in de toeristische uitbouw zoals in andere Europese fruitstreken gebeurt (Tirol, Bodensee, Alteland aan Hamburg, Kent). Ook een verdere uitbouw van het fruitonderwijs (technieken, management, …) is een belangrijke factor. Bij de uitbouw van de fruitsector worden de nieuwste technieken en methoden benut (laagstamteelt, teelten in tunnels, geïntegreerde teelten, nieuwe beschermingstechnieken tegen vorst en hagel, …), waarvan sommige veranderingen in het landschap zullen meebrengen. Deze worden geaccepteerd, maar ook hier speelt de draagkracht van de ruimte. De belangrijkste natuurlijke elementen, delen van het landschap en beeldbepalende hoogstamboomgaarden zullen beschermd moeten worden om hen niet geheel te laten


r307-42

- 100-

verdringen door de economisch rendabele laagstamteelten en een zeker evenwicht te behouden. - De handels-, dienstverlenende en verzorgende functie voor de ruime regio blijft een belangrijke activiteit in de stad, maar deze sectoren kennen naar de toekomst geen explosieve ontwikkeling meer. Zij blijven stabiel, kennen een normale, gestadige groei (o.m. om hun regionale functie te kunnen opnemen) en een regelmatige vernieuwing. Zij concentreren zich in de kernstad. De handel zal zich verder met diversiteit in het aanbod ontwikkelen. - K.M.O. en industrie leveren een gerichte bijdrage aan de ontwikkeling van stad en streek en respecteren daarbij de potenties voor de fruitteelt en het cultuurtoerisme (grond, schoon milieu, waardevolle landschappen). Zware, milieubelastende industrie tast deze potenties te sterk aan en is niet gewenst. Een zachte groei en een permanente vernieuwing in deze sector is zeker wenselijk om de economische kracht en de werkgelegenheid in de regio op peil te houden. Bij voorkeur en voor zover mogelijk gebeurt dit met bedrijven die milieuvriendelijk en arbeidsintensief zijn. Bedrijven die aansluiten bij de sterke punten van Sint-Truiden (verwerking van fruit en landbouwproducten en hoogwaardige mechanische constructiebedrijvigheid), alsook bedrijven met hooggeschoold personeel (aantrekkingskracht van een mooie stad) liggen daarbij meest voor de hand. Deze hoogwaardige, middelgrote bedrijven moeten op een aantal plaatsen rond de kernstad, waar de draagkracht van de ruimte dit toelaat, aantrekkelijke locaties met een voldoende hoog imago kunnen vinden. Een aantrekkelijke architectuur en een goede inpassing in het landschap zijn hier essentieel. Maar ook bestaande bedrijventerreinen vragen op dit vlak meer aandacht en sturing. Als een tweede luik in de bedrijvigheidsstructuur is de vermenging van kleine en middelgrote bedrijven in de stadswijken en in de dorpskernen ook in de toekomst van belang. De nodige zekerheden en ontwikkelingsperspectieven (ook uitbreiding tot een bepaald niveau) voor deze bedrijven die verenigbaar zijn met het wonen in de kern moeten worden gegeven. Anderzijds respecteren deze bedrijven de leefbaarheid van de kern door nauwlettende toepassing van de milieunormen, aandacht voor het uitzicht van hun bedrijf (behoorlijke architectuur en groenaanleg, ordelijke buitenruimten) en maximale beheersing van de autodruk. - Sint-Truiden is evident een woonstad. In de gemeente moeten uiteenlopende woonmogelijkheden voor alle groepen inwoners voorhanden zijn. Daarbij dient rekening gehouden met een zeer beperkte instroom, een zachte groei die voor het noodzakelijke vers bloed in de gemeente kan zorgen. Hiertoe worden in verscheidenheid passende woonvormen in stadswijken en in landelijke dorpen gerealiseerd, van goedkope appartementen voor alleenstaanden en kleine gezinnen tot (een beperkt aantal) woonmogelijkheden voor hoogverdieners. Aandacht dient te gaan naar betaalbare en sociale woningen, vooral in de kernstad, maar ook in de dorpen. Gezien het rijke patrimonium is een grote klemtoon op renovatie aangewezen. - In het zog van de algemene tendens in Limburg en Vlaanderen ligt het voor de hand en is het ook gewenst dat het cultuurtoerisme zich de komende periode sterk zal ontwikkelen.


r307-42

- 101-

De toerist heeft de weg gevonden naar de stad. Gezien de grote potenties van Sint-Truiden op dit vlak, in de combinatie van cultuur en natuur/fruit een 'unique selling product' in Vlaanderen, kan en zal deze sector zich als een nieuwe motor van de stad ontpoppen. Dit is niet alleen belangrijk voor de mogelijkheden en het belang van bescherming van waardevolle gebouwen en sites, het biedt ook interessante economische perspectieven en mogelijkheden voor een grotere leefbaarheid van de stad. Om deze combinatie waar te maken, mikt Sint-Truiden niet op massatoerisme maar op een gericht cultuurtoerisme. De toerist moet vooral een levendige, aantrekkelijke, maar gewoon functionerende stad kunnen mee-beleven: het gaat om toeristisch "medegebruik" en niet om toeristische dominantie die de leefbaarheid van de stad voor de bewoners en stedelingen aantast. Een toeristisch beheersen ontwikkelingsplan is hiervoor noodzaak. Onder meer opwaardering van de musea, het hoevetoerisme, de toeristische bewegwijzering en van de verblijfsinfrastructuur (camping, hotels, …) zijn hierin belangrijke elementen. Diversiteit op alle vlakken (qua activiteiten, bedrijvigheden en inwoners) is van wezenlijk belang en kenmerkend voor Sint-Truiden. Verscheidenheid en diversiteit zijn als een troef verder te ontwikkelen. Tezamen met deze diversiteit dient ook selectiviteit te worden nagestreefd: het gaat er immers niet om alles te doen, maar wel een aantal verschillende zaken die bij mekaar passen en mekaar zo mogelijk versterken. Door dit gericht uitbouwen van een aantal activiteiten moet ook het evenwicht tussen de verschillende potenties die in de streek aanwezig zijn behouden en versterkt worden. De kracht van een mooie stad en van een mooi landschap moet bij de toekomstige ontwikkelingen ten volle worden benut en uiteraard zo min mogelijk worden geschaad.

Kernachtig kan de bovenstaande visie op de gewenste ontwikkeling van Sint-Truiden als volgt worden samengevat: Sint-Truiden ontwikkelen tot de levendige verzorgingsstad van de mooie fruitstreek, met een uitnodigend rijke verscheidenheid aan natuur en cultuur.

1.3.

Betekenis van deze visie voor de verschillende sectoren

De deelnota's bevatten visie-elementen voor de belangrijke sectoren. In zeer grote mate passen deze elementen binnen de hiervoor geschetste uitgangspunten en globale visie. Mits enkele aanvullingen, betekent de globale visie 'de levendige handels- en verzorgingsstad van de rustige fruitstreek met rijke natuur en cultuur’ voor de verschillende sectoren dan ook het volgende. wonen mikken op een beheerste groei (natuurlijke aangroei en beheersbare inwijking), zonder hierbij de omliggende gemeenten in het buitengebied ‘leeg te zuigen’; een dergelijke beheersbare inwijking is beduidend lager dan de natuurlijke aangroei, maar is een

-


r307-42

- 102-

onderdeel van de ingeschatte taakstelling voor Sint-Truiden binnen de regio, hetgeen neerkomt op honderd à tweehonderd inwoners, 50 tot 80 woningen per jaar; deze beheerste groei behelst het gefaseerd vrijmaken van bouwmogelijkheden; - het stedelijk karakter van de kernstad en zijn randen in de aanpalende buitenwijken versterken door inbreidingsprojecten en verdichting; belangrijke pleinen, open ruimten of corridors worden ook in deze verdichting behouden; de inbreidingsprojecten realiseren een voldoende architecturale en functionele kwaliteit om elk voor zich een meerwaarde voor de stad te betekenen; - het landelijk karakter van de kerkdorpen, waar het nog aanwezig is, behouden; dit behelst het behoud van beeldbepalende elementen, herbruik van zoveel mogelijk bestaande woningen, aangepaste nieuwbouw, behoud van belangrijke doorzichten en grotere moestuinen, doorlopende straten die aansluiten op de bestaande structuur; - aandacht voor de woonbehoeften van elke kern (zonder afweging met een weegschaal) maar vooral concentratie van de woonontwikkeling in de kernstad en de stationsomgeving en wat volkshuisvesting betreft ook in de vier grotere dorpen(gehelen), uiteraard in functie van de woon- en leefmogelijkheden; - woningverbetering en optimaler gebruik van woningen (volgens de woninggrootte) bevorderen en sterk ondersteunen; - zorgen voor een verscheidenheid en een vermenging van betaalbare woningen, zeker ook voor lage en middelhoge inkomens; dit behelst kleinere percelen, meer gesloten en halfopen bebouwing en meer appartementen op schaal van de dorpen en vooral meer huurwoningen; sociale huisvesting speelt hierin een belangrijke rol. In en nabij de kernstad wordt een vermenging van appartementen van verschillende grootte en prijsklasse en eengezinshuizen nagestreefd. Ook een aantal woningen en kavels voor hoogwaardig wonen (door beter begoeden) zijn nodig; . woningen en opvang voor vluchtelingen en asielzoekers worden op de gepaste schaal en gespreid met andere bewoning, volgens dezelfde principes van verscheidenheid en vermenging (sociale mix), gerealiseerd. Het stadsbestuur wenst terzake zijn verantwoordelijkheid op te nemen en actief bij alle beleidsbeslissingen betrokken te worden. verblijven - alle stadswijken en kerkdorpen woon- en verblijfsvriendelijker maken; - in de eerste plaats de dorpskernen die gespleten worden door wegen die niet als verbindingswegen worden gewenst, terug tot een eenheid maken door het insnoeren van de verkeersfunctie (afgeremde, oversteekbare, aantrekkelijke en veilige doortochten); - elke kern behoeft een aantrekkelijke, levendige ruimte (waar het past een dorpsplein) als centrum van de activiteiten en als ontmoetingsplek voor jong en oud; - waar het past op het dorpsplein (en in de stad) het buurtplein, verspreid over het geheel van de woonkern, en aansluitend op de groene ruimten in en rond het dorp/de buurt aantrekkelijke en uitdagende speelruimten en ontmoetingsplekken voor kinderen, tieners en jongeren voorzien; - in alle woonbuurten ruimte voor aangenaam en veilig verblijven vrijmaken, door het autoverkeer qua snelheid, hoeveelheid en ruimtebeslag in te perken.


r307-42

- 103-

voorzieningen - elke kern moet kunnen beschikken over voldoende basisvoorzieningen op zijn niveau: een functioneel model inspelend op de grootte en samenhang van de verschillende kerkdorpen en buitenwijken dient uitgewerkt (zie hoofdstuk V.4); - zeker de kinderrijke buurten zouden over een veilige en aantrekkelijke speelplek voor kinderen en tieners moeten beschikken. handel en productie - als enig economisch knooppunt in westelijk Zuid-Limburg heeft Sint-Truiden een rol terzake te spelen als concentratiepunt van hoogwaardige bedrijvigheid en diensten en regionale bedrijventerreinen; deze regionale bedrijventerreinen worden zoveel als mogelijk gedifferentieerd en zijn vlot toegankelijk vanaf de hoofdverbindingswegen; - selectiviteit voor nieuwe bedrijven trachten te hanteren: bij voorkeur milieuvriendelijk en ruimtebesparend, indien mogelijk arbeidsintensief; - vermenging van handel en productie met het wonen waar het kan, ook in de kerkdorpen; een duidelijke lijst van vermengbare bedrijven moet worden gehanteerd; dergelijke bedrijven besteden de nodige aandacht aan hun uitzicht, verkeersdruk en milieubelasting op de omliggende woonkern; - niet-vermengbare bedrijven herlokaliseren in een van de bedrijvenzones omheen de kernstad; - bestaande zonevreemde bedrijven in agrarisch gebied die maatschappelijk aanvaard zijn, de draagkracht en de milieukwaliteit van hun omgeving niet in het gedrang brengen en qua uitzicht zich inpassen in het landschap kunnen behouden blijven en vernieuwen, maar niet verder uitbreiden; - ook bedrijven op bedrijventerreinen moeten oog hebben voor hun uitzicht en zorgen voor aangepaste nieuwbouw. landbouw (akkerbouw, veeteelt en fruit) - te ontwikkelen als blijvend de grootste en sterkste drager van open ruimte in de gemeente; - sector, binnen de beperkte mogelijkheden van de gemeente, actief te ondersteunen (onderhoud wegen en sloten, afweren bebouwingsdruk, steun aan gewenste ontwikkelingen van koelloodsen, van nieuwe beschermingstechnieken tegen vorst en hagel of van hoevetoerisme, steun aan het behoud van landbouwbedrijven in de kerkdorpen, afbakening en ontwikkeling van kleinschalige agrarische activiteitenzones bij voorkeur in de omgeving van de dorpen); - streven naar gedifferentieerde grondgebonden teelten van veeteelt, akkerbouw en fruit; niet-grondgebonden rundveeteelt en varkens/kippenhouderij wordt niet nagestreefd, maar beperkte inwijking ervan wordt niet uitgesloten wanneer deze zich in het landschap en de gewenste structuren inpast; - de aanwezigheid van normale neveneffecten van de landbouw (stank van natuurlijke lichte bemesting, modderpap op landbouwwegen, ...) te aanvaarden, zeker in de kerkdorpen en in het zuidelijk landbouwgebied; - net als elders in Vlaanderen de landbouwers in kwetsbare zones (conform de vigerende regelgeving te selecteren delen van valleien en randen van natuurgebieden, af te bakenen in uitvoeringsplannen) conform de vigerende regelgeving mee in te schakelen als natuurbeheerder, mits dit op vrijwillige basis gebeurt; - inpassen in een leefbare gemeente qua landbouwgebouwen (uitzicht en inplanting);


r307-42

- 104-

- inpassen in de algemene trend in Vlaanderen naar beperking van meststoffen en pesticiden. recreatie - actieve recreatie (horeca, sport, …) zoveel als mogelijk ontwikkelen in of nabij de stadskern of de dorpskernen; - passieve, zachte recreatie (fietsen, wandelen, dorpsbezoek, hoevetoerisme, ...) op lokaal en regionaal niveau uitbouwen; het stadspark, het Speelhof en delen van het domein van Nieuwenhoven als een kraal stedelijke recreatieplekken langsheen de noordelijke groene schakel uitbouwen; - per dorp(engeheel) mogelijkheden voor meerdere sporten inrichten; - bestaande zonevreemde recreatie-inrichtingen in agrarisch gebied of parkgebied die maatschappelijk aanvaard zijn, de draagkracht en de milieukwaliteit van hun omgeving niet in het gedrang brengen en qua uitzicht zich inpassen in het landschap kunnen behouden blijven en vernieuwen, maar niet verder uitbreiden; - dagelijkse recreatiemogelijkheden voor kinderen, tieners en jongeren in het openbaar domein en de groene ruimten inbouwen en in aangepaste voorzieningen (jeugdhuizen, toegankelijke sportinfrastructuur, …) voorzien. toerisme - benutten en valoriseren van de grote potentie van Sint-Truiden inzake cultuurtoerisme met name de unieke situatie ('unique selling product' in Vlaanderen) van aanwezige cultuur en natuur/fruit tegelijk; - mikken op gericht cultuurtoerisme en niet op massatoerisme, zodat de toerist vooral een levendige, aantrekkelijke, maar gewoon functionerende stad kan mee-beleven: toeristisch "medegebruik" en geen toeristische dominantie die de leefbaarheid van de stad voor de bewoners en stedelingen aantast; - opwaardering van de musea, het hoevetoerisme, de toeristische bewegwijzering, thematische wandelen fietsroutes in de stad, in het fruit- en natuurgebied en gecombineerd in beide zijn belangrijke elementen; - uitbouw van een verscheiden verblijfsinfrastructuur (sociaal toerisme-accommodatie, camping, hotels, …) van verschillende niveaus en prijsklassen in de stad en grotere dorpen geeft een ondersteuning aan de gewenste meerdagsverblijven en city/garden-trips. verkeer - beperken van de verplaatsingsbehoeften door bundeling en zo groot mogelijke vermenging van functies en activiteiten, bij voorkeur in de kernstad en de stationsomgeving; - bevorderen van de verkeersleefbaarheid door de auto in het verkeersgebeuren slechts een evenwaardige plaats te geven en door grote aandacht te geven aan de bereikbaarheid en het comfort van fietsers, voetgangers en openbaar vervoerreizigers; - verhogen van de veiligheid door infrastructurele maatregelen die op een aantrekkelijke manier worden ingepast in hun omgeving; - verkeerseducatie in praktijksituaties en gericht op inzicht in de mobiliteitsproblematiek en op promotie van fietsgebruik.


r307-42

- 105-

natuur - ruimte geven aan natuur door een aantal samenhangende grote gehelen natuur te ontwikkelen en te versterken en conform de vigerende regelgeving de lage, natte delen van de vier beekvalleien natuurgericht te beheren; - doordacht en in evenwicht met de landbouw beschermen en ontwikkelen van ecologische infrastructuur in de open ruimte; - in natuurbehoud en natuurontwikkeling vooral accent leggen op die soorten (flora en fauna) die zeer specifiek in de gemeente aanwezig zijn en op deze manier een bijdrage leveren tot een ruimer geheel van natuurbeleid. Het betreft vooral de bossen op kalkleembodems, de graslanden op kalkrijke gronden (mede als biotoop voor de akkervogels) en in het bijzonder op mergelsubstraat (biotoop op wereldniveau); - de milieukwaliteit ook voor de natuur verbeteren; - waar het verantwoord is, samenwerking van natuurbeheerders met andere open ruimtegebruikers (landbouw, recreatie) bevorderen. milieu - de milieukwaliteit in Sint-Truiden is niet slecht, maar dient op een aantal zwakke punten (vooral waterverontreiniging) te verbeteren; - elk bedrijf, elke dienst, elke inwoner, elke overheid is mee verantwoordelijk voor een gezond milieu; de gemeente is behoeder van deze kwaliteit; - prioritair staat het voorkomen van lasten op het leefmilieu, zeker inzake afval; goede informatieverzameling is hiervoor een voorwaarde; - milieuproblemen zijn grensoverschrijdend; samenwerkingsverbanden met omliggende gemeenten en hogere overheden zijn wenselijk. beeld - het voorkomen van de gemeente is goed en moet behouden blijven en enkel op lokale punten verbeteren; dit is een werk van vele kleine ingrepen; elke bouwheer dient er aandacht en (meestal beperkt) middelen aan te besteden; van belang daarvoor is een heldere visie die ruim gedragen wordt; naast sturende reglementen zijn er vooral discussie over en stimulansen voor een karaktervol uitzicht van bouwprojecten nodig; - de waardevolle en karaktervolle gebouwen beschermen, d.w.z. niet verbouwen of vervangen tenzij ze nadien meer kwaliteit en karakter hebben; - de algemene karakteristieken van de Truiense gebouwen zoveel mogelijk herbruiken, behoud van de typische architectuur van de hoevegebouwen (met poortgebouwen), verspringingen, versmallingen en verbredingen van straten in principe behouden en ondersteunen in straataanleg; - de algemene dorpskarakteristiek van 'doorlopende straten' qua bebouwing wordt bij nieuwe projecten waar mogelijk toegepast; - elke nieuwbouw dient in harmonie te zijn met, gepast in te spelen op zijn omgeving.


r307-42

- 106-

2.

Elementen van een ruimtelijk concept

Het globaal beeld van de gewenste ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente wordt in essentie weergegeven in een ruimtelijk concept. Dit tracht de complexe maatschappelijke processen en hun ruimtelijke weerslag op een vereenvoudigde manier weer te geven en samen te ballen in enkele denkbeelden. Het concept bevat de krachtlijnen van het te voeren ruimtelijk beleid. De cartografische vertaling ervan gebeurt in een ruimtelijke structuurschets. Het is de bedoeling dat in de toekomst alle beslissingen met een belangrijke ruimtelijke impact worden getoetst aan het ruimtelijk concept. Hierna volgen de krachtlijnen van een mogelijk ruimtelijk concept voor Sint-Truiden. De toekomstige ruimtelijke structuur moet terug inspelen op de landschappelijke kenmerken en draagkracht, die verschillend is voor Hoog en Laag Haspengouw, voor beekvalleien, plateaus en bossen. Volgende conceptelementen zijn daarbij van belang.

1. Verdichten van de kernstad als een begrensde woon-, winkel- en verzorgingsstad. Ring en spoorweg vormen hier de grenzen. Daarbuiten liggen enkele afgebakende buitenwijken. Het winkelgebeuren in Sint-Truiden situeert zich binnen de kernstad, met accent op de binnenstad. De as station - binnenstad Brustempoort is het regionale handelscentrum; ook de grootwinkels worden hier geconcentreerd, met een uitloper in de omgeving van Brustempoort aan de noordoostelijke omleiding. Binnenstad, Stationskwartier en Begijnhof vomen de kern van het cultureel-toeristische potentieel van de gemeente en worden met aantrekkelijke wandelroutes tussen de attractiepunten verder uitgebouwd. Het wonen wordt hier voor alle bevolkingsgroepen door inbreidings- en renovatieprojecten versterkt. De woonomgevingen worden opgewaardeerd door een kwaliteitsvolle heraanleg; vooral de stedelijke pleinen en de buurtpleinen krijgen hierbij aandacht. Gespreid over de kernstad worden aantrekkelijke en uitdagende speelruimten en ontmoetingsplekken voor kinderen, tieners en jongeren ingebouwd. De stadsrand langsheen de ring krijgt, zowel qua bebouwing als openbaar domein, een duidelijk en krachtig beeld. Wanneer op zeer lange termijn een groei van de kernstad buiten de huidige grenzen nodig en gewenst zou blijken, wordt een gedeelte van het gebied tussen kernstad en Brustem in het oksel tussen de beide steenwegen hiervoor gefaseerd en gemengd ontwikkeld als een hoogwaardig woongebied langsheen een groene vinger en de oostelijke groene schakel; ook dan blijft Brustem voelbaar ruimtelijk afgescheiden van de stad.


r307-42

- 107-

2. Versterken van afgebakende dorpen door bebouwing met schaal en dichtheid op maat van het dorp. Deze bebouwing is lineair langs woonstraten in Laag Haspengouw en concentrisch rondom de kerk in Hoog Haspengouw. Elk dorp wordt als een afzonderlijke entiteit in het landschap uitgebouwd; dit gebeurt vanuit de historische dorpsstructuur. Versterking gebeurt door kleinschalige inbreidingsprojecten en opwaardering van de voorzieningen en het dorpsplein. Waar het past op het dorpsplein en verder verspreid over het geheel van de woonkern en/of aansluitend op de groene ruimten in en rond het dorp worden een of meerdere aantrekkelijke en uitdagende speelruimten en ontmoetingsplekken voor kinderen, tieners en jongeren voorzien. Aanwezige landbouw- en fruitbedrijven kunnen zogewenst in de kernen aanwezig blijven en krijgen ontwikkelingsmogelijkheden nabij de dorpen. Ambachtelijke bedrijvigheden krijgen ontwikkelingskansen binnen het dorp zolang zij verenigbaar zijn met het wonen. Brustem, Zepperen, Velm en het dorpengeheel Gelmen-Engelmanshoven-Gelinden nemen als grote dorpen een belangrijkere rol dan de andere kerkdorpen in de opvang van volkshuisvesting en voorzieningen op.

3. De zuidoostelijke rand van Sint-Truiden uitbouwen met een kraal van bedrijvenplekken ten bate van de hele regio. Naast de aanwezige en beter te benutten bedrijvenzones worden aan de zuidelijke en oostelijke rand van de kernstad tussen Zoutleeuwsesteenweg en Hasseltsesteenweg een reeks aantrekkelijke en goedgelegen plekken voor hoogwaardige bedrijvigheid gecreëerd. Bedrijven passen zich hier op een goede manier in het landschap in. De mogelijkheden van de thans bebouwde plekken in het domein van Brustem worden hierbij ten volle benut. Ook een afgeschermde zone voor noodzakelijke, maar visueel minder aantrekkelijke en deels milieubelastende bedrijvigheden zoals grondwerken en -stockage, breekwerf, ... wordt hier uitgebouwd. In deze bedrijvenzones vinden ook toeleverende en verwerkende agro-industriële bedrijven een plaats. Op termijn, na ontdubbeling van de spoorlijn Landen - Hasselt, krijgen de belangrijkste bedrijventerreinen uit deze kraal een spooraansluiting.


r307-42

- 108-

4. De stationsomgeving uitbouwen tot een volwaardig knooppunt van regionaal openbaar vervoer. Deze goed bereikbare omgeving wordt qua functies en bebouwing verdicht. Ze kan ook als kantoorlocatie voor de hele gemeente worden ontwikkeld, op de beperkte schaal die Sint-Truiden nodig heeft. Nieuw Stationskwartier wordt als dicht woongebied, nabij het station en de voorzieningen in de binnenstad en tegelijk nabij de open ruimte van Volmolen, uitgebouwd.

5. Versterken van de plateaus in Hoog Haspengouw als hoogwaardige landbouwgebieden. Deze landschappelijk waardevolle gebieden worden niet bebouwd. Een verscheidenheid aan teelten in fruit en akkerbouw vindt er plaats. Aan de rand van en in de nabijheid van de dorpen in Droog Haspengouw en in het noordwestelijke gebied met natuurverbindende corridors worden kleinschalige agrarische activiteitenzones uitgebouwd waarin stallingen, koelloodsen en andere landbouwbedrijfsgebouwen een plaats vinden (er wordt dus niet voor een centrale uitbouw van fruitkoelloodsen geopteerd). Op de plateaus blijven de holle wegen als natuurlijke elementen aanwezig. Fietspaden tussen de dorpen onderling en naar SintTruiden krijgen hun plaats in holle wegen en langs ruilverkavelingswegen. Voor de erosiebestrijding wordt akkerrandbeheer toegepast en worden op passende (reeds sterk afgesleten) perceelsranden smalle wildakkers uitgebouwd die als ecologische infrastructuur fungeren. In Laag Haspengouw heeft het gehele noordoostelijke deel van de gemeente (omgeving Zepperen) landbouwactiviteiten als hoofdfunctie.

6. Kerken, kastelen, kasteelparken, gesloten hoeven en hoogstamboomgaarden in de dorpen als bakens in het landschap conserveren. De omgeving ervan doet hun tot hun recht komen. Voor kastelen en gesloten hoeven (maximum een vijftigtal, vooral gelegen in de dorpen) dienen er zo nodig nieuwe levenskrachtige maar laagdynamische functies in de sfeer van huisvesting, recreatie of toerisme ontwikkeld. Een blijvende aanwezigheid van een geselecteerd aantal hoogstamboomgaarden op cruciale plekken vraagt een dynamische aanpak met regelmatige vernieuwing. Aangepast beheer, beheersovereenkomsten en overheidssteun zijn hiervoor nodig.


r307-42

- 109-

Deze attractiepunten in het landschap worden verbonden door een net van fietsen wandelroutes.

7. Accentueren van de oude en nieuwe (hoofd)verbindingswegen als lanen in het landschap. Deze lanen met bomenrijen aan minstens een zijde, bij voorkeur langs beide zijden van de weg, verhelderen de structuur en sluiten aan bij de historische situatie. Met het soort bomen wordt onderscheid gemaakt tussen de hoofdverbindingswegen en de ontsluitingswegen van kernen of van bedrijventerreinen (met inbegrip van de delen van vroegere historische verbindingswegen).

8. Uitbouwen van vier groene schakels vanuit de binnenstad tot ver in het open landschap. Deze groene schakels vormen de ruggegraat van het net van wandelen fietsroutes in de gemeente. Ze bieden aantrekkelijke verbindingen tussen het stadscentrum en de langparkeerterreinen rond de kernstad, tussen stad en dorpen en tussen de belangrijkste culturele en recreatieve attractiepunten. De groene schakels omvatten bestaande paden en stille straten, maar ook nieuwe delen (paden, bruggetjes, kruisingen) waar deze thans ontbreken. Ze worden geïntegreerd in regionale netten van langeafstandfietsroutes (in het bijzonder de Romeinse Weg) en van een open rasterwerk van korte fietsroutes tussen knooppunten dat een meerkeuzegebruik toelaat (cfr. Kempen-Maasland en Haspengouw).


r307-42

- 110-

9. Accentueren van de beken en beschermen van de beekvalleien. Dit kan in de eerste plaats door de beekvalleien buiten de dorpen vrij te houden van bebouwing (mits verwerving of planschadevergoeding) en binnen de dorpen alleen van passende randbebouwing te voorzien. Daarnaast krijgen ze een accent door bijv. smallere bruggen bij kruising met wegen, door aanplanting van bomenrijen of bosbouw. De waterkwaliteit en de natuurlijke begroeiing van de oevers, in het bijzonder van de natte graslanden en beemden, worden verbeterd, alsook de wateropvang- en bufferingscapaciteit van de beken. Deze beekvalleien van Molenbeek, Cicindria, Melsterbeek en Herk/Fonteinbeek vormen, in verweving met landbouwactiviteiten, een belangrijk onderdeel van de natuurlijke structuur van de gemeente.

10. Versterken van zes gebieden met boscomplexen tot grote gehelen natuur. De boscomplexen van Duras-Metsteren, MetsterenMelveren-Terkelen-Speelhof, Nieuwenhoven, Kluisbos, Kerkom en Overbroek-Gelinden worden door sterkere samenhang en natuurgericht beheer versterkt. De twee zuidelijke gehelen worden ook uitgebreid. Het grote geheel natuur van Nieuwenhoven ontwikkelt als stiltegebied. Aan de rand en rond deze gebieden worden beperkte beschermende randen overgangszones ingevoerd, waar in de algemene trend terzake aan de medegebruikers (landbouw, recreatie, ...) zekere beperkingen worden opgelegd, bijv. inzake bebouwing, wijzigen van reliëf en waterstand, het inbrengen van natuurvreemde produkten, behoud van aanwezige natuurwaarden. Tussen de vier noordelijke grote gehelen natuur wordt een gebied, onder vorm van een landschappelijk waardevol landbouwgebied met kleine landschapselementen, ingericht met nartuurverbindende corridors. Holle wegen, hagen, houtwallen, solitaire bomen, poelen, ... zijn essentieel voor de diversiteit van natuur en landschap. Zij worden er op een dergelijke manier behouden en ontwikkeld dat zij hun natuurlijke verbindingsfunctie waarmaken en de landbouw er op een normale bedrijfseconomische manier kan functioneren.


r307-42

- 111-

11. Het domein van Brustem uitbouwen tot een dynamisch en open activiteitenpark omheen het amfitheater. De bestemmingen aangegeven in het gewijzigde gewestplan worden op een kwalitatieve manier gerealiseerd in functie van de reële noden (dus stapsgewijze). Ruimtelijk zijn vier elementen van belang: de openheid van het centrale, komvormige amfitheater waarin de startbaan een baken in het landschap blijft; de ringweg met eraan gekoppeld een reeks afgescheiden activiteitenplekken; de Romeinse weg en de zuidelijke groene schakel als structurerende assen; een goede band en betrokkenheid met de omliggende kernen (vooral Aalst, Kerkom en Bevingen). De hoofdtoegang van het domein komt aan N 3 in de omgeving van de aantakking van Luikersteenweg en wordt representatief uitgebouwd. Functioneel wordt in de bedrijvenzone onderscheid gemaakt tussen hoogwaardige, zo mogelijk luchtvaartgerichte bedrijvigheid met inbegrip van infrastructuur voor luchtvaartgerichte evenementen en cultuur zoals een themapark rond luchtvaart en technologie (RO-zone en omgeving van de toegang), herlokalisatiesites voor lokale ambachtelijke bedrijvigheid zonder verkooppunten (LO-zones, stapsgewijze in te vullen) en minder hoogwaardige basisbedrijvigheid (breekwerven, grondwerken, recyclagebedrijven, …) in de oostelijke lob nabij de startbaan (visueel af te schermen). Een goede stadscamping, een centrum voor jeugd- en gezinsvakanties en vliegsportclubs (voor zover deze geen lawaaihinder boven de dorpen geven) vinden in de recreatiezones een plaats. De toren wordt als baken en uitzichtpunt op het domein en op de stad benut. De vliegtuigshelters in het zuidelijke deel kunnen als plek voor passieve recreatie (met o.m. delen van een themapark rond luchtvaart en technologie in de bestaande contructies) worden benut. Het domein kan met dit alles een toeristische rol op regionaal niveau vervullen en in die zin als een primair provinciaal toeristisch knooppunt worden geselecteerd; bijkomende lawaaisporten zijn er niet gewenst.

12. Uitbouwen van een heldere, hiërarchische verkeerswegenstructuur. Een hiërarchische wegenstructuur wordt uitgebouwd. De hoofdaantakking van Sint-Truiden op Vlaamse hoofdwegennet vindt plaats langs Hasselt (N 80). Aanvullend verzorgen wegen van een lager niveau de verbinding van Sint-Truiden met de snelweg naar Brussel, Luik, Tongeren, Tienen en Herk-de-Stad. Deze verbindingswegen vormen een aaneensluitend geheel en vermijden de kernstad. Op deze wegen worden de verzamelwegen van woonkernen en bedrijventerreinen aangetakt. Rond de binnenstad worden in de vier richtingen langparkeerterreinen uitgebouwd die de binnenstadsbezoekers kunnen opvangen en die vlot bereikbaar zijn vanaf de naastgelegen primaire of secundaire weg. Deze


r307-42

- 112-

parkeerplaatsen sluiten aan op de handelsas en op de groene schakels naar het stadscentrum. Deze principes worden toegepast en uitgewerkt naar concrete wegen in het gemeentelijk mobiliteitsplan. In het bijzonder voor alle nieuwe weg(del)en is deze uitwerking en onderbouwing van belang.

