Stad, land en water maken de metropool: Onze kracht schuilt in het. gezamenlijk palet

Stad, land en water maken de metropool:

Onze kracht schuilt in het

gezamenlijk palet

Metropoolregio Amsterdam Ruwweg omvat de Metropoolregio Amsterdam het gebied van IJmuiden tot Lelystad en van Purmerend tot Uithoorn. Juist de eigenheid van al die kleine stukjes in de MRA maken de metropool, met als resultaat een rijke afwisseling aan karakteristieke landschappen en steden.

2

Deelnemers aan het samenwerkingsverband zijn, naast de twee provincies, 36 gemeenten en de Stadsregio Amsterdam. De bundeling van krachten zorgt voor betere afstemming, grotere slagkracht en een krachtiger stem richting ´Den Haag´ en ´Brussel´ en gesprekspartner voor maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. Metropoolregio Amsterdam

Stad, land en water maken de metropool:

Kracht schuilt in gezamenlijk palet In de Metropoolregio Amsterdam werken gemeenten, provincies en Stadsregio intensief samen. Iedere partner draagt met eigen karakteristieken bij aan de unieke waarde van de metropool, variërend van de luchthaven en havens tot een strand, historische steden, aantrekkelijke woningbouwlocaties, karakteristieke landschappen en sterke kennisclusters. Deze verscheidenheid maakt de metropool compleet, terwijl juist in de eenheid door verscheidenheid de kracht schuilt: de gezamenlijke metropoolvlag maakt de regio tot een internationale speler van wereldformaat. De Metropoolregio Amsterdam, kortweg MRA, omvat het economisch hart van de provincies Noord-Holland en Flevoland. In 2007 is hebben alle deelnemende partijen zich geschaard achter de ambitie te werken aan de ontwikkeling van een internationaal concurrerende metropool, de Metropoolregio Amsterdam. Hierbij is ook het door raden en staten bekrachtigde Ontwikkelingsbeeld Noordvleugel 2040 vastgesteld. Sindsdien heeft de MRA haar positie zichtbaar verstevigd. Er is veel bereikt in de onderlinge samenwerking en afstemming, evenals in dialoog met het Rijk. Tegelijkertijd is sinds de totstandkoming van het Ontwikkelingsbeeld de wereld ingrijpend veranderd. Over de gehele linie liggen er andere uitdagingen. Een opgave die alle betrokkenen aangaat.

Een succesvolle regio e MRA is met kop en schouders de sterkste economische regio van het land, met als belangrijke kenmerken een hoge bevolkingsconcentratie, veel internationale bedrijvigheid en een dicht netwerk van internationale verbindingen via land, lucht en zee. Zelfs nu het economisch tij tegenzit, is in de MRA nog steeds groei zichtbaar. Veel van wat in de MRA-economie gebeurt, is bovendien vergelijkbaar met andere sterke Europese metropoolregio’s en scoort de metropool veelal net onder Londen en Parijs.

Overdrachtsdocument

3

Figuur waaruit blijkt dat MRA op wereldschaal echt meedoet. Compilaties van rang/plek op verschillende lijstjes

De MRA onderscheidt zich van concurrerende metropolen door zowel de economische diversiteit als de afwisseling van dichtstedelijke gebieden en hoogkwalitatieve landschappelijke eenheden. Die combinatie van rood, groen en blauw zorgt voor een aantrekkelijk leefklimaat, te meer daar ook de rijke historische kwaliteiten internationaal hoog in aanzien staan. De economische kracht is zo groot, dat de MRA fungeert als internationale springplank voor Nederland als geheel. Het succes van de metropoolsamenwerking blijft niet onopgemerkt. Van heinde en verre trekken mensen naar de Amsterdamse regio. De ene om zich voor kortere of langere tijd te vestigen, de andere om met eigen ogen te zien wat de regio op stedelijk, landschappelijk en cultureel gebied allemaal te bieden heeft. Het samen presenteren van elkaars sterke punten levert voor iedereen meerwaarde op. Tegelijkertijd houdt dit de verplichting in om de welvaart die dat oplevert gezamenlijk te verzilveren.

4

Metropoolregio Amsterdam

Overdrachtsdocument

5

[de succesvoorbeelden uitgebreider belichten in de vorm van bijschriften bij foto’s en kaartbeelden, aangevu

