SPOORWEGEdM 1 !>3?TJTT^
l^
AimL"^.
DOOK
EEK TOOESTANDEE P E E
WAAEHEID
Cediukt vooi lelieuiiig \au deu Sihnjïer
AMSTERDAM, 1860.
X
Spoorwegen.
Algemeen net.
•/r-"
SPOOEWEGE^ IN
I
i
NEDERLAND. DOOB
EEN VOORSTANDER DER WAARHEID,
AMSTERDAM,
GEBR. VAN ES. I860.
.••'•rr.
IT
Het zal een ieder die het wel met het Vaderland meent: aangenaam geweest zijn te lezen het antwoord van de Hooge Regering op het voorloopig verslag van Rapporteurs der 2de Kamer van de S t a t e n G-ene r a al, omtrent het laatstelijk ingediend Regeringsplan tot den aanleg van een algemeen S p o o r w e g n e t in Nederland, voor rekening van den S t a a t . Indedaad mag dit antwoord kernachtig genoemd worden en strekkende tor wegname van sommige bezwaren, welke de 2de Kamer bij haar onderzoek omtrent dat plan gehad heeft. Thans is alles duidelijker geworden door de nadere uiteenzetting; terwijl do aangebragte wijzigingen zoo zijn, dat men aan e l k der P r o v i n c i ë n vau bet Rijk, ten aanzien van den aanleg van Spoorwegen, zoo veel doenlijk gelijke regten heeft toegekend en tevens de overtuiging verkregen wordt, dat de Hooge Regering bij dit alles op den voorgrond heeft gesteld, om van de aanleg der Spoorwegen in ons land, eene waarlijk N a t i o n a l e zaak te maken, in stede eene zoo belangrijke aangelegenheid van de v r e e m d e n
afhankelijk te doen
zijn^ — waarvoor haar niet anders dan den warmstcn dank kan worden toegebragt. Ten betooge daarvan strekken de navolgende nadere korte toelichting, omtrent hare bedoelingen.
4 1.
Ten
aanzien
van
het
aanleggen
van
Spoorwegen
v o o r r e k e n i n g van d e n S t a a t . Hoe juist zijn daaromtrent hare opmerkingen, gezwegen nog, van de gunstige mededeelingen omtrent do Staat van 's Rijks Financiën. Aan N e d e r l a n d s e he Ingenieurs den aanleg der Spoorwegen toe te vertrouwen^ is waarlijk een strelend denkbeeld! — Zouden zij ook minder als de b u i t e n l a n d s chc Ingenieurs aan dien vereerende last kunnen voldoen? Zij, die meer dan eens geroepen w"erden om betrekkelijk buitenlandsche belangrijke werken hunnen raad uit te brengen, en zoo zelve, dat van eeue Internationale Commissie ter doorgraving van de landengte van S u e z een onzer beroemdste Ingenieurs tot President van de Commissie tot het opmaken en uitvoeren van dat ontwerp benoemd werd. — Wie toch kunnen beter over den aard der gronden oordeelen, in dit aan de golven ontwoekerde land, dan onze N e d e r l a n d s che Ingenieurs? tevens zoo geheel bekend met de Waterbouwkundige redenen, waarom men h i e r beter dan d a a r de punten tot den aanleg van Bruggen enz. kiezen moet, — Met één M'oord, het is hun zoo geheel toevertrouwd, te meer nog, daar de mannen die aan het hoofd van 's Rijks Waterstaat staan, bij hunne groote kennis en verdiensten ook die van de ondervinding paren mede ten aanzien van de reeds aangelegde spoorwegen in ons land. — Hoe nuttig zullen onze kundigen M i l i t a i r e Ingenieurs, die ook zoo veel ondervinding van den bouw in ons land hebben, in deze groote aangelegenheid kunnen medewerken? — Onze b u r g e r l i j k e Ingenieurs aan de Delftsche Akademie, gevormd, door in het vak van den Ingenieur uitstekende Hoogleeraren, mede in het Waterbouwkundige vak, zullen dan kunnen toonen wat zij vermogen, en hoe zij het aldaar genoten grondig wetenschappelijk onderwijs waardig zijn, en onder de leiding van de voornoemde en andere door en door wetenschappelijke mannen met zoo langdurige praktische ondervinding, wezenlijk van dienst kunnen zijn. — Aan praktische mannen, maar die minder in de gelegenheid waren om geregeld in de wetenschappen opgeleid te worden,
'^r
5 ontbreekt het ons niet, en hoezeer deze ook van veel nut kunnen zijn bij de uitvoering van groote werken, behoeft men hun nogtans minder het maken van ontwerpen daartoe betrekkelijk toe te vertrouwen en wel vooral dio^ welke volstrekt aan de wetenschap moeten worden getoetst. — De bijna enkel praktische man waagt ten deze dikwHs, maar al te veel, omdat hij niet grondig in staat is, de kracht der dingen aan de wetenschap te toetsen. ~
Enkele belangrijke werken die in de
laatste tijden in ons land minder gunstig zijn uitgevallen, bevestigen, helaas! die bewering maar al te wel. — Zich daaraan te spiegelen is dus zaak. — Mannen die wij hebben, bouwkunde
volledig op de hoogten der
van de tegenwoordige tijd, kunnen almede in de gelegen-
heid gesteld worden om mede te werken tot het verkrijgen van Stations en andere gebouwen, bij de Spoorwegen benoodigd, wier doelmatigheid, de eenvoudige
sierlijkheid behoort te evenaren; met één
woord, het ontbreekt ons geenzins aan een bekwaam en in alle opzigten bedreven personeel, door het K o n i n k l i j k I n s t i t u u t genieurs;
de Maatschappij van B o u w k u n d e
van In-
enz. op do hoogte
van den tijd gehouden. Het zou dus
waarlijk eene vernedering
voor ons
zijn, wanneer
buitenland-che Ingenieurs, met alle eerbied voor hunne vele en groote talenten, maar niet zoo van der jeugd af aan, met den aard der gronden van dit door de natuur, zoo weinig begunstigde land bekend, ons hier nog leasen isi den bouw, zouden willen komen geven. Dat door
onze Ingenieurs en Bouwmeesters begrootingen kunnen
worden geleverd, die aan de waarheid te toetsen zijn, kan daaruit blij ken, dat, bij de uitnemend deugdelijke administratiën van den W a t e r s t a a t en G e n i e k o r p s e n , schier in elke belangrijke plaats analijzen van daggekien en materialen voor alle soort van werken voorhanden zijn; die jaarlijks naar gelang van de prijzen der materialen enz. worden bijgehouden; voeg daarbij de kracht van de administratiën zelve en de C o n t r o l e van de rekenkamer. waarborg van langen?