13. Uitbouwen van een noordelijke recreatieve as. Deze recreatieve as tussen Veemarkt en Nieuwenhoven bundelt een aantal recreatieve elementen van stedelijk niveau, koppelt deze aan de noordelijke groene schakel en daarmee ook aan de kernstad en zorgt door spreiding binnen het geheel van deze as voor een verlichting van de recreatieve druk op het domein van Nieuwenhoven. Elementen van de noordelijke recreatieve as zijn de verdere uitbouw van het Speelhofdomein tot stedelijk park, de ordening en landschappelijke inpassing van de recreatieve functies rond Bornedries, het inperken van de recreatie-activiteit in het domein van Nieuwenhoven en het eventueel verschuiven van een gedeelte van de hardere recreatieve infrastructuur van daar naar Senselberg, de kwaliteitsvolle uitbouw van horeca in Melveren en in bestaande gebouwen langsheen de noordelijke groene schakel en mogelijk ook (op vrijwillige basis, gecontroleerd en met vergoedingen) de openstelling van de kasteelparken van Terkelen en Nieuwenhoven en de ontwikkeling van sporten manifestatiegebouw aan het startpunt van de recreatieve as aan Veemarkt.


r307-42

- 113-

Volgend schema geeft de krachtlijnen van het ruimtelijk concept weer: - de kernstad als concentratiegebied voor wonen, handel en voorzieningen, met zijn noordzuid culturele as en oost-west handelsas; - de noordwestelijke hoek in hoofdzaak als natuurlijk gebied; - de zuidelijke en noordoostelijke delen in hoofdzaak als landbouwgebied; - de zuidoostelijke kraal van (hoogwaardige) bedrijventerreinen; - de noordelijke recreatieve as van Binnenstad tot Nieuwenhoven; - de compacte kernen (waaronder vier grote) met aantrekkelijke dorpspleinen; - de dragende valleien van Molenbeek, Cicindria, Melsterbeek en Herk/Fonteinbeek.

3.

Gewenste ruimtelijke structuur

3.1.

Gewenste ruimtelijke structuur van Sint-Truiden

Bovenstaande conceptelementen vormen samen de gewenste ruimtelijke structuur van de gemeente (kaart 14). Een afzonderlijke kaart met de beeldbepalende elementen in de gemeente is toegevoegd (kaart 15).


r307-42

- 114-

3.2.

Gewenste ruimtelijke structuur van de kernstad

Aanvullend aan de concepten en de gewenste ruimtelijke structuur van de hele gemeente geven volgende conceptelementen detaillerend de gewenste ruimtelijke ontwikkeling van de kernstad aan. 1. Uitbouw van een oost-west commerciële hoofdas Station-Markt-Brustempoort. Deze gemengde as bevat naast wonen een verscheidenheid aan detailwinkels, in de stationsomgeving ook kantoren en aan de beide uiteinden mogelijkheden voor middelgrootwinkels. Dit houdt in dat zogenaamde baanwinkels in Sint-Truiden worden geweerd en dat zij worden geïntegreerd in het stedelijk weefsel op de best bereikbare plaatsen langs deze as in de kernstad.

2. Ontwikkeling van twee stedelijke pleinen (noord en zuid) met eromheen een kring van stedelijke voorzieningen. Deze voorzieningenplekken zijn gesitueerd aan Veemarkt en Montakenweg/Ziekerenweg (driehoek), bouwen voort op de aanwezige voorzieningenconcentraties en bieden hen nieuwe mogelijkheden. Zij zijn gelegen langsheen stedelijke ontsluitingsstraten en beschikken over gezamenlijke parkeerruimten en groene ruimte die ook voor de omliggende buurten bruikbaar zijn. Gelet op hun omvang, zijn zij ideale plaatsen om uitdagende ontmoetingsplekken voor jongeren, gecombineerde openluchtsportaccomodaties, speelplekken voor kinderen en tieners uit te bouwen. Deze twee pleinen en hun wanden worden aantrekkelijk ingericht, maar blijven functioneel, qua attractiviteit en belevingswaarde op een lager niveau dan de stedelijke pleinen in de binnenstad, in het bijzonder Markt en Groenmarkt.


r307-42

- 115-

3. Versterking van de zeven bestaande woonbuurten en de nieuwe Stationsbuurt tot aantrekkelijke, gemengde stadsbuurten. Een reeks van kleinschalige, kwaliteitsvolle inbreidingsprojecten (waaronder een behoorlijk deel van de (privé-)sociale sector) verdichten vooral de zuidelijke en noordelijke buurten; goede vervangingsbouw en vooral renovatie verhogen de woonkwaliteit in de historische buurten en langs de oude steenwegen; de nieuwe Stationsbuurt wordt aansluitend bij het station en de westelijke groene schakel met een verscheidenheid aan woningen in een stedelijke dichtheid ontwikkeld; kleinere handelsplekken in elke buurt kennen hun normale ontwikkeling.

4. Creatie ten behoeve van elke (deel)buurt van een volwaardig buurtplein en een aantrekkelijke groene ruimte. Een volwaardig buurtplein heeft een aantrekkelijke inrichting voor een meervoudig gebruik en zo mogelijk afgewerkte, sterke wanden; op termijn trekt het daardoor buurtgerichte activiteiten (handel, voorzieningen) aan. Voor kleinere deelbuurten kan deze rol ook door nabijgelegen stedelijke pleinen worden opgenomen.

5. Ontwikkeling van een cultuuras tussen Begijnhof en Sint-Pieter, aansluitend op deze in de binnenstad. Deze cultuuras uit zich in een lusvormig wandelcircuit langs de noordelijke en zuidelijke groene schakels en de cultuur-toeristische attractiepunten; uitbouw van een bijkomend attractiepunt in de omgeving van SintPieterskerk (bijv. een hedendaags museum van de fruitteelt en -verwerking aan veiling of zwembad) kan ook de zuidelijke tak voldoende aantrekkingskracht geven. Het openbaar domein op deze lus krijgt een aangepaste, sobere aanleg.


r307-42

- 116-

6. Uitbouw van de vier groene schakels tussen binnenstad, randwijken en langparkeerterreinen en de open ruimte en kerkdorpen van het ommeland. In de randwijken betekent dit de aanleg van aantrekkelijke mogelijkheden voor fietsers en voetgangers en het creëren/versterken van een opeenvolging van steeds grotere groene plekken langs Naamsesteenweg, Stationsstraat (en verlengde), over Veemarktparkeerterrein, langs Casinoplein en Luikersteenweg. De langparkeerpleinen aan zwembad, station, Veemarkt en Brustempoort sluiten hier bij aan. 7. Versterking van Cicindria als drager van een noord-zuid groene band doorheen de hele kernstad. Dit betekent dat na zuivering de beek weer open en zichtbaar wordt gemaakt en dat een brede strook errond open en groen blijft/wordt. In het noorden valt deze band samen met de groen schakel op de Veemarktparkeerplein, in het zuiden loopt hij parallel aan Naamsesteenweg, zo mogelijk ook over de veilingterreinen door.

8. Behoud van de vier groene vingers tot tegen de kernstadsrand en versterken van de band ermee. Vooral de bereikbaarheid van de twee zuidelijke groene vingers vanuit Sint-Pieter en Ziekeren vraagt om verbetering.


r307-42

- 117-

9. Versterking van de binnenstadsrand langs de vesten en van de stadsrand langs de ring met een krachtig en duidelijk beeld van groenwand en poorten. Dit beeld moet enerzijds laten aanvoelen dat de stad binnen de ring gelegen is en anderzijds duidelijk maken dat de ring de grens is, dat de stad daar stopt. Daarvoor wordt langs de binnenzijde van de ring een dichte, dikke groenwand voorzien die aansluit bij de laanbeplanting langsheen de ring en die de vele achterkanten die thans op de ring uitgeven blijvend afschermt. Op de vier plaatsen waar ontsluitingsstraten van de kernstad op de ring aantakken worden als poorten krachtige en aantrekkelijke hoekgebouwen voorzien die dit groenscherm doorbreken (Tiensesteenweg op de zuidhoek; Montenakenweg, Tongersesteenweg en Schurhoven op beide hoeken). Op een soortgelijke manier zorgt een stevige, gedifferentieerde laanbeplanting langs de vesten blijvend voor een duidelijke rand van de historische binnenstad, met aanvoelbare poorten aan elk van de toegangsstraten en – paden.

10. Invoeren en voelbaar maken van de hiërarchische verkeersstructuur in de kernstad met regionale verbindingswegen aan de rand en enkele ontsluitingsstraten die aantakken op een binnenstadssingel en de hoofdstraten van de binnenstad. De regionale verbindingswegen vormen de grens van de kernstad (de ring), met uitzondering van de oostzijde waar het spoor de grens vormt. Ontsluitingsstraten vanaf deze verbindingswegen naar de kernstad zijn: Tiensesteenweg/ Stationsstraat, Gorsemweg/Diesterstraat, Diestersteenweg, Schurhoven, Tongersesteenweg, Montenakenweg. De binnenstadssingel heeft een belangrijke functie voor het openbaar vervoer en verdeelt het bestemmingsverkeer voor de binnenstad.

Kaart 16a geeft de samenhang tussen deze concepten in de gewenste ruimtelijke structuur van de kernstad weer. Deze is ingebed in de ruimere gewenste ruimtelijke structuur van het kleinstedelijke gebied van Sint-Truiden, waarvan naast de kernstad ook de buitenwijken en de kraal van bedrijvenzones deel uitmaken (zie kaart 16b).


r307-42

- 118-

Voor de versterking van dit kleinstedelijk gebied zijn naast de acties die in de conceptelementen voor de kernstad worden weergegeven ook volgende ruimtelijke ingrepen van belang : - de realisatie van de verschillende projectzones uit de B.P.A.’s Binnenstad, Stationskwartier, Nieuw Stationskwartier, Veemarkt en Brustempoort; - de realisatie op korte termijn van woningbouwprojecten in de binnengebieden van Kwadensteenweg en Meigaar en in de woonuitbreidingsgebieden van Lichtenberg en Schurhoven; - de realisatie van voldoende hoge dichtheden in de verschillende types van stedelijke wijken volgens hun ruimtelijke draagkracht, met name netto-woningdichtheden op de grotere woningbouwlocaties (groter dan een kwart hectare) van minimum 75 won/ha in de binnenstad, minimum 50 won/ha in de randwijken van de kernstad alsook in het nieuw stationskwartier en minimum 25 won/ha in de buitenwijken 28. Deze voldoende hoge dichtheden dienen per grotere woningbouwlocatie volgens de draagkracht van de plek te worden vastgelegd; - de verdere opvulling van de bestaande bedrijventerreinen en de realisatie van de regionale en lokale bedrijventerreinen van Brustem en Fabriekstraat en na 2007 Zepperenweg-west en Groenstraat-oost; - op termijn (na 2007) de realisatie van de plekken voor hoogwaardige bedrijvigheid aan de brug van Melveren en aan Zepperenweg; - de selectie van het domein van Brustem als primair provinciaal toeristisch knooppunt met een regionale rol en zonder bijkomende lawaaisporten, evenals de uitbouw van goede verblijfsaccommodatie voor stadsbezoekers aan de westrand van het domein van Brustem; - verdere uitbouw en afwerking van de vier groene schakels tot in het buitengebied, met in de kernstad een bijzonder accent voor de zuidelijke groene schakel met de opwaardering van Naamsesteenweg als dragende straat van de op te waarderen woonbuurten errond; - de doortrekking van N 718 tot aan Diestersteenweg, zodat het Stationskwartier ontlast kan worden van doorgaand verkeer; - heraanleg en integratie bij de kernstad van de oostelijke ring door het doorgaand verkeer op deze primaire weg in de omgeving van Tongersesteenweg en Luikersteenweg in een lager gelegen sleuf of tunnel te leggen; - de realisatie van acht bakens die de toegangen van de kernstad markeren. Vooropgesteld en verwacht wordt dat de systematische realisatie van deze acties het kleinstedelijke gebied van Sint-Truiden de komende jaren en decennia effectief verder zal versterken om zijn rol als levendige verzorgingsstad van de fruitstreek ten volle te kunnen opnemen.

3.3.

Gewenste ruimtelijke structuur van de kerkdorpen

De gewenste ruimtelijke ontwikkeling van elk van de kerkdorpen kan aan de hand van een structuurschets en interventieschets worden toegevoegd (set van kaarten 16). Navolgende structuurschetsen betreffen enkel de kernen en niet de geïsoleerde wijken of linten.

28

Deze minimale dichtheden liggen lager dan degene die als minimum voor de woonprojectzones in de verruimde B.P.A.’s van de Binnenstad en de aanpalende wijken zijn vastgelegd.


r307-42

- 119-

3.3.1.

Velm

Velm wordt een groot dorp ... - een van de agrarische activiteitencentra in het zuidelijke landbouwgebied; - met duidelijke, goed afgewerkte randen tegenover de omliggende plateaus en langsheen de centraal gelegen Molenbeek, met haar natuurlijke wateropvang; - waar bijkomende woningen, met name sociale huuren koopwoningen, meer kansen krijgen dan in kleinere dorpen; - waar de handelszaken in de omgeving van het dorpsplein en landbouwbedrijven en kleinschalige (ambachtelijke) bedrijven in de woonkern aangepaste ontwikkelingsmogelijkheden krijgen; - met een mooi dorpsplein aan de beek; - met aantrekkelijke en veilige fietsroutes over het landbouwplateau naar de stad en langs Romeinse Weg naar de regio; - met een recreatiegebied (voetbal, ...) aan het spoor en groen park aan het kasteel van Velm vlot bereikbaar vanuit het dorp; - aangetakt aan Naamsesteenweg als hoofdtoegangsweg. Kaart 16c is de structuur- en interventieschets voor Velm. De structuurschets geeft in het vlak de ruimtelijke krachtlijnen van dit toekomstbeeld weer. De interventieschets is hiermee gecombineerd: deze geeft met de bovenopliggende volumes de belangrijkste ingrepen aan die nodig zijn om dat toekomstbeeld te bereiken. Naast de reeds genoemde zijn dat vooral : - het realiseren van een sociale woningbouwproject (bovenop deze vermengd in het bestaande weefsel) in het zuidelijke deel van het woonuitbreidingsgebied Achter de Kerk en het reserveren voor de latere termijn van de noordelijke delen ervan en van de zuidelijke punt van Schoorse Velden; - het realiseren van een agrarische activiteitenzone in (waarschijnlijk) het noordelijke deel van het woonuitbreidingsgebied Achter de Kerk; - het laten ontwikkelen van de oostzijde van het woonuitbreidingsgebied Schoorse Veld tot een natuurlijk overstromingsgebied van de Molenbeek; - het beschermen van de holle wegen ten westen, oosten en zuiden van de dorpskern; - het behouden van een band tussen het dorp en het woonlint Attenhovestraat, ook bij eventuele realisatie van de nieuwe N 80-zuid; - het meer accentueren van de hoeve van het kasteel van Velm vanaf de spoorweg als baken aan de inkom van de gemeente door een stevige laanbeplanting langs Halleweg die een zichtlijn gericht op de kasteelhoeve begeleidt; - het aanbrengen van drie ‘poorten’ die automobilisten aan de rand van de kern laten aanvoelen dat ze het woongebied binnenrijden.


r307-42

- 120-

3.3.2.

Halmaal

Halmaal wordt een gehucht ... - dat als straatdorp met de verbreding bij de herberg aan het noordelijke dorpseinde en met het pleintje aan de kerk twee accenten in de loop van de straat heeft waar activiteiten bij voorkeur worden aangehaakt; - met duidelijke, goed afgewerkte randen tegenover de omliggende plateaus en langsheen de centraal gelegen Molenbeek; - waar de landbouwbedrijven en kleinschalige (ambachtelijke) bedrijven in de woonkern aangepaste ontwikkelingsmogelijkheden krijgen; - dat door zijn blijvende geringe omvang slechts over een minimumpakket aan voorzieningen (namelijk een zaal) beschikt; - waar bijkomende woningen in het bestaande weefsel worden ingepast; - met een aantrekkelijke en veilige fietsroute aan de rand van het landbouwplateau naar de stad en over de plateaus naar Bevingen / domein van Brustem en Wilderen; - rechtstreeks aangetakt aan de kernstad langs Halmaalweg. Kaart 16d is de structuur- en interventieschets voor Halmaal. De structuurschets geeft in het vlak de ruimtelijke krachtlijnen van dit toekomstbeeld weer. De interventieschets is hiermee gecombineerd: deze geeft met de bovenopliggende volumes de belangrijkste ingrepen aan die nodig zijn om dat toekomstbeeld te bereiken. Naast de reeds genoemde zijn dat vooral : - het verfraaien en opwaarderen (stevige groenstructuur) van de twee accenten langs de dorpsstraat; - het beschermen van de holle wegen ten oosten van het dorpslint; - het aanbrengen van twee ‘poorten’ die automobilisten aan de rand van de kern laten aanvoelen dat ze het woongebied binnenrijden. 3.3.3.

Wilderen - Duras

Wilderen – Duras wordt een middelgroot dorpengeheel ... -

-

-

-

-

met twee afgescheiden dorpen waarin de gezamenlijke voorzieningen over beide zijn verdeeld (school en zaal in Wilderen, bibliotheekpost, voetbal en evt. zaal in Duras); met een wijk en een dorpskern in Wilderen die sterker op elkaar zijn afgestemd en die aanleunen tegen de oostelijke hellingen met hoogstamboomgaarden en plantages; met een licht uitgebreid stratendorp Duras, aan drie zijden omzoomd door waardevolle, en deels toegankelijke, parken natuurgebieden; met de kern van Wilderen met zijn tennis, stokerij, kerk en achterliggende fruittuin als recreatief-toeristische attractie op de westelijke groene schakel en de regionale fietsroute op de oude spoorwegberm naar Zoutleeuw; waar bijkomende woningen vooral in het bestaande weefsel worden ingepast; waar de handelszaken in de omgeving van de twee dorpskruispunten en landbouwbedrijven en kleinschalige (ambachtelijke) bedrijven in de beide woonkernen aangepaste ontwikkelingsmogelijkheden krijgen;


r307-42

- 121-

met de reeds aanwezige en verder te integreren lokale bedrijvenzone aan de westrand van Duras; - met een lokaal en te reorganiseren recreatiegebied (voetbal, zaal, ...) aan de zuidwestrand van Duras; - met een nieuw dorpsplein in Wilderen tegenover de kerk en een sterker accent van bruikbare publieke ruimte aan het kruispunt in Duras; - en op twee plaatsen met toegangsstraten aangetakt aan N 3 en het hoofdwegennet. -

Kaart 16e is de structuur- en interventieschets voor Wilderen - Duras. De structuurschets geeft in het vlak de ruimtelijke krachtlijnen van dit toekomstbeeld weer. De interventieschets is hiermee gecombineerd: deze geeft met de bovenopliggende volumes de belangrijkste ingrepen aan die nodig zijn om dat toekomstbeeld te bereiken. Naast de reeds genoemde zijn dat vooral : - het afwerken van de sociale woningbouwprojecten in Wilderen met sociale koopwoningen en het inbrengen van een klein aantal sociale huuren koopwoningen (bovenop deze vermengd in het bestaande weefsel, max. 20 woningen tot 2007) in een deel van een woonuitbreidingsgebied in Duras rond Grote Vinnestraat, hetzij in het bestaande gebied Kasteelbos, hetzij in een (verschoven) nieuw gebied Kleine Vinnestraat, een keuze die bij de opmaak van het ruimtelijk uitvoeringsplan dient gemaakt. Het mogelijk nieuwe woonuitbreidingsgebied zou aansluiten op de te integreren en daarvoor licht te verschuiven lokale bedrijvenzone en op de recreatiezone). De drie samen vormen een degelijke afwerkrand tegenover het plateau ten zuiden van Duras. Het mogelijk nieuwe woonuitbreidingsgebied voorziet een afwerkrand van Kleine Vinnestraat in het verlengde van de bestaande bouwlijn aan woningen, naast het bouwbedrijf en een dichte groenstrook als visuele buffer, tot aan de tweede bestaande landbouwwegel naar Grote Vinnestraat (het gedeelte tot de eerste landbouwwegel dient eerst aangesneden, de rest is reserve). De verschuiving van de kmo-zone behelst dat het gedeelte met woonbebouwing uit de huidige kmo-zone woonzone wordt en een gedeelte van thans gebruikte perceel in agrarisch gebied –ca. 40 m, tot aan de bouwlijn van de woningen langsheen Kleine Vinnestraat- kmo-zone, waardoor de oppervlakte van dit kleine terrein (0,8 ha) nauwelijks verandert. Het uitvoeringsplan dat hiervoor nodig is zal strikte voorwaarden voor een gepaste, visueel aantrekkelijke en gesloten wand van de bedrijfssite moeten opleggen. Naast dit bedrijfsperceel, komt dan een nieuw stukje Kleine Vinnestraat (bij voorkeur met een laanbeplanting) dat toegang geeft tot de woningen van het nieuwe woonuitbreidingsgebied. Aan de zuidwestelijke zijde van deze straat, ter hoogte van het bedrijfsgebouw, kan dan op lange termijn de nieuwe voetbalkantine/ dorpszaal met parking worden voorzien. Deze sluit dan aan bij het eerste voetbalveld. - invoeren en herorganisatie van de zone voor recreatie aan het voetbalveld, waarbij de chalet aan de zijde van het dorp in de afwerkrand wordt ingepast. Mogelijk kan op termijn die nieuwe voetbalchalet, aansluitend bij de woonbebouwing, uitgroeien tot een volwaardige zaal voor gemeenschapsactiviteiten op dorpsniveau; - het realiseren van een agrarische activiteitenzone (waarschijnlijk) ten noordwesten van de dorpskern van Wilderen; - het (her)aanleggen van dorpsplein en accent in de twee dorpen; - het beschermen van het geheel van hoogstamboomgaarden aan de oostelijke dorpsrand van Wilderen;


r307-42

- 122-

-

-

-

het aanleggen van een verbinding tussen Wilderen-dorp en Molenbeek voor de westelijke groene schakel het beter verbinden van de wijk en de dorpskern van Wilderen, op korte termijn met een fietsen wandelpad, op langere termijn eventueel door gedeeltelijke bebouwing van het tussengelegen woonuitbreidingsgebied; het aanbrengen van zes ‘poorten’ die automobilisten aan de rand van de twee kernen laten aanvoelen dat ze het woongebied binnenrijden.

3.3.4.

Runkelen - Gorsem

Runkelen – Gorsem wordt een middelgroot dorpengeheel ... met twee afgescheiden straatdorpen waarin de gezamenlijke voorzieningen over beide zijn verdeeld (zaal en bibliotheekpost in Gorsem, zaal en op termijn een school (???) in Runkelen); - met Gorsem als toonaangevend dorp in de fruitsector; - waar de beboste valleien van Molenbeek en Melsterbeek en de bijhorende kasteelparken aan de dorpsranden dominant aanwezig zijn en gedeelten ervan de dorpsbewoners een aantrekkelijke en nabij wandelgebied bieden; - waar bijkomende woningen in het bestaande weefsel worden ingepast; - waar de handelszaken in de omgeving van de twee accenten in de straatlinten en landbouwbedrijven en kleinschalige (ambachtelijke) bedrijven in de beide woonkernen aangepaste ontwikkelingsmogelijkheden krijgen; - met een lokaal recreatiegebied (visvijvers, ...) aan de noordrand van Runkelen; - met het waterzuiveringsstation in Runkelen als milieuvoorziening op gemeentelijk niveau aanwezig en goed ingepast in het landschap; - en via twee lokale toegangsstraten (langs Wilderen en Nieuw-Sint-Truiden) aangetakt op het hoofdwegennet en de kernstad. -

Kaart 16f is de structuur- en interventieschets voor Runkelen - Gorsem. De structuurschets geeft in het vlak de ruimtelijke krachtlijnen van dit toekomstbeeld weer. De interventieschets is hiermee gecombineerd: deze geeft met de bovenopliggende volumes de belangrijkste ingrepen aan die nodig zijn om dat toekomstbeeld te bereiken. Naast de reeds genoemde zijn dat vooral : - het verder beschermen en natuurlijk ontwikkelen van Molenbeekvallei als corridor tussen de beide dorpen; - het realiseren van een agrarische activiteitenzone (waarschijnlijk) ten oosten van Gorsemdorp; - het opwaarderen (met een stevige groenstructuur) van kleine accenten in het openbaar domein aan de kerk in Gorsem en het kruispunt in Runkelen; - het aanbrengen van zes ‘poorten’ die automobilisten aan de rand van de beide kernen laten aanvoelen dat ze het woongebied binnenrijden.


r307-42

- 123-

3.3.5.

Metsteren

Metsteren wordt een gehucht temidden het landschappelijk waardevolle landbouwgebied met zijn boscomplexen ... -

-

-

dat als straatdorpje ophangt aan de beboste vallei van de Melsterbeek en aan het dominant aanwezige kasteelpark; zonder specifieke publiek activiteitenruimte; met een ad-hoc zaal voor gemeenschapsactiviteiten op niveau van de woonkern in particulier initiatief (bij de horeca of in een hoevegebouw); waar bijkomende woningen in het bestaande weefsel worden ingepast; waar landbouwbedrijven in de woonkern aangepaste ontwikkelingsmogelijkheden hebben; en aangetakt met een toegangsstraat aan Diestersteenweg en het hoofdwegennet.

Kaart 16g is de structuur- en interventieschets voor Metsteren. De structuurschets geeft in het vlak de ruimtelijke krachtlijnen van dit toekomstbeeld weer. De interventieschets is hiermee gecombineerd: deze geeft met de bovenopliggende volumes de belangrijkste ingrepen aan die nodig zijn om dat toekomstbeeld te bereiken. Naast de reeds genoemde zijn dat vooral : - het verder beschermen en meer natuurlijk ontwikkelen van de Melsterbeekvallei.


r307-42

- 124-

3.3.6.

Kortenbos - Senselberg

Kortenbos – Senselberg wordt een recreatief-toeristisch gericht middelgroot dorpengeheel (met Kortenbos als groene poort van Sint-Truiden) ... -

-

-

-

-

-

-

dat als een langgerekt straatdorp langs Hasseltsesteenweg twee concentraties van activiteiten heeft (omgeving basiliek in Kortenbos en omgeving toegang domein Nieuwenhoven in Senselberg); met de basiliek van Kortenbos als baken aan de noordelijke inkom van de gemeente; waar het kruispunt in Kortenbos tezamen met de omgeving van de basiliek als een ruim en aantrekkelijk dorpsplein en onthaalplek voor toeristen fungeert (nog versterkt door de omliggende kasteelpark, hoven en boomgaarden); waar bijkomende woningen in het bestaande weefsel en een binnengebied worden ingepast; waar de handelszaken in de omgeving van basiliek en domeintoegang en landbouwbedrijven en kleinschalige (ambachtelijke) bedrijven in de beide woonkernen aangepaste ontwikkelingsmogelijkheden krijgen; met een lokaal recreatiegebied (voetbal, …) naast de wijk in Kortenbos en een recreatief park in het ruime binnengebied van Senselberg (met parking, horeca, speeltuinen, tennis en andere sportinfrastructuur, paardenmanege, openluchttheater, … in een groene omgeving) met wandelen fietspaden naar het domein van Nieuwenhoven en de noordelijke recreatieve as; met aantrekkelijke fietsen wandelroutes tussen beide woonkernen en langs het domein van Nieuwenhoven, naar het Kluisbos en langs de spoorweg naar de stad; met afgewerkte randen naar met name de spoorweg en het domein van Nieuwenhoven; en op twee plaatsen (Nachtegaalstraat en N 718) aangetakt aan N 80 als hoofdweg (ook naar de stad).

Kaart 16h is de structuur- en interventieschets voor Kortenbos - Senselberg. De structuurschets geeft in het vlak de ruimtelijke krachtlijnen van dit toekomstbeeld weer. De interventieschets is hiermee gecombineerd: deze geeft met de bovenopliggende volumes de belangrijkste ingrepen aan die nodig zijn om dat toekomstbeeld te bereiken. Naast de reeds genoemde zijn dat vooral : - het behoud van de school; - het aanleggen van het nieuwe dorpsplein in Kortenbos; - het aanleggen van fietsverbindingen langs de rand van het domein van Nieuwenhoven en tussen Kortenbos (voetbalveld) en Senselberg (park) en het verbeteren van de verbinding met Kluisbos door kortere en comfortabelere oversteken van N 80; - het realiseren van een agrarische activiteitenzone (waarschijnlijk) ten zuidwesten van de dorpskern van Kortenbos; - het beter zichtbaar maken van de basiliek van op N 80 (doorkijk(en) in het groenscherm); - op termijn, wanneer geïnteresseerde initiatiefnemers zich aandienen, ontwikkelen van het recreatieve park in het woonuitbreidingsgebied van Senselberg; - het aanbrengen van vijf ‘poorten’ die automobilisten aan de rand van de dubbelkern en vanuit het tussenliggende deel laten aanvoelen dat ze het woongebied binnenrijden.


r307-42

- 125-

3.3.7.

Zepperen

Zepperen wordt een groot dorp ... -

-

-

-

-

-

het centrum van het agrarische fruitdeel van de gemeente; met een kleine, historisch waardevolle kern rond St-Genevovaplein en een reeks uitwaaierende woonlinten rondom Eynestraat-Dekkenstraat als hoofdstraat van het dorp, met enkele accenten als concentratieplekken voor activiteiten; waar bijkomende woningen, met name sociale woningen, meer kansen krijgen dan in kleinere dorpen, mede om de totale lokale woonbehoefte te kunnen opvangen; waar de handelszaken in de omgeving van het St-Genevovaplein en de accenten aan de hoofdstraat en landbouwbedrijven en kleinschalige (ambachtelijke) bedrijven in de woonkern aangepaste ontwikkelingsmogelijkheden krijgen; met de reeds aanwezige lokale bedrijvenzone en recreatiegebied aan de noordzijde van het Zeppers lint; met een centrale omsloten fruittuin met boomgaarden en plantages die met wandelpaden en rustplekken een parkachtig karakter krijgt en mogelijk als centrale plek van een regionaal fruitmuseum (indien dit in Sint-Truiden wordt gevestigd en zonder hoogdynamische nevenfuncties) kan fungeren; met duidelijke randen tegenover de Melsterbeek; met veilige en aantrekkelijke fietsroutes langs Melveren en Bautershoven naar de stad; en op de twee uiteinden van het lint aangetakt aan het hoofdwegennet (ook naar de stad).

Kaart 16i is de structuur- en interventieschets voor Zepperen. De structuurschets geeft in het vlak de ruimtelijke krachtlijnen van dit toekomstbeeld weer. De interventieschets is hiermee gecombineerd: deze geeft met de bovenopliggende volumes de belangrijkste ingrepen aan die nodig zijn om dat toekomstbeeld te bereiken. Naast de reeds genoemde zijn dat vooral : - het realiseren van sociale woningen (bovenop deze vermengd in het bestaande weefsel) als afwerking van de wijk Het Dekken, ook aansluitend op het bestaande weefsel; - het reserveren voor de latere termijn van de woonuitbreidingsgebieden Achter de kerk en Bredje, waarbij dit laatste tot een centrale, omsloten parkachtige fruittuin evolueert; - het uitbouwen van bijkomende jeugdlokalen aan het oude gemeentehuis of aan het voetbalterrein; - het aanleggen van pleinachtige accenten (met een stevige groenstructuur, maar die rekening houden met het normale landbouwverkeer) langs het lange lint van de hoofdstraat: aan de straatverbreding Stippel- en Stokstraat, de open ruimte tegenover Waterkuilstraat, de verbreding voor school en oud gemeentehuis en het kruispunt met Kleine Dekken; - het realiseren van een nieuwe bebouwingswand tussen Eynestraat en Roosbeekstraat – Terwouwenstraat als versterking van het meest geconcentreerde deel van het Zeppers lint; - het aanbrengen van vier ‘poorten’ die automobilisten aan de rand van de kern laten aanvoelen dat ze het woongebied binnenrijden, maar die rekening houden met het normale landbouwverkeer.


r307-42

- 126-

3.3.8.

Ordingen

Ordingen wordt een middelgroot dorp ... met de Commanderie en de gewenste bijhorende horeca en/of educatieve activiteiten als belangrijke trekkende functie en delen van het parkgebied zo mogelijk toegankelijk voor het publiek. Dit geheel vervult een bovenlokale functie, mede als halte langs de kastelenroute naar Tongeren; - met het bestaande plein tussen oud gemeentehuis en kerk als dorpsplein; - sterk aanleunend tegen de vallei van de Melsterbeek en een aantal te beschermen hoogstamboomgaarden; - waar bijkomende woningen in het bestaande weefsel en een binnengebied worden ingepast; - waar de handelszaken in de omgeving van het dorpsplein en landbouwbedrijven en kleinschalige (ambachtelijke) bedrijven in de hele woonkern aangepaste ontwikkelingsmogelijkheden krijgen; - met een lokaal recreatiegebied (voetbal, ...) aan de oostrand van het dorp; - met een snelle fietsroute naar de stad en voor de auto’s aan de uiteinden aangetakt op een hoofdweg en een toegangsweg tot de stad . -

Kaart 16j is de structuur- en interventieschets voor Ordingen. De structuurschets geeft in het vlak de ruimtelijke krachtlijnen van dit toekomstbeeld weer. De interventieschets is hiermee gecombineerd: deze geeft met de bovenopliggende volumes de belangrijkste ingrepen aan die nodig zijn om dat toekomstbeeld te bereiken. Naast de reeds genoemde zijn dat vooral : - het inplanten van bijkomende woningen in het binnengebied aan Hogeweg; - het niet bebouwen en beschermen van de Melsterbeekvallei en de open corridors naar Zepperen en Brustem; - het beschermen van het geheel van hoogstamboomgaarden aan de oostelijke dorpsrand; - het aanbrengen van twee ‘poorten’ die automobilisten aan de rand van de kern laten aanvoelen dat ze het woongebied binnenrijden. 3.3.9.

Brustem

Brustem wordt een groot dorp ... -

-

-

-

met een recreatief-toeristisch profiel, zowel door zijn aantrekkelijke historische kern als door de horeca-strip langsheen Luikersteenweg die een regionale functie vervult; op de rand van de zuidelijke plateaus en aangehaakt aan de samenvloeiing van Melster- en Hoogbeek; met een sterke cultuur-historische zuidwestelijke helft (met motte, ruïne, kerk, kapelhof en kasteel in een groot park langsheen de beide beken goed met elkaar verbonden), een noordoostelijke woonhelft en gering ontwikkeld deel ten westen van Vliegveldlaan; met een kleine centrale as tussen kerkplein en dorpsplein (Brustem-dorp) als concentratieplek voor handel en nieuwe voorzieningen;


r307-42

- 127-

-

-

-

-

-

waar bijkomende woningen in het bestaande weefsel en in de binnengebieden worden ingepast en sociale huuren koopwoningen meer kansen krijgen dan in kleinere dorpen; waar de handelszaken in de omgeving van de twee pleinen en landbouwbedrijven en kleinschalige (ambachtelijke) bedrijven in de woonkern aangepaste ontwikkelingsmogelijkheden krijgen; met de reeds aanwezige recreatiezone en kleine bedrijvenzone aan de zuiden oostrand van het dorp; voor goede fietsverbindingen aangetakt aan zowel de oostelijke groene schakel als Romeinse weg; en langsheen Vliegveldlaan aangetakt op een hoofdweg en een toegangsweg tot de stad.