Voor bestuurders vormt de MRA een ideaal podium om met elkaar van gedachten te wisselen. Dankzij de vele persoonlijke contacten zijn de lijnen kort. Al die informele en formele ontmoetingen hebben al veel moois opgeleverd, klein en groot. Neem de omlegging van de snelweg die Badhoevedorp doorsnijdt, de profilering van Zandvoort en IJmuiden als Strand van Amsterdam, de verbetering van het fiets- en recreatienetwerk, de uitbreiding van warmtenetten, de bundeling van het regionaal openbaar vervoer in R-net, het verdiepen van de snelwegen bij de Zuidas en nog veel en veel meer. Bedrijfsleven en kennisinstellingen raken in het kielzog van dit succes steeds beter aangehaakt. De MRA wil de komende jaren met versterkte inzet doorgaan op de ingeslagen weg, te meer daar internationale concurrentie steeds minder tussen landen en steeds meer tussen metropolen gaat. Het Ontwikkelingsbeeld Noordvleugel 2040 vormt hiertoe het kader voor de lange termijn. Dit Ontwikkelingsbeeld benoemt de thema’s die het vertrekpunt vormen om de MRA nog beter te positioneren op de Europese schaal van concurrerende metropolen. De inzet is gericht op metropoolvorming zonder dat dit afbreuk doet aan de unieke kwaliteiten. Rode draad is het versterken van stedelijke kernen via compact te bouwen en behoud van het open karakter van het landschap, met oog voor duurzaamheid en als cement een solide mobiliteitsnetwerk.

6


4 ordeningsprincipes Ontwikkelingsbeeld

uld met andere sprekende successen]

Overdrachtsdocument

7

compilatie structuurvisies

De hoofdlijnen uit het Ontwikkelingsbeeld zijn de afgelopen jaren vertaald in structuurvisies. Hieruit vloeien allerlei bovenregionale projecten en andere initiatieven voort, waarvan een flink deel inmiddels is opgepakt. Speerpunten zijn het verder verbeteren van internationale verbindingen, het optimaliseren van de vestigingsmilieus, het realiseren van meer centrumstedelijke woningen, het versterken van de aantrekkelijke landschappen en het werk maken van een duurzame energievoorziening en het houden van droge voeten.

8


Metropoolregio in beweging De opgaven van de MRA zijn in beweging. Sinds de totstandkoming van het Ontwikkelingsbeeld 2040 is de wereld ingrijpend veranderd. Tegelijkertijd is door de intensieve samenwerking inmiddels veel beter bekend hoe de metropoolregio als systeem werkt. Over de gehele linie ligt er een scherper beeld van de - deels nieuwe - uitdagingen. Op wereldschaal heeft de MRA op de diverse ranglijsten een goede uitgangspositie als het gaat om het vestigingsklimaat, ontwikkelingskracht, connectiviteit en patenten, maar scoort de metropool qua economische groei en arbeidsproductiviteit veelal beduidend minder. Een stevig waarschuwingssignaal. Een geheel andere uitdaging ligt in het verduurzamen van de economie, een wereldwijde trend.. In het verlengde hiervan is er een opkomst zichtbaar van lokale productievormen. Digitalisering is een ander aandachtspunt waarop van alles in ontwikkeling is. Investeren in voldoende woningen, voorzieningen en goede infrastructuur is eveneens essentieel om het vestigingsklimaat aantrekkelijk te houden. De concurrentie op wereldschaal tussen metropolen is immers groot. Juist in Europa zal, door de opkomst van Azië en Zuid-Amerika, het slagveld van metropolen die niet meer meedoen omvangrijk zijn. kaart opkomende en verdwijnende metropolen

Overdrachtsdocument

9

[beeld zeven clusters economie]

10


Juist voor het tijdig inspelen op dergelijke nieuwe uitdagingen kan de MRA-samenwerking betrokkenen scherp houden, zeker op de terreinen waar de regio al een koppositie inneemt. Om hier structureel aan te werken is een Kennis & Innovatieagenda opgesteld. Volgens recente prognoses van het CBS komen er tot 2040 maar liefst een half miljoen mensen bij. Om die allemaal te huisvesten zijn circa 300.000 nieuwe woningen nodig, vooral in de steden. Deze opgave zorgt voor grote ruimtelijke spanning, te meer daar deze nieuwbouw deels kan concurreren met het overeind houden van de landschappelijke kwaliteiten en de ruimtebehoefte van economische motoren als Schiphol en de havens. Een integrale benadering kan zorgen voor een optimale ruimtelijke inpassing, met als speerpunten verdichting, het beperken van leegstand en duurzame transformatie, [beeld bouwontwikkeling de afgelopen jaren + prognoses 2040]

Overdrachtsdocument

11

Het voorzien in de omvangrijke woningbouwbehoefte is echter geen sinecure. Te meer daar er door de recessie van de afgelopen jaren beduidend minder woningen zijn gebouwd dan was voorzien. In sommige delen van de MRA is zelfs sprake van krimp. Het weer op gang helpen van de bouwproductie is voor de korte termijn dan ook prioriteit nummer één. De nadruk ligt hierbij op centrumstedelijk bouwen. Juist aan deze milieus is een groot tekort. Daarnaast liggen er kansen bij het tot ontwikkeling brengen van belangrijke OV-knooppunten: juist dáár komen wonen, werken, voorzieningen en bedrijven immers veelal bij elkaar. Daardoor ontstaan interactiemilieus, plekken waar mensen elkaar ontmoeten, noodzakelijk voor een sterke metropool. Kortom, een slimme, maar tegelijkertijd complexe insteek. Te meer daar het gaat om het realiseren van geschikte huisvesting voor meerdere doelgroepen, variërend van studenten en expats tot gezinnen en ouderen, met grote verschillen in woonwensen en financiële mogelijkheden.