Wat toch kan men meer ten
rigtige en min kostbare uitvoering
van werken ver-
6 Groot is ook het voordeel waaneer do Sno S t a a t behoore. d.t d , ^Poarwcgen geheel aan den ^"uuien, dat d e z e dan me^sVr '-o„ 11-
™ de „„„dwe^dighei,, „f . „ ,
r
•'""' ""• •""• """
J.V DUjtt, — maar waarom no
-:• J e n a a u a i o o van de r i a t i , . . , d , . , r , , « « waar .o„
° " " " ' " ' " " " "•""• '" >•'' - ' " - P
w oe" :;:,rr::;..:"'' ™"-" »a.e, . e e e t :
™„,.e.
^» — = ^ - - P . : !
" """^""•""' "•™"*°' "•- -^""-^.5^
Friesland, Groningen en Drenthe. Immer, i„ het beh„, , land „„A, » -
„„
.^ ...
r •
" " »otang van P-,-,es,
..jn o v e ; : , : , . 2 : ° ; '• ° ° ' - ^ ™ ° ' ^ ' " • ' • • " - » ' — - » .
ö^^i-i-ia. Aan de wenschen uo», r' vooral van / ) . . „ , , , ,, „„ , ^ , ^^^^ -" ^ — ^ we^ van T . . •
OverriN.
'
en
' '^'" '""^'S «^"e^" Spoor-
i.o,„. de i,j„ „ „ ,,,^^,, „^.^.^^^
©* gedeelte van 0 „ . ^ i „ ; f, , , .
^ ,
,''°'-'°='''" ™ ' ' - ' « - « *
bevorderd „orden , . * ^ " " " ' ™ ' " ' ^"""" ^ - = - ° ™ I U1UI.JU w01 den, wanneer dit o-ew^
^^ jyn van Zu-oUe over ITntr^n, JT i waarts; eenc liin ,^v i>^ j ^"-'^'«c-;A/oor;; dermidden des lands, eene vereischte is.
r
7 Wenschelijk ware het eene lijn van Zwolle en Deventer over Raalte door het nijvere Twenthe en Almelo naar de Duitsche grenzen te bekomen, die ook nog in het belang van het Zuidelijk gedeelte van Vriesland en Drenthe zoude kunnen zijn; maar alles wel ingezien schijnt de Regering het voorstel daartoe wel achterwege te hebben moeten laten eu wel omdat die lijn, nu de belangen van Harlingen over Groningen enz. naar Duitschland verzekerd worden, minder dadelijk noodig te achten is eu het vervoer van Amsterdam en Rotterdam over Utrecht naar Noord-Duilschland over Arnhem, Zutphen en van daar-Iangs Goor, Hengelo en Enschedé naar de grenzen van dat land, k o r t e r is, dan dat van Utrecht naar die grenzen, over Amersfoort, Harderwijk, Zwolle Raalte en Almelo wezen zoude; terwijl het voor het personen- en goederenvervoer uit Zeeland,
Noord-Braband
en Limburg naar Noord-
Duitschland niet te vergen zoude wezen, om langs Zutphen, den omweg over Zwolle, Raalte enz. derwaarts te maken, hetgeen vooral niet onopgemerkt mag blijven. De gerigste lijn om van Utrecht naar de Noord Duitsche grenzen te komen, zoude welligt wezen, over Deventer, Raalte en zoo door Twenthe over Almelo enz. derwaarts; maar nu eenmaal de concessie der lijn van Utrecht over Amersfoort, Harderwijk naar Zwolle verleend is, en men de uitvoering van die lijn mag aannemen; zoo lang het tegengestelde niet bewezen is, wat zoude men dan van de opbrengst kunnen
te wachten
hebben
van
eene lijn Utrecht, Deventer enz.,
gaande bovendien door eene dorre landstreek van Gelderland, waarin vrij aanzienlijke hoogten gelegen zijn, welke ook op de kosten van daarstelling belangrijken invloed zullen uitoefenen, terwijl men van Utrecht over Arnhem naar Zutphen, door eene zeer belangrijke, bewoonde eu veelgezochte landstreek zal gaan, en eene lijn in die rigtmg belangrijke inkomsten aan den Staat kan opleveren. De Regering stelt voor te gaan van Enschedé met e e n of t w e e vertakkingen naar de Duitsche
grenzen, de punten van aansluiting
nader te bepalen. Voorzeker is dit geschied om door behoorlijke ver-
8
« :.: 1 : : r::-'' °°"°'^^'' '=••'' •-"" -»- - Iand.t,eek. „p d,» „ij^e te bevorder™
ne,!:' r r " d°'""' ™°'°''°''' •^'«'-•••^ -" ^= «--ee-
a." 2
"'e : : : : : : : ; • "
- * -
-
^^-^ -
-
-
••••
"«•" . * » / ' » .a. ,„ct de„ voorgestelde,, weg over Ve„, DieL
r r : ; " f " " ' ' * '^'
e„
^ . . . ^ »„ „e^e v.. daar ,„g. „ o o ^ X ^ ^'- ^ « ' « « g " - e n leiden . 4 „ „ . bel. „ i i k !