Kaart 16k is de structuur- en interventieschets voor Brustem. De structuurschets geeft in het vlak de ruimtelijke krachtlijnen van dit toekomstbeeld weer. De interventieschets is hiermee gecombineerd: deze geeft met de bovenopliggende volumes de belangrijkste ingrepen aan die nodig zijn om dat toekomstbeeld te bereiken. Naast de reeds genoemde zijn dat vooral : - het inplanten van bijkomende woningen in de binnengebieden aan Mussesteeg, Buitesteeg en Kogelsteeg en het realiseren van sociale huuren koopwoningen (bovenop deze vermengd in het bestaande weefsel) in het woonuitbreidingsgebied aan Geelstraat; - het reserveren voor de latere termijn van het woonuitbreidingsgebied Pipelveldje en van het binnengebied Beekkant; - het sterker beschermen van de beekvallei en het realiseren van een samenhangend parkgeheel aan de zuidwestrand van het dorp; - het realiseren van jeugdlokalen, bij voorkeur in de zuidelijke recreatiezone; - het heraanleggen van de twee centrale pleinen en de tussenliggende centrale as; - het aanbrengen van twee ‘poorten’ die automobilisten aan de rand van de kern laten aanvoelen dat ze het woongebied binnenrijden; - het verkeerstechnisch ordenen van de horeca-strip langs Luikersteenweg. 3.3.10. Gelinden – Groot-Gelmen - Engelmanshoven Gelinden – Groot-Gelmen - Engelmanshoven wordt een groot dorpengeheel ... - een van de agrarische activiteitencentra in het zuidelijke landbouwgebied, met een specifieke landschappelijke rijkdom van hoogstamboomgaarden en mergeldagzomen; - met twee iets grotere en zeer aantrekkelijke dorpen (Gelinden en Groot-Gelmen) en twee straatgehuchten (Engelmanshoven en Vrijheers), onderling verbonden door gedeeltelijke linten waartussen de openheid van de plateaus voelbaar aanwezig blijft; - aangehaakt aan de valleien van Herk en Fonteinbeek met hun natuurgebieden en kasteelpark; - met de barrièrewerking van het verkeer op Luikersteenweg blijvend, maar ingeperkt, aanwezig; - met de doortocht van Gelinden (lagergelegen in de ‘zonk’ naar de Herkvallei) die met zijn aantrekkelijke wanden van vierkantshoeven als een baken aan de oostelijke inkom van de gemeente fungeert; - met aantrekkelijke dorpspleinen in Groot-Gelmen (achter de kerk) en in Gelinden (aan de kerk en aan het oude gemeentehuis);


r307-42

- 128-

-

-

-

-

waar bijkomende woningen in het bestaande weefsel en in een binnengebied worden ingepast en sociale huuren koopwoningen meer kansen krijgen dan in kleinere dorpen; waar de handelszaken in de omgeving van de twee dorpspleinen en landbouwbedrijven en kleinschalige (ambachtelijke) bedrijven in de vier woonkern aangepaste ontwikkelingsmogelijkheden krijgen; met kleine recreatiezones aan de bestaande voetbalvelden in de twee dorpen; met de bestaande, en westwaarts te verschuiven lokale bedrijvenzone aan de oostrand van Gelinden (uit de Herkvallei weg en met opname van de aanwezige bedrijfsgebouwen); en op twee punten aangetakt aan Luikersteenweg en het hoofdwegennet.

Kaart 16l is de structuur- en interventieschets voor Gelinden – Groot-Gelmen – Engelmanshoven. De structuurschets geeft in het vlak de ruimtelijke krachtlijnen van dit toekomstbeeld weer. De interventieschets is hiermee gecombineerd: deze geeft met de bovenopliggende volumes de belangrijkste ingrepen aan die nodig zijn om dat toekomstbeeld te bereiken. Naast de reeds genoemde zijn dat vooral : - het realiseren van sociale huuren koopwoningen (bovenop deze vermengd in het bestaande weefsel) in de woonuitbreidingsgebieden aan Sleeweg (centraal deel) en Wijngaerdveld (klein oostelijk deel); - het reserveren voor de latere termijn van de overige delen van deze woonuitbreidingsgebieden; - het niet bebouwen en ontwikkelen van natuurgebied van het woonuitbreidingsgebied Bloemenstraat; - het afwerken van de doortocht van Gelinden als baken aan de inkom van de gemeente met visuele versmalling van de rijweg (snelheidsremmend) en het inbrengen van een stevige middenberm (bijv. met een centrale bomenrij) die op een aantal plaatsen vlotter en veiliger oversteken garandeert; - het aanleggen van een nieuw dorpsplein in Groot-Gelmen (nabij parochiecentrum, school en taverne) aan Kloosterstraat – Bergstraat en het opwaarderen van de twee dorpspleinen in Gelinden en van het voorplein aan Helshovenstraat in Groot-Gelmen; - het realiseren van agrarische activiteitenzones (waarschijnlijk) ten noordwesten van de dorpskern van Groot-Gelmen en ten zuidwesten van de dorpskern van Gelinden; - het beschermen van de vier gehelen van hoogstamboomgaarden aan noordelijke en zuidelijke dorpsranden van Groot-Gelmen en aan de oostelijke en zuidelijke dorpsranden van Gelinden; - het beschermen van de holle wegen ten noorden en zuiden van Groot-Gelmen; - het aanbrengen van zeven ‘poorten’ die automobilisten aan de rand van de kern laten aanvoelen dat ze het woongebied binnenrijden. 3.3.11. Aalst Aalst wordt een middelgroot dorp ... -

-

een van de agrarische activiteitencentra in het zuidelijke landbouwgebied, met een beperkt recreatief profiel; aangehaakt aan de Melsterbeek, die als een groen lint door het dorp en naast het dorpsplein aan de kerk stroomt;


r307-42

- 129-

waar bijkomende woningen in het bestaande weefsel worden ingepast; waar de handelszaken in de omgeving van het dorpsplein en landbouwbedrijven en kleinschalige (ambachtelijke) bedrijven in de hele woonkern aangepaste ontwikkelingsmogelijkheden krijgen; - met een lokaal recreatiegebied (voetbal, ...) aan de zuidrand van het dorp en een groot recreatiegebied op de rand van het domein van Brustem ten westen van het dorp dat als centrum voor sociaal en jeugdtoerisme mee de dorpskern versterkt; - met een snelle fietsroute naar de stad en aangetakt aan de regionale fietsroute op Romeinse weg; - en voor de auto’s via Borgwormsesteenweg aangetakt op Luikersteenweg en het hoofdwegennet . -

Kaart 16m is de structuur- en interventieschets voor Aalst. De structuurschets geeft in het vlak de ruimtelijke krachtlijnen van dit toekomstbeeld weer. De interventieschets is hiermee gecombineerd: deze geeft met de bovenopliggende volumes de belangrijkste ingrepen aan die nodig zijn om dat toekomstbeeld te bereiken. Naast de reeds genoemde zijn dat vooral : - het realiseren van een agrarische activiteitenzone (waarschijnlijk) ten oosten van de dorpskern; - het uitbreiden van de recreatiezone ten zuiden van het dorp, met respect voor de beekvallei en met mogelijkheden voor voetbal en jeugdinfrastructuur; - het openstellen van wegenis op de rand van het domein van Brustem voor een snelle fietsverbinding naar de oostelijke groene schakel en de stad; - het sterker beschermen van de beekvallei en het realiseren van een groen lint erlangs doorheen het dorp; - het beschermen van de holle wegen ten westen van de dorpskern; - het aanbrengen van twee ‘poorten’ die automobilisten aan de rand van de kern laten aanvoelen dat ze het woongebied binnenrijden. 3.3.12. Kerkom Kerkom wordt een klein dorp ... -

-

-

-

met toeristische uitstraling vanwege de aantrekkelijke dorpskern, de brouwerij, de kasteelparken en naastgelegen toegankelijke bossen temidden de weidse landbouwplateaus; aangehaakt aan de Cicindria, met het dorpsplein aan de beek, en aanleunend tegen de oostelijke hellingen; waar bijkomende woningen in het bestaande weefsel worden ingepast; waar landbouwbedrijven en kleinschalige (ambachtelijke) bedrijven in de hele woonkern aangepaste ontwikkelingsmogelijkheden krijgen; met de zuidelijke groene schakel als een snelle fietsroute naar de stad; en voor de auto’s via Naamsesteenweg aangetakt op het hoofdwegennet en de stad.

Kaart 16n is de structuur- en interventieschets voor Kerkom. De structuurschets geeft in het vlak de ruimtelijke krachtlijnen van dit toekomstbeeld weer. De interventieschets is hiermee


r307-42

- 130-

gecombineerd: deze geeft met de bovenopliggende volumes de belangrijkste ingrepen aan die nodig zijn om dat toekomstbeeld te bereiken. Naast de reeds genoemde zijn dat vooral : - het realiseren van een agrarische activiteitenzone (waarschijnlijk) ten zuidwesten van de dorpskern; - het bestemmen van een recreatiezone (voetbal) ten zuiden van het dorp; - het openstellen van wegen op het domein van Brustem voor de zuidelijke groene schakel (met korte tijdelijke onderbrekingen bij vliegmanoeuvers); - het verbinden van de bossen van het domein van Brustem en deze ten oosten van de wijk; - het beschermen van de holle wegen ten oosten en ten zuiden van de dorpskern; - het beschermen van het geheel van hoogstamboomgaarden aan de zuidoostelijke dorpsrand; - het aanbrengen van twee ‘poorten’ die automobilisten aan de rand van de kern laten aanvoelen dat ze het woongebied binnenrijden. 3.3.13. Bevingen Bevingen wordt een klein dorp ... -

-

-

-

-

met een in verhouding grote landbouwactiviteit; dat voor de uitdaging staat om met een vermenging van woningtypes en bevolkingsgroepen in de nieuwe woonzone van het vroegere militaire domein en in de bestaande kern en lint stapsgewijze uit te groeien tot één nieuw geheel; dat is aangehaakt aan de vallei van de Cicindriabeek en aan het kasteelpark dat een centrale plaats in het nieuwe dorp inneemt; waar de druk van het autoverkeer op een lager en normaal peil ligt na de uitbouw van een nieuwe N 80 tussen stad en autosnelweg; dat voor handelszaken en voorzieningen sterk is aangewezen op de kernstad; waar bijkomende woningen in het bestaande weefsel (van de drie delen) worden ingepast; waar landbouwbedrijven en kleinschalige (ambachtelijke) bedrijven in de hele woonkern aangepaste ontwikkelingsmogelijkheden krijgen; met de zuidelijke groene schakel en de Romeinse weg als aantrekkelijke fietsroutes nabij; en voor de auto’s langs Naamsesteenweg en rechtstreeks aan Montenakenweg aangetakt op het hoofdwegennet en de stad.

Kaart 16o is de structuur- en interventieschets voor Bevingen. De structuurschets geeft in het vlak de ruimtelijke krachtlijnen van dit toekomstbeeld weer. De interventieschets is hiermee gecombineerd: deze geeft met de bovenopliggende volumes de belangrijkste ingrepen aan die nodig zijn om dat toekomstbeeld te bereiken. Naast de reeds genoemde zijn dat vooral : - het openstellen van (delen van) het kasteelpark ten behoeve van de dorpsbewoners en aantrekkelijke verbinding(en) voor zacht verkeer tussen beide delen van het dorp; - het realiseren van een stapsgewijze menging van woningtypes in beide delen van het dorp met inbreng van sociale huuren koopwoningen; - het sterker beschermen van de beekvallei; - het aanbrengen van twee ‘poorten’ die automobilisten aan de rand van de kern laten aanvoelen dat ze het woongebied binnenrijden.


r307-42

- 131-

4.

Gewenste functionele structuur

Naast een goede ruimtelijke structuur is het voor de leefbaarheid van Sint-Truiden als geheel ook belangrijk dat nagedacht wordt over een gewenste functionele structuur. Deze moet de hiërarchie van de verschillende delen in de gemeente duidelijk maken en aangeven welke voorzieningen op welke niveaus logischerwijze voorhanden moeten zijn. Dit is van groot belang om de leefbaarheid van een aantal dorpen te vergroten en om een antwoord te kunnen geven op het vrij algemene ongenoegen van de dorpen dat zij zich in de steek gelaten voelen.

4.1.

Leefbaarheidsniveaus van dorpen

Uit analyses en de gesprekken met bevoorrechte getuigen blijkt dat de kerkdorpen verschillen qua grootte en qua aanwezigheid van een handelsapparaat en van gemeenschapsvoorzieningen. Voor een leefbaar, onafhankelijk dorp zijn economische en sociaal-culturele voorzieningen tezamen op een zekere schaal noodzakelijk. Van der Haegen en Pattyn en Schreurs noemen hier een bakker, een algemene voedingswinkel, een slager, een café, een kleuterschool, een lagere school, minstens één werkende vereniging met infrastructuur en een kerk. Hieraan kunnen nog eenvoudige administratieve en welzijnsdienstverlening, toegang tot bibliotheek en post worden toegevoegd. Het Nationaal Instituut voor Vestigingsbeleid en Bedrijfsadvies hanteert als zeer benaderende norm voor de economische leefbaarheid van een winkel met basisproducten (voeding, bakker, slager) een kern met ca. 600 gezinnen. Dit aantal kan variëren naargelang de streek, de verspreiding van de bebouwing, de nabijheid van beter uitgeruste kernen. In Sint-Truiden behoren Zepperen, Brustem en Velm tot deze groep van onafhankelijke kernen zowel qua aantal gezinnen als in de praktijk. In het dorpengeheel GelindenEngelmanshoven-Gelmen wonen er voldoende gezinnen voor en deze kernen gedragen zich -met een weliswaar beperkte uitrusting van een warenhuis- ook als economisch onafhankelijke kernen van de stad. Het aantal gezinnen in de andere dorpen ligt behoorlijk onder deze norm. Het heeft dus weinig zin bepaalde dorpen sterk te laten groeien om zo een voldoende draagvlak voor basiswinkels te creëren. De economische leefbaarheid van een aantal handels- en horecazaken in de dorpen wordt versterkt door de aantrekking van toeristen langs de auto-, fietsen wandelroutes. Dit aspect neemt in de toekomst waarschijnlijk nog toe. Voor de leefbaarheid van elke dorp, ook het kleinste, is de aanwezigheid van een aantal gemeenschapsvormende elementen van belang. Traditioneel heeft de kerkgemeenschap hierin een belangrijke rol gespeeld, maar deze taant. Actuele gemeenschapsversterkende krachten zijn in de eerste plaats scholen en in mindere mate sportverenigingen en mogelijkheden (infrastructuur) voor het verenigingsleven. Daarnaast is het voor specifieke groepen dorpsbewoners die niet dagelijks in de stad komen (bejaarden, thuiswerkende moeders, kinderen) belangrijk dat een aantal diensten ook in of


r307-42

- 132-

nabij het dorp voorhanden zijn: een bibliotheekpost, een postloket, een vertrouwde contactpersoon voor administratieve en welzijnsdiensten. Deze laatste kan op verschillende manieren worden ingevuld, zoals met een voldoende ruime (halftijdse) zitdag van een ambtenaar die beschikt over een computer aangesloten op het netwerk van de betrokken stadsdiensten (bevolking, sociale zaken, O.C.M.W.) of met de wijkagent die als verbindingspersoon/boodschapper optreedt. Uiteraard is het voor de verschillende bevoegde overheden een onmogelijke zaak om al deze voorzieningen tot in de kleinste dorpskern te verzorgen. Een functionele hiërarchie van kernen geeft aan welk niveau van dorpen realistisch gezien over welke voorzieningen dient te beschikken.

4.2.

Hiërarchie van de kerkdorpen

Bijgaande tabel 8 geeft een voorstel weer van de economische uitrusting en het voorzieningenpakket die voor elk van de Truiense dorpen realistisch-gewenst zijn. Vier niveaus van dorpen worden onderscheiden: grote met meer dan 600 gezinnen, middelgrote met meer dan 250 gezinnen, kleine dorpen met meer dan 150 gezinnen en gehuchten met minder. Drie soorten voorzieningenpakketten worden onderscheiden: een goed pakket, een basispakket en een minimumpakket. Een goed pakket zou kunnen omvatten: - spreekuren van een ombudsman/vrouw (voor administratie, politie, OCMW) halftijds aanwezig; - een bibliotheekpost; - postdienstverlening, zij het in een postloket open in namiddag en vooravond, zij het in combinatie met andere dienstverlening of handel; - een kleuterschool en een lagere school, die beide dorpsgericht werken; - meerdere zalen en lokalen die voor alle gezindheden toegankelijk zijn. Een basispakket omvat: - een bibliotheekpost; - minstens een kleuterschool met dorpsgerichte werking; - een zaal en lokaal die voor alle gezindheden toegankelijk zijn. Een minimum pakket omvat een zaal of lokaal die voor alle gezindheden toegankelijk zijn. Om dit aanbod te kunnen realiseren, zijn experimenten met multi-disciplinaire dienstverlening gewenst: zo zou bijv. de dienstverlening van een postkantoor kunnen geleverd worden door de plaatselijke kruidenier die daarvoor een vergoeding ontvangt. Om de leefbaarheid van een aantal kleinere dorpen, waartussen toch zekere banden bestaan, te kunnen verhogen, wordt voorgesteld om ze als dorpengehelen te aanzien. Samen als dorpengeheel kunnen ze dan in een hogere categorie van uitrusting terecht komen. Deze bijkomende uitrusting wordt dan uiteraard maar in één van deze dorpen ontwikkeld. Het betreft de dorpengehelen Gelinden-Engelmanshoven(Vrijheers)-Gelmen, Wilderen-Duras,


r307-42

- 133-

Runkelen-Gorsem en Kortenbos-Senselberg. Zij kunnen als grote en middelgrote dorpengehelen aangezien worden.

Tabel 8. Hiërarchie van kerkdorpen ____________________________________________________________________________________ grootte

economisch

voorzieningen

welke dorpen welke afzonderlijk? dorpgehelen? ____________________________________________________________________________________ grote (≥ 2000 inw, ≥ 600 gez.)

onafhankelijk/ behoorlijke uitrusting

goed pakket (± onafhankelijk): Zepperen, - halftijds spreekuren ombudsf. en Brustem, wijkagent Velm - bibliotheekpost - postdienstverlening - kleuter- en lagere school - meerdere open zalen

Zepperen, Brustem, Velm, Gelinden+Engelm.+ Gelmen

middelgrote (≥ 800 inw, ≥ 250 gez.)

afhankelijk/ ± voldoende uitrusting

goed pakket (± onafhankelijk)

Wilderen, Ordingen, Aalst, Gelinden

Wilderen+Duras, Ordingen, Aalst, Runkelen+Gorsem, Kortenbos+Senselberg

kleine (≥ 500 inw, ≥ 150 gez)

afhankelijk

basispakket - bibliotheekpost - minstens een kleuterschool - minstens één open zaal/lokaal - wijkagent

Gelmen, Kerkom, Kerkom, Bevingen, Bevingen heel Kortenbos, Engelmanshoven

minimumpakket - één open zaal of lokaal

Halmaal, Duras, Runkelen, Gorsem, Metsteren

gehuchten (< 500 inw, < 150 gez)

afhankelijk

Halmaal, Metsteren

____________________________________________________________________________________

Wanneer de zitdagen en postloketten buiten beschouwing worden gelaten, beschikt de helft van de dorpen reeds over het voorzieningenpakket van zijn niveau. Het betreft Zepperen, Brustem, Velm, Wilderen/Duras, Gelinden/Engelmanshoven/Gelmen en Halmaal. Bij de meeste andere dorpen ontbreekt daarvoor één voorziening. Alleen Ordingen, Bevingen en Runkelen/Gorsem ontberen meerdere.


r307-42

- 134-

4.3.

Hiërarchie van de buitenwijken

Dezelfde redenering als voor de dorpen gaat ook op voor de buitenwijken van de stad, zij het dat het belang van een aantal gemeenschapsvoorzieningen hier minder groot is gezien de nabijheid ervan in de kernstad. Bijgaande tabel 9 geeft de hiërarchie van de buitenwijken weer.

Tabel 9. Hiërarchie van de buitenwijken ____________________________________________________________________________________ grootte economisch voorzieningen welke wijken ? ____________________________________________________________________________________ grote (≥ 2000 inw, ≥ 600 gez.)

onafhankelijk/ behoorlijke uitrusting

goed wijkpakket - evt. bibliotheekpost - postloket - kleuter- en lagere school - meerdere open zalen

Nieuw-Sint-Truiden

middelgrote (≥ 800 inw, ≥ 250 gez.)

afhankelijk/ ± voldoende uitrusting

basis-wijkpakket - kleuterschool - één open zaal en lokaal

Melveren/Terbiest

kleine linten (< 800 inw, < 250 gez.)

afhankelijk

geen pakket

Schurhoven/Zepperenweg

__________________________________________________________________________________________

Twee kleine buurten leunen sterk bij de kernstad aan en zijn te klein om als een afzonderlijke wijk te worden beschouwd. Lichtenberg / Aan den Bruxkensweg leunt sterk aan bij de stad. Het lint van Staaien hoort samen met de nieuw te ontwikkelen woonbuurt ‘Nieuw Stationskwartier’ bij het Stationskwartier maar leunt ook aan bij de Halmaalwijk. Tussen deze beide laatste is een betere verbinding, met een kleinere barrière van het spoor, gewenst.


r307-42

- 135-

VI. Projecten en maatregelen

Teneinde de uitgangsvisie en de daaruit volgende conceptelementen te realiseren zijn verschillende beleidsmaatregelen en projecten noodzakelijk. Deze hebben betrekking op het vastleggen en op het uitbouwen van de gewenste ecologisch-landschappelijke hoofdstructuur, van het gewenst woon- en leefkader, van de gewenste economische structuur, van de gewenste verkeersstructuur en van het gewenst beeld van de gemeente. Het planningsdecreet en het nieuwe decreet ruimtelijke ordening stellen zeer duidelijk dat het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan, net als de andere structuurplannen, geen rechtstreekse band met het vergunningenbeleid mag hebben. Om de ideeën en visies uit het structuurplan ook naar de burgers toe juridische kracht te geven, is een tussenstap vereist. In afwachting van de effectieve inwerkingtreding van het nieuw decreet op de stedenbouw en ruimtelijke ordening, kunnen een aantal opties uit het structuurplan rechtskracht krijgen door ze te vertalen in bestaande juridische instrumenten, bijv. door : − het gedeeltelijk in herziening stellen van het gewestplan; − het opstellen van een Algemeen Plan Van Aanleg (A.P.A.) of van Bijzondere Plannen van Aanleg (B.P.A.); − het opstellen van gemeentelijke (bouw)verordeningen. Na de inwerkingtreding van het nieuwe decreet ruimtelijke ordening betreft het de opmaak van ruimtelijke uitvoeringsplannen op de drie onderscheiden bestuursniveaus en het opstellen van (gemeentelijke) stedenbouwkundige en verkavelingsverordeningen. Een gedeeltelijke in herzieningstelling van het gewestplan schept op relatief korte termijn een juridische basis voor plannen. Beperking is dat men moet werken op gewestplanniveau met betrekking tot de aard van de gebieden en de bijbehorende voorschriften en dat de gemeente hiertoe alleen voorstellen naar het Vlaams Gewest kan formuleren. Het eigenlijke initiatiefrecht ligt bij het Gewest, de ontwerpbevoegdheid bij de A.R.O.H.M.-Afdeling Ruimtelijke Planning. Een A.P.A. of B.P.A.'s kunnen de bestemmingen verder verfijnen en detailleren. Het A.P.A. is interessant omwille van de aanpak op gemeentelijk niveau. Het heeft tot doel om het structuurplan juridisch te onderbouwen. Tevens kunnen een aantal aanverwante, ruimtelijke aspecten mee worden opgenomen. Nadeel is dat het A.P.A. een statisch instrument is en dat zijn alomvattendheid de goedkeuring ervan kan bemoeilijken; een verruimde variant is meer werkbaar. Het B.P.A. is een interessant document om welbepaalde ruimtelijke problemen aan te pakken maar niet om het structuurplan in zijn totaliteit een juridische grond te geven. Gemeentelijke verordeningen kunnen worden aangewend om de verschijningsvorm van nieuwe wijken en gebouwen te reglementeren. In het licht van het goedgekeurde nieuwe decreet op de stedenbouw en ruimtelijke ordening zal in navolgend deel steeds over gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen worden gesproken. In functie van de bepalingen van dit decreet, zal het stadsbestuur op het


r307-42

- 136-

betreffende moment oordelen welke het meest geschikte instrument binnen de dan geldende wetgeving is. Per maatregel wordt ook aangegeven of deze op het hypothetische kleinstedelijke gebied (S), op het hypothetische buitengebied (B) of op beide (S+B) van toepassing is. Dit hoofdstuk geeft de projecten en maatregelen aan zoals die uit het gehele structuurplanningsproces als zinvol naar voor komen. In een volgend deel worden deze scherper getoetst op hun haalbaarheid. Dan wordt een rangorde inzake prioriteit gemaakt. Er is voor geopteerd om in dit deel het pakket van projecten en maatregelen omwille van de samenhang ervan als een geheel weer te geven. Een aantal maatregelen en soms alleen de essentiële delen ervan worden als kernbeslissingen in het bindend gedeelte opgenomen. Alle (delen van) projecten en maatregelen die niet in het bindend gedeelte zijn opgenomen, hebben een richtinggevende waarde. Dit volledige overzicht van de projecten en maatregelen geeft de globale lijn aan waarbinnen het gemeentelijk ruimtelijk beleid zich de komende jaren zal afspelen. Gezien de prioriteitsstelling zullen niet al deze projecten en maatregelen aangepakt worden; ook kunnen er -gemotiveerd- andere bijkomen. Maar de hoofdmoot van de investeringen en tijdsinzet van personeel en beleidsmensen zal zich op dit pakket richten.

1.

Projecten en maatregelen aangaande de economisch structuur (ambacht en industrie, handel en landbouw, toerisme)

1.1.

Belangrijke gemeentelijke initiatieven

Maatregel 1.1: verdere uitbouw van de regionale bedrijventerreinen (S, initiatief: gemeente, uitvoering: gemeente en GOM) Deze uitbouw is, binnen de globale ruimtebalans voor Limburg, noodzakelijk om de behoefte aan een basis-economische activiteit in Zuid-Limburg te kunnen realiseren (zie informatief deel) en bestaat uit volgende drie elementen (zie ook kaart 18): - verdere afwerking en opvulling van de terreinen Zuid, Schurhovenveld en Melveren-oost; - uitbouw van het regionale deel (volgens gewijzigde gewestplan en in de omgeving van de toegang aan N 3) van het domein van Brustem op een kwaliteitsvolle en gefaseerde wijze. Het B.P.A. bouwt de nodige garanties voor een efficiënt ontsluitingssysteem gebaseerd op de ringweg, voor complementaire hoogwaardige en bij voorkeur luchtvaartgerichte bedrijvigheid, bio-industrie of bedrijvigheid met betrekking tot de fruitsector (bijv. vestiging van een veiling), voor aantrekkelijke architectuur en voor een goede afwerkingsrand (gebouwen en/of groen) naar de open ruimte van het amfitheater in. De oostelijke lob nabij de startbaan wordt voorbehouden voor minder hoogwaardige bedrijvigheid zoals breekwerven, grondwerkers, recyclagebedrijvigheid. De profilering van het domein van Brustem als hoogwaardig, luchtvaartgericht regionaal bedrijventerrein


r307-42

- 137-

stelt ook kwaltiteitseisen aan de inkom van het terrein vanaf N 3 en aan een grotere selectiviteit van de bedrijven die worden toegelaten. Meer specifiek is het zinvol de zone voor lokale bedrijvigheid aan de inkom van het domein eveneens zeer selectief in te vullen en mee op te nemen in het regionale bedrijventerrein; - reservering van enkele kleinere, goed ontsloten plekken voor hoogwaardige bedrijvigheid: de knopen aan de brug van Melveren en aan Zepperenweg. Deze worden maar aangesneden nadat de geschikte mogelijkheden in de bestaande zones en in het domein van Brustem zijn benut (dus niet voor 2007) en worden tot dan van onomkeerbare ontwikkelingen gevrijwaard. Een beperkte differentiëring van de regionale bedrijventerreinen kan worden doorgevoerd. In de gemengde bedrijvenzones vinden ook toeleverende en verwerkende agro-industriële bedrijven een plaats. Maatregel 1.2: strikte begeleiding van bestaande en nieuwe bedrijven in woonzones (S+B, gemeente, afhankelijk van hogere overheden voor Vlarem-klasse I- activiteiten) Vermenging van bedrijven met het wonen wordt geaccepteerd en gestimuleerd zowel in de stadswijken als in de kerkdorpen, uiteraard voor zover het bedrijven betreft die vermengbaar zijn. Criteria hiervoor kunnen in een afzonderlijke gemeenteraadsbeslissing, maar ook in de bouwverordening worden vastgelegd. Mogelijke criteria –verder uit te werken, en waarschijnlijk ook te differentiëren naargelang de grootte en aard van het dorp- zijn : - de grootte van een bedrijf (2000 m² voor bestaande en 400 tot 1000 m² voor nieuwe bedrijven lijkt wel een maximum om nog van vermenging te kunnen spreken) en de inschatting van de uitbreidingsverwachtingen en -mogelijkheden; - de aard van een bedrijf en de mogelijke gevaren en hinder (alleen bedrijven van de -minst hinderlijke- Vlarem-klasse 3 en een reeks soorten bedrijven van Vlarem-klasse 2 voor zover hun totale geïnstalleerde drijfkracht beneden de 100 kW ligt wanneer Vlarem de drijfkracht als criterium hanteert, namelijk de inrichtingen voor vaste brandstoffen, diamant, dranken, drukkerijen, farmaceutische stoffen, fotografische producten, garages en parkeerplaatsen, voorwerpen uit metaal, motoren met inwendige verbranding, waren uit papier of karton, opslag van zout, rouwkamers, textiel, wasserijen, winkels, ziekenhuizen en tenslotte voedingsnijverheid en -handel met uitsluiting van slachthuizen, smelterijen, bereiding van voedingsvetten, branderijen voor koffie of chicorei). In de kerkdorpen zijn ook de land-, tuinbouw- en fruitteeltbedrijven toegelaten; - de verkeersstroom, hetgeen vooral speelt vooral in woonstraten (daar geen transportbedrijven, geen nieuwe bedrijven met meer dan 50 personeelsleden, geen bedrijven die door bezoekers en leveranciers het aantal bewegingen in de straat en in de aanpalende woonstraten, uitgedrukt in personenwagen-equivalenten per dag, met meer dan 100 stuks of met meer dan een kwart doen toenemen). Om deze vermenging in de praktijk mogelijk te maken worden, waar het ruimtelijk kan, een aantal plekken en zones in de kernen, en langsheen de toegangswegen ernaartoe aanduiden waar een grotere bouwdiepte voor bedrijven mogelijk is (bijv. tot 100 m, afhankelijk van de plaatselijke context). Criteria van deze aard en de zones met een mogelijke grotere bouwdiepte worden in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan opgenomen; de B.P.A.’s in en rond de binnenstad bevatten reeds soortgelijke bepalingen en laten er ambachtelijke bedrijvigheid toe.