kaart van investeringen in hoofdnetwerk (kaart slechts indicatief, nog vervangen voor variant hele regio))

12


2%

28%

6% +10%

+20%

doordeweeks

+10% weekend

8% +10%

beeld trends in vervoermodaliteiten en kaart vervoerstrends(kaart slechts indicatief, nog vervangen voor variant hele regio))

De sneltoenemende vergrijzing vraagt eveneens aandacht: in 2040 is één op de vier inwoners ouder dan 65 jaar. Dit heeft invloed op onder meer de arbeidsmarkt, gezondheidszorg, vrijetijdsbesteding, mobiliteit en woonwensen, maar wat precies is nog niet te zeggen. Hetzelfde geldt voor de ruimtelijke effecten van het Nieuwe Werken en het Nieuwe Winkelen. Gezien de toename van stedelijk wonen is de kans groot dat het autogebruik in de stad afneemt en het fietsgebruik, al dan niet elektrisch, juist nog meer aan populariteit wint. Voor de kwaliteit van de stedelijke leefomgeving is het bovendien van belang rekening te houden met actuele ontwikkelingen, denk aan het tijdig anticiperen op de gevolgen van het veranderende klimaat. Juist de vele onzekerheden rondom dergelijke trends betekent dat er voortdurend alert gereageerd en geanticipeerd moet worden. In de MRA wordt veel geïnvesteerd in het verbeteren van de bereikbaarheid. Fileknelpunten worden versnel aangepakt, evenals het verbeteren van vaarwegen en van OV- en fietsverbindingen. De jongste analyses tonen echter aan dat een aantal knelpunten nog om oplossingen vraagt en dat er forse trendwijzigingen zijn. Zo neemt de populariteit van de auto onder zowel jongeren als ouderen af, terwijl steeds meer mensen in steden gaan wonen. Doordat gezinnen bovendien minder uit de stad wegtrekken, verandert ook de vervoersbehoefte in de spits, met

Overdrachtsdocument

13

name ten gunste van de fiets, het openbaar vervoer en de elektrische deelauto. De succesvolle introductie van Car2Go is van dit laatste een goede illustratie: in één klap zijn van deze handige mini-auto 2000 stuks weggezet. De snelle opkomst van sociale media en verkeersmanagement heeft eveneens invloed op vervoerskeuzes. Alles ziet er naar uit dat deze trends doorzetten, ook als de economie weer aantrekt. Dit betekent een fundamentele verandering voor het tot dusver gevoerde beleid. Daar komt bij dat van rijkswege fors het mes wordt gezet in de beschikbare budgetten voor mobiliteitsinvesteringen. Navelstaren bij het versterken van de eigen kracht mag er niet bij zijn. Te meer daar de bevolking in de metropool volgens prognoses tot 2040 groeit met zo’n half miljoen inwoners. Door de grote ruimtelijke dynamiek in de MRA neemt bovendien het belang van het landschap Elektrische deelauto’s, zoals die van Car2Go hebben de fgelopen jaren snel aan populariteit gewonnen.

14


toe en daarmee de opgave tot behoud en ontwikkeling van de groenblauwe kwaliteiten. Hetzelfde geldt voor het bewaren van het evenwicht tussen stad en land. Te meer daar het landschap te maken heeft met opdrogende budgetten. Het grote aantal bestuurlijke gremia in het landelijk gebied maakt het er bovendien niet eenvoudiger op om te komen tot een krachtige inzet. Een metropool als de MRA wordt nog sterker als deze zich laat voeden door andere sterke sectoren in het land en omgekeerd. Neem Brainport Eindhoven en Rotterdam Haven. Ook is er een sterke relatie met de provincie Utrecht, waarmee de MRA gezamenlijk de Noordvleugel vormt. Door op allerlei manieren elkaars sterke kanten te ondersteunen, verbetert het investerings- en vestigingsklimaat van Nederland als geheel. Investeren in de eigen kracht, inclusief de verantwoordelijkheid nemen om samen tot nieuwe initiatieven te komen, ondersteunt het Rijksbeleid bovendien op tal van fronten. Tegelijkertijd heeft ook het Rijk er belang Kaart netwerk Nederland