deeten vertragen i„ „et O o . . ^ . . gedeelte de^elv!. l^oor de lij,, van Amersfoort over M/ZY^^/,- ?A
-
"
'"""
w
-.^*.b.,.e...,ge,,,,.r::::zr\:r""" •L»oor het aannemen der \\m v^„ ir i 7'ee/ naar W . v . , ^ ' / - - è - ' ^ . . langs ^ « . . o , , , , . . ^ r T.I naar . Z r . . . , , . w .al ook het middengedeelte der Provincie zeer bevoordeeld worden- tervviil h.i ^^ovmoie een. q^ K' .• ^ aannemen dezer laatste lijn eene de verbindins- van hot AT , ^ '
o'e,bodig .1 , „ 1 " : ' : : t ' , : : ' "• 7 - " - «s^= >- ™.. eenzet en het nnf »,• ,^ en a. I r Myer^en.
aife de Kegenng dit zeer duideliik uit , "umuijK uit-
de beswaren aan .„„danige 3e lijn verbonden. A„.eron,en. Tie, e n . , ka„ boven dien ook i„
i . . . . c „ o e , n d e verbinding, beboefte tege.o,, ko,„e„, .„o als -cbreve,,
te
„
,vordt, te ,neer daar . , de ge.egenbeid aanbiedt al
2 l 7 ' " * ""^ ' " ' • ' " ' "" ''
'^'"•^-Oe.e.
d t
in verband
n nadere ove,,eg,„g te „iUen „e,;»,, .al .,„k. „,.. dat voordeel , ! bekonaen. wel ,„eer b,>o„der „ei geval . J „ e„ vooral o,n d„o
daarstellen van dien brug tenminste in het m i d d e n des lands een e voor
de in den winter aan vele moeijelijkheden
en ijsgang zoo
zeer blootgestelde hoofd-rivieren des lands, onafgebroken
overtogte
kunnen hebben, ten nutte van de Ingezetenen uit de onderscheidene deelen der Rijks en het Algeaaeen Handelsbelang. De lijn van Maarsbergen over Tiel naar 's Eertogenhosch is vooral voor de algemeene handelsbeweging noodzakelijker als die van Utrecht over Kuilenburg en Bommel naar 's Bosch. Immers voor Zeeland, Noord-Brahand en Limburg zoude er bij den aanleg dezer laatste lijn, een belangrijk bezwaar ontstaan, bij goederen- en personen-vervoer naar Noord-Duitschland, namelijk dat zoodanig vervoer dan e e r s t zoude moeten plaats hebben van 's Ilertogenbosch naar Utrecht, en van daar over Amersfoort, Harderwijk, naar Zwolle en voorts naar de Duitsche grenzen, wanneer er van Zwolle eene lijn (altijd nuttig) over Raalte en Almelo derwaarts zoude geconcessioneerd worden. Maar dit eens aangenomen, welk eenen omw e g voor dat vervoer? vergeleken bij het vervoer van 's Hertogen' boseh over Tiel, Amerongen, Maarsbergen, Arnhem, Zutphen, Goor, Hengelo, Enschedé en zoo naar die grenzen en blijft die concessie achterwege, waar zoude men dan met dat vervoer blijven? Deze overweging alleen is genoeg om de lijn van 's Hertogenbosch over Tiel langs Amerongen naar Maarsbergen allezins te w e t t i g e n ; maar bovendien wordt derzelver aanleg te meer een vereischte, daar toch door de Commissie van Hoofd-Ambtenaren van den Waterstaat in 1853 de overgang van de hoofdrivieren des lands, in die rigting als de meest doelmatigste en minst gevaarlijkste is aangewezen. — De overgang van de rivieren in de rigting van Vianen en Qorinchem geheel wordt afgekeurd, wegens de groote bezwaren daaraan verbonden, hetgeen door vier van de tegenwoordige Hoofdbeambten van den Waterstaat op nieuw bevestigd wordt en de lijn van Utrecht over Kuilenburg en Bommel naar 's Hertogenbosch, hoewel geene onoverkomelijke zwarigheden opleverende, echter niet is aan te raden, zoo we-
10 gen., de belangnjke kosten van daa.stolüng, als de altyd dreigende toestand van de L^^,
beneden M^eron,en.
Wie .al de .ogehjke
gevolgen daarvan, by daarstelling van die hjn op .ich dnrven nenaen? Voeg bij dit alles het door de Regering daartoe betrekkehjk aangehaalde,
onatrent de overlaat te Her^aar^en
enz., de
mogelijkheid
w a a r . .y blyït o . wegens de mindere kosten van aanleg des wegs van MaarsUrgen
langs A.neronyen over Tiel naar '. Hertogenioscl.,
als van de lijn Utreckt, Kuüenlur,,
Bon^nel en ^s Bosch, de tarieven
te kunnen verlagen, en alzoo de wat meerdere lengte van den eerstgenoemden weg, althans in kosten van vervoer, te kunnen doen gelyk
staan met het vervoer, wanneer laatstgenoemde zoude worden
aangelegd; dat betrekkelijk de verdedigings-belangen in deze; de vereisehte voorzorgen kunnen worden genomen, en de overtogt van de Maas in beide gevallen reeds door de vesting '. HertogenloscU en de ve e haar omringende sterkteh en verdedigings-werken gedekt is, dan .al men op grond van al het voorschrevene geredelijk tot de overtuiging komen, dat de k e u z e van de hjn Maarslergen^ Tiel en 'sBosek wanneer Uj de
daarstelling van deze, de bezwaren zullen worden
weggenomen; uit het oogpunt van a l g e m e e n , dyk.s- en v e r d e dxgings-belang, niet alleen doelmatig maar zelfs n o o d i g wordt Die overtuiging wordt reeds bevestigd, door dien het UtrecktsAmsterdamsch Spoovweg-Comitté,
dat vroeger toeh zoo gerjverd
heeft voor de regtstreeksehe verbinding van Utrecht met '. Hertogen, öosck over Kultenöurg en Bo..net,
.ieh dezer dagen hij een adres aan
de t w e e d e kamer der Staten-Generaal gerigt, reeds verklaard heeft dat wanneer er al te veel bezwaren of overwegende redenen daartegen waren, dan in de keuze van Tielscke lyn Ie zullen berusten. utrecht.