r307-42

- 138-

Drie deelmaatregelen zijn voor een goede en strikte begeleiding van de vermenging van wezenlijk belang. 1. Een strikte naleving van de milieunormen. Het stadsbestuur zal hierop mee toezien en hierover de nodige adviezen geven. 2. Het opleggen van omgevingsrapport bij elke (ver)bouwaanvraag van een bedrijf van Vlarem-klasse 2 en/of groter dan 400 m² in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan. In dit omgevingsrapport zal het bedrijf aantonen dat de hinder naar de omgeving beperkt is en dat de nodige ruimtelijke maatregelen worden genomen om dit zo te maken, te houden. Dit omgevingsrapport en de uitvoering ervan worden door de gemeente als een toetssteen voor het beoordelen van de activiteiten gehanteerd. 3. Het organiseren van een regelmatig (drie tot vijfjaarlijks) overleg tussen gemeente en elk bedrijf om te peilen naar de toekomstperspectieven en om eventuele afspraken te maken voor herlokalisatie. Ook omwonenden worden op een gepaste wijze bij een dergelijk overleg betrokken. Maatregel 1.3: uitbouw van enkele lokale bedrijventerreinen voor vrijwillige herlocaties van bestaande bedrijven en voor nieuwe bedrijven met een lokale reikwijdte (S, gemeente) Dergelijke kleine bedrijvenzones voor niet-milieubelastende activiteiten zijn bedoeld voor de herlocatie van aanwezige, niet-vermengbare bedrijven uit de woonzones in de gemeente, maar daarnaast ook voor nieuwe ambachtelijke productie- of verwerkingsbedrijven, ook agroindustriële bedrijven, met een lokale reikwijdte. Volgens de uitgevoerde gedetailleerde inventarisaties zijn in totaal 12 werkende (veelal kleinschalige) ambachtelijke en industriële bedrijven in de hele gemeente zonevreemd gelegen en om ruimtelijke redenen niet op hun huidige locatie te handhaven. Het betreft alle metaalconstructiebedrijven, garages en autowerkplaatsen en producenten en handelszaken in bouwmaterialen, met een huidige oppervlakte van in totaal ca. 7 ha. Minstens voor deze bedrijven moet herlokalisatiemogelijkheid (in totaal voor ca. 12 ha, uitbreidingsmogelijkheden inbegrepen) aanwezig zijn. Deze herlokalisaties worden niet verplicht maar gebeuren, binnen het kader van de vigerende vergunningenregels, op vrijwillige basis. Als lokale bedrijvenzones worden (verder) ontwikkeld : - de zone aan Fabrieksstraat/Tiensesteenweg; - de westelijke LO-zone in het domein van Brustem; - Zepperenweg-west; - (na het opnemen van de oostelijke LO-zone in het domein van Brustem in het regionale bedrijventerrein): de zone Groenstraat-oost, te ontwikkelen als afwerkrand aan het regionale bedrijventerrein Schurhovenveld. Geopteerd wordt om deze zones compact, aan een hoge dichtheid (minstens een derde, bij voorkeur twee derde van elk perceel bebouwd, en waar mogelijk met gesloten of gekoppelde bebouwingen) te ontwikkelen om ze beperkt in omvang te kunnen houden. Waar er


r307-42

- 139-

desondanks toch open ruimte in en om bedrijven aanwezig is (in buffers, parkeerterreinen, ...) is aandacht voor natuurontwikkeling en natuurlijk beheer aangewezen. De toegangen tot deze zones worden geconcentreerd en beperkt in aantal; de parkeerterreinen ervan worden zo veel mogelijk gezamenlijk en polyvalent bruikbaar gemaakt. De bestaande lokale bedrijvenzones in Duras, Melveren, Zepperen, Brustem en Gelinden blijven aanwezig voor lokale ambachtelijke bedrijvigheid. Maatregel 1.4: de oost-west-gerichte handelsas in de kernstad versterken en verder uitbouwen (S, gemeente) Handelsactiviteiten van vooral kleinhandel en middelgrootwinkels (tot 400 m³) en een aantal grootwinkels (tot 1.000 m²) worden gestimuleerd en krijgen ruimtelijke mogelijkheden (toegelaten oppervlakte, bouwdiepte, …) in de hoofdstraten in een brede as tussen station en Brustempoort: Nieuw Stationsplein, Stationsplein, Stationsstraat, Stapelstraat, Diesterstraat, Markt, Luikerstraat, Europaplein en bouwblok Brustempoort tot net over de ring (Festraetstraat), met enkele kleine zijtakken aan Naamsestraat, Ridderstraat/Hamelstraat en Kattenstraat. Dit wordt in B.P.A.’s vastgelegd. Buiten deze as en in de dorpen kunnen bestaande kleine concentraties van handelszaken en aanwezige middelgrootwinkels en/of de randen van een te versterken dorpsplein een soortgelijke ruimtelijke stimulans krijgen (selectief om het draagvlak van de omliggende buurten niet te overtillen en een kern/handelsversterkende concentratie mogelijk te maken); stimulansen door ruimere bebouwings- en bestemmingsmogelijkheden worden niet gegeven langs verbindingswegen. Individuele kleine handelszaken kunnen zich overal in het weefsel van de stadwijken en dorpen vestigen. Deze mogelijkheden en randvoorwaarden worden in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan vastgelegd. Maatregel 1.5: ruimtelijke steunmaatregelen aan de landbouw en het fruit (B, gemeente) De toekomst van de landbouw en fruit wordt grotendeels bepaald door de markt en door het beleid op hoger niveaus (Vlaams, federaal, Europees). De rol van de gemeente is zeer beperkt, aanvullend. Toch dient de gemeente, gezien het belang van de sector, een ondersteunende rol op te nemen. Dit kan op verschillende, verder te onderzoeken en uit te werken, manieren : - bieden van mogelijkheden tot behoud en modernisering voor landbouwbedrijfsgebouwen in de dorpen, binnen een aantal minimumregels aangaande het uitzicht (vast te leggen in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan); - bieden van mogelijkheden voor nieuwe beschermingsinstallaties voor de gewassen (constructies die om teelttechnische redenen worden aangebracht zoals hagelnetten, windmolens, … beschermtunnels (met tijdelijke vergunningen)), binnen een aantal minimumregels aangaande het uitzicht, bijv. sierlijke vormen van nettenstructuur of molen, dan wel het gebruik van groene hagelnetten die nauwelijks opvallen in het landschap. Op


r307-42

- 140-

de bouwvrije zones van de plateaus (zie maatregel 3.8 en kaart 13), waar vooral akkers en fruitplantages voorkomen, worden geen manshoge of hogere tunnels toegelaten, wel lage tunnels voor kleinfruit, hagelnetten (voor zover niet op de hoogste delen en heuvelruggen van de plateaus) en windmolens. In landschappelijk waardevol agrarisch gebied en op de plateaus wordt bijzondere aandacht aan de vormgeving, de onderlinge inplanting en de inpassing in het landschap van de eventuele constructies besteed (alle regels vast te leggen in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan); - aanleg en onderhoud van landbouwwegen en sloten; - afweren van bebouwingsdruk op een reeks in gebruik zijnde landbouwgronden door fasering van woonuitbreidingsgebieden voor de latere termijn en door herbestemming van een aantal achterhaalde functies zoals bijv. het ontginningsgebied ten oosten van Velm, de zone voor gemeenschapsvoorzieningen aan Bornedries, … (zie ook maatregel 3.7); - het creëren van duidelijkheid over de ligging van de gronden en de oppervlakten ervan (in verhouding tot het totale areaal zeer beperkt) waar landbouw medegebruikers (recreatie, natuur, …) krijgt (zie ook maatregelen 3.1 en 3.3); - medebepleiten bij het Vlaams Gewest om bij de toekomstige afbakening van de agrarische structuur op het grondgebied van Sint-Truiden beduidend minder agrarische zones uit het gewestplan te schrappen dan de 7 % gemiddeld in Vlaanderen, omwille van het specifieke karakter en het belang van de fruitsector in Sint-Truiden. Argumenten hiervoor zijn : . de zeer goede landbouwgrond; . de dynamiek van de fruitsector waarin Sint-Truiden (met een tiende van de fruitteelt in Vlaanderen) een topplaats opneemt; . de verhoudingsgewijze veel geringere afname van het aantal landbouwbedrijven en de oppervlakte cultuurgrond dan gemiddeld in Vlaanderen (daling van de oppervlakte akkerland, grasland en boomgaarden met 2,7% in periode 1991-1996, tegenover 4,1% in Vlaanderen). Maatregel 1.6: bestemmen en ontwikkelen van agrarische activiteitenzones in de nabijheid van dorpen (B, gemeente) Om louter agrarische bedrijfsgebouwen, waarvan een geïsoleerde inplanting op de zuidelijke plateaus niet meer wenselijk is (cfr. maatregel 3.8), mogelijkheden te geven, worden in deze gebieden nabij de dorpen en zoveel mogelijk aansluitend bij de woonbebouwing een agrarische activiteitenzone afgebakend en ingericht. Ook in het noordwestelijke verbindingsgebied kunnen dergelijke agrarische activiteitenzones nabij de dorpen worden uitgebouwd, om de aantrekkelijkheid van het waardevolle landschap zo min mogelijk te schaden. Deze zones zijn niet bedoeld voor para-agrarische bedrijvigheid zoals verkoop van landbouwproducten, het onderhoud van landbouwmachines (die kunnen doorgaans in de dorpskern verweven worden), maar voor stallingen (binnen de Vlarem-normen), schuren, koelloodsen, palettenopslagruimten, en dergelijke die nabij de bedrijfszetels geen ruimten meer vinden, alsook voor nieuwe of geherlokaliseerde bedrijfszetels. Het uitvoeringsplan dat een agrarische activiteitenzone afbakent, wordt zo uitgewerkt dat dergelijke inrichtingen er de nodige vergunningen kunnen bekomen. Rekening houdend met een mogelijke, maar thans ingeperkte ontwikkeling naar bijkomende koelloodsen die tot maximaal 20 ha op het hele


r307-42

- 141-

grondgebied zou kunnen innemen, worden deze agrarische activiteitenzones beperkt tot 1 à 3 ha. Hiermee wordt gekozen voor een gespreide, kleinschalige inpassing in de structuur van het buitengebied. Zij worden in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan vastgelegd, tezamen met minimale regels over het uitzicht van deze bedrijfsgebouwen en over de randafwerking van de zone. De hoofdbestemming van deze zones is een agrarische bestemming. De locaties worden, na gedetailleerd onderzoek bepaald, maar zijn in principe aan de dorpsrand, aan de lage kanten van de plateauhellingen (uit het zicht) en buiten valleien en overgangszones van grote gehelen natuur gelegen. De dorpen die ervoor in aanmerking komen zijn Brustem, Gelmen, Gelinden, Engelmanshoven, Aalst, Kerkom, Bevingen, Velm (op de zuidelijke plateaus), Wilderen-Duras (op plateau en in gebied met verbindingscorridors), Runkelen-Gorsem en Kortenbos (gebied met verbindingscorridors) en zo nodig ook Zepperen. Bijgaande kaart 18 geeft een eerste proeve weer. Deze agrarische activiteitenzones kunnen worden ontwikkeld door de gemeente, een collectief van landbouwers of een particuliere ondernemer. Vermits Vlarem II geen afstandsregels voor gesloten en bescheiden varkens- of runderhouderijen ten opzichte van landelijke woonzones oplegt en voor pluimveehouderijen slechts beperkte afstanden 29, komen deze agrarische activiteitenzones ook voor dergelijke bedrijvigheden in aanmerking; voorkeur gaat hierbij uit naar de buitenste randen van de voorgestelde zones van de dorpskern weg, en in het bijzonder de randen van de zones die ten oosten van de dorpskern zijn gelegen (met name Gorsem, Aalst en Brustem in de eerste proeve). Ook deze elementen worden in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan vastgelegd. Maatregel 1.7: stimuleren en uitbouwen van goede toeristische verblijfsinfrastructuur (S+B, gemeente en anderen) Sint-Truiden heeft voldoende toeristische potenties opdat meerdaags- en weekeindtoerisme een haalbare kaart zouden zijn. De uitbouw van een goede stedelijke camping op het bestaande, op te waarderen terrein van Bautershoven of op het domein van Brustem nabij de zuidelijke groene schakel (in de aanwezige recreatiezone) kan een wezenlijke stimulans zijn voor het aantrekken van een segment natuur- en cultuurminnend toeristisch publiek dat heden geen aanbod in Sint-Truiden heeft. Mogelijk kan de stad in de uitbouw hiervan het voortouw nemen. Ook de uitbouw van een open centrum voor jongeren- en gezinsvakanties (cfr. centrum Hoge Rielen in de Antwerpse Kempen) op het domein van Brustem (zijde Aalst) kan een interessante verrijking van het aanbod zijn die zo mogelijk vanuit het Vlaams Gewest kan worden gerealiseerd. Mogelijkheden tot ombouw en gebruik van geheel of gedeeltelijk vrijgekomen hoevegebouwen in landbouwgebied en in woonzones voor verblijfstoerisme, hoevetoerisme, recreatieverblijven, horeca en/of educatieve functies (kinderboerderijen, ponyfarms, musea of educatiecentra met betrekking landbouw of natuur, …) dienen te worden gecreëerd. In de woonzones (waarin het merendeel van de hoevegebouwen zijn gelegen) zijn deze verschillende nieuwe functies mogelijk. In het landbouwgebied is alleen hoevetoerisme op 29

Vlarem II bepaalt geen afstandregels voor bestaande of nieuwe inrichtingen met minder dan 1.800 varkens; voor bestaande of nieuwe pluimveebedrijven is een afstand van 50 tot 75 m verplicht.


r307-42

- 142-

actieve boerderijen wenselijk en zijn in waardevolle hoevegebouwen (een twintigtal vierkantshoeven, aangegeven op kaart 8) -na stopzetting van de landbouwactiviteit- wonen, verblijfstoerisme of een educatieve functie wenselijke functies. Een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (bouwverordening) is hiervoor een geschikt instrument. Bovenal is een lichte uitbouw en differentiëring van het hotelaanbod (in verschillende prijsen kwaliteitsklassen) door de privé-sector aangewezen om een verscheiden publiek te kunnen trekken.

1.2.

Andere initiatieven

-

Behoud en versterking van specifiek middelbaar en hoger onderwijs inzake fruitteelt in Sint-Truiden.

-

Uitbouw (gidsen, bewegwijzering, …) van twee culturele bezoekroutes doorheen de kernstad en omgeving: een religieuze route tussen Sint-Pieterkerk en Begijnhof en een industriële route tussen de stokerij in Wilderen en de hoogwaardige bedrijven in de bedrijvenzone Schurhovenveld.

-

Uitbouw van een sporten manifestatiegebouw op schaal van Sint-Truiden, dit wil zeggen ten behoeve van de hele gemeente en de omliggende regio zuidwest-Limburg. Een evenementenhal op een ruimere, provinciale schaal zoals de Hasseltse Grenslandhallen gaat het draagvlak van de gemeente te boven en is daarom slechts wenselijk wanneer zij in belangrijke mate themagericht is op luchtvaart en technologie (in het kader van het themapark), hetgeen als een zinvolle optie wordt aangezien. Wanneer een dergelijke hal gekoppeld wordt aan het luchtvaartgebeuren in Brustem en effectief regelmatig in functie daarvan wordt benut (shows en presentaties, tentoonstellingen en multimediale voorstellingen in het kader van een themapark rond luchtvaart en technologie, …) fungeert dit door het unieke karakter van de vliegveldinfrastructuur evident op een ruimere (minstens provinciale) schaal. Een ruim gebouw met een grote bezoekerscapaciteit is dan waarschijnlijk aangewezen. Om dit maximaal als een versterkend element voor de stad te kunnen benutten (en niet als een uithollend element), worden er geen horeca- en handelszaken rond een luchtevenementenhal uitgebouwd, maar wordt bij manifestaties een goede collectieve verbinding met de binnenstad (en het station) verzorgd. Deze mogelijkheden en voorwaarden worden in het B.P.A. voor de ontwikkeling van het domein van Brustem vastgelegd. Zo een manifestatiegebouw niet kan worden gekoppeld aan het luchtvaartgebeuren, heeft ze een regionale functie. Een dergelijk gebouw heeft een middelgrote omvang (in orde van grootte 5000 m² grondoppervlakte, vergelijkbaar met soortgelijke gebouwen in andere steden, bijv. Arenahal in Deurne). Het is in de eerste plaats bedoeld voor sport; bijkomend kunnen er manifestaties zoals (ruil)beurzen, happenings, fuiven en optredens plaatsvinden, deze laatste voor zover ze de omgeving niet hinderen. Om hierbij sturend te kunnen optreden is een stedelijk beheer van een dergelijk gebouw noodzaak. Voor een dergelijk sporten manifestatiegebouw op schaal van Sint-Truiden is het gebied van de Veemarkt door zijn ligging vlakbij de andere voorzieningen en de horeca in de binnenstad en door de ruime aanwezigheid van parkeermogelijkheden de meest geschikte plek; een inplanting in


r307-42

- 143-

het domein van Brustem is vanuit haalbaarheidsoverwegingen eveneens een mogelijkheid (onder voornoemde beperkingen wat betreft nevenhoreca en –handelszaken). In geval een luchtevenementenhal in het domein van Brustem wordt gerealiseerd, dient een sportgebouw (kleiner en eenvoudiger, want zonder manifestatiemogelijkheden) nabij de kernstad (bij voorkeur aan Veemarkt) te worden ontwikkeld. -

Voor de periode na 2007 (wanneer een nieuwe provinciale taakstelling mogelijk bijkomende bedrijventerreinen in Sint-Truiden toelaat) kan onderzocht worden of er bij de vier grote dorpen(gehelen) ruimtelijk zinvolle mogelijkheden aanwezig zijn voor een kleine (ca. 2 ha) bedrijvenzone voor agro-industriële activiteiten (al dan niet gekoppeld aan een bestaande kmo-zone of aan een agrarische activiteitenzone), om alzo bovenop de vermenging in de woonzones tot een gebundelde spreiding van deze activiteiten binnen het buitengebied te komen. Dit onderzoek zal ter gelegenheid van de voorbereiding van een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan voor de betrokken dorpen gebeuren, in functie van een eventuele latere herbestemming (wanneer dit na gestructureerd overleg met de provincie ook kwantitatief kan gemotiveerd worden).

-

Opmaak van een sectoraal B.P.A. zonevreemde bedrijven voor de elf ambachtelijke bedrijven die in agrarisch gebied zijn gelegen en die aan de criteria (kunnen) beantwoorden om op hun huidige locatie aanwezig te blijven en te vernieuwen (zie beschrijving in punt IV.2.3 en kaarten 8). Dit sectoraal B.P.A. zal de voorwaarden waaronder dit kan gebeuren aangeven en vastleggen dat verdere uitbreiding niet meer kan.

2.

Projecten en maatregelen aangaande de woon- en leefstructuur (wonen, voorzieningen en recreatie)

2.1.


Maatregel 2.1: gefaseerd ontwikkelen van een aantal nieuwe woonlocaties in woonzones, met accent op de kernstad en haar directe rand (S+B, gemeente, sociale huisvestingsmaatschappijen, particuliere initiatiefnemers) Om aan de lokale behoeften en aan de taakstelling vanuit het provinciaal ruimtelijk structuurplan te kunnen voldaan is het noodzakelijk de eerstkomende periode (1997-2007) een reeks projecten voor bijkomende woningen (bovenop deze uit de voorraad) te ontwikkelen. Prioriteit gaat naar de woonprojectzones in de binnenstad en nieuwe woonzones in Nieuw Stationskwartier (nr. 1 op kaart 19) en Veemarkt (2). Daarnaast komen ook een aantal binnengebieden in de kernstad (Brustempoort (3), Kwadensteenweg (6)), in de buitenwijken (Meigaar Schurhoven (12)) en in de dorpen (Mussesteeg, Buitesteeg en Kogelsteeg in Brustem (16), Davidstraat en Steenberg in Velm (19), Hoge Weg Ordingen (24)) in aanmerking. In al deze gebieden is zowel particulier als openbaar initiatief gewenst. De weinige gebieden in de dorpen worden aan een minimale dichtheid van 15 woningen per ha ontwikkeld.


r307-42

- 144-

Maatregel 2.2: stimuleren en ondersteuning volkshuisvesting (S+B, gemeente, uitvoering: sociale huisvestingsmaatschappijen en sociale privéinitiatiefnemers) De gemeente zal de sociale huisvestingsmaatschappijen en eventuele geïnteresseerde privéinitiatiefnemers aanmoedigen en ondersteunen om de nodige kleinschalige projecten te ontwikkelen om aan de ingeschatte woonbehoeften inzake volkshuisvesting terzake (260 sociale huur-, 80 sociale koopwoningen en 50 sociale kavels in de periode 1997-2007) te voldoen. Prioriteit ligt hierbij op renovatie en op kleinere woningen voor bejaarden; uiteraard worden ook een aantal woningen voor mindervaliden voorbehouden. Op deze manier kan het bestaande patrimonium op een betere manier (voor volkshuisvesting) worden benut. Prioritaire projecten voor nieuwbouw (huur-, koopwoningen, eventueel kavels) de komende tien jaar (1997-2007) zijn : - een programma van aankoop en renovatie of vervangingsbouw van individuele panden of van kleine woninggroepen in het bestaande weefsel a rato van ongeveer 5 woningen per jaar; - de veertien projecten voor ca. 170 huuren koopwoningen die reeds door sociale huisvestingsmaatschappijen in voorbereiding zijn (cfr. tabel 21 uit de woonstudie); - drie projecten op geschikte gronden die reeds in overheidsbezit zijn (Het Dekken, Ziekeren-Tramstraat, militaire wijk Wilderen); - projecten voor ca. 120 bijkomende huuren koopwoningen en kavels in (een gedeelte van) de prioritair te ontwikkelen projectzones, binnengebieden van woonzones en woonuitbreidingsgebieden. Gedeelten van de gebieden aangegeven in maatregel 2.1 komen hiervoor in aanmerking, evenals de woonuitbreidingsgebieden in de buitenwijken (Lichtenberg Aan den Bruxkensweg (5 op kaart 19) en Schurhoven Bernissem (9)). Om ook de volkshuisvestingsbehoefte in de dorpen te kunnen beantwoorden, worden de eerstkomende tien jaar best ook aldaar een aantal delen van woonuitbreidingsgebieden ontwikkeld, hetzij door sociale huisvestingsmaatschappijen, hetzij door sociale privé-initiatiefnemers die groepswoningbouw (in de koopsector) aan vergelijkbare voorwaarden met de VHMvennootschappen realiseren. Het betreft volgende gebieden in de dorpen: zuidelijk deel van Het Dekken in Zepperen (15) voor ca. 15 won., deel (de helft) Geelstraat/Tomstraat in Brustem (18), zuidelijk deel Achter de kerk in Velm (20) voor ca. 15 won., deel van een woonuitbreidingsgebied in Duras (een kwart van woonuitbreidingsgebied Kasteelbos of de helft van een nieuw woonuitbreidingsgebied Kleine Vinnestraat (23bis)), centraal deel Sleeweg in Groot-Gelmen (26) voor ca. 10 won. Deze gebieden worden louter voor volkshuisvesting en aan een minimale dichtheid van 15 woningen per ha ontwikkeld. De bijgestelde woonprogrammatie uit de woonstudie geeft de gewenste locaties voor de woonontwikkeling op korte, middellange en lange termijn aan (zie kaart 19 met bijhorende nummering). Het stadsbestuur zal de sociale huisvesting voor de prioritaire projecten ondersteunen, onder meer door vooral in en rond de kernstad de bestemming van sociale woningbouw en kleinere woningen die voldoen aan de normen van de sociale huisvesting in de passende delen van de binnengebieden en projectzones in te schrijven.


r307-42

- 145-

Een principiële beslissing om de sociale huisvesting vanuit de stad ook financieel te ondersteunen en dit in de jaarlijkse begrotingen en in erfpachtverleningen of concessies van stadsgronden en –gebouwen aan voor sociale huisvesting betaalbare prijzen te concretiseren. In samenwerking met de sociale huisvestingsmaatschappijen een aankooppolitiek voeren voor die gebouwen en gronden die voor volkshuisvestingsprojecten op lange termijn interessant zijn. In dit kader past ook de principiële beslissing tot oprichting van een stedelijk grondbedrijf. Deze richt zich vooral op de kernstad en de direct aanpalende randwijken. De concrete modaliteiten ervan dienen uitgewerkt. Een beslissing om de lege en onderbenutte stadsgebouwen (grotendeels) te gebruiken voor volkshuisvesting. Maatregel 2.3: oprichting van een actief stedelijk woonbureau en opzetten projecten van systematische bouwblokrenovatie (S+B, gemeente i.s.m. sociale huisvestingsmaatschappijen) Versterken van de actuele informatieverstrekking naar particulieren door het opzetten van een actief stedelijk woonbureau dat gedurende de komende jaren een informatie- en ondersteuningscampagne naar (mogelijke) particuliere kandidaat-renoveerders organiseert. Dit vereist voorbereidend werk om de te verbeteren woningen nauwkeurig te lokaliseren en van daaruit de betrokkenen actief te gaan benaderen. De gebeurt bij voorrang in Binnenstad, Stationskwartier, Broekwijk, Oude Grevensmolenbuurt, Brustem, Zepperen, Groot-Gelmen en Aalst. Deze ondersteuning is een uitbreiding van de passieve informatieverstrekking die de gemeentelijke diensten nu reeds geven, naar een actieve aanpak. Zij behelst vooral begeleiding en een soepele administratieve opstelling bij renovatie-initiatieven. Een financiële stimulans (meer gerichte stedelijke aanvullende maar substantiële premie) voor wie het moeilijk heeft en gericht op enkele geselecteerde buurten is een zinvolle vervanging van de bestaande stadssubsidie van 6%, die aanvullend op de gewestelijke premies wordt gegeven. Vanuit dit stedelijk woonbureau kunnen in de vier stedelijke aandachtswijken en –buurten ook projecten van systematische bouwblokrenovatie worden opgezet en gecoördineerd; inbreng van de sociale huisvestingsmaatschappijen is hierin van belang. Maatregel 2.4: aanzetten en stimuleren tot aanpak van leegstand en verkrotting (S+B, gemeente) Het actief meewerken aan de Vlaamse belasting op leegstaande, verwaarloosde en onbewoonbaar verklaarde woningen en het heffen van gemeentelijke opcentiemen hierop. Naast de woongebouwen gaat hierbij ook bijzondere aandacht naar de leegstand van panden in winkelstraten. Om de betrokkenen nog meer tot positieve initiatieven aan te sporen is het zinvol dat de stedelijke diensten ter gelegenheid van de belastingaanslag met die eigenaars contact opnemen en hen informeren over de (steun)mogelijkheden.


r307-42

- 146-

Maatregel 2.5: voeren van een stimulerend beleid om bijkomende bouwkavels en woningen uit de voorraad op de markt te krijgen (S+B, gemeente) Het voeren van een aanschrijvingsbeleid naar eigenaars van meerdere braakliggende gronden in woonzones om hen aan te zetten hun gronden op de markt te brengen. Ook worden kandidaat-kopers die bij de stadsdiensten komen informeren naar eigenaars die interesse betonen doorgestuurd. Maatregel 2.6: aanleg van een aantrekkelijke openbare activiteitenruimte in elk dorp (B, gemeente) In de meeste kerkdorpen kan een aantrekkelijk dorpsplein worden uitgebouwd; in sommige is dit reeds gebeurd. Nog op te waarderen dorpspleinen zijn: kerkomgeving Melveren, de twee centrale pleinen in Brustem-dorp, de twee pleinen in Gelinden-dorp. Dorpen waar een nieuw dorpsplein te creëren is zijn: Kortenbos (de ruime basiliekomgeving), Gelmen (de ruimte aan Kloosterstraat/Bergstraat) en Kerkom (de ruimte aan de Cicindriabeek). In een aantal straatdorpen wordt niet één dorpsplein ingebracht, maar wel een aantal accenten in de loop van de straat. Dit is het geval in Halmaal (de noordelijke verbreding bij de herberg en aan de kerk), Duras (kruispunt) en Zepperen (de verbreding aan Stippelstraat/Stokstraat, de open ruimte tegenover Waterkuilstraat de verbreding voor school en oud gemeentehuis). Prioriteit ligt bij de grote dorpen (Zepperen, Brustem en Gelinden) en bij de dorpen die inwoners verliezen (Melveren en Gelmen). Maatregel 2.7: stapsgewijze realiseren van de ontbrekende voorzieningselementen in de dorpen(gehelen) en in de buitenwijken (S+B, gemeente) De gemeente stimuleert de stapsgewijze realisatie (en realiseert zelf daar waar er gaten zijn, rekening houdend met de aanwezige infrastructuur) de ontbrekende voorzieningen die in haar bevoegdheid liggen, met prioriteit op de zalen en scholen. Voor een goed post-aanbod wordt met creatieve voorstellen onderhandeld met het verantwoordelijke bestuur. Maatregel 2.8: optimaliseren van de speel- en sportvoorzieningen in de dorpen en wijken (S+B, gemeente) Behoudens in de gehuchten, worden de voetbalvelden mogelijkheden gegeven door herbestemming waar nodig van de bestaande inrichtingen tot recreatiezone. Dit is het geval in Duras, Melveren, Kortenbos, Groot-Gelmen, Gelinden (deel tegen de straat) en Aalst. In het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan dat hiertoe wordt opgemaakt (bijv. een sectoraal B.P.A. sport en recreatie voor die voetbalvelden die in regel zijn met vergunningen), worden ook regels voor landschappelijke inpassing opgenomen (zoals bijv. de kantine, kleedkamers en evt. ‘tribune’ langs de zijde van het dorp, geen reclamepanelen en gesloten ballenvangers


r307-42

- 147-

aan de zijden die grenzen aan de open ruimte, niet-verharde parkeerterreinen, draadafsluiting en draadballenvangers voor naastgelegen natuurgebieden, lozing van afvalwaters in riolering, …). Voor het voetbalveld in Duras hoort een verschuiving van de gebouwen naar de dorpsrand onder deze voorwaarden. Ook voor zeven andere sporten recreatieve inrichtingen nabij de dorpen, waarvan een verder functioneren op de bestaande plaats mogelijk wordt geacht (inventarisatie stadsbestuur) worden waar nodig door herbestemming in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (met aangepaste bouwen bestemmingsvoorschriften) mogelijkheden voor behoud en vernieuwing zonder verdere uitbreiding geboden. Polyvalent bruikbare mogelijkheden voor kinderen tienerspel, basket, volley, skate, petanque, … worden waar mogelijk en gepast in de dorps- en buurtpleinen ingebouwd. Nieuwe sportvoorzieningen worden uitgebouwd in het woonuitbreidingsgebied/woonreservegebied voor de zeer lange termijn in Senselberg.

2.2.

Andere initiatieven

-

Opzetten van een (regelmatig) overleg tussen gemeente, O.C.M.W. en sociale huisvestingsmaatschappijen om gezamenlijk: . de inspanningen te verhogen, zodat aan de geconstateerde woonbehoeften kan voldaan worden; . een beperkt aankoop- en renovatieprogramma op te zetten; . een programma voor de (ver)bouw van serviceflats en bejaardenwoningen op te zetten; . de aard van de reeds geplande projecten aan te passen in functie van de nood aan huuren koopwoningen. Ook de bevolking en geïnteresseerde sociale privé-initiatiefnemers worden bij dit overleg betrokken.

-

Elementen die het landelijk bouwen en de authenticiteit van de dorpskernen bewaren en garanderen vastleggen voor de toekomstige (ver)bouwactiviteiten. Dit vergt nader onderzoek; het resultaat kan in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan voor de hele gemeente of per dorp worden vastgelegd.

-

Op de percelen die gelegen zijn in een woonzone (al dan niet met landelijk karakter) op het gewestplan en die benut worden voor landbouw, wordt het gebruik van biociden beperkt tot dat noodzakelijk voor geïntegreerde fruitteelt. Aan de perceelsgrenzen met aanpalende woningen is in deze gevallen de aanplanting van een hoge haag (2 m) verplicht. De soortensamenstelling ervan bevordert de landschappelijke integratie. Deze verplichtingen worden opgenomen in de gemeentelijke bouwverordening en/of in een afzonderlijke gemeenteraadsbeslissing inzake milieu.

-

Onverminderd de bepalingen van het gewestplan terzake, worden aan randen van industriële of ambachtelijke bedrijvenzones die rechtstreeks grenzen aan een woonzone dichte groenschermen aangebracht. Deze bestaan uit een gelaagde, gemengde en blijvend groene beplanting waaronder hoogstammige bomen. De soortensamenstelling ervan


r307-42

- 148-

bevordert de landschappelijke integratie. Naargelang de concrete toestand ter plekke is wenselijk bestaande groene elementen (bosjes, bomenrijen, hoogstamboomgaarden) in deze grenszones mee als onderdeel van de groene buffer op te nemen. De inrichting van dit dicht groenscherm wordt in het beplantingsplan voor elk betrokken perceel aangegeven. Deze verplichtingen worden opgenomen in de gemeentelijke bouwverordening. -

Verdere uitbouw van de recreatie op stedelijk niveau in de noordelijke recreatieve as. Dit omvat volgende elementen : . verdere uitbouw van het Speelhofdomein tot stedelijk park met respect voor de Cicindriavallei en de hoogstamboomgaard, maar ook met inbreng van kleinschalige recreatieve elementen (bijv. minigolf of tennis, visplekken, speeltuin, doolhof of openluchtklimmuur, …), beperkt in aantal en grootte zodat zij het park niet domineren, in een globaal natuurlijk en open park. In het park wordt het gemotoriseerd verkeer tot het strikte minimum beperkt (opsomming schrappen). In een ruimtelijk uitvoeringsplan kunnen de onderscheiden deelzones binnen het park met een meer natuurgerichte en delen met meer cultuurlandschappelijke en recreatieve accenten worden vastgelegd; . herbestemming tot recreatiezone van het tenniscomplex aan Bornedries en betere ordening van de situatie aldaar (in een sectoraal B.P.A. of een ander gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan); . in overleg met de provincie behoud van een zekere recreatie-activiteit in het domein van Nieuwenhoven met respect voor de hoofdfunctie natuur van het bos (recreatieve infrastructuur maximum op huidig niveau houden, stimulans fietsvervoer in plaats van auto door behoud van het parkeerterrein op zijn huidige grootte, aanleg van een gezinswandelbos met licht verharde paden in de directe omgeving van de recreatieve installaties en behoud van een groot deel avontuurlijk en natuurlijk bos zonder verharde paden); . een gedeelte van de hardere recreatieve infrastructuur uit Nieuwenhoven (of nieuwe elementen) kan een geschikte plaats vinden in het nabijgelegen nieuwe recreatiegebied van Senselberg.


r307-42

- 149-

3.

Projecten en maatregelen aangaande de ecologischlandschappelijke structuur

3.1.