Overdrachtsdocument

15

beeld circulaire economie

bij om de metropool als economische motor van de BV Nederland goed op de kaart te zetten. Op haar beurt profiteert de MRA ervan wanneer het Rijk dankzij dit gezamenlijk optrekken de belangen van de metropool op effectieve wijze in ‘Brussel’ vertegenwoordigt. Te meer daar juist in Europa de belangrijkste concurrenten zitten. Op allerlei schaalniveaus, van mondiaal tot lokaal, wordt de toenemende schaarste gevoeld waar het gaat om de beschikbaarheid en betaalbaarheid van energie en grondstoffen. Inzetten op zowel de energie- als de grondstoffentransitie verkleint de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en draagt bij aan de realisatie van de klimaatdoelstellingen. Aandacht verdient ook het verminderen van de afhankelijkheid van schaarse en kostbare grondstoffen. De MRA wil de inzet op deze terreinen versterken, te meer daar duurzaamheid voor het bedrijfsleven tal van kansen biedt om het innovatieve vermogen te versterken. Metropolen van de toekomst ontwikkelen zich duurzaam op basis van een circulair economy. Zonder als metropoolregio krachtig in te zetten op een duurzame ontwikkeling, zal de concurrentiekracht hard achteruit gaan. Thema’s die met name aandacht krijgen zijn gebouwde omgeving, warmtenetten, smartgrids, mobiliteit en biobased economy.

16


Een krachtige samenwerking Bijzonder is dat de samenwerking plaatsvindt op vrijwillige basis. Gemeenteraden en Provinciale Staten bekrachtigen belangrijke MRA-afspraken. Misschien is dit wel de geheime motor van het succes. Niets wordt van bovenaf opgelegd, terwijl alle partijen naar believen voorstellen op tafel kunnen leggen. De resultaten die dit oplevert spreken voor zich, getuige het enthousiasme waarmee de 39 partners de MRA-samenwerking de afgelopen jaren hebben omarmd. De coördinatie van de gezamenlijke activiteiten op belangrijke aandachtsvelden gebeurt door drie Platforms: Platform Regionale Economische Structuur (PRES); Platform Bereikbaarheid Metropoolregio Amsterdam (PBM); Platform Ruimtelijke Ordening (PRO). Overkoepelend heeft de MRA het Voorzittersoverleg. Dit bestaat uit vier leden: de drie voorzitters van de Platforms en een regionale vertegenwoordiger vanuit Flevoland. Dit overleg stemt de strategische opgaven op elkaar af.

Overigens is ook deze samenwerking aan verandering onderhevig. De WGR+ wordt herzien met als inzet een vervoerregio. Gemeenten zoeken - vaak noodgedwongen - steeds meer samenwerking om lasten te delen. Gemeenten fuseren en zelfs provincies zijn mogelijk inzet van fusies. Bestuurlijk verandert er dus nogal wat, maar ook de relatie met maatschappelijke partijen en bedrijfsleven verandert. Daar moet adequaat op worden ingespeeld, ook op MRA-niveau.

Tot slot houdt de MRA rekening met de tijdgeest, met een terugtrekkende rijksoverheid, afnemende financiële middelen en verschuivende inhoudelijke opgaven. Onder druk van krimpende budgetten moet het landschap bijvoorbeeld meer en meer de eigen broek zien op te houden. Hiertoe zijn inmiddels de nodige ideeën op papier gezet. De ontwikkeling van grootschalige uitleglocaties voor woningbouw is eveneens verleden tijd. Kleinschalige nieuwbouw gecombineerd met nieuwe, slimme financieringsvormen zijn de toekomst. Voor het verbeteren van de mobiliteit heeft het beter benutten van wat er is de laatste jaren aanmerkelijk aan belang gewonnen, evenals het maken van slimme koppelingen tussen OV-knooppunten en het autoverkeer. Verder blijkt steeds duidelijker dat de klimaatverandering doorzet en inspanningen

Overdrachtsdocument

17

op dit terrein intensivering behoeven. Kansen liggen onder meer in energiebesparing in de bebouwde omgeving, het beter benutten van restwarmte en het stimuleren van de opwekking van duurzame energie. Ook op het gebied van hergebruik van grondstoffen en het tegengaan van verspilling wacht de regio grote uitdagingen. Al deze uitdagingen vragen om een duidelijke koers, waarin de Metropoolregio Amsterdam de regie neemt. Regionale samenwerking in metropoolverband en anticiperen op de veranderingen en nieuwe inzichten is een bittere noodzaak om concurrerend te kunnen blijven. Het is in ieders belang om de Metropoolregio Amsterdam nog sterker en zichtbaarder te maken. Wat goed is voor de metropool, druppelt lokaal door. Iedere gemeente plukt op den duur de revenuen van de gebundelde kracht.