Zoo deze provincie reeds het eerste in aanmerking is ge-
komen om Utreckt hare hoofdstad aLs punt van zamenkomst der beide van Amsterdam en Rotterdam komende takken van den i?^.-spoorweg aan te nemen, middels welke laatste zij verder ook met de residentie regtstreeksch gemeenschap staat te bekomen, welk eene be-
n langrijke
ontwikkeling zal de provincie verder te gemoet gaan, bij
den aanleg van den Spoorweg over Amersfoort enz., naar Zwolle en wanneer zoo als de regering aangeeft te Utrecht in overleg met de i2^-n-spoorweg-Maatscliappij een gezamenlijk Station werd daargesteld, of daar een afzonderlijk voor den Staatsbaan gemaakt werd en voorts gebruik gemaakt van het d u b b e l
spoor van de Rijnweg zal zulks
Utrecht met regt tot belangrijk c e n t r a a l p u n t maken en alzoo aan vele gegronde wenschen voldaan worden. Noord-Holland.
Wat Noord-Holland betreft, Amsterdam hare hoofd-
zetel en die van geheel het Rijk, mag zich bij den aanleg der Spoorwegen als boven vermeld te regt v o l d a a n rekenen. Met den i^i/w-Spoorweg naar Midden- en Noord-Duitschland regtstreeksch gemeenschap zullende hebben, zal zij in de lijn van Utrecht naar Zwolle hare verbinding met de Noordelijke provincie vinden en door de
Tlelsche lijn, hare regtstreeksche gemeenschap, met het
midden van Noords Br aband, Limburg en den Linker Rijn-Oever, terwijl zij door de Ilollandsche IJzeren weg met Zuid-Holland langs de residentie en Rotterdam of over Utrecht met die belangrijke koopstad . en voorts door de Moerdijhsche lijn nader te vermelden, ook met het westelijk gedeelte van Noord-Braband en door de Zeeuwsche lijn met Zeeland, hare gemeenschap verkrijgen zal, behoudens de zoo belangrijke gemeenschap met België en Frankrijk over Rozendaal, Antwerpen enz.
Voorzeker zullen op die wijze de belangen van de Hoofd-
stad te regt bevorderd zijn; maar is dit genoeg voor het overige gedeelte der provincie benoorden het I J ? — Neen die bevolkte en belangrijke landstreek mag ook van geen spoorweg verstoken blijven en met den aanleg van deze zullen de belangen van Amsterdam nog meer bevorderd worden, vooral bij regtstreeksche verbinding van de hoofdstad, met dat gedeelte der provincie m i n d e r betrekkelijk hare gemeenschap met het Nieuwe Diep, wanneer de levens-kwestie voor Amsterdam, namelijk de uitvoering van de doorgraviug van Holland op zijn s m a l s t zal beslist zijn.
12 De Regering heeft ia de behoeften der provincie .iUen voorzien.
van het Noor^elyk gedeelte
Van Alk^naar naar het Me^e
Diep
konde de hjn reeds aangegeven worden; maar of de spoorweg vPn AlJcn^aar op Haarl^n of door de Z « a „ s . . . . , regtstreek .oh met ^ . . , . . . dam ,n verband gebragt .al worden, dit hangt te regt af van de beshssing omtrent de doorgraving van milan,
op .Jn S m a l s t en
zal dus later geregeld moeten worden. Van hoeveel belang den spoorweg in het JVoorder gedeelte der provinciën, ook voor de verdedigings-belangen van den Helder dat gewigtig punt van ons land wezen .al, getuigt reeds het voorstel van de regering om ook van het Meu..
Diep met den aanleg des wegs naar Alkuaal
even als op de andere aangewezen punten te beginnen, het is ook daarom dat het afgelegen maar zeer belangrijke Noorder.ded
der pro-
vincie bij den aanleg van een algemeen Spoorwegnet in Nederland met mag vergeten worden, en voor al niet minder dan Drenthe. Zuid-Holland.