Maatregel 3.1: planologische bescherming en gerichte uitbouw van de zes grote gehelen natuur (B, initiatief: gemeente, uitvoering: gemeente, zo mogelijk in samenwerking met gewest) Om de zes grote gehele natuur in Duras-Metsteren, Metsteren-Melveren-Terkelen, Nieuwenhoven, Kluisbos, Kerkom en Overbroek-Gelinden en het stiltegebied in Nieuwenhoven effectief te realiseren zijn een aantal planologisch betere beschermingen noodzakelijk, de realisatie van een aantal verbindende delen als natuurgebied, gericht natuurlijk beheer van de parken, bossen en natuursites en de instelling van overgangszones aan de randen van deze grote gehelen waarin aan de medegebruikers een aantal beperkingen worden opgelegd. Deze ondersteunen ook de bedoeling om vier van deze gebieden als beschermde leefomgeving voor zeldzame of bedreigde diersoorten verder goed te laten functioneren (voordracht door de Vlaamse regering als Habitatgebied voor erkenning door de Europese Unie). Volgende betere planologische beschermingen zijn aangewezen en zouden kunnen worden opgenomen in een gemeentelijk uitvoeringsplan of, gezien het gemeente-overstijgend belang van deze gebieden, voor gewestplanwijziging aan het gewest voorgesteld (zie ook kaart 20) : - voor het grote geheel Duras-Metsteren: omzetting van het landbouwgebiedje tussen het kasteelpark van Duras en het boscomplex van Metsteren tot natuurgebied; - voor het grote geheel Metsteren-Melveren-Terkelen: omzetting van het landbouwgebiedje (zuidhelling) tussen de kasteelparken van Nonnemielen (Metsteren) en Menten de Horne (Melveren) tot natuurgebied en omzetting van een strook van de zone voor gemeenschapsvoorzieningen langs Engelbamp tussen de kasteelparken van Menten de Horne en Terkelen tot natuurgebied; - voor het grote geheel Nieuwenhoven : geen; - voor het grote geheel Kluisbos : geen; - voor het grote geheel Kerkom : verbinding van het bos ten oosten van Kerkom-dorp met het geheel van de kasteelparken en domein van Brustem door omzetting van het tussenliggende landbouwgebied en een tipje woonzone tot natuurgebied; - voor het grote geheel Overbroek-Gelinden : omzetting van het recreatiegebied Overbroek (op het huidige voetbalveld na) naar natuurgebied, het realiseren van een verbinding met het natuurgebiedje van Steenveld door omzetting van het woonuitbreidingsgebied Bloemenstraat en een strook landbouwgebied aan de rand van het dorp naar natuurgebied en het opnemen van de zeer waardevolle oude grindput aan Engelmanshovendorp in een aaneengesloten natuurgebied. Hetzij door verwerving en natuurgericht beheer door het gewest (AMINAL), hetzij beschermingsregels die bij de planologische bescherming worden ingevoerd, worden de natuurwaarden in deze beter beschermde gebieden stapsgewijze verhoogd. Verfijningen aan bestemmingen die een natuurgericht beheer van de parken en kasteelparken stimuleren zijn zinvol, voor zover de bosbeheersplannen van de eigenaars zelf onvoldoende


r307-42

- 150-

elementen van natuurgericht beheer van de betrokken natuurlijke delen van de (kasteel)parken (buiten de waardevolle cultuur-landschappelijke delen ervan) zouden bevatten. De barrièrewerking van bestaande en eventuele nieuwe wegen aan de rand of door deze grote gehelen natuur wordt zo beperkt mogelijk gehouden door een zo smal mogelijke verharding van weg en fietspad en een zo continu mogelijk doorlopende vegetatie tot vlak bij de verharding, evenals bij bestaande wegen het voorzien van faunatunnels (bijv. aan de kruisende beken, zoals Melsterbeek aan Diestersteenweg) en bij eventuele nieuwe wegen het insleuven van de weg en het voorzien van voldoende brede natuurbruggen (bijv. aan Terkelen). Rondom deze grote gehelen natuur worden afgelijnde overgangszones ingesteld waar reliëfwijzigingen, verlagen van de grondwaterstand, constructie van gebouwen, nietwaterdoorlatende verhardingen en het scheuren van graslanden verboden zijn. Deze zones worden in een gemeentelijk uitvoeringsplan afgebakend en vastgelegd (bestemmingsverfijning: ‘met landschappelijke en ecologische waarde’); ze variëren in principe tussen 10 en 50 m (beperkter aan parkgebieden dan aan natuurgebieden) maar zijn in elk geval beperkt door verharde wegen en spelen in op de concrete perceelsconfiguratie. Beperking van de bemesting van akkers tot het niveau van biologische landbouw en van het gebruik van biociden tot het niveau van geïntegreerde fruitteelt is in deze overgangszones wenselijk, doch dit is onderwerp van sectorale regelgeving op gewestelijk, provinciaal of gemeentelijk vlak. Bij een gemeentelijk initiatief terzake zullen bij die gelegenheid voor landbouwgronden die in deze overgangszones vallen met de betrokken landbouwers beheersovereenkomsten voor het inkomensverlies door het meer natuurgerichte beheer van deze zones worden afgesloten. Wanneer uitvoeringsplannen voor de zes grote gehelen natuur en hun overgangsranden op gewestelijk niveau zouden worden opgemaakt, wenst het stadsbestuur hierbij betrokken te worden en mee het overleg met de landbouw- en natuursectoren te organiseren. Maatregel 3.2: planologische bescherming en gerichte uitbouw van natuurlijke verbindingscorridors in het noordwestelijke gebied (B, initiatief: gemeente, uitvoering: gemeente en provincie) Om de natuurverbindingen tussen de grote gehelen natuur van Duras-Metsteren, MetsterenMelveren-Terkelen, Nieuwenhoven en Kluisbos en met een uitloper naar het Vinnebos in Zoutleeuw effectief te realiseren, zijn een aantal planologisch betere beschermingen noodzakelijk, de realisatie van een aantal verbindende lijnvormige natuurelementen en gericht natuurlijk beheer van de aanwezige en nieuwe verbindingselementen en kleine landschapselementen. Aan de provincie wordt gevraagd delen (verbindende corridors) van het noordwestelijke gebied in de gemeente mee als natuurverbindingsgebied af te bakenen en er mee zorg voor te dragen dat deze geen (sluipende) evolutie naar natuurverwevingsgebied of naar natuurgebied doormaken . Bij middel van een ruimtelijk uitvoeringsplan zal de gemeente (bij voorkeur in afspraak en samenwerking met de provincie) het noordwestelijke gebied een sterker beschermende bestemming voor de natuurverbindende functie geven (zie ook kaart 20) : - voor zover niet aanwezig, bestemmen van alle landbouwgronden in de noordwestelijke hoek van de gemeente tot ‘agrarisch gebied met landschappelijke waarde’, waar constructies bij verbouwing of nieuwbouw qua uitzicht in het landschap passen en


r307-42

- 151-

rekening houden met aanwezige waarden (gebouwen, landschappen, kleine landschapselementen); - omzetting van de achterhaalde zone voor gemeenschapsvoorzieningen aan Bornedries tot agrarisch gebied met landschappelijke waarde; - in een ruimtelijk uitvoeringsplan worden de bestaande en gewenste nieuwe (lijnvormige) verbindingselementen aangegeven en de beheersvorm ervan vastgelegd. De nieuwe elementen (bomenrijen, houtwallen en/of natuurlijke oevervegaties van kleine beken, sloten en aanleunende poelen) hebben een beperkte breedte van enkele tot een tiental meter en verzorgen meerdere doorlopende (niet per se rechtlijnige) verbindingen tussen de verschillende grote gehelen natuur en bossen; ze worden rekening houdend met de perceelsconfiguraties ingeplant (vooral de perceelsranden), volgen zo mogelijk de bestaande en vroegere voetwegen en kleine beken en vervolledigen zo de compartimentering van het Vochtig Haspengouwse landschap. Daar ze in de landbouwbestemming aanwezig blijven, leggen ze geen enkele claim (qua bemesting, …) op de omliggende landbouwgronden. Doorheen de toepassing van de ruimtelijke uitvoeringsplannen en eventueel door verwerving en natuurgericht beheer door de overheid, worden de natuurwaarden van deze aangeduide en in oppervlakte beperkte verbindingselementen op het terrein gerealiseerd en gehandhaafd; - de rest van de natuurverbindende corridors buiten deze verbindingselementen behoudt zijn hoofdfunctie van landbouw. Een (sluipende) evolutie van het gehele noordwestelijke gebied naar natuurverwevingsgebied of naar natuurgebied is niet gewenst. Wanneer uitvoeringsplannen voor het noordwestelijke gebied op provinciaal niveau worden opgemaakt, wenst het stadsbestuur hierbij betrokken te worden en mee het overleg met de landbouw- en natuursectoren te organiseren.

Maatregel 3.3: planologische bescherming en gerichte uitbouw van de vier beekvalleien (B, initiatief: gemeente; uitvoering: gemeente, zo mogelijk in samenwerking met gewest en/of provincie) Om Molenbeek, Cicindria, Melsterbeek en Herk/Fonteinbeek als natuurlijke dragers van de ruimte in Sint-Truiden effectief te realiseren, zijn een aantal planologisch betere beschermingen noodzakelijk, de realisatie van doorlopende natuurlijke oevervegetatie en een aantal aanpalende natuurgebieden, gericht natuurlijk beheer van de (helling)bossen en landbouwgronden in de beekvalleien. De andere, kleinere beken krijgen geen specifieke bescherming. Aan het Gewest wordt gevraagd de beekvalleien mee als natuurverwevingsgebieden af te bakenen. Bij middel van een ruimtelijk uitvoeringsplan zal de gemeente (bij voorkeur in afspraak en samenwerking met het Vlaams gewest en de provincie) de beekvalleien een sterker beschermende bestemming geven : - samenhangende delen van de beekvalleien die buiten de dorpskernen zijn gelegen, geen bestemming van natuurgebied hebben en thans braak liggen, weide zijn of als natuur (bijv. hellingbossen of natuurlijke waterwachtbekkens) ontwikkelen, krijgen een bestemming van natuurgebied zonder dat hieraan buffer- of overgangszones worden gekoppeld. Ook de


r307-42

- 152-

vroegere hooiweiden kunnen hierin worden opgenomen. Extensieve bosbouw en veeteelt (graas- en hooiweiden) zijn er naast natuur aangewezen functies, die zo nodig ook een rol als natuurlijke overstromingsgebieden voor waterbeheersing kunnen opnemen. Bij een gemeentelijk initiatief terzake zullen bij die gelegenheid voor de voormalige landbouwgronden in deze natuurgebieden met de betrokken landbouwers beheersovereenkomsten voor het inkomensverlies door het natuurgerichte beheer ervan worden afgesloten; - de andere samenhangende delen van de beekvalleien buiten de dorpskernen die geen bestemming van natuurgebied hebben –waaronder de weinige akkers en de veelvuldig voorkomende fruitplantages, alsook enkele geïsoleerde bomengroepen of ruige percelen-, krijgen een bestemmingsverfijning: ‘geïntegreerd fruitteeltgebied met landschappelijke waarde’. Waardoor verstaan wordt dat reliëfwijzigingen, verlagen van de grondwaterstand, constructie van gebouwen andere dan kleine schuilhokken voor vee, niet-waterdoorlatende verhardingen en scheuren van graslanden er verboden zijn. Deze beperkingen kunnen ook in de gemeentelijke bouwverordening worden opgenomen. Geïntegreerde fruitteelt, waaronder fruitteelt wordt verstaan met een beperkt en gericht gebruik van biociden en bemesting 30, vormt een normaal onderdeel van de verweving van functies in de beekvalleien. Ook akkerbouw die hetzelfde bemestingsniveau hanteert is hiervan een normaal onderdeel. Beperking van het gebruik van biociden en bemesting tot het niveau van geïntegreerde fruitteelt is in deze gebieden wenselijk, doch dit is onderwerp van sectorale regelgeving op gewestelijk, provinciaal of gemeentelijk vlak. - de precieze grenzen van het natuurverwevingsgebied en van deze zones met verfijnde bestemmingen erbinnen worden bij de voorbereiding van het ruimtelijk uitvoeringsplan bepaald, vertrekkende vanuit de principes dat de beekvalleien gevormd worden door de laaggelegen oeverdelen (minder dan 1 m boven het gemiddeld waterpeil in de beek in Laag Haspengouw, minder dan 2 m in Hoog Haspengouw) voor zover deze uit veeleer natte en alluviale gronden bestaan (valleigronden en matig tot sterk gleyige gronden volgens de Bodemkaart van België). (Resultaat van een vingeroefening 31 als voorbeeld van een mogelijke invulling wordt weergegeven in bijlage 3); - een beperkt aantal plekken in bebouwde zones worden in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan herbestemd van woonzone naar een passende openruimtebestemming. Het betreft plekken langsheen Cicindria en Melsterbeek. Wanneer uitvoeringsplannen voor de vier beekvalleien op gewestelijk niveau worden opgemaakt, wenst het stadsbestuur hierbij betrokken te worden en mee het overleg met de landbouw- en natuursectoren te organiseren. In samenspraak met de Watering laat de gemeente op minstens een oeverstrook van de beken van drie tot vijf meter breedte een natuurlijke vegetatie ontwikkelen en worden aansluitend hierop waar nodig en mogelijk (onbenutte, natte delen in de natuurgebieden) zones voor 30

31

De wettelijke bepalingen voor de geïntegreerde productie van pitfruit zijn vastgelegd in het KB van 22/1/96 tot erkenning van de geïntegreerde productiemethode voor pitfruit en van producenten die volgens deze methode telen en het MB van 1/3/96 dat hieraan een concreet lastenboek toevoegt. Uit een vingeroefening met plaatsbezoek vanuit de Gemeentelijke Land- en Tuinbouwraad van een mogelijke invulling voor de gedeelten van de vier beken in het landbouwgebied komt naar voor dat de breedte van de beekvallei op de beide oevers samen in Sint-Truiden zou variëren van een veertigtal tot uitzonderlijk een vierhonderdtal meter, gemiddeld zeventig tot vijfenzeventig meter op elke oever. In de vingeroefening komt ook naar voor dat vermoedelijk voor een goed derde van het verwevingsgebied een natuurbestemming wenselijk is en voor een kleine twee derde een bijzondere agrarische bestemming voor geïntegreerde fruitteelt met landschappelijke waarde, waarbij deze verhoudingen sterk kunnen afwisselen langsheen de loop van de beek


r307-42

- 153-

meandering, overstroming en moerasstroken die periodiek onder en boven water staan ingericht. Hierdoor zal de wateropvang- en bufferingscapaciteit van de beken vergroten en worden de problemen van wateroverlast mee bestreden. De wachtbekkens die de Watering voorziet zijn, ook in de vingeroefening, mee in de natuurlijke delen van de valleien opgenomen. De gemeente stimuleert en ondersteunt de Watering bij een natuurgericht beheer van deze oeverstroken en wachtbekkens; hiervoor dienen beheersovereenkomsten met de landen bosbouwers die de naastgelegen gronden bewerken te worden afgesloten. Maatregel 3.4: planologische bescherming en gerichte uitbouw van de holle wegen op de plateaus (B, gemeente) Om de holle wegen op de zuidelijke plateaus effectief als verbindingselementen te realiseren en als landschapselementen te beschermen, zijn planologisch betere beschermingen noodzakelijk, evenals gericht natuurlijk beheer van de hellingen en kruinen van de holle wegen. Het betreft alle nog bestaande delen van holle wegen die in de Biologische Waarderingskaart als biologisch waardevol en zeer waardevol zijn aangeduid en de korte tussenliggende verbindende stukjes holle weg (zie kaart 20 en het LIM-beheersplan). Bij middel van een ruimtelijk uitvoeringsplan kan de gemeente de holle wegen een sterker beschermende bestemming geven : voor zover de holle wegen geen bestemming van natuurgebied hebben, krijgen zij een bestemmingsverfijning: ‘met landschappelijke en ecologische waarde’, waardoor reliëfwijzigingen, verlagen van de grondwaterstand, nietwaterdoorlatende verhardingen (tenzij in uitzonderlijke situaties wanneer landbouwgronden alleen langs die holle weg bereikt kunnen worden) er verboden zijn en bemesting en het gebruik van biociden er beperkt worden tot het niveau van biologische landbouw en geïntegreerde fruitteelt. Deze beperkingen kunnen ook in de gemeentelijke bouwverordening worden opgenomen. De precieze grenzen van deze zones met verfijnde bestemming worden bij de voorbereiding van het ruimtelijk uitvoeringsplan bepaald, maar omvatten in principe 1 m bovenop de kruin van de beide zijhellingen van de holle weg. Zij worden bij voorkeur als droge graslanden of lage struikvegetaties beheerd. Voor enkele (ongeveer een vijftal) nader te selecteren delen van holle wegen met een zeer specifieke en waardevolle flora, kan een bredere buffer (tot tien meter) in de vorm van een grasland worden ingesteld (verwerving door de gemeente en beheer door bijv. LIM). Voor het beheer van de niet-verharde delen van deze holle wegen zet de gemeente de overeenkomst met LIM verder of gaat ze overeenkomsten met natuurverenigingen aan. Maatregel 3.5: planologische bescherming en gerichte uitbouw van de beeldbepalende hoogstamboomgaarden (S+B, gemeente) Om de sites met beeldbepalende hoogstamboomgaarden in en nabij de dorpskernen effectief als relicten en als landschapselementen te beschermen, zijn een aantal planologisch beschermende maatregelen noodzakelijk, evenals gericht beheer met regelmatige vernieuwingen. Aanplantingen met productieve hoogstammen zijn er mogelijk, evenals begrazing van de boomgaarden. Het rooien van de bomen en begrazing door paarden zijn er verboden.


r307-42

- 154-

Bij middel van een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan kan de gemeente de bestaande en gewenste hoogstamboomgaarden binnen de geselecteerde sites op zich, zonder effect op de aanpalende gronden, een sterker beschermende bestemming geven. Een bijkomende ecologische evaluatie wordt hierbij doorgevoerd (cfr. maaregel 3.9) en kan aanleiding geven tot een verdere selectie. Het betreft twaalf sites voor hoogstamboomgaarden in Wilderen, Volmolen, Zepperen/Ordingen, Aalst, Groot-Gelmen, Vrijheers en Straten (zie kaart 20). Twee andere sites voor beeldbepalende hoogstamboomgaarden zijn in een groot geheel natuur gelegen (Melveren en Gelinden); twee andere (Kortenbos-dorp en Zepperenweg) worden bij voorkeur (i.f.v. beheer) in ontwikkelingsprojecten geïntegreerd. De meeste van deze beeldbepalende sites omvatten een voldoende oppervlakte aan hoogstamboomgaarden (2 tot 5 ha) om tegelijk als biotoop voor een specifieke groep van hoogstamvogels te fungeren. Voor het beheer van deze hoogstamboomgaarden stelt de gemeente met de betrokken land- of bosbouwer een beheersovereenkomst op met een vergoeding (voorkeur), of gaat zij (eventueel) over tot verwerving en stelt deze boomgaarden onder voorwaarden en vergoeding ter beschikking van geïnteresseerde professionele fruittelers, gelegenheidsfruittelers en/of veetelers. Vestiging van en beheer van een of meerdere hoogstamboomgaarden door een kinderboerderij of een stichting/museum van het fruit, opleidingsprojecten of beschutte werkplaatsen behoren ook tot de mogelijkheden. Gelet op steeds zwakkere onderhoud van vele hoogstamboomgaarden is het op punt zetten van dit beheer een dringende noodzaak. Maatregel 3.6: vrijwaren van de beter niet te bebouwen bouwkavels (B, initiatief: gemeente, uitvoering gemeente, eventueel Vlaamse Gewest) Uit de deelnota bodemherbestemmingen en uit de uitgewerkte structuurschetsen voor de kernen, komen een beperkt aantal plaatsen in de gemeente naar voor waar het gewestplan bouwkavels voor wonen of bedrijven bepaalt, die echter om ecologische en vooral landschappelijke redenen beter niet worden bebouwd. Herbestemming van deze gronden zou aangewezen zijn; dit gebeurt best in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan. Herbestemming geeft in deze gevallen een risico van planschadeclaims, zodat vanuit financiële haalbaarheid prioriteiten dienen gesteld. De gemeente zal de prioritair te beschermen gronden trachten te verwerven (en ze eventueel verder verpachten). In functie van een gefaseerde verwerving over tien jaar kunnen deze gronden in onteigening worden gezet, zodat de bouwmogelijkheden geblokkeerd worden en verwerving gespreid kan verlopen. Prioriteit inzake bescherming (en verwerving of uitbetaling van aantoonbare planschade) ligt op de plekken waar bebouwing kernen en gehuchten aaneen zou laten groeien of de openheid van rivieren beekvalleien (zie maatregel 3.3) zou aantasten. Concreet betreft het samen drie plekken voor in totaal ca. 24 woonkavels in aan de randen van drie woonkernen. Deze gronden zijn thans in gebruik voor fruitteelt, zodat de actuele bebouwingsdruk waarschijnlijk niet zo groot is. Voor de herbestemming van deze drie plekken start het stadsbestuur tezamen met de voorlopige vaststelling van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan met de opmaak van een ruimtelijk uitvoeringsplan (B.P.A.).


r307-42

- 155-

Voor een aantal andere plekken in woonlinten, waar doorzichten naar het achterliggende landschap gewenst zijn, wordt geen bouwverbod ingesteld, maar zal in de gemeentelijke bouwverordening een bescherming als ‘om landschappelijke redenen beperkt te bebouwen plekken’ worden ingevoerd die op de betrokken percelen een doorzicht vrijwaart. De betrokken zones zijn in de structuurschetsen van de verschillende dorpen aangeduid als ‘open te houden corridor’. Maatregel 3.7: fasering van op korte termijn zeker niet te ontwikkelen woonuitbreidingsgebieden (B, gemeente) Uit de deelnota’s wonen en bodemherbestemmingen en uit de structuurschetsen voor de kernen, komen een aantal woonuitbreidingsgebieden naar voor, waarvan de ontwikkeling zeker op korte en middellange termijn (en in elk geval voor 2007) niet noodzakelijk is om aan de woonbehoeften te voldoen en die omwille van inbreiding in de kernen of omwille van het landschap beter niet worden bebouwd. Herbestemming van deze gronden naar open ruimte (landbouw, natuur, openluchtrecreatie, ...) kan aangewezen zijn; vrijwaring van deze gebieden van bebouwing op korte en middellange termijn is noodzakelijk. Dit laatste gebeurt best in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan. Een fasering geeft in deze gevallen geen tot slechts een zeer klein risico van planschadeclaims. Met de uitvoeringsplannen die in het nieuwe planningsdecreet zijn opgenomen zal deze mogelijkheid tot fasering juridisch nog eenvoudiger kunnen worden ingevoerd. Voor fasering voor de latere termijn (zeker na 2007) betreft het volgende woonuitbreidingsgebieden: - Wilderen, spoorweg; - Senselberg; - Zepperen: Bredje, Achter de kerk, resterend gedeelte van Het Dekken; - Ordingen/Brustem, Pipelveldje en Beekkant, resterend gedeelte van Geelstraat/Tomstraat; - Groot-Gelmen, zuidelijk en noordelijk deel van Sleeweg; - Gelinden/Vrijheers, Wijngaerdsveld; - Velm: Schoorse veld en eventueel het noordelijke deel van Achter de kerk, cfr. maatregel 1.6. Maatregel 3.8: invoering van een bouwvrije zone op de plateaus van Droog Haspengouw (B, initiatief: gemeente, zo mogelijk in samenwerking met gewest) Om de openheid van het landschap op de plateaus van Droog Haspengouw te vrijwaren, wordt een zone vastgesteld waarin een verbod op nieuwbouw, ook voor agrarische gebouwen, van kracht wordt. Verbouwing van (de enkele) aanwezige landbouwgebouwen en beperkte uitbreiding in de directe omgeving ervan, binnen een vastgelegde perimeter blijven mogelijk, evenals bepaalde teelttechnische beschermingsinstallaties, namelijk lage tunnels voor kleinfruit, hagelnetten (voor zover niet op de hoogste delen en heuvelruggen van de plateaus) en windmolens wanneer bijzondere aandacht aan de vormgeving, de onderlinge inplanting en de inpassing in het landschap wordt besteed (zie maatregel 1.5). Deze bouwvrije zone (zie kaart 13) omvat grosso-modo het volledige zuidelijke landbouwgebied (agrarische zones in


r307-42

- 156-

het gewestplan) tussen Halmaalweg en Luikersteenweg en het oostelijke landbouwgebied tussen Luiker- en Tongersesteenweg ten oosten van Brustem, met uitzondering van de agrarische activiteitenzones. Deze zone en de bijhorende voorschriften worden, in overleg met het Vlaams gewest, in de bouwverordening of in een ander gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan vastgelegd. Maatregel 3.9: opmaak van een gedetailleerde inventaris van de actuele natuurwaarden in de gemeente en een plan voor erosiebestrijding en nabuurschap van landbouw en natuur (B, initiatief: gemeente, uitvoering VLM) Ter voorbereiding van de ruimtelijke uitvoeringsplannen (gemeentelijke en andere) die de bestemmingen en het gebruik van de grote gehelen natuur, de beekvalleien en holle wegen, het natuurverbindingsgebied zullen vastleggen, is het gewenst een gedegen inventarisatie van de aanwezige natuurwaarden door te voeren. Op deze manier kunnen de plekken die meest van belang zijn voor de natuurlijke structuur precies worden gedetecteerd, om heel gericht en niet onnodig herbestemmingen en vormen van medegebruik met o.m. de landbouw in te voeren. In deze studie wordt ook de problematiek van de bodemerosie, die zowel voor landbouw als voor natuur een ernstig probleem vormt, grondig geanalyseerd. Ook de –bij pieken problematische- regenwaterafvoer van de akkers wordt hierbij kwantitatief en kwalitatief mee onder de loupe genomen. Oplossingen onder meer onder de vorm van winterbegroeiing en ‘akkerrandbeheer’ worden hierbij bekeken op hun haalbaarheid. Dit laatste betreft het invoeren van smalle (enkele meter brede) grondafvoerremmende stroken ruig grasland aan perceelsranden, die tegelijk als wildakkers kunnen fungeren en daardoor de specifieke akkerfauna aan vogels nieuwe levenskansen kunnen bieden. Deze stroken moeten door grondig onderzoek en overleg bepaald worden; bestaande droge, ruige graslanden vormen hiervoor evident het vertrekpunt. Deze inventarisatie en plan worden in samenspraak met de verantwoordelijke overheidsinstanties en belangenverenigingen uit de betrokken sectoren (in het bijzonder landbouw en natuur) uitgewerkt. Ook de provincie wordt hierbij betrokken. Het stadsbestuur vraagt de VLM als gespecialiseerde overheidsdienst deze studie en dit plan voor erosiebestrijding met voorbeeldfunctie voor de hele regio uit te werken.

3.2.

Andere initiatieven

-

Het amfitheater van Brustem uitbouwen: aan de randen door ontwikkeling van de geplande bosgebieden en natuurzone en goede afwerkranden van de bedrijvenzones, in de komvormige openheid zelf door heropening van de Romeinse weg.

-

Een goede landschappelijke afwerking van de rand van de bebouwing (kernen, linten en bedrijvenzones) met behoorlijke architectuur en/of een groenwand stimuleren en opleggen. Dit kan met voorschriften in de gemeentelijke bouwverordening.


r307-42

- 157-

−

Behoud, natuurgericht beheer en waar mogelijk uitbreiding (cfr. structuurschetsen in punt V.3) van de ecologische infrastructuur in dorpen en stadswijken, met name beekoevers, dreven, parken en parkjes, groene pleinen, … . Deze elementen krijgen in B.P.A.’s en ruimtelijke uitvoeringsplannen voor deze kernen ook de nodige planologische bescherming.

- Bescherming van een aantal beeldbepalende landschappen (zie kaart 9) in een bouwverordening of in een ander gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (bijv. de Vesten rond de binnenstad met hun karakteristieke bomenrijen). -

Behoud en uitbreiding van de laanbeplantingen langs de grote verbindingswegen en de aantakkende toegangswegen stimuleren en opleggen. Dit kan met voorschriften in de gemeentelijke bouwverordening.

−

Stimuleren van de plaatsing en het gebruik van zinkputten voor regenwater (om de grondwatertafel verspreid te voeden en de rioleringen en waterzuiveringsinstallaties niet nodeloos met proper regenwater hun rendement te laten verliezen).

- Maatregelen voor beperking van verharde oppervlakte in tuinen, op het openbaar domein en aan woningen en bedrijven, voor gescheiden waterafvoerstelsels met waar mogelijk plaatselijke infiltratie van regenwater, … als onderdeel van het waterbeheer mee in de gemeentelijke bouwverordering opnemen en verplicht stellen. -

Voor de verschillende kleinere gehuchten en kernen die als (landelijke) woonzone zijn bestemd en die niet vlak bij een (geplande) collector zijn gelegen (Metsteren, delen van Zepperen, Vrijheers, Kerkom) dringt de gemeente er bij de bevoegde instantie Aquafin op aan op de geschikte plaatsen kleinschalige collectieve waterzuiveringsinstallaties aan te leggen waarop deze rioleringen aantakken.

-

Natuurgericht beheer van de aanplantingen, bermen, bospartijen, graslanden en kleine landschapselementen in het openbaar domein.


r307-42

- 158-

4.

Projecten en maatregelen aangaande de gewenste verkeersstructuur

Maatregel 4.1: uitbouw van een hiërarchische wegenstructuur (S+B, initiatief: gemeente, uitvoering: gemeente, buurgemeenten en vooral provincies en gewest) In aanvulling op het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen en als hypothese voor het gemeentelijk mobiliteitsplan dat de voorgestelde structuur onderbouwt en bevestigt of aanpast, beschouwt het stadsbestuur voorlopig als hoofdstructuur (zie ook kaart 21): - N 80-noord en zuidelijke ring als primaire weg II; - Diestersteenweg (ten noorden van de doorgetrokken N 718), de verbindingsweg N 718 tussen Diestersteenweg en Tongersesteenweg, Tongersesteenweg (ongeveer vanaf de grens van Sint-Truiden), N 3 en N 80-zuid als secundaire wegen. N 80-zuid wordt bij voorkeur gelegd op een nieuw tracé (grotendeels binnen de bestaande reservatiestrook in het gewestplan) vanaf N 3 langsheen de westzijde van de spoorweg tot voorbij de kern van Landen (nabij de oprit van de snelweg, die als primaire weg II is geselecteerd). Om de tractorproblematiek aan de veiling op Tongersesteenweg en het sluikverkeer tussen Tongersesteenweg - N 80 – Hasseltsesteenweg fundamenteel op te lossen, is het aangewezen N 718 ook in oostelijke richting op het tracé van de vroegere spoorweg (vlak naast de berm) als een secundaire weg door te trekken tot op Tongersesteenweg (vlak voor de gemeentegrens met Borgloon); het gedeelte van Tongersesteenweg tussen N 718 en de ring wordt dan een lokale toegangsweg, zonder aantakking voor doorgaand verkeer op de ring. Op termijn dringt de behoefte aan een bijkomende secundaire weg die Diestersteenweg en Tiensesteenweg verbindt en het verkeer van de oostzijde van de kernstad verzamelt, zich waarschijnlijk op; de aanwezige reservatiestrook hiervoor blijft daarom behouden; onderzocht kan worden welk tracé/inrichting zich in dit kwetsbare gebied landschappelijk het best inpast; in het mobiliteitsplan wordt een inschatting van de behoefte en het effect opgenomen en aangegeven in welke periode, onder welke voorwaarden (van behoeften, verkeersstromen en flankerende maatregelen) het zinvol wordt tot realisatie over te gaan; - daarop aantakkend de (lokale) toegangswegen tot kernen en bedrijventerreinen, die in de woonkernen uitmonden in erfachtige centrale delen om het doorgaand verkeer te ontmoedigen; - aantakkend op deze toegangswegen de lokale (woon)straten. Nieuw aan te leggen wegdelen om deze hypothese van verkeersstructuur te realiseren zijn vermoedelijk: - doortrekking N 718 van Melveren tot Diestersteenweg (binnen de voorziene reservatiestrook op het gewijzigde gewestplan); - doortrekking N 718 van Zepperen tot vlak voor de gemeentegrens op Tongersesteenweg; - nieuwe weg N 80-zuid vanaf N 3 tot voorbij Landen (prioritair); - op termijn een verbinding tussen Diestersteenweg en Tiensesteenweg; - als wijkontsluitingsweg een nieuwe randweg van Nieuw-Sint-Truiden aansluitend op Diestersteenweg (schrappen) en ingepast in het landschap.


r307-42

- 159-

De eerste drie wegen zijn geconcipieerd met 2 x 1 rijstroken, verzonken in het landschap (bij voorkeur 5 m onder het maaiveld), zonder verlichting, met fietspaden naast de nieuwe wegen bovenop de helling en met overdoorgangen op maaiveldniveau bij belangrijke lokale straten en fietsroutes. Deze nieuwe wegen krijgen geen enkele nieuwe langsbebouwing; de feitelijke aanleg in een insleuving maakt dit fysisch zeer moeilijk tot onmogelijk. Deze hypothese van gewenste verkeerstructuur en de ingrepen die er uit volgen, worden in het in opmaak zijnde mobiliteitsplan voor Sint-Truiden meer in detail onderbouwd en ingevuld (of aangepast). Op verscheidende terreinen zal het stadsbestuur van Sint-Truiden deze (en de tijdens het mobiliteitsplan eventueel aangepaste) hypothese van gewenste verkeersstructuur bij de verschillende betrokken en verantwoordelijke overheden in gestructureerd overleg bepleiten: tijdens de opmaak van het gemeentelijk mobiliteitsplan, bij de consultatierondes over de provinciale ruimtelijke structuurplannen Limburg en Vlaams-Brabant en over de gemeentelijke ruimtelijke structuurplannen Gingelom en Landen. Hierbij wordt nagestreefd met alle betrokken overheden op gemeentelijk, provinciaal en gewestelijk niveau tot een consensus terzake te komen. Zo nodig zal Sint-Truiden het voorstel lanceren en meewerken aan de opmaak van een regionaal mobiliteitsplan voor het grensgebied van Zuidwest-Limburg en Hageland. De louter lokale elementen in deze hypothese van verkeersstructuur (o.m. een betere ontsluiting van Nieuw-St-Truiden) worden in het gemeentelijk mobiliteitsplan uitgewerkt en nadien door het stadsbestuur gerealiseerd. Maatregel 4.2: gepaste (her)inrichting van de primaire en secundaire wegen (S+B, initiatief: gemeente, uitvoering: gemeente en vooral gewest) Op primaire en secundaire wegen worden, door gefaseerde heraanleg, rijstroken van 2,7 m tot 3,2 m breedte toegepast en worden op regelmatige plaatsen een rijstrook voor het voorbijsteken van traagrijdend verkeer aangelegd. Kruispunten, ook deze uitgerust met verkeerslichten of rotondes, worden er in aantal beperkt. Kruispunten waar een afremming van de snelheid gewenst is, worden er visueel en psychologisch geaccentueerd door een andere aanleg. Oversteken voor voetgangers of fietsers worden er aan kruispunten met verkeerslichten ingericht, in ongelijkgrondse kruisingen (bruggen of tunnels) of aan oversteken met middenbermen voor een makkelijke oversteekbaarheid. Individuele aansluitingen vanuit de aangelande percelen op de secundaire wegen worden in aantal –door bundeling- zo laag mogelijk gehouden. Buiten de dorpskernen en doortochten worden parkeerstroken die rechtstreeks aansluiten op de rijweg vermeden. De doortochten door dorpskernen (Gelinden/Engelmanshoven) worden er duidelijk voelbaar gemaakt en geïntegreerd in de dorpskern door visuele effecten (solitaire boom, ... naast de rijweg), door versmalling van de rijstroken en door het aanleggen van tussenbermen voor makkelijke oversteekbaarheid. Zo er fietsverkeer op dergelijke wegen wordt toegelaten, gebeurt dit op een afgescheiden fietspad (achter trottoirband, haag, bomenrij of sloot) en dit bij voorkeur met aan beide zijden van de weg een eenrichtingsfietspad.


r307-42

- 160-

Op termijn wordt ook de oostelijke ring heraangelegd en beter geïntegreerd bij de kernstad. Hiervoor wordt het doorgaand verkeer op deze primaire weg in de omgeving van Tongersesteenweg en Luikersteenweg in een lager gelegen sleuf of tunnel gelegd. Bovenop komen aangepaste, beperkte wegen voor het lokale verkeer, met ook een overdoorgang van oost-west-handelsas en van de oostelijke groene schakel. Deze vereenvoudigende aanleg wordt vervolledigd met de constructie van een rotonde op de kruising N 80-noord – N 3, waarbij voor de zuidelijke groene schakel een aantrekkelijke onderdoorgang wordt ingebouwd. In afwachting hiervan wordt het knooppunt N 3 – N 80 op korte termijn aangepast aan de toenemende verkeersdrukte bij de uitbouw van de bedrijventerreinen in het domein van Brustem en worden (voorlopig) inrijstrookjes op N 3 aangelegd; hetzelfde gebeurt ook aan het knooppunt met Montenakenweg. Maatregel 4.3: gepaste (her)inrichting van de toegangswegen tot woonkernen en bedrijventerreinen en inbouwen van een ‘ontmoedigingszone voor doorgaand verkeer’ in de dorpskernen (S+B, gemeente) Op de toegangswegen tot dorpskernen en bedrijvenzones worden rijstroken van ca. 2,7 m respectievelijk ca. 3 m breedte toegepast. Kruispunten worden er in de wegaanleg duidelijk aangegeven. Oversteken voor voetgangers of fietsers worden er met plateaus of met tussenbermen voor makkelijke oversteekbaarheid geaccentueerd. Het begin en einde van de dorpskern worden er met poorten geaccentueerd. Buiten deze poorten worden bij voorkeur geen parkeerstroken aangelegd die rechtstreeks aansluiten op de rijweg. Voor het fietsverkeer wordt op dergelijke wegen tot aan de poorten bij voorkeur een afgescheiden fietspad (achter trottoirband, haag, bomenrij of sloot) aangelegd en dit zo mogelijk met aan beide zijden van de weg een eenrichtingsfietspad. In de centrale zone van de dorpskern, binnen de poorten, wordt een ‘ontmoedigingszone voor doorgaand verkeer’ uitgebouwd. Deze zal, naargelang de specifieke situatie, verschillende vormen aannemen: een (dorps)plein met een erfstatuut, versmalde straten met sluizen en wachtstroken voor passerende tegenliggers, eventueel een lokale omrijlus met eenrichtingsstraten, … . In principe blijft lokaal autoverkeer in deze ontmoedigingszone mogelijk en is de mogelijke snelheid er laag. Prioriteit voor de uitbouw van deze ontmoedigingszones voor doorgaand verkeer ligt bij de dorpskernen waar die druk het hoogst is: Aalst, Ordingen, Zepperen en vooral Brustem (Vliegveldlaan). Maatregel 4.4: aanleg van vier groene schakels als aantrekkelijke fietsen wandelroutes (S+B, gemeente en –beperkt- gewest) Vanuit de binnenstad wordt in de vier windrichtingen een groene schakel uitgebouwd. Deze groene schakels zijn tegelijk : - ruimtelijke verbindingsassen die de open ruimte van het ommeland en het stedelijk gebeuren van kernstad en vooral binnenstad als schakels in mekaar laten overvloeien;


r307-42

- 161-

-

-

-

aantrekkelijke verbindingsroutes voor voetgangers en fietsers tussen de binnenstad en recreatieve en cultureel-toeristische attractiepunten rond de stad (en in de nevengelegen gemeenten); aantrekkelijke en veilige hoofdverbindingsroutes voor fietsers tussen de binnenstad en een aantal kerkdorpen; aantrekkelijke wandelassen tussen de binnenstad en de langparkeerterreinen aan de rand van de kernstad.