18


19

Dossier:

Werken aan versterken economie Het verder ontwikkelen van de economische kracht vormt een centraal element binnen de MRA-samenwerking. Niet voor niets, want het vestigingsklimaat voor internationale bedrijven is de afgelopen jaren flink verbeterd. Belangrijke sleutel voor dit succes ligt in het aanhalen van de banden tussen overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen, de triple helix. Deze samenwerking heeft een stevig fundament gekregen in de Amsterdam Economic Board. Het economische speelveld is razendsnel in beweging, terwijl de wereld als gevolg van de snel toenemende verstedelijking en digitalisering steeds kleiner wordt. Mee blijven spelen in de top betekent dat de MRA alert dient te anticiperen op al deze ontwikkelingen. Verder geldt dat ten aanzien van de verdere ontwikkeling van economische hotspots als Haven Amsterdam, Schiphol en Zuidas ver vooruit moet worden gekeken. Dit gebeurt. Zo is recent de ‘Visie Noordzeekanaalgebied 2040’ afgerond. Het alsmaar drukker wordende Schiphol krijgt lucht dankzij onder meer de overheveling van 40.000 vluchten per jaar naar Luchthaven Lelystad. Belangrijk voor de verdere ontwikkeling van de Zuidas is dat er een akkoord is bereikt over het omlaag brengen van de snelweg. [Afb b1-1abcdBeelden lijstjes (dubbel met hoofdtekst?)] Een economische troefkaart is de onstuimige groei van het toerisme. Met ruim 8 miljoen overnachtingen per jaar en meer dan 5 miljard euro aan bestedingen staat de Metropoolregio Amsterdam in de top tien van populairste toeristische bestemmingen van Europa. Alleen al in de regio – dus exclusief Amsterdam zelf – besteden toeristen jaarlijks € 3,9 miljard. Daarvan is 28% door het buitenlandse bezoek gegenereerd.

20


[afb b1-2ab grafiek en Kaart toerisme in de MRA (“Amsterdam Castle”)] Een groot zorgpunt is het overaanbod van kantoren, een probleem waar heel het land mee worstelt. Voor het aanpakken van dit probleem, evenals het opknappen van verouderde bedrijventerreinen, is binnen de MRA het Platform Bedrijven en Kantoren (Plabeka) opgericht. Binnen dit platform vindt de regionale afstemming plaats over de kwantiteit en kwaliteit van werklocaties. [afb b1-3 kantorenoverschot] Een geheel ander punt om gezamenlijk de schouders onder te zetten is het groeiende tekort aan technisch personeel. Zonder ingrijpen kan het gebrek aan technici de economische positie ondermijnen. Samenwerking tussen groei- en krimpregio’s hoort daar ook bij. Inmiddels heeft de MRA actie ondernomen om dit tekort in te lopen. Het eerste succes is binnen: de toestroom van Bètastudenten in het nieuwe studiejaar is met 20 tot 25% toegenomen.

Opgaven Bij het versterken van de concurrentiepositie springen de volgende aandachtspunten in het oog: Investeren in voldoende woningen en voorzieningen, met aandacht voor kwaliteit. Continu rekening houden met snel veranderende trends en scenario's. Bevorderen van allerlei interacties en transacties tussen overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen, de triple helix. Alert reageren op knelpunten in de bereikbaarheid via water, weg en lucht. Bewaken van de kwaliteit van de leefomgeving, al dan niet in combinatie met een versterkte inzet op duurzaamheid. Aanpakken van de kantorenleegstand en opknappen van verouderde bedrijventerreinen. Accommoderen van de toeristische groei, onder meer via regionale spreiding. Versterken van de positie van de techniekclusters, onder meer ai het vergroten van de instroom. Over de gehele linie verbeteren van de arbeidsproductiviteit.

Overdrachtsdocument

21

Dossier:

Omvangrijke groei woningmarkt Van aantrekkelijke regio’s gaat een sterke magneetfunctie uit. Dat geldt ook voor de MRA: in tegenstelling tot krimpregio’s elders in het land groeit de metropoolregio. En flink, met als gevolg een grote druk op de woningmarkt. Het in goede banen leiden van die woningvraag hangt direct samen met de economische ontwikkelingskracht van de metropool. Als gevolg van de sterke economische positie, neemt de behoefte aan woningen in de Metropoolregio Amsterdam de komende decennia sterk toe. Tot 2040 zijn circa 300.000 nieuwe woningen nodig. Een enorme opgave, te meer daar de markt momenteel vrijwel plat ligt. Aanbod en vraag komen de laatste jaren moeizaam bij elkaar, waardoor de dynamiek verdwijnt. Daar komt bij dat zuinig ruimtegebruik nodig is om te voorkomen dat de woningbouw ten kosten gaat van natuur- en recreatiegebieden. In het verlengde hiervan heeft de MRA fikse duurzaamheidambities, belangrijk vanuit toekomstperspectief. Kansen liggen ook in het ombouwen van leegstaande kantoren naar woningen voor onder meer studenten. [afb b2-1 abcd groei LT en groei op dit moment, ook per gemeente] Een geheel ander punt dat steeds meer aandacht vergt is de vergrijzing. Dit geldt in de eerste plaats de snel toenemende tendens van scheiding van wonen en zorg. Deze ontwikkeling vraagt om nieuwe woon/zorgconcepten, met als insteek dat zieken en ouderen zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen. Een ander gevolg van de vergrijzing is dat de roltrapfunctie van de woningmarkt meer en meer stagneert. Jongeren komen in de stad wonen, gaan daar studeren en werken en in de gezinsfase verhuist men van de stad naar de regio. Nu blijven steeds meer gezinnen in de stad wonen, waardoor er een tekort dreigt aan instroommogelijkheden voor jongeren. [afb b2-2a beeld roltrap en stagnatie]