De provincie Zuid-Holland door hare gunstige geo-
graphische ligging, zoo bijzonder geschikt om van spoorwegen nut %n voordeel te hebben, is behalve de in dezelve reeds bestaande spoorwegen volgens het plan van de Hooge Regering bestemd om een belangrijk aandeel in het algemeene Spoorweg-net te verkrijgen. De R e s i d e n t i e , door den HoUandsch IJzeren Weg ten Noorden in de rigting van Amsterdam derwaarts en Zuidwaarts met Motterdam in gemeenschap gebragt, staat ook regtstreeks langs een gedeelte der zmdelp-ke vertakking van den i^^^^-spoorweg met Utrecht verbonden te worden. Motterdam, die belangrijke zetel van den handel, in dat gewest door gezegde zuidelyke vertakking van den i^^r^-spoorweg met Utrecht verbonden, kan van daar als c e n t r a a l p u n t
alle de voordeden genie-
ten, welke Amsterdam van daar naar het Noorden v^^n Duitschland, den Ryn, de Linker Rijnoever, Noord-Braband en Limburg reeds heeft, of verkrijgen z a l ; - maar zal bovendien volgens het rcgcringsplan door de verbinding van de Noordelyke met de Zuidelijke spoorwegen over
13 Dordrecht naar den MoerdijJc en van daar aan de eene .ijde over Re zendaal met Zeeland, Belgü en FranTcriJh, aan de andere zijde, met geheel het westeJylc gedeelte van Noord-Braland
en de nader te ver-
melden Zeeuwsch-Limhurgsohe lijnm gemeenschap worden gesteld; eene verbinding welke ook voor Dordrecht van het hoogste belang te rekenen is. Immers, in die verbinding zullen de overgangen der rivieren bij Rotterdam en Dordrecht met bruggen worden bewerkstelligd. Met beweegbare gedeelten voorzien, zullen de groote bezwaren, die zij anders voor de scheepvaart konden hebben, weggenomen worden; maar om die verbinding aan den Wloerdyh over het zoo belangrijk breede vaarwater aldaar ook eene dergelijke brug te bouwen, daaromtrent blijft de Regering zich houden aan haar gevoelen, in de ontwerp-wet ook aangegeven, namelijk daarvan af t e zien, alleen om der kosten wille, minder dan om de moeijelijkheden van den bouw zelven.
Als
men geen geld ontzien wil, is in dezen tijd van vooruitgang schier alles mogelijk te achten.
Maar is het nu verantwoord aanvankelijk
voor deze eene brug den Staat te belasten met eene kapitale uitgave van ruim 12 m i l l i o e n e n gulden, die dezelve volgens de raming van onderscheidene onzer bekwaamste Ingenieurs zoude moeten kosten, gezwegen van de kosten voor den aanleg van verdedigingswerken met den aanleg van de brug noodig zijude, zoodat men rekenen kan, dat de renten van het kapitaal voor een en ander gevorderd, slechts • berekend ad 4 pCt., wel een V^ -illioen per jaar bedragen zal. Vergoeding voor die rente te vinden in een verhoogd tarief op die korte verbindingslijn, wordt veel te bezwarend, en zal deze alzoo in de tariefsverhooging van andere lijnen, maar dan ten nadeele van deze gevonden moeten worden. Zoude dit nu met de Nederlandsche spaarzaamheid en voorzigtigheid overeen te brengen wezen'? Ware het nut maar evenredig aan de uitgave, dan zoude het geene verkwisting z.jn; maar dat is geenszins het geval. Zoo als thans de RotterdarnscheBelgische spoorweg eigentlijk slechts aan deu Moerdijk begint, omdat de Maatschappij van den Nederl.-Belgische Spoorweg aan de daarstel-
)
14
stelling van zoo kostbare bru^o-en fn ^ Moerdylc niet denken konde .
,-
«n opontho.,,, „pleurt «e ,c , , ,
^ ^
' " ' ' " ^''«^''^«m naar den ' " • '"°«'>'Ükk«i»
Nio. .oo.eer d„„.. h« , „ , ^ 1 ° " " ^ "" *» "oeselötheden? ^ vaaiwater aan den ifoer^,yz. ,„,, ^ " " - ^ - • ^ » ^ - * . « s . tedoeMTde " "' "" 6-c/^e Ml °^^'**' ^e zoogenaamde i)orc?Deze beneden-rivierPT. o» «"^erhcig . 5 „ , , l ; ™""^'" »'-* ebbe e„ , , „ „ ,
»>'"»..«:, 4.0 d t : '°^':''""'»-*« J ""aei bij zoogenaamd stil water r^.n A
»^--
» o„.ve.,«e„. Niet i.t e.- i„ „e., Uat..» geva,Ie„ . ^ " ook gee„ , j s , , „ , .<,.,, „,,,„^ ^^^^ " ™ - - ' ^ »
" ""' ^oer,,,
'J-e,.s.„ppi,g i„ , „ , , , , , . ^.^
" * ' . ^ - . * o , , .00 « , .
- - .a... =„ w. .„„,,.,, _ j ™-«, :... da. „en . i e , , „ !
:;---««'-'«" " " ™ " ^ "S"" •'•™« '-=«•
«'•="--ng va„ die Rivie, „„i „ „ , * " " ™ '" ^ ' ^^^••"* -
"'
-;:•: * - * ^ ' - - - -<..-. -=a». van,.:!; :r""et IS daarom, dat de Hooïre R«
- ^ » - -
•
--.«,„,i,,e..i,e
: : : • : : / : : :
15 menlijk ook voor de goederen met s t o o m vlo tten, di'e als p o n t o n s zullen ingerigt zijn en waarmede de goederen-wagens geheel geladen kunnen worden overgebragt,
zoo als dit onder anderen in Engeland
over belangrijke vaarwaters, bij voorbeeld, in de groote EdenhurgNoorderspoorweg over de Tay, een vaarwater, almede aan vele moeijelijkheden onderhevig, zeer goed te volbrengen is.