De groene schakels zorgen mee voor structuur, oriëntatie en herkenbaarheid in de gemeente. Ze worden op een herkenbare manier opgevat : - ze vertrekken op de Markt in de vier windrichtingen (Tongeren, Namen, Tienen en Hasselt); - ze volgen, waar het kan, de historische verbindingsroutes; - in de kernstad worden de straten die ze volgen hetzij autoluw gemaakt (type woonerf), hetzij uitgerust met brede voetpaden en comfortabele fietsmogelijkheid in beide richtingen; - in de kernstad wordt vertrekkend vanaf de Markt de nadering van het ommeland aangegeven door een ritme van steeds groter wordende open, groene plekken waarvan de laatste aan de stadsrand de overgang met het ommeland maakt; - buiten de kernstad volgen ze zo weinig mogelijk de drukke verbindingswegen, maar wel zo veel mogelijk de bestaande rustige straten en veldwegen in een route die zo weinig mogelijk storende omwegen bevat; - buiten de kernstad worden vanaf deze hoofdverbindingsroutes aftakkingen aangelegd naar nabijgelegen kerkdorpen en attractiepunten; - de groene schakels lopen potentieel over de gemeentegrenzen naar verder afgelegen kernen door en sluiten ook aan op de geplande lange-afstandsfietsroutes en het fietsroutenetwerk in de omgeving. De groene schakels dragen door hun aanleg bij tot het kwaliteitsvolle beeld van de gemeente : - in de kernstad krijgen zij een sobere heraanleg, zoveel mogelijk in natuurlijke materialen en met de groene plekken ingericht als aantrekkelijke zit- en rustplekken voor jong en oud; - buiten de kernstad worden . de voet- en fietswegen slechts beperkt (niet te breed) verhard en dit op een herkenbare wijze (bij voorkeur een verharding in gestabiliseerde dolomiet en -waar dit nodig is- in asfalt of beton) . op de bestaande wegen waar nodig eenvoudige maar effectvolle remmers ingebouwd (boom in de rijweg, versmalling aan brugje, ...) . de oversteken aan drukkere verbindingswegen extra beveiligd door een vertragende heraanleg (plateau) . alleen de delen in bebouwde omgeving en de oversteken aan verbindingswegen verlicht, om lichtvervuiling in het landschap te vermijden - bij alle zit- en rustplekken langsheen de groene schakels komt eenvoudig straatmeubilair in een eenzelfde soort hedendaagse vormgeving; - de langparkeerterreinen die niet worden bebouwd, worden ingericht als aantrekkelijke stedelijke plekken met een groenstructuur van hoogstammige bomen. Vanuit de opties die reeds voor de binnenstad zijn vastgelegd (cfr. verruimd B.P.A.), de interessante te verbinden punten in het ommeland en de concrete mogelijkheden om routes


r307-42

- 162-

voor voetgangers en fietsers te verwezenlijken zonder al te veel extra verwervingen en ingrepen, komen volgende vier routes als meest interessante naar voor. Kaart 22 geeft er een schematisch overzicht van.

Noordelijke groene schakel Route: Groenmarkt - Veemarktparkeerplein - Speelhofdreef - Melveren - Nieuwenhoven Kozen - St-Lambrechts-Herk - Hasselt met aftakkingen Melveren - Senselberg, Nieuwenhoven - Kortenbos, Nieuwenhoven Nieuwerkerken Te bedienen dorpen en wijken: Melveren, Metsteren, Senselberg, Kortenbos Attractiepunten: Markt, Abdij, Veemarktparkeerplein en omliggende stedelijke functies, stadspark Speelhof, Begijnhof, Melveren-dorp, openluchtzwembad Bornedries, domein Nieuwenhoven, basiliek en kasteel Kortenbos Interessante zichten en landschappen: watermolen Abdij, stadsboomgaard Speelhof, kasteel, fruitplantages en hoeve Engelbamp, Galgenbos (Nieuwenhoven) Westelijke groene schakel Route: Markt - Station - veldweg over Molenbeek - doorsteek naar Kasteellaan en Galgenstraat - Wilderen-dorp - oude spoorwegberm - Zoutleeuw - Tienen Te bedienen dorpen en wijken: nieuwe stationswijk, Wilderen, Duras (aftakking langs Kasteellaan) Attractiepunten: Markt, administratief centrum, stadsfeestzaal, Belgacom, station, langparkeerterrein station, voetbalstadion Staaien (aftakking), tennis, kerk en stokerij Wilderen Interessante zichten en landschappen: vallei Molenbeek, bosranden Duras (bij variante), boomgaarden Wilderen-kerk Zuidelijke groene schakel Route: Markt - Minderbroedersplein - Naamsesteenweg - veldweg langs N 3 en rand militair domein (Wijngaardenweg) – langs kasteelparken naar Kerkom - Kerkom-dorp - veldweg naar Gingelom - Montenaken - Hannut Te bedienen dorpen en wijken: Bevingen, Kerkom Attractiepunten: Markt, Minderbroederskerk, sporthal/zwembad met langparkeerterrein, jeugdcentrum, St-Pieterskerk, fruitveiling, evt. nieuwe stedelijke recreatieve functies (stadscamping) in domein Brustem, dorpskern, kastelen, watermolen en brouwerij Kerkom Interessante zichten en landschappen: weids zicht op de stad vanaf de rand van het militair domein, vallei Cicindria, amfitheater van Brustem, bossen van Kerkom


r307-42

- 163-

Oostelijke groene schakel Route: Groenmarkt - Luikerstraat – Europaplein – doorsteek door Brustempoort naar ring en Festraetstraat - veldwegen naar Brustem - Brustem-Dorp – over veldwegen naar Tomstraat Romeinse weg naar Borgloon - Tongeren met aftakking veldweg naar Brustem - rand militair domein – Aalst en Gelinden en aftakking Tomstraat – Groot-Gelmen Te bedienen dorpen en wijken: Brustem, Aalst, Gelmen, Gelinden/Engelmanshoven Attractiepunten: Markt, Cultureel Centrum, Brustempoort, halflangparking Europaplein, langparkeerterrein Brustempoort (Tongersesteenweg), motte, kapel en kerk Brustem, tomme, kapel Helshoven Interessante zichten en landschappen: motte van Brustem, plateaurand Hoog-Haspengouw met weids uitzicht over stad en streek, vallei van de Herk, natuurgebied Overbroek/Gelinden. Vanaf de Markt wordt elke groene schakel in de kernstad begeleid door een ritme van groene plekken die op regelmatige afstanden voorkomen en die staduitwaarts groter en groener worden. De vier groene schakels staan niet geïsoleerd maar geven aansluiting op de bestaande en ontworpen regionale fietsverbindingen die langs Sint-Truiden passeren: Haspengouwroute op oude spoorwegberm Tienen-Zoutleeuw-Sint-Truiden-Borgloon-Tongeren (westelijke, noordelijke en oostelijke groene schakel) en Romeinse weg Tienen-Borgloon (zuidelijke en oostelijke groene schakel) en vallen nagenoeg volledig samen met een aantal schakels uit het regionale fietsroutenetwerk op het grondgebied van Sint-Truiden . Om de vier groene schakels optimaal te realiseren, zijn in verhouding slechts een beperkt aantal ingrepen nodig. Het betreft vooral het herstellen en opfrissen van een aantal bestaande paden, een krachtige (her)aanleg van 21 groene plekken in de kernstad, het verwerven of in erfdienstbaarheid nemen van ca. 3,1 km nieuwe voet- en fietspaden, een bescheiden aanleg van ca. 3,6 km nieuwe paden, het beveiligen van vijftien oversteken over verbindingswegen, de aanleg van ca. 1,4 km afgescheiden dubbelzijdige fietspaden (de meeste van beide laatste uit te voeren in samenwerking met A.W.V.). Gezien de grote potenties en de in verhouding kleine ingrepen is een snelle en gelijktijdige realisatie aangewezen. Qua prioriteit in de aanpak (gezien belang en haalbaarheid) komt als volgorde naar voor: noord, oost, zuid en west. De groene schakels verbinden niet alle kerkdorpen met de stad. Bijkomende fietsverbindingen zijn noodzakelijk en makkelijk realiseerbaar (vooral kwestie van bewegwijzering en beveiligen van enkele oversteekpunten) naar Velm, Zepperen (met aftakking naar camping Bautershoven), Gorsem en Runkelen (inbegrepen in heraanleg Gorsemweg).


r307-42

- 164-

Maatregel 4.5: uitbouw alternatief net van tractorwegen voor ontlasting van de primaire en secundaire wegen (S+B, gemeente en –beperkt- gewest) Vooral tijdens de spitsuren geven tractors (met fruitkarren of suikerbieten) een reële hinder op de primaire en secundaire wegen omdat inhalen dan zeer moeilijk is. Afspraken met de fruitsector en de veilingen over aanpassing van de veilingsuren kunnen een gedeeltelijke oplossing bieden. Een structurele oplossing, is de uitbouw van een netwerk van tractorwegen tussen alle landbouwdelen van de gemeente (en de omliggende gemeenten) en de twee veilingen, alsook naar Tienen. Dergelijk net kan bestaan uit een samenhangend geheel van rustigere wegen (zie kaart 23, die hiertoe een eerste proeve weergeeft), tenminste voor zover deze wegen geen al te grote omwegen met zich meebrengen en breed genoeg zijn voor het kruisen van tractors. Zoniet zullen de fruittelers en landbouwers niet geneigd zijn ze te gebruiken. Volgende soorten wegen zouden er deel van kunnen uitmaken : - ventwegen langs verbindingswegen die verplicht door tractoren moeten worden gebruikt (enkel noodzakelijk langs de ring, die hiervoor het statuut van autoweg krijgt); - bestaande landbouwwegen (meestal); - delen van groene schakels waar traagrijdende tractors gecombineerd worden met fietsverkeer; - stukjes ontsluitingsweg (Gorsemweg, Oude Hasseltsesteenweg, Ordingen-dorp, Tongersesteenweg). In dit gehele net zijn slechts enkele ontbrekende schakels nog te realiseren. Naast delen van de groene schakels (zie betreffende deelnota en maatregel) gaat het om volgende stukken : - een nieuw aan te leggen landbouwweg tussen Oude Tongersebaan en Hoge Weg (thans privégrond) en een betere aansluiting van de ventweg langs N 80 rechtstreeks op Luikersteenweg en op de groene schakel op de brug over N 3. Deze beide ingrepen zorgen mee voor een eerste verbinding, vlak bij de stad, tussen de omgevingen van de twee veilingen. Deze eerste verbinding is relatief makkelijk te verwezenlijken; - een doorgang over het domein van Brustem tussen Kapelstraat en Vliegveldlaan. Deze zorgt mee voor een tweede, waarschijnlijk aantrekkelijker, verbinding tussen de omgevingen van de twee veilingen; - een nieuwe landbouwweg langs de zuidzijde van N 3 tussen Montenakenweg en de bestaande veldweg naar Velm (thans privégrond); - een doorgang langs de Romeinse weg over het vroegere militair domein van Bevingen; - een nieuw landbouwwegje tussen spoorweg en Halmaalweg langs de zuidzijde van N 3, een veilige oversteek van het kruispunt N 3 - Zoutleeuwsesteenweg (op het rond punt) en een nieuw landbouwwegje in de plantages naast Molenbeek in de omgeving van Grevensmolenweg. Op meerdere plaatsen dienen langs bestaande landbouwwegen ook verharde verbredingen te komen zodat de landbouwvoertuigen elkaar kunnen kruisen. Bij de uitbouw van het alternatieve tractorwegennet zijn vier stappen wenselijk: - realisatie van de prioritaire ontbrekende schakels en waar nodig (plaatselijke) verbredingen van bestaande wegen (na overleg met de beroepsorganisaties en de veilingen);


r307-42

- 165-

informatie en sensibilisering van de landbouwers en fruittelers (i.s.m. de beroepsorganisaties en de veilingen); - verplicht gebruik van de ventweg langsheen het zuidoostelijke deel van de ring in plaats van de rijweg zelf die het statuut van autoweg krijgt; - wanneer sensibilisering onvoldoende effect ressorteert, zo nodig extra-stimulering om de primaire en secundaire wegen niet meer te gebruiken door aanleg van rammelstroken en/of drempels in de landbouwwegen en straten die aantakken op primaire en secundaire wegen in de aanloopzone van het kruispunt ermee. -

Maatregel 4.6: verdere uitbouw systeem van langparkeerterreinen aan de rand van de kernstad (S, gemeente i.s.m. o.m. NMBS) Om de parkeerdruk in de binnenstad, de oost-westhandelsas en de aanpalende buurten in de kernstad te verlichten worden de langparkeerterreinen aan de rand van de kernstad verder uitgebouwd. Het betreft vier terreinen, elk gelegen langs een van de groene schakels die voor een aantrekkelijke verbinding naar de binnenstad zorgt. De uitbouw omvat : – de aanleg van de langparkeerterrein Brustempoort in de geplande projectzone; - de aanleg van de bijkomende parkeermogelijkheden in Nieuw Stationskwartier (achter het station) in de geplande projectzones, aansluitend op de onderdoorgang onder de sporen; - de opwaardering van het langparkeerplein Veemarkt (met o.m. de inbreng van een stevige groenstructuur) om de aantrekkingskracht ervan te vergroten. Maatregel 4.7: ombouw stationsplein tot het levendig en leefbaar openbaar vervoersknooppunt van de regio (S, initiatief: gemeente, uitvoering: gemeente, gewest, NMBS, De Lijn) Het stationsplein wordt heraangelegd tot een kwaliteitsvol plein, een aantrekkelijke toegang tot Sint-Truiden en een knooppunt van de stedelijke en regionale buslijnen, waar ook vlotte overstapmogelijkheden tussen trein, bus, auto, taxi en fiets aanwezig zijn. Maatregel 4.8: weren doorgaand verkeer van de (meeste) landbouwwegen (B, gemeente, i.s.m. buurgemeenten) Het gebruik van meerdere gebetonneerde landbouwwegen als verbindingsweg en door snel autoverkeer betekent een reëel gevaar voor landbouwers, fietsers en wandelaars maar is een moeilijk probleem. Mogelijke systemen die elders gehanteerd worden om de snelheid van personenwagens te milderen (drempels, rammelstroken, zandbakken) beschadigen door de schokken het fruit en zijn dus in Sint-Truiden niet toe te passen. Anderzijds heeft het ook niet veel zin om alle landbouwwegen te gaan afsluiten voor personenauto's, want dan komt men tot een zeer rigide wegensysteem. Wat kan overwogen worden is het plaatsen van verbodsborden 'uitgezonderd aangeland landbouwgebruik en fietsers' bij het begin van de wegen die als verbindingsweg hoedanook niet zinvol zijn (met geregelde controle). Op enkele, heel specifieke plaatsen waar er echt veel


r307-42

- 166-

en snel gereden wordt, is het zinvol een verhoging in het midden van de weg waar tractors wel en personenwagens niet over kunnen rijden (een tractorsluis), aan te brengen. Deze is in breedte aangepast aan de smalle fruittractoren en in hoogte aan de lage fruitkarren. Prioriteiten in het aanbrengen van tractorsluizen liggen in de directe, rechtlijnige verbindingen tussen dorpskernen, die waarschijnlijk het meest als sluikweg worden gebruikt. Deze zijn : - Kasteeldreef (Duras - Wilderen); - Guvelingenweg (Nieuw-Sint-Truiden - Metsteren); - Oude Tongersebaan en Hoge Weg (kernstad - Brustem); - Tomstraat / Daalstraat (Brustem - Gelmen); - de veldwegen Kerkom - Muizen, Kerkom - Mielen en Kerkom - Gingelom. Maatregel 4.9: ontdubbeling spoorlijn Hasselt/Genk – Landen en reservering voor een spooraansluiting van de regionale bedrijventerreinen in Brustem (S, initiatief: gemeente, uitvoering: gewest, N.M.B.S.) Om de treinverbindingen tussen Hasselt/Genk en Brussel ten volle te kunnen uitbouwen als een volwaardig alternatief voor het autoverkeer (ook voor Sint-Truiden) is ontdubbeling van de bestaande spoorlijn, zoals opgenomen in het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen, een noodzaak. Om de vestigingsfactoren voor (nieuwe) bedrijven en de kansen op multimodaal goederenvervoer en vermindering van het autoverkeer positief te beïnvloeden, is de enige mogelijkheid in Sint-Truiden gelegen in het aantakken van de belangrijkste bedrijvenzones op het (goederen)spoorwegennet. Pas na de ontdubbeling van de spoorlijn Landen – Hasselt behoort goederenvervoer op deze lijn tot de mogelijkheden; de aanleg van een aantakking heeft pas daarna zin. Om de mogelijkheden ertoe te vrijwaren, is het wel zinvol een reservatiestrook voor deze spooraansluiting vast te leggen. Omwille van de bestaande configuraties zijn alleen nog zuidelijke bedrijvenzones Zuid en Brustem op relatief eenvoudige wijze per spoor te ontsluiten; de reservatiestrook kan worden voorzien langs de zuidzijde van N 3 tussen de spoorweg en de toegang van het domein van Brustem. Maatregel 4.10: opwaardering van de halteplaatsen van het openbaar vervoer (S+B, initiatief: gemeente, uitvoering: gemeente i.s.m. De Lijn) Om het gebruik van het openbaar vervoer aantrekkelijker en comfortabeler te maken en aldus te stimuleren, worden de halteplaatsen van het openbaar vervoer langs de primaire en secundaire wegen en in de dorpen en stadswijken opgewaardeerd. Overdekte, beschuttingbiedende en aantrekkelijke wachtaccommodatie, en veilige fietsstalplaatsen worden voorzien.


r307-42

- 167-

5.

Projecten en maatregelen aangaande de beeldwaarde

5.1.


Maatregel 5.1: bescherming van de beeldbepalende gebouwen (S+B, initiatief: gemeente) In de gemeente zijn in de kernstad ca. 450 en buiten de kernstad ca. 80 waardevolle en karaktervolle gebouwen aanwezig die niet als monument zijn beschermd (zie o.m. kaart 9). Deze panden dienen bij verbouwing hun aanwezige globale uitzicht en karakteristieke elementen te behouden. Eigentijdse en vernieuwende interpretaties hiervan zijn welkom. Ook vervangende nieuwbouw is mogelijk wanneer daardoor aantoonbaar een hogere kwaliteit wordt geboden. Een soortgelijke beschermende regelgeving als in de binnenstad wordt ingewerkt in B.P.A.’s voor die kernen en wijken en in andere gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen, ondersteund door bepalingen in de bouwverordening. Bouwprojecten met afwijkingen worden beoordeeld door de Bouwcommissie.

Maatregel 5.2: eenvoudige bouwregels voor harmonie vastleggen in de bouwverordening (S+B, initiatief: gemeente) Elke nieuwbouw dient in harmonie te zijn met zijn omgeving, dient gepast in te spelen op de architecturale elementen die in die omgeving aanwezig zijn. Daarbij zou elke nieuwbouw een voldoende aantal elementen van de traditionele architectuur moeten overnemen of er positief en doordacht van afwijken. Op deze manier zal het globale beeld veel meer behouden blijven dan bij de vele huidige, lage nieuwbouwvillaatjes het geval is. Elementen die typisch zijn voor de traditionele architectuur in Sint-Truiden zijn twee bouwlagen onder de kroonlijst, een zadeldak met hellingen van ongeveer 45°, een verticale geleding van de gevel, een verzorgde detaillering en als gevelmaterialen overwegend rode baksteen, grijs-beige bepleistering en kalk- tot kalkzandsteen. Niet al deze elementen dienen in elke woning aan bod te komen, maar wanneer men er van wil afwijken, is een motivatie en een aantonen dat wat men wil bouwen in die omgeving past of er kwaliteiten aan toevoegt, gewenst. (De bebouwing met twee bouwlagen onder de kroonlijst, hoger dan een fermette, behoort per locatie in verhouding gezien te worden met de aanwezige en gewenste perceelsbreedte. Op deze manier kan vermeden worden dat grotere gaten in een straatbeeld ontstaan op plaatsen waar dit niet gewenst is.) De bouwverordening zou daarvoor de normaal gewenste situatie met de typische elementen moeten aangeven en daarnaast de afwijkingsmarge waarbinnen men, mits motivatie, mag afwijken. Op deze manier krijgen bouwheren voldoende mogelijkheden, maar wordt hen duidelijk gemaakt dat niet alle afwijkingen kunnen. Bouwprojecten met afwijkingen worden in principe beoordeeld door de Bouwcommissie. De bouwverordening geeft ook regels aan voor bedrijfs- en landbouwgebouwen. Belangrijke elementen hierin zijn: voldoende ritme en geleding in de gevels, een verzorgde detaillering,


r307-42

- 168-

een kleurengebruik dat ofwel fris en aantrekkelijk is (zonder schreeuwerig te zijn), ofwel (bij hallen) kleurtinten hanteert die ook in de natuur voorkomen (zachtdonkergroen, sommige tinten van bruin, grijsgroen, ...) zodat de hallen minder opvallen en niet storen in het landschap. Voor bestaande loodsen kan het voorzien van een breed en dicht scherm in streekeigen struiken en bomen of een gedeeltelijke begroeiing met klimop worden opgelegd. Maatregel 5.3: aandacht voor het uitzicht en het beeld bij elke ingreep die de gemeente zelf doet (S+B, gemeente) Bij alle ingrepen op het openbaar domein en aan gemeentelijke gebouwen, zal de gemeente zorg besteden aan de verschijningsvorm, zodat deze ingrepen op een goede manier inspelen op hun omgeving en er een verrijking voor betekenen. Ook de initiatieven van hogere overheden zullen op dit vlak in het oog gehouden worden. Maatregel 5.4: realisatie van een aantal bakens ter aankondiging van de gemeente en de kernstad (S+B, gemeente i.s.m. particulieren en gewest) Markante gebouwen, constructies (een kunstwerk, een kunstige windmolen als symbool van de bedrijvige streek, …) of ruimten kondigen de stad langs de verbindingswegen en spoorweg voor de stadsbezoekers aan en vergroten alzo de herkenbaarheid en de aantrekkingskracht van het regionale centrum. Aan de toegangen van de kernstad betreft het : - een aantrekkelijk, hedendaags kopgebouw (voor bedrijvigheid ?) aan de nieuwe rotonde van Tiensesteenweg – N 3 (met accent in de zichtas vanaf Tienen), zo mogelijk in combinatie met een kunstwerk (met het water van Molenbeek ?) op de rotonde zelf; - een aantrekkelijke (kunstige ?) afwerking van de spoorwegbrug onder N 3 als ‘treinpoort van de kernstad’; - een kunstwerk op een nieuwe rotonde van N 3 – Luikersteenweg – inkom Domein van Brustem, zo mogelijk op termijn ondersteund door een aantrekkelijk, hedendaags kopgebouw met accent in de zichtas vanaf Luik (thans tankstation); - op termijn een aantrekkelijk, hedendaags kopgebouw (voor bedrijvigheid) aan de oostelijke hoek van het nieuwe bedrijventerrein Groenstraat-oost tegen Tongersesteenweg aan; - een nieuw aantrekkelijk, hedendaags kopgebouw (bedrijfsgebouw) aan de oostelijk tip van het bedrijventerrein Bernissem (ter vervanging of aanvulling van het bestaande banale hoekgebouw en vrachtwagenparkeerterrein) langsheen N 80, zo mogelijk op termijn ondersteund door een aantrekkelijk, hedendaags bedrijfsgebouw aan de overzijde van N 80 (reservelocatie voor hoogwaardige bedrijvigheid); - een kunstwerk aan het her aan te leggen kruispunt van Diestersteenweg met de noordelijke omleiding (doortrekking van N 718) (accent in de zichtas vanaf Diest); - een aantrekkelijk, hedendaags kopgebouw (voor wonen, een voorziening, bedrijvigheid ?) aan de kruising van spoorweg en Diestersteenweg tegenover de kapel van Guvelingen.


r307-42

- 169-

Aan de ver afgelegen toegangen van de gemeente kondigen volgende bakens de gemeente Sint-Truiden aan : - de hoeve van het kasteel van Velm (met doorzicht vanaf de spoorweg op het gebouw langs een nieuwe zichtbegeleidende bomenrij langsheen Halleweg); - het geheel van de doortocht van Gelinden met de helling uit de Herkvallei, de concentratie aan karaktervolle vierkantshoeven en de nog verder her aan te leggen openbare ruimte zelf; - de basiliek van Kortenbos. De verkeerstoren van het vliegveld van Brustem is een bijzonder baken, dat wordt uitgebouwd tot een aantrekkelijk uitzichtpunt over het domein en over de stad. De aangegeven gebouwen kunnen door overheden of particulieren worden gerealiseerd. Een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan geeft hiervoor best de kwaliteitseisen (en de eventueel afwijkende bouwmogelijkheden) aan. Bouwprojecten op deze plekken worden beoordeeld door de Bouwcommissie. De aangegeven constructies en kunstwerken worden geleidelijk aan bij heraanlegwerken door de gemeente en waar nodig/mogelijk in samenwerking met de Administratie voor Wegen en Verkeersinfrastructuur of de N.M.B.S. gerealiseerd. Maatregel 5.5: realisatie van een krachtige afgewerkte rand van de kernstad langs de ring met een duidelijk beeld van groenwand en poorten (S, gemeente i.s.m. particulieren en gewest) De deelnota ‘kernstad en stadsrand’ geeft naast andere conceptelementen voor de kernstad het volgende toekomstbeeld voor de kernstadsrand aan. Dit beeld moet enerzijds laten aanvoelen dat de stad binnen de ring gelegen is en anderzijds duidelijk maken dat de ring de grens is, dat de stad daar stopt. Daarvoor wordt langs de binnenzijde van de ring een dichte, dikke groenwand aangelegd die aansluit bij de laanbeplanting langsheen de ring en die de vele achterkanten die thans op de ring uitgeven blijvend afschermt (een tweede, ruimere Vest). Op de vier plaatsen waar ontsluitingsstraten van de kernstad op de ring aantakken komen als poorten krachtige en aantrekkelijke hoekgebouwen die dit groenscherm doorbreken (Tiensesteenweg op de zuidhoek; Montenakenweg, Tongersesteenweg en Schurhoven op beide hoeken). De poortbebouwing aan Tongersesteenweg wordt geïntegreerd met de langparking Brustempoort, de doorgang van de groene schakel en de toekomstige nieuwe ruimte bovenop de ondertunnelde N 80. Overwogen kan worden of ook aan het kruispunt Hasseltsesteenweg - N 80 - Zepperenweg, het eerste punt waar men vanuit Hasselt de kernstad bereikt, poortgebouwen niet beter de groenwand zouden doorbreken De aangegeven gebouwen kunnen door overheden of particulieren worden gerealiseerd. Een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan geeft hiervoor best de kwaliteitseisen (en de eventueel afwijkende bouwmogelijkheden) aan. Bouwprojecten op deze plekken worden beoordeeld door de Bouwcommissie. De groenwand wordt door de gemeente, waar mogelijk in samenwerking met de Administratie voor Wegen en Verkeersinfrastructuur, gerealiseerd.


r307-42

- 170-

Maatregel 5.6: algemene en gerichte sensiblisering van eigenaars over hun verantwoordelijkheid voor het uitzicht van de gebouwen en gronden (S+B, gemeente) Na de invoering van de bouwverordening zet de gemeente langs de gebruikelijke kanalen (informatieblad, lokale radio’s en televisie, folder, samenvattende brochure, ‘voorbeeldactie’ met pers door het wegwerken van het storende uitzicht van een stadseigendom, een informatie-avond) sensibilisering naar het ruime publiek op om te wijzen op de verantwoordelijkheid van elke bouwheer en eigenaar voor het aantrekkelijke uitzicht van zijn gebouwen en gronden. Aanvullend wordt een ronde van individuele stimulerende gesprekken georganiseerd met de eigenaars van storende gebouwen en gronden, zoals die uit het inventarisatiewerk van de zonevreemde bedrijven naar voor zijn gekomen.

5.2.

Andere initiatieven

-

Het realiseren van de laanaanplantingen langs de primaire en secundaire wegen en langs de toegangswegen tot kernen en bedrijventerreinen. Deze laanaanplantingen geven een aanduiding van het niveau van de weg met grote, statige hoogstamrijen (eik, beuk, plataan, …) langs de primaire en secundaire wegen en kleinere boomsoorten met een middelgroot volume langs de toegangswegen. Bestaande laanaanplantingen worden behouden en goed onderhouden. De laanaanplantingen worden door de wegbeheerders gerealiseerd (gemeente, en op vraag van de gemeente de Administratie voor Wegen en Verkeersinfrastructuur).

–

Het behouden, beschermen, gericht beheren en zo nodig vernieuwen van een geselecteerd aantal hoogstamboomgaarden in de kernen, zoals aangegeven in maatregel 3.5.

–

Het behouden en beschermen als landschap van de cultuur-landschappelijk waardevolle delen van de openbare en privé-parken en kasteelparken, in afstemming met de natuurgerichte maatregelen.

6.