22


Ten aanzien van de huurmarkt dienen zich eveneens veranderingen aan. Dit geldt met name het terugtrekken van corporaties naar hun kerntaken en een toenemende vraag naar huurwoningen in het middensegment. Het mag duidelijk zijn dat het op kwantitatieve en kwalitatieve wijze weer op gang helpen van de woningmarkt een omvangrijke opgave betreft. Om de dynamiek te doen terugkeren is de inzet van alle betrokken partijen nodig, met inbegrip van een intensieve samenwerking tussen Rijk en regio. Dit vergt een forse inspanning van de MRA. De ervaringen van de afgelopen jaren leren echter dat het kan, mits rekening wordt gehouden met enkele randvoorwaarden. Zo moet de woningbouw aansluiten bij de nieuwe financiële realiteit. Het devies is betaalbaar bouwen, met oog voor de woonwensen. Het beter op elkaar afstemmen van woningbouwplannen vergemakkelijkt bovendien de verkoop en verhuur. Tot slot is gebleken dat een optimale afweging tussen ruimte voor de mainports en ruimte voor woningbouw voor beide aandachtsvelden perspectief biedt. [afb b2-3 foto centrumstedelijk wonen]

Opgaven Samengevat staat de MRA voor de volgende opgaven: Verandering van aanbod gestuurd naar vraaggestuurd bouwen; Faciliteren van de behoefte aan centrumstedelijk wonen; Bevorderen van de doorstroming en de zelfredzaamheid; Werk maken van energieneutraal bouwen in combinatie met energiebesparing en de aanleg van meer warmtenetten; Realiseren van een snellere transformatie van kantoren, onder meer naar woningen; Kiezen voor een integrale aanpak, met name ten aanzien van de relatie met infrastructuur; Ontwikkelen van nieuwe, creatieve financieringsmogelijkheden; Starten van experimenten om de woningmarkt in beweging te krijgen.

Overdrachtsdocument

23

Dossier:

Mobiliteitsveld blijft in beweging De Metropoolregio Amsterdam mag zich gelukkig prijzen met veel aandacht van het Rijk voor het verbeteren van de bereikbaarheid. Samen met de inbreng van eigen middelen heeft dit geleid tot minder files, sneller openbaar vervoer, verbetering van de fietsmogelijkheden en een toename van elektrisch vervoer. Maar er blijft meer dan voldoende werk aan de winkel. Bovendien wacht de regio nieuwe uitdagingen, want het verkeersen vervoersveld heeft met flinke trendwijzigingen te maken. De regionale krachtenbundeling zet de grotere mobiliteitsvraagstukken prominent op de agenda in Den Haag Hierdoor wordt in de Amsterdamse regio veel geïnvesteerd in het verbeteren van de bereikbaarheid. Fileknelpunten worden versneld aangepakt, evenals het verbeteren van vaarwegen en van OV- en fietsverbindingen. De jongste analyses tonen echter aan dat een aantal knelpunten nog om oplossingen vraagt. Ook het verbeteren van de afstemming met de omvangrijke ruimtelijke opgaven vergt nadrukkelijke aandacht. [afb b3-1 kaart van investeringen in infra afgelopen 4 jaar en toekomst] Tijd voor achteroverleunen is er dus niet bij. Te meer daar er zich forse trendwijzigingen aandienen. Zo neemt de populariteit van de auto onder zowel jongeren als ouderen af, terwijl steeds meer mensen in steden gaan wonen. Doordat gezinnen bovendien minder uit de stad wegtrekken, verandert ook de vervoersbehoefte in de spits, met name ten gunste van de fiets, het openbaar vervoer en de elektrische deelauto. De snelle opkomst van sociale media en verkeersmanagement heeft eveneens invloed op vervoerskeuzes. Alles ziet er naar uit dat deze trends doorzetten, ook als de economie weer aantrekt. Dit betekent een fundamentele verandering voor het tot dusver gevoerde beleid. Daar komt bij dat van rijkswege fors het mes wordt gezet in de beschikbare budgetten voor mobiliteitsinvesteringen.