Men behoeft op
die wijze niet te vervallen in het zoo kostbare overgangstelsel te Ruhrört, daar, vooral ook met het oog op de hoogere i?^n-boorden, aangenomen, hoezeer men vroeger ook op dat punt de overtogt met pontons met minder kosten wist te volbrengen. Aan den Moerdijk, waar de hoogte van de beide oevers van het vaarwater zich slechts tot de dijkskruinen bepaalt, kan zulks te gereeder geschieden. Wegens de toestand van het vaarwater aldaar, hiervoren beschreven en de krachtige inrigting, die aan de vaartuigen ter vervoer over hetzelve kan gegeven worden, zal maar in enkele gevallen de passage aldaar gestremd kunnen zijn; maar gesteld het was eens bij zware winters, gedurende eenige dagen, dat de overtogt bij veel afkomend ijs, aan te veel moeijelijkheden onderhevig ware, zelfs al was het eens gedurende een of twee weken, dat dit het geval mogt zijn, wat kan zulks dan nog uitmaken?— Rotterdam staat dan immers nog maar volkomen gelijk met Amsterdam door hare goederen over Utrecht en 's Hertogenbosch naar
Noord-Brahand,
Limburg en de Linker
Myn-oever te kunnen zenden, onafhankelijk van alle moeijelijkheden om over de rivieren te komen, hetgeen bij den bouw, ook van de brug over de Waal en de Tielsche lijn, dan geschieden kan en mede een groot voorregt bij het personen-vervoer geven zal. Dordrecht kan in zoodanige omstandigheden over Rotterdam naar die gewesten even zoo hare gemeenschap onderhouden. Die handelstad zal, om naar Noord-Duitschland en de Noordelijke provinciën des Rijks te komen, dien weg ook in het gewone saizoen wel moeten volgen ; maar zij is door hare veel nadere ligging aan den Moerdijk, aan de andere kant meer bevoorregt dan Rotterdam en vooral Amsterdam,
16 °"' "'^^- ^' -«idelxjke provinciën en den T • t n «chap te verkrijgen. ' " ' ' ' ' ^•^•<^^^^^- g^meen^' " " ^a ^"^ ^^ voorsehrevene ter dezer zak. §en het voorstel van de R. • ^ ' ^ ' ' ' " ' toelichtine«n «eteloos als v„„, Jen S , , , •• ^«-*e ,e ^ H ^ Ü S ^ ' ^ T
'"J « « " c e s s i e met "
" - " S"We„ .e b e w e e r
' " " ° =--S-«^ee,e„
™"' ™" ''" ' " " • » " -
--.--.j:::;:r ~:;" r^* -- --•iise^dan A«e.
"J^». » ' » den Moeriifl: veel spoe-
, . .
---.e„e,j:!::r:~^^^^^^^^ ™
t e . kapitaa, .e, , a a . . e , l i 4 v a l ;
" ^^''"' ^^' " ' - ' « •
Zeetod. De.e vrnehtbare, m.ar <,oor vele rivier, «roolendeels tot eilanden gevormde „ •" " " l o e n e n""daarvoor '""""""'^ "»»aig
"-ling van de belan«riü.r 7 ' - « e aan een spoorle ^
de T
.
" " ' '"""* ™°"' ' " ™" ' ' ^ ™ ' ' ' ^ ° ^ ' ^™'» '«•
™. waarde voor ba,, bandeisbeianjen we. f r " ' '^ ° " " - Ie veel besprokene en nr.ar al t .T " ' '""' "'''"'' -erde Z e e n w s e b - L i n r b n r ' b T " " * " ' " " *'°™"''™DP R . • "^gsclie Spoorweg. ^ e Kegenng stelt die than. v . •• ' - d e l van ^ . « „ „ , J Z 1 T ? , " " ™°'- '' ' - - ' ' » '^ -•• ' - i U n , van dat doe, 1 T \ ' ""'"• '"""•'• ' " ' '"J™"'^"- P'eWkte «ebaven, waar
17 men zelfs des winters bijna ten alle tijden kan binnenkomen. daardoor bijzonder, deelen
erlangen
maar
dewelke
ook Midddburg niet
anders
Zij zal
en Goes belangrijke voor-
dan gunstig voor de geheele
P r o v i n c i e kunnen terugwerken. De Regering kan omdat het nog van omstandigheden afhankelijk is, voor als nog niet bepaaldelijk aangeven^ hoe de aanleg van den weg tot Bergen
op Zoom over de Vaarwaters die daarin voorkomen, het
beste geschieden k a n ; haar
antwoord
op
maar genoeg dat zij den weg voorstelt en in
het Verslag
mededeeld, dat wanneer het groote
nut van dien Handelsweg zal gebleken zijn, later de verdere inriytingen
ter
verbetering
van
de Haven- en Dokwerken van VUssingen
geenszins achterwege zullen blijven. Noord-Braband.
Om in deze uitgestrekte provincie aan alle locale
belangen te voldoen, zoude ondoenlijk zijn.
Genoeg dat zij niet al-
leen door den Z e e u w s c h - L i m b u r g s c h e S p o o r w e g en het door dien weg onderling verbinden van hare voornaamste Handel- en Fabrieksteden,
onder welke laatsten Tilburg, Eindhoven
hare belangen over Breda
zeer bevoordeeld
met
Oostelijke en deze weer
en Helmond,
in
zal worden; maar ook doordien zij
de W e s t e l i j k e , en over 's Hertogeiihoscli met de
verbindingslijnen met
van het N o o r d e n met het Z u i d e n
de Z e e u w s c h - L i m b u r g s c h e lijn in verband
gebragt, zeer bevoorregt zal worden. Voor de verdedigingsbelangen zegt de Regering, is het iioodig geoordeeld te hebben, om de weg over Boxtel
naar Eindhooen te leiden,
dat wel is waar eenige omweg geeft voor de Z e e u w s c h - L i ra b u r gs c h e lijn; maar waar zoo overwegende belangen het vorderen, konde de Regering niet anders dan aan de zorg voor die belangen toegeven. In
het Regerings-ontwerp
is voorts de aansluicing
met de B e l g i s c h e grenzen in de rigting van Turnhout
van
Tilburg
weggelaten.
Na al hetgeen wat daaromtrent bij de discussion over het vorig wetsontwerp ter bekrachtiging van de concessiën voor den aanleg van de Noordelijke
en Z u i d e l i j k e
Spoorwegen in de beide kamer» der
18
Staten-Genor-al is verhandeld heeft . r voelen overgaan Het is f \ " ^-' ^" eon ge.ehrift d vatbaar i . '
' ''"™^^"'^ ^'^-*-« te
• !'^^^^^ '"^^'"' ^^^ ^^^^ ^^^^ ^^ ^-^'^a, " ° ^ ™^^' ^«° --^'^^"^--«e bosehc,uwi„ge„
.^•e""g, hef gedeelte van de - .