Organisatorische maatregelen

Naast de voorgaande inhoudelijke maatregelen die bijdragen om de gewenste ruimtelijke structuur en ontwikkeling van Sint-Truiden op termijn te realiseren, zijn hiervoor ook een aantal maatregelen van organisatorische aard wenselijk.


r307-42

- 171-

Maatregel 6.1: installatie van een dynamische Gemeentelijke Commissie voor ruimtelijke ordening (GECORO) als adviesorgaan dat de uitvoering van het gemeentelijk structuurplan opvolgt (gemeente) Het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan geeft opties en keuzen voor de toekomst weer en is in eerste instantie bedoeld om –gefaseerd- te worden uitgevoerd. Om dit jarenlange proces te stimuleren en in goede banen te houden is het aangewezen dat een bevoegde instantie hiervoor de opdracht krijgt. Conform het nieuwe decreet is de nieuw op te richten gemeentelijke commissie voor ruimtelijke ordening (de opvolger van de GARO) de meest geëigende advies-instantie om dit opvolgingswerk van het globale ruimtelijk beleid op te nemen. De stadsdiensten zorgen hierbij uit eigen initiatief en op vraag van de GECORO elk op hun terrein voor een vlotte doorstroming van de benodigde informatie. De GECORO levert jaarlijks een advies aan College en Gemeenteraad over de stand van zaken en de vooruitzichten in de uitvoering van het gemeentelijk structuurplan. De Dienst Ruimtelijke Ordening staat in voor het concrete voorbereidende werk voor deze opdracht en wordt hiervoor versterkt. Wanneer de GECORO of het stadsbestuur dit nodig achten, worden ook andere adviesorganen (opsomming raden schrappen) bij dit opvolgingswerk betrokken, en kan de GECORO adviseren over het geheel of over aspecten van het structuurplan ruimere inspraak te organiseren. Om dit opvolgingswerk een voldoende stevige basis te geven, worden de leden van de GECORO gestimuleerd tot regelmatige deelname aan de werkzaamheden en wordt een voorzitter, deskundig inzake ruimtelijke ordening zoals aangegeven in het decreet, aangezocht. Bij de samenstelling van de GECORO zal het stadsbestuur de voornaamste maatschappelijke geledingen in de gemeente oproepen vertegenwoordigers voor te dragen en wordt daarbij actief gezocht naar daadwerkelijk geïnteresseerde leden. Gelet op de belangrijke thema’s in het structuurplan zijn vertegenwoordigers van bewoners, huisvesting, bedrijven, handel, landbouw, natuur, milieu, jeugd, recreatie, toerisme, cultuur en vervoer wenselijk. Maatregel 6.2: herinstallatie en mandatering van een ambtelijke beleidsgroep die instaat voor de ambtelijke afstemming van alle uitvoeringsprojecten uit het gemeentelijk structuurplan (gemeente) De vroegere beleidsgroep met onder meer de diensthoofden van de verschillende stedelijke diensten die aspecten van het ruimtelijk beleid uitvoeren wordt, onder voorzitterschap van een lid van het College, opnieuw opgestart. Deze beleidsgroep verzorgt door regelmatige bijeenkomsten de informatie-uitwisseling en afstemming op ambtelijk niveau tussen al de stedelijke diensten die belangrijke aspecten van het ruimtelijk beleid (en het structuurplan) uitvoeren. Dit betreft met name de diensten Ruimtelijke Ordening, Stedenbouwkundige Vergunningen, Grondbeleid, Openbare Werken, Verkeers- en wijkpolitie, Milieudienst, Groendienst. Ad-hoc, naar aanleiding van concrete dossiers in hun sector, worden ook andere stedelijke diensten (Toeristische Dienst, Welzijnsdienst, Cultuurdienst, Jeugddienst, Landbouw, …) bij het overleg in de ambtelijke beleidsgroep betrokken. De Dienst Ruimtelijke Ordening verzorgt het secretariaat van de ambtelijke beleidsgroep.


r307-42

- 172-

Een bijzondere samenwerking is deze tussen de stedelijke diensten voor Ruimtelijke Ordening, Milieu en Natuur/Groen. Door de sterke vervlechting van de ruimtelijke aspecten van deze diensten is een intense, dagelijkse afstemming over alle dossiers en projecten aangewezen. De beleidsgroep volgt op dat deze plaats vindt. Maatregel 6.3: hanteren van het gemeentelijk structuurplan als toetsingskader voor het dagelijks beleid (gemeente) Alle stedelijke diensten die aspecten van het ruimtelijk beleid uitvoeren hanteren het gemeentelijk structuurplan als toetsingskader voor de eigen projecten en ingrepen (in wegen, groen, gebouwen, …) en plannen (BPA’s, reglementen, ….) met ruimtelijke impact die ze ontwikkelen. Deze inhoudelijke toetsing en motivatie blijkt ook de verantwoordingsnota’s van de voorgestelde ingrepen vanwege de stedelijke diensten en de stedelijke bestuursorganen. Regelmatig, bijvoorbeeld jaarlijks (eventueel ter gelegenheid van de opmaak van de begroting), vindt een confrontatie en een toetsing van de sectorale beleidsplannen van de verschillende diensten en schepenen met het structuurplan plaats op niveau van de ambtelijke beleidsgroep en het College. Maatregel 6.4: verdere uitbouw van een gezamenlijk gegevensbestand over grondgebruik en de ontwikkeling van de stad, bruikbaar voor de verschillende stedelijke diensten (gemeente) De inspanningen om tot een geïntegreerd en actueel gegevensbestand inzake grondgebruik, bouwen, verkeer, bedrijvigheid, aspecten van bevolking en andere relevante aspecten voor het ruimtelijk beleid te komen worden verder gezet. Eenvoudige statistische verwerking en analyses worden regelmatig en op vraag van diensten uitgevoerd. Deze informatie is -binnen de perken van de privacywetgeving- vlot toegankelijk voor de verschillende stedelijke diensten. Verwerkte analyses (niet de basisgegevens) worden regelmatig aan diensten, beleidsmensen en externe betrokkenen verspreid. Maatregel 6.5: effectieve controle van de bouwvergunningen en de regels in de bouwverordening door de wijkagenten en een specifieke bouwpolitie (gemeente) De controle op de feitelijke bouwwerken en handelingen aan gebouwen en gronden is een hoeksteen voor de realisatie van het gewenste ruimtelijk beleid. De inspanningen terzake worden op een systematische en doordachte wijze opgevoerd. De stedelijke politie, en meer in het bijzonder de wijkagenten en een specifieke bouwpolitie (binnen de Dienst Stedenbouwkundige Vergunningen), worden met deze toezichtsopdracht voor vergunningsplichtige bebouwde en onbebouwde elementen belast. De wijkagenten kijken actief uit naar vermoedelijke overtredingen en melden deze; de bevoegde ambtenaren van de Dienst


r307-42

- 173-

Stedenbouwkundige Vergunningen (die hiervoor wordt uitgebreid) doen de effectieve vaststellingen en controle. Vanuit de vroegere situatie -waar controle nagenoeg afwezig was- wordt het toezicht op de aanwezigheid van een benodigde (bouw)vergunning en op de correcte uitvoering ervan stapsgewijze uitgebreid. In eerste instantie richt het toezicht zich op nieuwe vergunningen en ingrepen. In een latere fase worden ook de zwaardere categorieën van vroegere overtredingen opgespoord en aangepakt. Om deze belangrijke meldingstaak op een goede manier te kunnen opnemen, krijgen de wijkagenten een opleiding over onder meer de geldende vergunningsregels, de te volgen procedures en de wijze van aanpak. Een vlotte doorstroming van gegevens tussen wijkagenten en Dienst Stedenbouwkundige Vergunningen (en omgekeerd) wordt georganiseerd. Zeker in de beginperiode, maar ook nadien, worden regelmatige werkbesprekingen met de betrokken agenten en diensten gehouden om de resultaten, de problemen en nieuwe mogelijkheden en aanpakken door te praten. De Dienst Stedenbouwkundige Vergunningen organiseert deze omkadering. Maatregel 6.6: verdergezette communicatie met de bevolking (gemeente) Op een meer concrete wijze dan bij de opmaak van het structuurplan zelf, kan en zal het stadsbestuur de bevolking bij de uitvoering ervan betrekken. Goede, regelmatige en tijdige informatieverstrekking over de projecten en maatregelen langs de geëigende kanalen (stedelijk informatieblad, website, …) wordt verdergezet. Bij alle aangegeven ruimtelijke uitvoeringsplannen worden de (betrokken groepen uit de) bevolking en de bevoegde adviesraden voor informatie, discussie en inspraak uitgenodigd; de resultaten van hun inbreng in het besluitvormingsproces worden naar de deelnemers teruggekoppeld.

7.

Consequenties en verwachtingen naar hogere en andere overheden

Vanuit de concepten en de gewenste ruimtelijke en functionele structuur enerzijds en voorgestelde projecten en maatregelen anderzijds, komen een aantal consequenties en verwachtingen naar hogere overheden, andere overheidsinstanties en buurgemeenten naar voor.

7.1.

Consequenties inzake planning

Een aantal opties in dit gemeentelijk ruimtelijk structuurplan geven consequenties naar het provinciaal ruimtelijk structuurplan en naar gewestelijke uitvoeringsplannen en zijn als het


r307-42

- 174-

standpunt van de gemeente en een voorstel naar de bevoegde instanties terzake te beschouwen. Het betreft onder meer volgende punten. -

De afbakening van het kleinstedelijk gebied Sint-Truiden met opname van de kernstad, de buitenwijken en de kraal van bedrijvenzones (provincie).

-

De selectie van Brustem, Velm, Zepperen en het dorpengeheel Gelinden-EngelmanshovenGelmen (of een kern daarin) als hoofddorpen in de mate dat in het provinciaal ruimtelijk structuurplan de toewijzing van extra woningpakketten voor volkshuisvesting aan hoofddorpen wordt gekoppeld (provincie).

-

De selectie van volgende wegen als secundaire wegen (provincie), wanneer de hypothese van gewenste verkeersstructuur door het gemeentelijk mobiliteitsplan en het gestructureerd overleg wordt bevestigd : . N 3 (delen ten westen van knoop met Tiensesteenweg en ten oosten van knoop met Luikersteenweg/Domein van Brustem), . Diestersteenweg (deel ten noorden van noordelijke omleiding N 718), . de noordelijke omleiding N 718 (tussen Diestersteenweg en Tongersesteenweg), . en de nieuwe N 80-zuid.

-

De selectie van het regionale bedrijventerrein van Brustem als gemengd bedrijventerrein met accent op luchtvaartgerichte bedrijvigheid en bijhorende activiteiten en manifestaties (provincie).

-

De selectie en afbakening van en de mede-uitwerking van een uitvoeringsplan voor de zes grote gehelen natuur (Duras-Metsteren, Metsteren-Melveren-Terkelen, Nieuwenhoven, Kluisbos, Kerkom, Overbroek-Gelinden) en voor de natuurverwevingsgebieden in de vier beekvalleien (gewest), voor de natuurverbindende corridors in het noordwestelijke gebied Duras-Kluisbos (provincie).

-

Bij de toekomstige afbakening van de agrarische structuur op het grondgebied van SintTruiden beduidend minder agrarische zones uit het gewestplan schrappen dan gemiddeld in Vlaanderen, omwille van het specifieke karakter en het belang van de fruitsector in SintTruiden (gewest).

Voor een aantal van deze punten die het gemeentelijke niveau overstijgen, is verder overleg binnen de regio (bijvoorbeeld in het streekplatform Haspengouw) aangewezen.

7.2.

Verwachtingen inzake uitvoering van projecten

De uitvoering en financiering van meerdere voorgestelde projecten ligt geheel of gedeeltelijk in handen van administraties van het Vlaams Gewest. Meer in het bijzonder betreft dit : - de Administratie voor Wegen en Verkeersinfrastructuur voor de verschillende ingrepen op en aan gewestwegen;


r307-42

- 175-

-

-

de Administratie voor Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer voor de medewerking aan de uitvoeringsplannen met betrekking tot de grote gehelen natuur met hun overgangsranden en de natuurverwevingsgebieden in de beekvalleien; het Departement voor Onderwijs voor een aangepast toepassingssysteem van de normen voor kleuter- en lagere scholen zodat in de kleine en middelgrote dorpen minstens een betrokken school actief kan blijven.

Andere overheidsinstanties hebben de uitvoering en financiering van een of enkele voorgestelde projecten geheel of gedeeltelijk in handen, zo onder meer : - de Lijn voor de heraanleg van het stationsplein en de goede organisatie van het regionaal openbaarvervoersknooppunt; - de N.M.B.S. voor de ontdubbeling van de spoorlijn, de heraanleg van het stationsplein, de goede organisatie van het regionaal openbaarvervoersknooppunt, de realisatie van de ‘treinpoort tot de kernstad’, de onderdoorgang van de westelijke groene schakel en van de verdichtingsprojecten en langparkings achter het station; - De Post voor een creatieve oplossing die een minimale postloketdienst in de grote en middelgrote dorpen mogelijk maakt. Met dit gemeentelijk ruimtelijk structuurplan wordt de verwachting geformuleerd dat de betrokken administraties de desbetreffende budgetten en andere benodigde middelen of initiatieven voor deze projecten tijdig voorbehouden en in overleg met het stadsbestuur inzetten.

7.3.

Overlegpunten met buurgemeenten

Op verschillende punten is ook na de goedkeuring van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Sint-Truiden verder overleg met de buurgemeenten Zoutleeuw, Landen, Gingelom, Heers, Borgloon, Wellen, Alken en Nieuwerkerken aangewezen. Inzake concrete projecten en maatregelen betreft het onder meer : - de concrete invulling van de bebouwingsvrije landbouwplateaus en de agrarische activiteitenzones die mogelijk voor uitbreiding in de buurgemeenten vatbaar is; - de eventuele grensoverschrijdende afbakening en inrichtings- en beheersprincipes van de grote gehelen natuur en hun overgangsranden (in het bijzonder Duras-Metsteren, Nieuwenhoven, Overbroek-Gelinden en Kluisbos); - de eventuele grensoverschrijdende afbakening en inrichtings- en beheersprincipes van de natuurverwevingsgebieden in de beekvalleien; - de eventuele grensoverschrijdende afbakening en inrichtings- en beheersprincipes van de natuurverbindende corridors in het noordwestelijk gebied Duras-Kluisbos; - het tracé en de inrichtingsprincipes van de N 80-zuid; - de doortrekking van de vier groene schakels en hun inbedding in het regionale fietsroutenet; - de beperking van het doorgaande (snelle) autoverkeer op de grensoverschrijdende landbouwwegen; - een eventuele grensoverschrijdende uitbreiding van het net van alternatieve tractorwegen.


r307-42

- 176-

VII. Prioritair aan te pakken probleemterreinen

Vanuit de kwaliteiten, problemen, visie en gewenste structuren die in voorgaande delen werden geschetst komen een aantal werkingsterreinen als prioritair naar voor. De grootste delen hiervan behoren tot de bevoegdheden van het stadsbestuur. Vanuit het algemene principe van het nastreven van evenwicht en diversiteit, is het onmogelijk één sector of deelterrein als prioriteit naar voor te schuiven, maar is het evident dat het stadsbestuur op verschillende terreinen tegelijk bezig is. Toekomstgericht bekeken ligt de klemtoon op het bewaren van de troef van de aanwezige diversiteit en de aanwezige kwaliteit van de natuur, het landschap en de gebouwen (inclusief het verzorgen van een goede aanpak en kaders voor nieuwe dingen, opdat deze de kwaliteiten niet aantasten); - het ondersteunen en stimuleren van de ontwikkeling van het fruit en het cultuurtoerisme (als functie met het grootste ruimtebeslag en functie met de grootste potentiële dynamiek); - het aanpakken van de vier belangrijke geconstateerde problemen: . het aanwezige en toenemende tekort aan (behoorlijke en betaalbare) woningen; . de noodzaak vanuit de hoge werkloosheid en de verzwakkende economische draagkracht van het in stand houden en versterken van het economisch weefsel (met aandacht voor de bestaande bedrijven, gefaseerde ontwikkelingsmogelijkheden voor nieuwe bedrijven en dus de ontwikkeling van Brustem, en het wegwerken van de bereikbaarheidshandicaps); . de noodzaak om de verloren gegane natuurwaarden kansen op herstel en (her)ontwikkeling te geven; . de leefbaarheid van de dorpen. -

Voor een evenwichtige ontwikkeling van de gemeente ligt een spreiding van de inspanningen over de verschillende deelgebieden en kernen voor de hand. Vanuit het principe van de geconcentreerde bundeling ligt voor de ingrepen in de bebouwde omgeving hierbij het accent op de kernstad en de grote dorpen.


r307-42

- 177-

Vanuit de hiervoor geschetste principes komen volgende projecten en maatregelen als prioriteit naar voor : - de opmaak van een of meerdere gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen (in de overgangsfase naar de nieuwe wetgeving verruimde B.P.A.’s) die de opties van het structuurplan juridisch hard maken, een reeks van aanwezige kwaliteiten kunnen beschermen en goede kaders aanreiken voor een gepaste ontwikkeling van nieuwe dingen; - maatregel 1.1, de gefaseerde ontwikkeling van bedrijvigheid op het Domein van Brustem; - maatregel 1.2, de aandacht voor vermenging van bedrijvigheid in de woonkernen (met aangepaste bouwen uitbreidingsmogelijkheden en opvolging van hinder); - maatregel 1.3, het bieden van herlokalisatiemogelijkheid voor de enkele bedrijven die op hun huidige plaats niet te handhaven zijn; - maatregel 1.4, de handelsas in de kernstad versterken; - maatregel 1.5, ruimtelijke steunmaatregelen aan de landbouw (R.U.P.); - maatregel 1.6, (mogelijkheden voor) ontwikkeling van agrarische activiteitenzones; - maatregel 1.7, uitbouw toeristische verblijfsinfrastructuur; - maatregel 2.1, gefaseerde ontwikkeling van nieuwe woonlocaties in de woonzones met accent op de kernstad en haar directe rand; - maatregel 2.2, stimuleren en ondersteunen van de volkshuisvesting om de prioritaire projecten te realiseren; - maatregel 2.3, aandacht voor woningverbetering met een actief stedelijk woonbureau en projecten van systematische bouwblokrenovatie; - maatregel 2.6, aanleg van een aantrekkelijke openbare activiteitenruimte in elk dorp; - maatregel 2.7, realisatie van ontbrekende voorzieningen (zaal, school) in de dorpen overeenkomstig hun niveau in de functionele structuur; - maatregel 3.1, afbakening, bescherming en gerichte ontwikkeling van de zes grote gehelen natuur; - maatregel 3.2, bescherming en gerichte uitbouw van natuurlijke verbindingscorridors in het noordwestelijke gebied; - maatregel 3.3, betere bescherming en gerichte ontwikkeling van de vier beekvalleien; - maatregel 3.4, betere bescherming en gerichte ontwikkeling van de holle wegen; - maatregel 3.5, betere bescherming en gerichte ontwikkeling en beheer van de geselecteerde hoogstamboomgaarden; - maatregel 3.6, vrijwaren van prioritaire beter niet te bebouwen plekken; - maatregel 3.7, vrijwaren van open ruimte en landbouwgronden door fasering van op korte termijn zeker niet te ontwikkelen woonuitbreidingsgebieden; - maatregel 3.8: invoering van een bouwvrije zone op de plateaus van Droog Haspengouw; - maatregel 3.9, opmaak gedetailleerde inventaris natuurwaarden en uitwerken plan voor erosiebestrijding; - maatregel 4.1, realisatie van de nieuwe N 80-zuid als goede verbinding naar de E 40; - maatregel 4.2, voor wat betreft de aanleg van afgescheiden fietspaden langs de secundaire wegen; - maatregel 4.3, inbouwen van ‘ontmoedigingszones voor doorgaand verkeer’ in de dorpskernen; - maatregel 4.4, aanleg van de vier groene schakels; - maatregel 4.5, uitbouw van een alternatief net van tractorwegen voor ontlasting van de primaire en secundaire wegen; - maatregel 5.1, bescherming van de beeldbepalende gebouwen;


r307-42

- 178-

-

-

-

maatregel 5.2, invoeren van bouwregels voor harmonie; maatregel 5.3, aandacht voor het uitzicht en het beeld bij elke ingreep die de gemeente zelf doet; maatregel 5.6, sensibilisering van eigenaars over hun verantwoordelijkheid voor het uitzicht van gebouwen en gronden; maatregel 6.5, controle op de (bouw)vergunningen.

Alle andere voornoemde belangrijke initiatieven kunnen worden aangezien als tweede, lagere prioriteit. De vermelde ‘andere initiatieven’ kunnen als een derde, beperkte prioriteit worden beschouwd.


r307-42

- 179-

BINDEND GEDEELTE


r307-42

- 180-

VIII. Ruimtelijke kernbeslissingen

Volgende ruimtelijke kernbeslissingen worden ter goedkeuring aan de Gemeenteraad voorgelegd. Zij omvatten de prioritaire projecten en maatregelen waarvoor op korte of middellange termijn acties van de gemeente noodzakelijk zijn voor de realisatie van de uitgangsvisie en van de gewenste ruimtelijke structuur. Niet-prioritaire maatregelen, maatregelen voor de lange termijn en maatregelen die niet tot de gemeentelijke bevoegdheid behoren zijn niet in deze selectie opgenomen. Een aantal projecten en maatregelen en soms alleen de essentiële delen ervan worden als kernbeslissingen in dit bindend gedeelte opgenomen. Maatregelen die niet tot de gemeentelijke bevoegdheid behoren of die een directe band met het vergunningenbeleid leggen, worden overeenkomstig de bepalingen van het planningsdecreet niet als bindende bepaling opgenomen. Alle (delen van) projecten en maatregelen die niet in het bindend gedeelte zijn opgenomen, hebben een richtinggevende waarde.

1.

Ruimtelijke kernbeslissingen aangaande de economischruimtelijke structuur

Ruimtelijke kernbeslissing 1 - verdere uitbouw van de regionale bedrijventerreinen De stad Sint-Truiden ondersteunt de verdere uitbouw van de regionale bedrijventerreinen. Deze uitbouw bestaat uit minstens uit volgende twee elementen : - de verdere afwerking en opvulling van de terreinen Zuid, Schurhovenveld en Melverenoost; - de uitbouw van het regionale deel (volgens gewijzigde gewestplan en in de omgeving van de toegang aan N 3) van het domein van Brustem op een kwaliteitsvolle en gefaseerde wijze. Hiertoe maakt de stad een B.P.A. of ruimtelijk uitvoeringsplan op. Ruimtelijke kernbeslissing 2 - strikte begeleiding van bestaande en nieuwe bedrijven in woonzones Vermenging van bedrijven met het wonen wordt geaccepteerd en gestimuleerd zowel in de stadswijken als in de kerkdorpen, uiteraard voor zover het bedrijven betreft die vermengbaar zijn. Criteria hiervoor worden in de gemeentelijke bouwverordening vastgelegd. Mogelijke criteria hebben betrekking op de grootte van een bedrijf, de aard van een bedrijf en de mogelijke gevaren en hinder, de verkeersstroom (vooral van belang in woonstraten). Om deze vermenging in de praktijk mogelijk te maken worden in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan, waar het ruimtelijk kan, een aantal plekken en zones in de kernen, en


r307-42

- 181-

langsheen de toegangswegen ernaartoe aangeduid waar een grotere bouwdiepte voor bedrijven mogelijk is. Ruimtelijke kernbeslissing 3 - uitbouw van enkele lokale bedrijventerreinen voor vrijwillige herlocaties van bestaande bedrijven en voor nieuwe bedrijven met een lokale reikwijdte Dergelijke kleine bedrijvenzones voor niet-milieubelastende activiteiten zijn bedoeld voor de herlocatie van aanwezige, niet-vermengbare bedrijven uit de woonzones in de gemeente, maar daarnaast ook voor nieuwe ambachtelijke productie- of verwerkingsbedrijven met een lokale reikwijdte. Als lokale bedrijvenzones worden voor 2007 (verder) ontwikkeld : - de zone aan Fabrieksstraat/Tiensesteenweg; - de westelijke LO-zone in het domein van Brustem. Deze zones worden compact, aan een hoge dichtheid ontwikkeld. Ruimtelijke kernbeslissing 4 - de oost-west-gerichte handelsas in de kernstad versterken en verder uitbouwen Handelsactiviteiten van vooral kleinhandel en middelgrootwinkels (tot 400 m²) en een aantal grootwinkels (tot 1.000 m²) worden gestimuleerd en krijgen ruimtelijke mogelijkheden (toegelaten oppervlakte, bouwdiepte, …) in de hoofdstraten in een brede as tussen station en Brustempoort. Dit wordt in B.P.A.’s vastgelegd. Buiten deze as en in de dorpen kunnen bestaande kleine concentraties van handelszaken en aanwezige middelgrootwinkels en de randen van te versterken dorpspleinen een soortgelijke ruimtelijke stimulans krijgen. Individuele kleine handelszaken kunnen zich overal in het weefsel van de stadwijken en dorpen vestigen. Deze mogelijkheden en randvoorwaarden worden in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan vastgelegd. Ruimtelijke kernbeslissing 5 - ruimtelijke steunmaatregelen aan de landbouw en het fruit Het stadsbestuur neemt, met ruimtelijke maatregelen, een ondersteunende rol voor de landbouw en het fruit op zich op volgende, verder te onderzoeken en uit te werken, manieren : - het bieden van mogelijkheden tot behoud en modernisering voor landbouwbedrijfsgebouwen in de dorpen, binnen een aantal minimumregels aangaande het uitzicht (vast te leggen in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan); - bieden van mogelijkheden voor nieuwe beschermingsinstallaties voor de gewassen (constructies die om teelttechnische redenen worden aangebracht zoals hagelnetten, windmolens, … beschermtunnels (met tijdelijke vergunningen)), binnen een aantal minimumregels aangaande het uitzicht. In landschappelijk waardevol agrarisch gebied en op de plateaus wordt bijzondere aandacht aan de vormgeving, de onderlinge inplanting en de inpassing in het landschap van de eventuele constructies besteed (alle regels vast te leggen in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan);


r307-42

- 182-

-

het afweren van bebouwingsdruk op een reeks in gebruik zijnde landbouwgronden door fasering van woonuitbreidingsgebieden en door herbestemming van een aantal achterhaalde functies zoals onder meer het ontginningsgebied ten oosten van Velm, de zone voor gemeenschapsvoorzieningen aan Bornedries, … (vast te leggen in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan).

Ruimtelijke kernbeslissing 6 - voorzien en ontwikkelen van agrarische activiteitenzones in de nabijheid van dorpen Om louter agrarische bedrijfsgebouwen, waarvan een geïsoleerde inplanting op de zuidelijke plateaus niet meer wenselijk is (cfr. rkb 18) mogelijkheden te geven, nabij de dorpen en zoveel mogelijk aansluitend bij de woonbebouwing agrarische activiteitenzones afbakenen en inrichten. Deze zones zijn niet bedoeld voor para-agrarische bedrijvigheid zoals verkoop van landbouwproducten, het onderhoud van landbouwmachines (die kunnen doorgaans in de dorpskern verweven worden), maar voor stallingen (binnen de Vlarem-normen), schuren, koelloodsen, palettenopslagruimten, en dergelijke die nabij de bedrijfszetels geen ruimten meer vinden, alsook voor nieuwe of geherlokaliseerde bedrijfszetels. Zij worden in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan vastgelegd, tezamen met minimale regels over het uitzicht van deze bedrijfsgebouwen en over de randafwerking van de zone. De hoofdbestemming van deze zones is een agrarische bestemming. Ruimtelijke kernbeslissing 7 - stimuleren en uitbouwen van goede toeristische verblijfsinfrastructuur Gedifferentieerde mogelijkheden tot ombouw en gebruik van geheel of gedeeltelijk vrijgekomen hoevegebouwen in landbouwgebied (selectief, in de waardevolle vierkantshoeven) en in woonzones (ruimer) voor verblijfstoerisme of voor hoevetoerisme met recreatieverblijven of educatieve functies (kinderboerderijen, ponyfarms, …) worden door middel van een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan gecreëerd.

2.

Ruimtelijke kernbeslissingen aangaande de woon- en leefstructuur

Ruimtelijke kernbeslissing 8 - gefaseerd ontwikkelen van een aantal nieuwe woonlocaties in de woonzones, met accent op de kernstad en haar directe rand Om aan de lokale behoeften en aan de provinciale taakstelling te kunnen voldoen, stimuleert het stadsbestuur de eerstkomende periode (1997-2007) de ontwikkeling van een reeks projecten voor bijkomende woningen (bovenop deze uit de voorraad) op de meest gewenste locaties uit de woonprogrammatie. Prioriteit gaat hierbij naar de woonprojectzones in de binnenstad en nieuwe woonzones in Nieuw Stationskwartier en Veemarkt. Daarnaast komen ook een aantal binnengebieden in de


r307-42

- 183-

kernstad (Brustempoort, Kwadensteenweg), in de buitenwijken (Meigaar Schurhoven) en in de dorpen (Mussesteeg, Buitesteeg en Kogelsteeg in Brustem, Davidstraat en Steenberg in Velm, Hoge Weg Ordingen) in aanmerking. In al deze gebieden is zowel particulier als openbaar initiatief gewenst. Ruimtelijke kernbeslissing 9 - stimuleren en ondersteuning volkshuisvesting De gemeente zal de sociale huisvestingsmaatschappijen en eventuele geïnteresseerde privéinitiatiefnemers aanmoedigen en ondersteunen om de nodige kleinschalige projecten te ontwikkelen om aan de ingeschatte woonbehoeften inzake volkshuisvesting terzake te voldoen. Deze steun bestaat uit erfpachtverleningen of concessies van stadsgronden en –gebouwen aan voor sociale huisvesting betaalbare prijzen, waarbij de lege en onderbenutte stadsgebouwen (grotendeels) worden gebruikt voor volkshuisvesting. Prioriteit ligt hierbij op renovatie en op kleinere woningen voor bejaarden; uiteraard worden ook een aantal woningen voor mindervaliden voorbehouden. Op deze manier kan het bestaande patrimonium op een betere manier (voor volkshuisvesting) worden benut. Ook een aantal (delen van) woonuitbreidingsgebieden worden de eerstkomende tien jaar best ontwikkeld, maar louter voor volkshuisvesting en dus hetzij door sociale huisvestingsmaatschappijen, hetzij door sociale privé-initiatiefnemers die groepswoningbouw (in de koopsector) aan vergelijkbare voorwaarden met de VHM-vennootschappen realiseren. Het betreft volgende gebieden in de buitenwijken (Lichtenberg Aan den Bruxkensweg, Schurhoven Bernissem) en in de dorpen (een zuidelijk deel van Het Dekken in Zepperen, deel Geelstraat/Tomstraat in Brustem, een zuidelijk deel Achter de kerk in Velm, deel van een woonuitbreidingsgebied in Duras, centraal deel Sleeweg in Groot-Gelmen). Deze bestemming wordt in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan vastgelegd. Ruimtelijke kernbeslissing 10 - oprichting van een actief stedelijk woonbureau en opzetten projecten van systematische bouwblokrenovatie Versterken van de actuele informatieverstrekking naar particulieren door het opzetten van een actief stedelijk woonbureau onder leiding van de huisvestingsambtenaar die gedurende de komende jaren een informatie- en ondersteuningscampagne naar (mogelijke) particuliere kandidaat-renoveerders organiseert. Dit gebeurt bij voorrang in Binnenstad, Stationskwartier, Broekwijk, Oude Grevensmolenbuurt, Brustem, Zepperen, Groot-Gelmen en Aalst. Vanuit deze stedelijke woonwinkel worden in de vier stedelijke aandachtswijken en –buurten ook projecten van systematische bouwblokrenovatie opgezet en gecoördineerd; inbreng van de sociale huisvestingsmaatschappijen is hierin van belang.


r307-42

- 184-

Ruimtelijke kernbeslissing 11 - aanleg van een aantrekkelijke openbare activiteitenruimte in elk dorp Dorpspleinen die bij prioriteit op te waarderen zijn: de kerkomgeving in Melveren, de twee centrale pleinen in Brustem-dorp, de twee pleinen in Gelinden-dorp. Bij prioriteit wordt een nieuw dorpsplein gecreëerd in Gelmen (de ruimte aan Kloosterstraat/Bergstraat). In een aantal straatdorpen wordt niet één dorpsplein ingebracht, maar wel een aantal accenten in de loop van de straat. Dit is bij prioriteit het geval in Zepperen (de verbreding aan Stippelstraat/Stokstraat, de open ruimte tegenover Waterkuilstraat, de verbreding voor school en oud gemeentehuis). Ruimtelijke kernbeslissing 12 – opmaak ruimtelijke uitvoeringsplannen voor de verschillende dorpen(gehelen) Teneinde de gewenste ontwikkelingen van de verschillende dorpen, zoals weergegeven in de structuurschetsen, beter te kunnen sturen maakt het stadsbestuur voor de dorpen een ruimtelijk uitvoeringsplan op (per dorp of dorpengroep). Onder meer woonontwikkeling, mogelijkheden voor handelszaken, bedrijven en landbouwbedrijven, agrarische activiteitenzones, ecologische infrastructuur, recreatief groen komen hierin aan bod.

3.

Ruimtelijke kernbeslissingen aangaande de natuurlijke en landschappelijke structuur

Ruimtelijke kernbeslissing 13 – planologische bescherming van de zes grote gehelen natuur Voor zover het Vlaams gewest hiertoe geen initiatief neemt, wordt in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan aan de zes geselecteerde grote gehelen natuur een planologische bescherming gegeven. Dit behelst herbestemmingen naar natuurgebied van stroken landbouwgebied tussen het kasteelpark van Duras en de bossen van Metsteren, tussen de kasteelparken van Metsteren en Melveren, tussen het bos ten oosten van Kerkom-dorp en het domein van Brustem, ten zuiden van Gelinden en aan de waardevolle oude grindput aan Dorpsstraat in Engelmanshoven, van het woonuitbreidingsgebied Bloemenstraat in Gelinden naar natuurgebied en van een oostelijke strook van de zone voor gemeenschapsvoorzieningen in Melveren naar natuurgebied enerzijds en het vastleggen van de beperkte overgangszones rond de zes grote gehelen natuur anderzijds. Ruimtelijke kernbeslissing 14 – planologische bescherming van het noordwestelijk gebied met de natuurverbindende corridors Voor zover de provincie hiertoe geen initiatief neemt, wordt in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan het noordwestelijk gebied met de natuurverbindende corridors van omgeving


r307-42

- 185-

Duras tot Kluisbos een planologische bescherming gegeven door alle daaringelegen agrarische gebieden een bestemmingsverfijning ‘met landschappelijke waarde’ te geven en door het woonuitbreidingsgebied Duras-Kasteelbos te herbestemmen tot agrarisch gebied met landschappelijke waarde. Ruimtelijke kernbeslissing 15 – planologische bescherming van de vier beekvalleien Voor zover het Vlaams gewest hiertoe geen initiatief neemt, wordt in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan de vier geselecteerde beekvalleien een planologische bescherming gegeven. Naast het vrijwaren van een aantal bouwpercelen van bebouwing (zie rkb 17) behelst dit de herbestemming van de oevers die thans braak liggen, weide zijn of als natuur (bijv. hellingbossen) ontwikkelen tot natuurgebied zonder dat hieraan buffer- of overgangszones worden gekoppeld. Bij dit gemeentelijk initiatief terzake zullen voor de voormalige landbouwgronden in deze natuurgebieden met de betrokken landbouwers beheersovereenkomsten voor het inkomensverlies door het natuurgerichte beheer ervan worden afgesloten. Daarnaast omvat deze planologische bescherming de herbestemming van de oevers die thans voor akkers of fruitteelt worden benut tot geïntegreerd fruitteelt/landbouwgebied met landschappelijke waarde. Dit gemeentelijke uitvoeringsplan wordt opgemaakt, zo mogelijk in samenwerking met en met de steun van het Vlaams gewest, na gedetailleerd onderzoek en overleg met de natuur- en landbouwsectoren. Ruimtelijke kernbeslissing 16 - planologische bescherming en gerichte uitbouw van de beeldbepalende hoogstamboomgaarden Om de sites voor beeldbepalende hoogstamboomgaarden in en nabij de dorpskernen effectief als relicten en als landschapselementen te beschermen, zijn een aantal planologisch betere beschermingen noodzakelijk, evenals gericht beheer met regelmatige vernieuwingen van de bestaande en nieuwe boomgaarden die binnen deze sites gelegen zijn. Door middel van een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan geeft de gemeente, na bijkomend onderzoek van de ecologische waarde, de hoogstamboomgaarden binnen de geselecteerde sites een sterker beschermende bestemming. Ruimtelijke kernbeslissing 17 – vrijwaren van beter niet te bebouwen bouwkavels De gemeente zal de drie prioritair te beschermen plekken aan de randen van drie woonkernen beschermen en trachten te verwerven (en ze eventueel verder verpachten). Voor de herbestemming van deze drie plekken start het stadsbestuur tezamen met de voorlopige vaststelling van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan met de opmaak van een ruimtelijk uitvoeringsplan (B.P.A.).


r307-42

- 186-

Ruimtelijke kernbeslissing 18 – fasering van op korte termijn zeker niet te ontwikkelen woonuitbreidingsgebieden De gemeente neemt in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan een fasering van de woonuitbreidingsgebieden op. Voor fasering voor de latere termijn (zeker na 2007) betreft het volgende woonuitbreidingsgebieden: - Wilderen, spoorweg; - Senselberg; - Zepperen: Bredje, Achter de kerk, resterend gedeelte van Het Dekken; - Ordingen/Brustem, Pipelveldje en Beekkant, resterend gedeelte van Geelstraat/Tomstraat; - Groot-Gelmen, zuidelijk en noordelijk deel van Sleeweg; - Gelinden/Vrijheers, Wijngaerdsveld; - Velm: Schoorse veld en eventueel het noordelijke deel van Achter de kerk. Ruimtelijke kernbeslissing 19 - vrijwaring en invoering van een bouwvrije zone op de plateaus van Droog Haspengouw Om de openheid van het landschap op de plateaus van Droog Haspengouw te vrijwaren, wordt een zone vastgesteld waarin een verbod op nieuwbouw, ook voor agrarische gebouwen, van kracht wordt. Verbouwing van (de enkele) aanwezige landbouwgebouwen en beperkte uitbreiding in de directe omgeving ervan, binnen een vastgelegde perimeter blijven mogelijk, evenals onder strikte voorwaarden lage tunnels voor kleinfruit, hagelnetten en windmolens als teelttechnische beschermingsinstallaties. Deze zone non-aedificuandi omvat grosso-modo het volledige zuidelijke landbouwgebied (agrarische zones in het gewestplan) tussen Halmaalweg en Luikersteenweg en het oostelijke landbouwgebied tussen Luiker- en Tongersesteenweg ten oosten van Brustem, met uitzondering van de agrarische activiteitenzones. Deze zone en de bijhorende voorschriften worden, in overleg met het Vlaams gewest, in de bouwverordening of in een ander gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan op korte termijn, voor de ontwikkeling van agrarische activiteitenzones, vastgelegd.