24


[ afb b3-2 grafiek veranderingen vervoermodaliteiten] [ afb b3-3 kaart van verschuivingen mobiliteitstromen] Voor de MRA is het zaak adequaat op al deze ontwikkelingen te anticiperen, want zonder goede bereikbaarheid valt alles stil. De veranderende mobiliteit vraagt om aanpassing van fiets-, vaaren OV- en wegvoorzieningen, ook in combinatie met ruimtelijke maatregelen. Zo ligt het in de verwachting dat OV-knoopunten aan de vooravond staan van forse capaciteitsuitbreidingen. [afb b3-4 knooppuntenkaart] Vast staat dat het Rijk, als antwoord op de ontwikkelingen die zich aandienen, gaat werken met de toepassing van de vijf I’s: Innoveren, Informeren, Instandhouden, Inrichten en Investeren. De MRA werkt actief mee aan het vormgeven van de 5 I’s voor de metropool. Vast staat echter dat het laatste woord nog niet is gezegd over wat het veranderende speelveld voor de MRA-mobiliteitsopgave betekent. Het is dan van groot belang dat verkeer en vervoer ook de komende jaren een prominente plaats op de MRA-agenda blijft innemen. Te meer daar concrete opgaven, denk aan het verbeteren van de relatie via weg en spoor met Utrecht en die van Almere met Amsterdam, eveneens om aandacht blijven vragen.

Opgaven Samengevat staat de MRA de komende jaren op mobiliteitsgebied voor de volgende opgaven: verdere uitrol HOV-netwerk/R-net; oplossen van knelpunten in de weginfrastructuur; verbeteren van het verkeersmanagement; op orde brengen van de fietsinfrastructuur en stallingen; verbeteren aansluiting reizigers op knooppunten van spoor en regionaal OV, evenals het beter afstemmen van het vervolgvervoer; aanpassen binnenstedelijke netwerken en openbare ruimte aan veranderd gebruik; verder ontwikkelen van (open) data voor auto, OV en fiets; invulling geven aan de uitrol van elektrisch vervoer.

Overdrachtsdocument

25

Dossier:

Investeren in het landschap loont Voor een drukke metropool beschikt de MRA over unieke landschappelijke kwaliteiten. Juist door de nabijheid en afwisseling dragen de landschappen in sterke mate bij aan de ontwikkelingskracht van de metropool. Daar staat tegenover dat de druk op de ruimte de komende decennia fors zal toenemen, terwijl financieringsstromen veranderen. Het typisch Hollandse landschap is van grote waarde voor de dynamiek van de metropoolregio. Er is sprake van een unieke afwisseling van land en water, waaraan de eeuwenoude geschiedenis af te lezen valt. Wat met name opvalt, zijn de diversiteit, de verweving van stad en land en de cultuurhistorische- en ecologische waarden. Het Metropolitaan Landschap biedt, naast de agrarische functies, mogelijkheden voor ontspanning en natuurbeleving. Het groene gebied is dan ook van groot belang voor het welzijn van de metropoolbewoners. Daarnaast zijn de landschappelijke kwaliteiten een vestigingsfactor van betekenis. Dat geldt niet alleen voor de oudere veengebieden, droogmakerijen en binnenduinrand, maar ook voor het nieuwe land van de Flevolandse IJsselmeerpolder. [afb b4-1abcdef fotocompilatie verschillende landschappen en ondernemerschap] De effecten van een mooi landschap op de totale waarde van de metropool zijn natuurlijk niet goed meetbaar. Maar vast staat dat het landschap van de MRA niet alleen mooi en rustgevend is, maar substantieel bijdraagt aan het welzijn van de burgers. Al dat moois laat zich door agrarisch en recreatief ondernemerschap ook letterlijk uitbetalen in klinkende munt. Daarnaast laat de waarde zich vertalen in besparingen op gezondheidskosten en waardestijging van woningen nabij het groen. Door de grote ruimtelijke dynamiek in de MRA neemt het belang van het landschap toe en daarmee de opgave tot behoud en ontwikkeling van de groenblauwe kwaliteiten. Hetzelfde geldt voor het bewaren van het evenwicht tussen stad en land. Te meer daar het landschap te

26


maken heeft met opdrogende budgetten. Het grote aantal bestuurlijke gremia in het landelijk gebied maakt het er bovendien niet eenvoudiger op om te komen tot een krachtige inzet. Om adequaat op de uitdagingen te anticiperen is een effectieve, bestuurlijke aansturing van belang. Daarvoor ontwikkelt de MRA momenteel voorstellen voor een toekomstbestendig metropolitaan landschap. Voor de metropoolregio reden om een ontwikkelperspectief voor het landschap te ontwikkelen. Dit laat zien waar nieuwe stedelijke en bedrijfsmatige ontwikkelingen mogelijk zijn. Daarnaast toont het de gebieden waar het beheer voldoet of waar het landschap juist versterking verdient. Hiermee heeft de MRA een handvat om keuzes te maken, waardoor landschap een stevigere plek in de ruimtelijke ordening krijgt. [afb b4-2 kaart ontwikkelperspectief landschap] [afb b4-3 toename gebruik landschap]