.
' • » " >i.l ook door d6„ ,a I
''"''''"^ ^'^ ^«^ " ° ' ™ •"'""• f'»'"»;
Pl«afe«. van he, „e,ve,t ,„„
f
i" g«„e™„hap ..„eld
.
'^'""•'«ï*» provinei™ „ , „,„,,,,„
' J
"^^°"' -•'" " " " " ' ^ - ^ ^ - - • * -eed.
'-«
v.„ de W
^e A^.-W« g . . e „ l r
' '^° belMgrijhle
'"""""^ ™ '^ "*"S'-"«- ™° ^ic .0.
Doordien cene liin van ïz.^?
•-%e.,oo,*.,„o.„„u:;:::t::^;-— "e »-ieg da „ , „ „ „ . W d i ! L a . T " °"""'°™"' '° " ° " "'' '^ '«te verbinding . , „ j „ „ ; ! " ' " ™ °° « «'™ 3«- - e r Oo... ö Vein net iN oorden m&t hei 7 , , - j merking beh. eft te komen. "' '^'"'^ ^" ^^»^Omtrent den bour/ eener b.-n , ^ . • - ™ . „ , daa,,.„„.e„ C , " ^ Z°' '' "^^
^^ " « ' » ••" P.»a. «e
"••' - '-.edigia, „e, ,„„e,en . o e ^ r ' '""'^"^^ "" ^» «-"»
^'^^r::\z:: ::~T''-''•''---^~
"ee-en de» R p , , ' . t ' bleef aan hare pügt om:
* ° ° ' - " ' * ' " "•" ^ '
— « . d e
ge'i«"deld ,s„ en zy get.ouvy
a. De groote handelssteden des l.,nd« . , , '•*»™» i» ge,aee,.„„ap ,o „ e i t , ' "" " ' ^""-'">^-u-
19 b. Tiet b i n n e n l a u c l R
verkeer tn-,-;elien do onderf-choidene pro\in-
ciëii des Rijks sioovccl doenlijk te bevorderpii en: c. Dit
alles
in
vei-band met de v e r d e d i g i ii g s
mede die v a n d i j k s
belangen,
zoo
d e f e n s i e en andere gr'^otc w a t e r s t a a t s - a a n -
gelegenhoden, deweiken in oen land aK het onze evenmin uit het oog verloren mogen worden. Om reeds nu aan te voldoen, souden
meerdere buiten
locale
belangen
in
de
Provinciën
de roeping van de 'i-legering zijn.
Vele
plaatsen zullen zich even'.vel n..g bezu-aard achten; maar die aan ieder wil voldoen, v o l d o e t niemand.
Maar de Regering kan gerust
zijn hare pligt, ten aanzien xa:. de a l g e me e.ie
belangen
vervnld
te hebben. Daar nn uit het aiiiuourd van de Hooge Regeling op het voorloopig verslag van de Rapporteurs
der 2 P . kamer van de Staten-
Gencraal, blijkt, hoe geruststellend de
staat van 'si a n d s
finantiën
thans is, .en ook reeds gedurende vele vroegere jaren over belangrijke b a t e n , konde worden beschikt, voor al ook uit de O. I- bezittingen en men zich bij krachtige maatregelen met het langdurig behoud van die bezittingen vleijen mag en daardoor die gunstige toestand zal bestendig kunnen blijven,
zoo zuude het met regt te bejammeren zijn,
dat bij zulke milde bronnen in e i g e n
boe/em,
men zich in deze
waarlijk groote aangelegenheid, tot v r e e m d e kapitalisten zoude moeten wenden. Welk een aanzienlijke
som is er nu reed» vo.r handen! en wel
zoo dat men behalve de 1 0 m i l H o e n g u l d e n , ten spoedigste aan de spoorwegen
te
verwerken,
er dan nog in een kort aantal
van
jaren, kan gezorgd worden voor de zoo uoodige verbetering der Materwe"-en
van onze groote koopsteden
naar
der slaven enz., zonder de jaarlijksche
zee,
de
araortibatie
Emancipatie van
schuld,
te
behoeven te vergeten. Tegen over de bezwaren die men zoude willen
inbrengen of wel
op den duur die jaarlijksch milde bronnen zullen \loeij.m, staat hel
20
gevoelen, zien!!
dat men ook wel een. te sombe. in de toekomst kan
Wil men dit, nogthans doen, men doe het dan met bedachtzaam^ heid, dat wanneer onverhoopt buitengewone omstandigheden mo.ten voorkomen, het zij ten aanzien van het Vaderland of onze O v e r L . sche bezittingen, men dan niet aan de v r e e m d e n
gebonden moet
-jn en juist in die oogenblikken, dat men veel geld voor krijgstoeru.tingen ter land en -ter zee kan noodig hebben, voor r e n t e g u a r a n t i e s u b s i e d i e of s c h a d e v e r g o e d i n g van c o n c e s s i e n niet .al te morgen hebben. g e n voorkomen.