4.

Ruimtelijke kernbeslissingen verkeersstructuur

aangaande

de

gewenste

Ruimtelijke kernbeslissing 20 – (gestructureerd overleg) uitbouw van een hiërarchische wegenstructuur In aanvulling op het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen en als hypothese voor het gemeentelijk mobiliteitsplan dat de voorgestelde structuur onderbouwt en bevestigt of aanpast, wordt als hoofdstructuur beschouwd: - N 80-noord en zuidelijke ring als primaire weg II; - een aantal wegen als secundaire wegen;


r307-42

- 187-

-

-

daarop aantakkend de (lokale) toegangswegen tot kernen en bedrijventerreinen, die in de woonkernen uitmonden in erfachtige centrale delen om het doorgaand verkeer te ontmoedigen; aantakkend op deze toegangswegen de lokale (woon)straten.

Gelet op de discussie over de secundaire wegen, zal het stadsbestuur de concrete invulling van deze gewenste verkeerstructuur en de ingrepen die er uit volgen, in het in opmaak zijnde mobiliteitsplan voor Sint-Truiden meer in detail onderbouwen en invullen (of aanpassen). Op verscheidende terreinen zal het stadsbestuur van Sint-Truiden deze (en de tijdens het mobiliteitsplan eventueel aangepaste) hypothese van gewenste verkeersstructuur bij de verschillende betrokken en verantwoordelijke overheden in gestructureerd overleg bepleiten: tijdens de opmaak van het gemeentelijk mobiliteitsplan, bij de consultatierondes over de provinciale en gemeentelijke ruimtelijke structuurplannen. Hierbij wordt nagestreefd met alle betrokken overheden op gemeentelijk, provinciaal en gewestelijk niveau tot een consensus terzake te komen. De louter lokale elementen in deze hypothese van verkeersstructuur (o.m. een betere ontsluiting van Nieuw-St-Truiden) worden in het gemeentelijk mobiliteitsplan uitgewerkt en nadien door het stadsbestuur gerealiseerd. Ruimtelijke kernbeslissing 21 - inbouwen van een ‘ontmoedigingszone voor doorgaand verkeer’ in de dorpskernen In de centrale zone van de dorpskernen die niet door een secundaire weg worden doorsneden wordt een ‘ontmoedigingszone voor doorgaand verkeer’ uitgebouwd. Deze zal, naargelang de specifieke situatie, verschillende vormen aannemen. In principe blijft lokaal autoverkeer in deze ontmoedigingszone mogelijk en is de mogelijke snelheid er laag. Prioriteit voor de uitbouw van deze ontmoedigingszones voor doorgaand verkeer ligt bij de dorpskernen waar die druk het hoogst is: Aalst, Brustem, Ordingen, Zepperen. Ruimtelijke kernbeslissing 22 - aanleg van vier groene schakels als aantrekkelijke fietsen wandelroutes Vanuit de binnenstad legt de gemeente in de vier windrichtingen een groene schakel aan. Deze groene schakels zijn tegelijk : - ruimtelijke verbindingsassen die de open ruimte van het ommeland en het stedelijk gebeuren van kernstad en vooral binnenstad als schakels in mekaar laten overvloeien; - aantrekkelijke verbindingsroutes voor voetgangers en fietsers tussen de binnenstad en recreatieve en cultureel-toeristische attractiepunten rond de stad (en in de nevengelegen gemeenten); - aantrekkelijke en veilige hoofdverbindingsroutes voor fietsers tussen de binnenstad en een aantal kerkdorpen; - aantrekkelijke wandelassen tussen de binnenstad en de langparkeerterreinen aan de rand van de kernstad.


r307-42

- 188-

Ruimtelijke kernbeslissing 23 – uitbouw alternatief net van tractorwegen als bijdrage tot ontlasting van de primaire en secundaire wegen Minstens als tijdelijke milderende maatregel voor de verkeersbelasting op de primaire en secundaire wegen, bouwt het stadsbestuur een netwerk van tractorwegen tussen de belangrijkste landbouwdelen van de gemeente en de twee veilingen, alsook richting Tienen, stapsgewijze uit. Dergelijk net kan binnen de gemeentelijke bevoegdheid bestaan uit bestaande landbouwwegen, delen van groene schakels waar traagrijdende tractors gecombineerd worden met fietsverkeer en stukjes ontsluitingsweg naar dorpen. De enkele ontbrekende schakels worden gerealiseerd en informatie en sensibilisering van de landbouwers en fruittelers voor het gebruik ervan (i.s.m. de beroepsorganisaties en de veilingen) worden opgezet.

5.

Ruimtelijke kernbeslissingen beeldwaarde

met

betrekking

tot

de

Ruimtelijke kernbeslissing 24 - bescherming van de beeldbepalende gebouwen De waardevolle en karaktervolle gebouwen die niet als monument zijn beschermd dienen bij verbouwing hun aanwezige globale uitzicht en karakteristieke elementen te behouden. Eigentijdse en vernieuwende interpretaties hiervan zijn welkom. Ook vervangende nieuwbouw is mogelijk wanneer daardoor aantoonbaar een hogere kwaliteit wordt geboden. Een soortgelijke beschermende regelgeving als in de binnenstad wordt ingewerkt in B.P.A.’s voor die kernen en wijken of in andere gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen, ondersteund door bepalingen in de bouwverordening. Bouwprojecten met afwijkingen worden beoordeeld door de Bouwcommissie.

Ruimtelijke kernbeslissing 25 - eenvoudige bouwregels voor harmonie vastleggen in de bouwverordening Elke nieuwbouw dient in harmonie te zijn met zijn omgeving, dient gepast in te spelen op de architecturale elementen die in die omgeving aanwezig zijn. Daarbij neemt elke nieuwbouw een voldoende aantal elementen van de traditionele architectuur over of –bij voorkeur- wijkt er positief en doordacht van af en voegt kwaliteit aan de omgeving toe. In de gemeentelijke bouwverordening worden daarvoor de normaal gewenste situatie met de typische elementen opgenomen en daarnaast de afwijkingsmarge waarbinnen afwijkingen, mits motivatie, welkom zijn. Bouwprojecten met afwijkingen worden beoordeeld door de Bouwcommissie.


r307-42

- 189-

Ruimtelijke kernbeslissing 26 - aandacht voor het uitzicht en het beeld bij elke ingreep die de gemeente zelf doet Bij alle ingrepen op het openbaar domein en aan gemeentelijke gebouwen, zal de gemeente zorg besteden aan de verschijningsvorm, zodat deze ingrepen op een goede manier inspelen op hun omgeving en er een verrijking voor betekenen. Voor de ingrepen die aan haar advies onderhevig zijn, geeft de Bouwcommissie hierover een expliciet advies. In haar jaarlijks rapport aan de GARO / GECORO en de Gemeenteraad geeft de Bouwcommissie haar beoordeling van de kwaliteit van het uitzicht en het beeld van alle uitgevoerde belangrijke ingrepen op het openbaar domein en aan gemeentelijke gebouwen weer. Ruimtelijke kernbeslissing 27 - algemene en gerichte sensiblisering van eigenaars over hun verantwoordelijkheid voor het uitzicht van de gebouwen en gronden Na de invoering van de bouwverordening zet de gemeente langs de gebruikelijke kanalen sensibilisering naar het ruime publiek op om te wijzen op de verantwoordelijkheid van elke bouwheer en eigenaar voor het aantrekkelijke uitzicht van zijn gebouwen en gronden. Aanvullend wordt een ronde van individuele stimulerende gesprekken gehouden met de eigenaars van storende gebouwen en gronden.

6.

Ruimtelijke kernbeslissing aangaande organisatie en de bestuurlijke opvolging

communicatie,

Ruimtelijke kernbeslissing 28 – installatie van een dynamische GECORO die als adviesorgaan dat de uitvoering van het gemeentelijk structuurplan opvolgt De nieuwe gemeentelijke commissie voor ruimtelijke ordening (GECORO) wordt belast met de opdracht de uitvoering van het gemeentelijk structuurplan en van het globale ruimtelijk beleid op te volgen. Andere stedelijke adviesraden die ruimtelijke aspecten behandelen, worden op de meest gepaste manier bij dit werk betrokken. De stadsdiensten zorgen hierbij uit eigen initiatief en op vraag van de GECORO elk op hun terrein voor een vlotte doorstroming van de benodigde informatie. De GECORO levert jaarlijks een advies aan College en Gemeenteraad over de stand van zaken en de vooruitzichten in de uitvoering van het gemeentelijk structuurplan. De GECORO wordt hiervoor met een ruime maatschappelijke inbedding en met geïnteresseerde, actieve leden samengesteld. Ruimtelijke kernbeslissing 29 - mandatering van een ambtelijke beleidsgroep die instaat voor de ambtelijke afstemming van alle uitvoeringsprojecten uit het gemeentelijk structuurplan Een beleidsgroep met onder meer de diensthoofden van de verschillende stedelijke diensten die aspecten van het ruimtelijk beleid uitvoeren wordt, onder voorzitterschap van een lid van het College, opnieuw opgestart. Deze beleidsgroep verzorgt de informatie-uitwisseling en


r307-42

- 190-

afstemming op ambtelijk niveau tussen al de stedelijke diensten die belangrijke aspecten van het ruimtelijk beleid (en het structuurplan) uitvoeren. De verslagen van de bijeenkomsten van de beleidsgroep geven de werking van dit orgaan en het niveau van de afstemming die bereikt wordt, weer. Ruimtelijke kernbeslissing 30 - hanteren van het gemeentelijk structuurplan als toetsingskader voor het dagelijks beleid Alle stedelijke diensten die aspecten van het ruimtelijk beleid uitvoeren hanteren het gemeentelijk structuurplan als toetsingskader voor de eigen projecten en ingrepen (in wegen, groen, gebouwen, …) en plannen (BPA’s, reglementen, ….) met ruimtelijke impact die ze ontwikkelen. Deze inhoudelijke toetsing en motivatie blijken ook uit de verantwoordingsnota’s van de voorgestelde ingrepen vanwege de stedelijke diensten en de stedelijke bestuursorganen. Ruimtelijke kernbeslissing 31 - effectieve controle van de bouwvergunningen en de regels in de bouwverordening De controle op de feitelijke bouwwerken en handelingen aan gebouwen en gronden is een hoeksteen voor de realisatie van het gewenste ruimtelijk beleid. De inspanningen terzake worden op een systematische en doordachte wijze opgevoerd. De stedelijke politie, en meer in het bijzonder de wijkagenten, worden met de opsporing en eerste screening van vergunningsplichtige bebouwde en onbebouwde elementen belast; de Dienst Stedenbouwkundige Vergunningen met de effectieve vastellingen en controle. In haar jaarlijks rapport aan de GARO en de Gemeenteraad geeft de Bouwcommissie haar beoordeling van de uitgevoerde controles en de effectiviteit ervan weer.

April 2000.


r307-42

- 191-

Bijlagen

1.

Bevoorrechte getuigen en andere medewerkers

Dit structuurplan is tot stand gekomen dankzij de constructieve inbreng van vele betrokkenen in Sint-Truiden : het College van Burgemeester en Schepenen, de fracties in Gemeenteraad, de 450 geïnteresseerden tijdens de eerste informatieronde in de kernen, de leden van de stuurgroep, de leden van de GARO, de leden van de ambtelijke begeleidingsgroep, de externe inspraakbegeleider dhr. W. Miermans.

Volgende personen hebben als bevoorrechte getuige meegewerkt aan de inhoud van deze startnota, zij het in de gesprekken over het geheel van de gemeente naar aanleiding van de startnota binnenstad of in een tweede ronde met gesprekken over elk dorp specifiek. dhr. F. Aerts mevr. G. Brugmans-Wiame dhr. L. Coolen dhr. G. Deflem dhr. J. De Kerpel dhr. D. Deleersnijder dhr. A. Deprez dhr. A. Doucet dhr. W. Driesen dhr. U. Driljeux dhr. en mevr. Everaerts-Graulus dhr. G. Feucht dhr. L. Ghys dhr. R. Gilen dhr. J. Gyselinck


r307-42

- 192-

dhr. J. Hendricx dhr. R. Knapen dhr. en mevr. Lambrechts-Bessemans dhr. W. Lammens dhr. M. Lelièvre dhr. J. Matthijs mevr. L. Nijs-Herckens dhr. G. Plevoets dhr. E. Ruppol dhr. Van Kauter dhr. M. Smeers dhr. C. Stevaux dhr. J. Thewis mevr. N. Tits mevr. A. Vanoirbeek-Nuyts mevr. A. Van Tilt mevr. E. Vanwichelen-Vavedin mevr. L. Wiame-Vandersmissen mevr. M. Wouters

2.

Bronnen

G. Allaert, De regionaal-economische dynamiek van Limburg, 1992 G. Dericx en P. Seelen, Ondernemend Limburg, 1990 Ministerie Vlaamse Gemeenschap, AMINAL, Groene Hoofdstructuur voor Vlaanderen, detaillering voor Limburg, 1992 Ministerie Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Ruimtelijke Planning, Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen, 1998 Ministerie Vlaamse Gemeenschap, bestuur Monumentenzorg, Bouwen door de eeuwen heen, deel 642, 1981 V. Scheurs, Plattelandatlas voor Vlaanderen, 1985 Stad Sint-Truiden, Urbanisatiedienst, Richtnota wijzigingen gewestplan, 1989 Stad Sint-Truiden, Beleidsnota Ruimtelijke Ordening 1989-1995 Stad Sint-Truiden, Erkenningsdossier herwaarderingsgebied Broekwijk, 1985 Stad Sint-Truiden, Jaarverslagen Stad Sint-Truiden, Jeugddienst, Verantwoordingsnota uitbouw speelpleinen, 1986 Stad Sint-Truiden, Startnota binnenstad, 1992 Streekontwikkeling Zuid-Limburg, Herstructurering openbaar vervoer Zuid-Limburg, en aanverwante documenten, 1986 Studiegroep Omgeving, Ruimte voor Limburg, 1992 H. Van der Haegen en M. Pattyn, Stedelijke structuren en hiërarchie van kernen, in Ruimtelijke Planning, 1981 Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan Limburg. Beleidsvisie op ruimtelijke ontwikkelingen in Limburg, februari 1997


r307-42

- 193-

P. Th. van Leeuwen, Winkelpotentie Sint-Truiden, Ontwikkelingsmogelijkheden van de detailhandel op het grondgebied van Sint-Truiden, 1996 Regionaal Landschap Herk en Mombeek vzw, Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan SintTruiden, 1995 PSK/Vissers, Inventarisatie van de zonevreemde bedrijven in Sint-Truiden, 1997/98. Structuurplan Sint-Truiden, hoorzittingen in de dorpen. (Tussen)evaluatie, september 1993. 32 Deelnota, Het amfitheater van Brustem, december 1993. Deelnota 1, Wonen in Sint-Truiden, februari 1994/december 1997. Startnota, april 1994. Deelnota 2, Wijzigingen in de bodembestemming, september 1994. Deelnota, Vier groene schakels als band tussen binnenstad en ommeland, september 1994. Tussentijdse synthesenota, oktober 1994. Deelnota, Kernstad en stadsrand, oktober 1994. Deelnota, Ingrepen voor openbaar domein en de verkeersstructuur, januari 1995. Beknopte synthesenota documenten globaal structuurplan, augustus 1995. Beknopte deelnota, Economische bedrijvigheid in Sint-Truiden, november 1996. Beknopte deelnota, Landbouw en natuur, april 1998.

3.

Vingeroefening beekvallei als natuurverwevingsgebied

Maatregel 3.3 geeft aan dat de gemeente in een ruimtelijk uitvoeringsplan de beekvalleien een sterker beschermende bestemming geven, volgens aangegeven principes voor de bepaling van wat als beekvallei wordt beschouwd en voor de toe te passen gewenste bestemmingen. Bij de opmaak en voorbereiding van dit/deze ruimtelijke uitvoeringsplan(nen) zullen die principes gedetailleerd op het geheel van de vier geselecteerde beekvalleien (Molenbeek, Cicindria, Melsterbeek en Herk/Fonteinbeek moeten worden toegepast, en dit in overleg met de hogere overheid, met de Watering en met de landbouw- en natuursectoren. Werkwijze van de vingeroefening en opzet van deze bijlage Deze bijlage geeft een vingeroefening voor de toepassing van deze principes weer, met de bedoeling aan te geven waar de maatregel 3.3 in grootte-orde toe kan leiden. Deze vingeroefening is beperkt tot de eerste drie voornoemde beken en daarbinnen tot de zones die thans in het gewestplan een agrarische bestemming (al dan niet met landschappelijke waarde) hebben. (Bij Herk/Fonteinbeek betreft dit slechts één kleiner perceel op het grondgebied van de gemeente.) Voor deze delen is op basis van de Bodemkaart van België, luchtfoto’s en plaatsbezoek een eerste voorstel van situering en breedte van de beekvallei, van actueel bodemgebruik en van mogelijke toekomstige bestemming uitgewerkt. Dit eerste voorstel is met leden van de Gemeentelijke Land- en Tuinbouwraad ter plaatse bekeken en gecorrigeerd in functie van

32

Deze nota is opgemaakt door de inspraakbegeleider, dhr. W. Miermans.


r307-42

- 194-

ervaringen met nattere en drogere gronden en de mate van het belang van gronden voor bepaalde bedrijven. Bijgevoegde kaarten (kaarten 24 a tot e) geven het resultaat van deze vingeroefening, namelijk de voorlopig voorgestelde situering en breedte van de beekvallei en de mogelijke sterker beschermende bestemmingszones ten informatieve titel weer. Gehanteerde benadering voor de bepaling van de beekvalleien Als vallei kan op basis van de Bodemkaart van België 33 worden aangezien : - hetzij de uitdrukkelijk aangegeven begrenzing van de valleigronden, - hetzij waar geen begrenzing is aangegeven, of waar deze zones zeer breed, een aantal categorieën van de valleien depressiegronden, met name als kern de sterk of zeer sterk gleyige gronden op lemig materiaal (al dan niet met reductiehorizont), en als verbindingselementen de zwak of matig gleyige gronden op leem (al dan niet met reductiehorizont). Deze zijn op de bodemkaart aangegeven met de kentekens Afp, Aep, Ahp, Aeb en Adp, Adb. Gewone gronden op leem (Abp) worden in principe niet mee in de vallei opgenomen. De toelichtende nota van de Bodemkaart geeft uitdrukkelijk volgende (on)geschiktheid van deze gronden voor landbouwgebruik aan : - sterk gleyige gronden op lemig materiaal (Ahp): weinig geschikt; meest aangewezen gebruik is weide; - sterk gleyige gronden op lemig materiaal met reductiehorizont (Aep): ongeschikt voor akkerbouw in de huidige omstandigheden; geschikt voor weiden mits drainering; - zeer sterk gleyige gronden op lemig materiaal met reductiehorizont (Afp): ongeschikt voor akkerbouw, weinig geschikt voor graasweide, matig geschikt voor hooiweide; - sterk gleyige leemgronden met reductiehorizont en met structuur R horizont (Aeb): zeer geschikte weidegrond; mits kunstmatige drainering te gebruiken voor akkerbouw (enkel zomergewassen aan te bevelen); en - matig gleyige leemgronden met structuur B horizont (Adb): mits kunstmatige drainering geschikt voor akkerteelten; zeer geschikt voor weide; - zwak of matig gleyige gronden op leem (Adp): mits kunstmatige drainering geschikt voor akkerteelten; zeer geschikt voor weide. De valleigebieden die op deze basis worden afgebakend, worden –waar nodig- beperkt door het hoogtepeil ten opzichte van het gemiddelde waterniveau van de beek: in VochtigHaspengouw wordt hiervoor een niveauverschil van 1 meter gehanteerd, in DroogHaspengouw een verschil van 2 meter. Vanuit de terreinwaarneming met bevoorrechte getuigen (fruittelers van de GLT) wordt de afbakening die op deze basis wordt verkregen (eerste voorstel) grosso-modo bevestigd, met aanduiding van een aantal iets hoger gelegen drogere delen (veelal benut voor laagstamplantages) en een aantal iets lager gelegen natte gronden met slecht rendement voor de landbouw/fruitteelt, hetgeen aanleiding heeft gegegeven tot enkele verschuivingen. 33

Comité voor het opnemen van de Bodemkaart en de Vegetatiekaart van België, Bodemkaart van België, delen 92 W en 106 W, 1958 en 1970.


r307-42

- 195-

Resultaat van de vingeroefening Wanneer de samenhangende delen van akkers en fruitteelt (met inbegrip van kleine tussenin gelegen weiden of bosjes en de gebouwen) worden herbestemd tot geïntegreerd fruitteeltgebied met landschappelijke waarde, en de samenhangende delen van weiden, bossen en braakliggende gronden (met inbegrip van enkele, laaggelegen en natte boomgaarden en van de aanwezige en geplande waterwachtbekkens) worden herbestemd tot natuurgebied, bekomt men de resultaten die in de kaarten 24 en in navolgende tabel per deelgebied zijn weergegeven. Als deelgebieden worden beschouwd : - Molenbeek-zuid (grondgebied Velm en Halmaal) - Cicindria-zuid (grondgebied Kerkom en Bevingen) - Melsterbeek-zuid (grondgebied Aalst en Brustem) - Melsterbeek-midden (grondgebied Ordingen, Zepperen en beperkt Melveren) - Melsterbeek- en Molenbeek-noord (grondgebied Metsteren, Gorsem, Runkelen). De tussengelegen centrale delen van de drie beken lopen door andere bestemmingszones op het gewestplan.

Mogelijk ontwikkelingsperspectief beekvalleien in agrarisch gebied – vingeroefening Molenbeek Cicindria Melsterbeek Melsterbeek Melster- en -zuid -zuid -zuid -midden Molenbeeknoord geselecteerde beekvallei lengte oppervlakte gemid. breedte mogelijke herbestemmingen natuur geïnt. fruitteelt andere (gemeenschapsv oorzieningen) totaal

totaal

2.240 m 27,5 ha 123 m

2.500 m 35,4 ha 142 m

3.000 m 36,0 ha 120 m

5.860 m 101,5 ha 173 m

3.700 m 55,2 ha 149 m

17.300 m 255,6 ha 148 m

10,8 ha 16,7 ha -

7 ha 26,4 ha 2 ha

10,6 ha 25,4 ha -

30,3 ha 71,2 ha -

29,8 ha 23,8 ha 1,6 ha

88,5 ha 163,5 ha 3,6 ha

35 % 64 % 1%

255,6 ha 100%

Van het totale landbouwgebied in de beschouwende gedeelten van de drie belangrijkste beekvalleien dient volgens de principes van maatregel 3.3 dus eenderde tot natuurgebied en tweederde tot geïntegreerd fruitteeltgebied met landschappelijke waarde te worden herbestemd. Bij de gedetailleerde uitwerking in functie van een ruimtelijk uitvoeringsplan is het zinvol in plaats van de vloeiende grenslijnen van de vallei die volgen uit de Bodemkaart, nabijgelegen perceelsgrenzen –waar aanwezig- als grens van de verschillende bestemmingszones te hanteren.


r307-42

- 196-

4.

Verbods- en afstandsregels voor landbouwbedrijven

4.1.

VLAREM II

De Vlaamse Regering heeft op 1 juni 1995 het Vlaams Reglement inzake Milieuvoorwaarden VLAREM II goedgekeurd. Het verscheen in het Belgisch Staatsblad van 31 juli 1995 en werd van kracht op 1 augustus 1995. Deze regelgeving legt vast onder welke voorwaarden gebruik mag worden gemaakt van milieu en natuur en moet leiden tot een duurzame, coherente en geïntegreerde aanpak van het milieubeleid dat Vlaanderen wil voeren. Naast de nodige bepalingen voor hinder en verontreiniging werd in VLAREM II tevens afstands- en verbodsregels vastgesteld voor de inplanting en exploitatie van landbouwbedrijven en voor stallen en mestopslagplaatsen. De afstand wordt bepaald in functie van het aantal waarderingspunten, dat wordt toegekend aan de inrichting en in functie van het aantal dieren en geldt ten opzichte van gevoelige bestemmingen, zijnde woonuitbreidingsgebied, gebied voor verblijfsrecreatie, natuurgebied met wetenschappelijke waarde, bosreservaat, alle woongebieden met uitzondering van woongebied met landelijk karakter. Varkensstallen De inplanting van nieuwe varkensbedrijven of de uitbreiding van bestaande varkensbedrijven is verboden in een waterwingebied, een beschermingszone type I, II of III, een gebied ander dan agrarisch gebied en/of een kwetsbare zone. Buiten deze gebieden zijn in principe nieuwe varkenshouderijen toegelaten voor zover ze gelegen zijn in agrarisch gebied, van het gesloten type zijn, maximum 1800 varkens hebben en mits de nodige afstand wordt gerespecteerd ten opzichte van de gevoelige bestemmingen. De te respecteren afstanden zijn afhankelijk van het ontwerp van de stallen en van het aantal dieren. Ze variëren van 50m tot 400m. De te respecteren afstand zal meestal 250m of meer bedragen. In agrarische gebieden, niet gelegen in een kwetsbare zone gelden de volgende verbods- en afstandsregels : − voor andere dan gesloten varkenshouderijen met maximaal 1800 varkens . aantal waarderingspunten 34 < 151 1000 m van elk op het gewestplan aangegeven woonuitbreidingsgebied, gebied voor verblijfsrecreatie, natuurgebied met wetenschappelijke waarde, bosreservaat, woongebied uitgezonderd woongebied met landelijk karakter . aantal waarderingspunten > 151 500 m van bovenstaande bestemmingen

34

Aan elke varkensstal behorende tot de inrichting wordt een aantal waarderingspunten toegekend als de som van het aantal punten dat toegekend wordt aan het stalsysteem, het stalverluchtingssysteem en de opslagplaatsen van vaste dierlijke mest en van mengmest.


r307-42

- 197-

−

voor andere dan gesloten varkenshouderijen met meer dan 1800 varkens . aantal waarderingspunten minstens 151 1500m van elk op het gewestplan aangegeven woonuitbreidingsgebied, gebied voor verblijfsrecreatie, natuurgebied met wetenschappelijke waarde, bosreservaat, woongebied uitgezonderd woongebied met landelijk karakter . aantal waarderingspunten > 201 1000m van gevoelige bestemmingen

−

voor gesloten varkenshouderijen De minimale afstand ten opzichte van elk op het gewestplan aangegeven woonuitbreidingsgebied, gebied voor verblijfsrecreatie, natuurgebied met wetenschappelijke waarde, bosreservaat, woongebied uitgezonderd woongebied met landelijk karakter wordt in volgende tabel vastgelegd :

vereiste minimumafstand in m aantal varkens waarderingspunten 70-400 <50 250 50-100 200 101-150 100 151-200 50 >200 50

401-900 300 225 150 100 100

901-1350 350 250 200 150 150

1351-1800 400 300 250 200 200

>1800 verbod verbod verbod 1000 500

Pluimveestallen De inplanting van nieuwe pluimveebedrijven of de uitbreiding van bestaande pluimveebedrijven is verboden in een waterwingebied, een beschermingszone type I, II of III. Bedrijven met meer dan 2000 stuks gevogelte zijn verboden in een gebied ander dan agrarisch gebied of woongebied met landelijk karakter en zijn tevens verboden in een kwetsbare zone. Stallen met meer dan 10.000 stuks gevogelte worden enkel in agrarisch gebied toegelaten. Voor pluimveestallen, met minder dan 10.000 stuks en gelegen in een woongebied met landelijk karakter varieert de afstand ten opzichte van de gevoelige bestemmingen tussen 50m en 150 m. Binnen het agrarisch gebied varieert de afstand van 50 m tot 400 m. Voor nieuwe pluimveestallen, met meer dan 40.000 stuks gevogelte en een waardering van minimaal 75 punten geldt een afstand van 300 m ten opzichte van een woonuitbreidingsgebied, een gebied voor verblijfsrecreatie, een natuurgebied met wetenschappelijke waarde, een bosreservaat of een woongebied (met uitzondering van woongebied met landelijk karakter).


r307-42

- 198-

In een woongebied met landelijk karakter gelden de volgende verbods- en afstandsregels : vereiste minimumafstand in m waarderingspunten <75 75-150 >151

aantal stuks gevogelte < 5000 100 75 50

5001-10.000 150 100 75

In agrarisch gebied gelden de volgende verbods- en afstandsregels : vereiste minimumafstand in m aantal stuks waarderingspunten <5000 500110000 <75 100 150 75-150 75 100 151-200 50 75 >200 50 75

4.2.

1000120000 200 150 100 100

2000140000 300 225 150 150

4000160000 400 300 200 200

>60000 verbod verbod 1000 500

KB 28 december 1972

Naast VLAREM II legt ook het Koninklijk Besluit 28.12.1972 betreffende de inrichting en de toepassing van de ontwerp-gewestplannen en gewestplannen afstandsregels vast. Gebouwen bestemd voor niet aan de grond gebonden agrarische bedrijven met industrieel karakter35 of voor intensieve veeteelt, mogen slechts opgericht worden op ten minste 300 m van een woongebied of op ten minste 100 m van een woonuitbreidingsgebied, tenzij het een woongebied met landelijk karakter betreft. De afstand van 300 en 100 m geldt evenwel niet in geval van uitbreiding van bestaande bedrijven.

35

Gebouwen bestemd voor niet aan de grond gebonden agrarische bedrijven met industrieel karakter zijn bedrijven waarvan de landbouwproductie werkelijk industriële afmetingen aanneemt en er kenmerken van vertoont. Hiermede zijn hoofdzakelijk grote glastuinbouwbedrijven bedoeld, die wegens verbrandingsgassen best uit de onmiddellijke buurt van (stedelijke) woongebieden worden gehouden.


r307-42

- 199-

5.

Globale ruimtebalans

Deze bijlage geeft de oppervlakten van de belangrijkste herbestemmingen die uit de opties van het structuurplan voorvloeien in grootte-orde weer. Vertrekbasis is de oppervlakte van de belangrijkste bestemmingscategorieën in het huidige gewestplan. Een gedetailleerde ruimtebalans kan maar worden gemaakt wanneer het voorbereidende detailonderzoek voor de verschillende ruimtelijke uitvoeringsplannen is uitgevoerd.

bestemmingsgroep

van

naar

benaderde oppervlakteverandering

wonen (wonen, land. wonen, woonuitbreidingsgebied) (totaal ca. 1.593 ha)

Natuur (Bnb kavels, groot geheel natuur gelinden), landbouw (duras), recreatie (voetbalvelden), park (hoogstamboomgaarden) voor in totaal ca. 50 ha

landbouw (agrarisch gebied, agr. geb. met landschappelijke waarde, met ecologisch belang) (totaal ca. 7.500 ha)

Wonen (duras), andere (ontginning, gem.voorz) voor in totaal ca. 18 ha) + fasering wug voor latere termijn voor ca. 85 ha

Natuur (beken, grote gehelen - 167 ha (-2,2%) natuur), park (hoogstamboomgaarden), kmo, recreatie (voetbal en andere zonevreemde) voor in totaal ca. 185 ha

natuur (totaal ca. 483 ha)

Wonen (bnb kavels, groot geheel natuur gelinden), landbouw (beken, grote gehelen natuur, andere (groot geheel natuur terkelen en gelinden) voor in totaal ca. 169 ha

-

+ 169 ha (+35%)

ander groen (park, bos) (totaal ca. 383 ha)

Wonen en landbouw (hoogstamboomgaard) voor in totaal ca. 35 ha

Recreatie (zonevreemd veld) voor ca. 2 ha

+33 ha (+8,6%)

industrie en ambacht (totaal ca. 335 ha)

Landbouw en andere (lokale zones, reserveplekken) voor ca. 20 ha

-

+ 20 ha (+6,0 %)

Andere (gemeenschapsWonen, landbouw en voorzieningen, ontginning, park (zonevreemde recreatie, militair, luchtvaart, recreatie) voor ca. 15 ha buffer) (totaal ca. 368 ha)


- 50 ha (-3,1%)

Landbouw (Bornedries, - 29 ha (- 7,8%) velm), kmo, natuur (grote gehelen terkelen en gelinden) voor in totaal ca. 44 ha

r307-42

stad sint-truiden april 2000 gemeentelijk ruimtelijk ruimtelijk structuurplan structuurplanning sint-truiden

Recommend Documents