Opgaven Hoe drukker de metropool, hoe belangrijker het landschap. Om op deze omvangrijke uitdaging te anticiperen, worden momenteel ontwikkelstrategieën voor diverse deelgebieden van het MRA-landschap opgesteld om te komen tot: Een groenblauwe structuur van voldoende omvang en diversiteit. Een evenwichtige integrale inrichting die beantwoordt aan de behoeften van de Gebruikers. Een adequaat aanbod van voorzieningen, met aandacht voor de kernkwaliteiten van het landschap en de relatie stad-land. Een samenhangend netwerk van toegangen, verbindingen en recreatieve routes. Nieuwe financiële dragers van het landschap en andere vormen van financiering. Het verbeteren van de bestuurlijke aansturing van het beheer van de recreatiegebieden.

Overdrachtsdocument

27

Dossier:

Op weg naar een duurzame metropool Waar het gaat om de beschikbaarheid van energie, voedsel, water en andere grondstoffen wordt op allerlei schaalniveaus de toenemende schaarste gevoeld. Te meer daar het er naar uitziet dat de wereldbevolking van 7 miljard nu groeit naar 9 miljard in 2050. Dit leidt tot forse risico’s, waaronder hogere prijzen voor grondstoffen, prijsinstabiliteit en onomkeerbare milieuschade. Hoe kan de MRA zich hier tegen wapenen of juist de bedreigingen omzetten in kansen? In opdracht van de MRA heeft Onderzoeksbureau CE Delft een routekaart voor een fossielvrije metropool in 2040 gemaakt. Hierin staan de opgaven en maatregelen, gerangschikt naar kosteneffectiviteit. Vervolgens zijn concrete afspraken gemaakt om serieus werk te maken van grootschalige opwekking van duurzame energie en energiebesparing. Als eerste stap is gekozen voor vier zogenoemde ‘icoonprojecten’: Energieneutraal bouwen, Zon op gemeentelijke daken, Bedrijf zoekt Buur en Biomassa –stromen in kaart. In het verlengde van dit spoor hebben gemeenten en provincie tal van andere projecten opgestart. Het tot nu toe gevolgde spoor moet de opstap zijn naar een versnelling. De tijd is hier rijp voor. Steeds breder wordt onderschreven dat het huidige productiesysteem zijn grenzen heeft bereikt, ook in de MRA. Gevolg is een groeiende behoefte om een nieuw economisch model te ontwikkelen, gericht op het terugdringen van grondstofstromen en op hergebruik van materialen. Interessant in dit verband is het model dat McKinsey in opdracht van de Ellen MacArthur Foundation (EMF) voor Europa heeft ontwikkeld, met als centrale invalshoek een circulaire economie. In een dergelijk economisch systeem is er nauwelijks sprake van afval, omdat er een vrijwel gesloten kringloop van grondstoffen is gerealiseerd. Toegepast de schaal van Europa kan dit model volgens het adviesbureau op jaarbasis € 300 tot € 500 miljard opleveren, terwijl een eerste voorzichtige schatting van TNO voor de Nederlandse economie uitkomt op € 7 miljard.

28


Helaas is er geen blauwdruk voor een nieuw economisch model. Het is een zoektocht van bedrijven, overheden, kennisinstellingen en consumenten. De MRA kan als belangrijkste economisch motor van het land hierin het voortouw nemen. Dit maakt de regio aantrekkelijk en dus concurrerender, vermindert de milieudruk en creëert ruimte voor een duurzame productie van energie en voedsel. Momenteel wordt voor de MRA een notitie opgesteld om te komen tot een gezamenlijke agenda voor duurzame activiteiten. Dit zal een raamwerk zijn voor in gang te zetten acties. Inmiddels zijn hiervoor vijf kansrijke gedeelde thema’s benoemd: 1. gebouwde omgeving, 2. warmtenetten, 3. smartgrids, 4. mobiliteit en 5. biobased economy, stuk voor stuk onderwerpen die van belang zijn voor een aantrekkelijke en duurzame regio.

Opgaven De voorgestelde inzet op zowel een energie- als grondstoffentransitie verkleint de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en draagt bij aan de realisatie van de klimaatdoelstellingen. Tegelijkertijd vermindert de afhankelijkheid van schaarse en kostbare grondstoffen. Juist de samenwerking binnen MRA-verband biedt concrete mogelijkheden om de komende jaren gezamenlijk meters te maken, te meer daar duurzaamheid voor het bedrijfsleven tal van kansen biedt om het innovatieve vermogen te versterken. Met als stip op de horizon een volledig duurzame metropool.

Overdrachtsdocument

29

30


Overdrachtsdocument

31

32


Stad, land en water maken de metropool: Onze kracht schuilt in het. gezamenlijk palet

Recommend Documents