Dat wordt door de aanleg van S t a a t s - S p o o r v eIn buitengewone omstandigheden als voren bedoeld
Iaat men eenvoudig de groote werken ructen, tot de eerste gelegen^ heid de beste, om die weder door te zetten. Dit mag te regt heeten met bedachtzaamheid te werk te gaan onze landaard eigen en zoude men bij het verleenen van eo n c e s s i e wel meer z e k e r zijn, dat in buitengewone omstandigheden de groote werken zullen Moorden voortgezet? Greenzins mag dit aangenofr^en wor den, want de buitenlandsche kapitalisten kunnen in zoodanig geval ^elfs wel
eens g e d r o n g e n worden om aan hunne verpligtingen
n i e t te voldoen, te meer als z,j soms zouden wonen in een land dat aan het onze v ij a n d i g is. Daar nu de Regering blijkens haar antwoord aan de 2" Kamer ook aan hare wensch voldeed, om betrekkehjk den aanleg der wegen,' namelijk de punten waar te beginnen, hare bedoeling te doen kennen en dit op eene allezins bevredigende wijze is aangegeven en een tijdvak, van 10 jaren voor de geheele uitvoering van het Spoorwegnet
wordt gesteld, dat
jaren, zoo
als bij te
vrij wat voorzigtiger is, als in
verleenen
zes
concessie werd voorgesteld- wij
voorts zoo als voren vermeld is, in e i g e n boezem, technische personen genoeg bezitten,
bekwaam om tot die uitvoering te leiden
gegrond op begrootingen die den toets der waarheid kunnen doorstaan, alles
onder c o n t r o l e van de A l g e m e e n e
Rekenkamer
21 Mag men dan niet gerustelijk aannemen, ten aanzien van de rigting en deugdelijke uitvoering genoegzame waarborgen te hebben? Hoogst wenschelijk ia het daarom, dat het gemeen overleg van de S t a t e n - G e n e r a a l , met de R e g e r i n g spoedig tot eene gunstige beslissing in de aanneming van het ontwerp leiden mag; — want wordt dit het geval n i e t ,
eer
er dan weder een nieuw
spoorweg-ontwerp wezen zal, welk eene belangrijke tijdruimte
zal
er dan weer verloren gaan ? Zonder de minste zekerheid voor eene gewenschte en doelmatige uitkomst. Teregt merkt de Regering in haar antwoord, het navolgende op. ifDat de tijd van handelen schijnt gekomen te zijn en dat daar "het welslagen van het Concessie-Systeem aan zulke hoogst bezwaa-ende voorwaarden, en ondanks het verkrijgen van die voorwaarf(den, toch om meer dan eene reden nog twijfelachtig en onzeker ((blijft, de geheele vrije keuze beperkt, en de aanleg van S t a a t s rispoorwegen als met den vinger aangewezen wordt. ,(Men dient te weten wat men wil. Zoo men spoorwegen verlangd, (fmoet men zich de uitgave daarvoor getroosten." Maar bij S t a a t s spoorwegen wordt die uitgave of het kapitaal b e h o u d e n , terwijl het bij C o n c e s s i e stelsel indedaad als v e r l o r e n te beschouwen is. Bij Staats-spoorwegen
blijven de zuivere v o o r d e d e n der
wegen aan den S t a a t , bij Concessie gaan die aan de v r e e m d e n over. En die voordeden zijn op den duur toch niet gering te achten en kunnen
even als nu reeds in Belgié het geval is, eene milde
bron van inkomsten voor den voordeden
Staat
welke het jaarlijks
worden; gezwegen van de
verwerken
van 10 m i l l i o en
g u l d e n aan de verschillende standen der maatschappij in ons land zullen opleveren, en is dit niet verre verkieslijker als die voordeelen P-rootendeels aan de v r e e m d e n toe te kennen? met hunne werkO
lieden overladen te worden; hunne schepen in plaats van de onzen, ter vervoer van de vele grondstoffen
die ons ontbreken
gebezigd
te zien en wat is er al niet meer ten dien aanzien op te noemen?
22 Ja! de ontwikkeling van onze b i n n e n l a n d s c h e w e l v a a r t zal reeds door de d a a r s t e i l i n g van de spoorwegen veel omvattend worden; schier voor alle handen is
er dan werk, het
dreigende
panperismus wordt er door vernietigd en men zal niet meer over belastingen klagen wanneer men de middelen aan de hand geeft om ze uit eigen verdiende gelden, te kunnen betalen. Gelukkig zoude men zich achten, wanneer deze zwakke pogingen ter aanbeveling van het tegenwoordig Regeringsplan, nog tot eeni-^ nut konden verstrekken. Deze pogingen werden alleen uit een warm Vaderlandslievend
beginsel
gedaan,
geen.ins om de Regering te
wülen bewieroken of te vleijen. Schrijver dezes is van de Regering niet dadelijk afhankelyk. Hij eindigt daarom met de hoop op eene ten slotte gunstige beslissing omtrent de spoorwegen in dit Rijk, opdat de vreemden niet langer stof zullen hebben ons om onze traagheid te bespotten; maar integendeel onze vastberadenheid en de zorg voor onze eigene belangen, zullen moeten billijken. De namen van h u n die het Regerings-voorstel deden, en van hun, dxe in de beide Kamers der Staten-Generaal, tot de voordeelige beshssmg ten dezen zullen medewerken, blyven voorzeker voor altgd in de geschiedboeken des lands, r o e m r y k opgeteekend en het zal eene der schoonste bladzijden daarin zijn, dat onder de regering van Z. M. Koning Willem III, en onder lioogstdeszelfs beleid, de zaak der spoorwegen in Nederï and in eenen V a d e r l a n d s l ie v e n d e n ^m werd opgelost. Moge den Vorst, met zijn Doorluchtig Stamhuis, met alleen
de
daarstelling
daarvan
beleven;
maar
langer
nog, zich verheugen over de goede vruchten welke dezelve daarna kunnen opleveren, als bijdrage tot den bloei en de welvaart van Nederland, Amsterdam, 19 Juhj i860.
/
''*m^w^'
-5;i^^!sv^ '
•
^
Stoomdrukkerij Gebr. van Es.
.\
• l^liÉMiliiaiflinf nr '1' 1» • r imiH
''"•-"•^"
•^-^•^Jlllj„,>..^«-^^..-..—.^.i..»»»»
