speelplein Ten Anckere Analyse

Pedagogisch Instituut J.L. Vivès vzw Cordoeaniersstraat 13 8000 Brugge 050 34 06 70 [email protected]

...in samenwerking met...

Provincie Vlaams-Brabant Jeugddienst Provincieplein 1 3010 Leuven 016-26 76 86

Jeugddienst Merchtem Nieuwstraat 1 1785 Merchtem 052 38 12 08 [email protected]

speelplein ‘Ten Anckere’ Analyse

INLEIDING Het doel van dit project is het opmaken van een ontwerp voor het speelplein ‘Ten Anckere’ in Merchtem. Het stappenplan vertrekt van de bestaande gemeentelijke visie op jeugdruimte om vandaaruit te starten met een onderzoek op meso en micro niveau. Zowel de buurt als de site zelf wordt nader onderzocht. Aan de hand van deze analyse en de gestelde wensen en behoeften van de bevraagde doelgroepen wordt een voorontwerp gemaakt. Nadien wordt er teruggekoppeld naar de al bevraagde doelgroepen. Aan de hand van de opmerkingen op het voorontwerp wordt een definitief ontwerp opgemaakt. In een laatste fase wordt het proces geëvalueerd en wordt er een eindrapport opgesteld. Het uiteindelijke doel is een gedragen ontwerp voor een aangepast speelterrein dat meer gericht is op multifunctioneel gebruik, met oog voor alle verscheidene doelgroepen. STAPPENPLAN

A.

Analyse meso

A.1

Visie over speel- en jeugdruimte

Het vertrekpunt van onze jeugdruimtestudies zijn de rechten van kinderen en jongeren. Het recht op spelen en op een (be)leefbare omgeving maakt hier integraal deel van uit. De Verenigde Naties na¬men op hun Algemene Vergadering van 20 November 1989 hierover stelling in het ‘Verdrag inzake de Rechten van het Kind’. Ook ons parlement en de Vlaamse Raad bekrachtigden dit verdrag in 1991. Zo hebben alle overheden de taak een kwalitatieve invulling te geven aan deze rechten. Naast een basisrecht is spel van essentieel belang voor een gezonde en evenwichtige ontwikkeling van kinderen. Dat het pedagogisch belang van spel door zowel beleidsmakers als academici hoog in het vaandel wordt gedragen, is geen nieuw gegeven. Sterker nog, de berg aan wetenschappelijk bewijsmateriaal rond dit onderwerp blijf maar groeien. Desondanks het feit dat menig professionals aandacht aan dit onderwerp besteden, lijkt de eigenlijke speelruimte waarin kinderen zich vrij en veilig kunnen bewegen, in hetzelfde tempo 1 te slinken.

Vandaag is buiten spelen lang niet meer zo vanzelfsprekend als enkele decennia geleden. De uitwassen van de verstedelijking verjagen kinderen van de straat, terwijl de bestaande openbare en private ruimtes voornamelijk beantwoorden aan de noden en de verwachtingen van volwassenen. Functies zo¬als wonen, werken, ontspanning en dienstverlening worden in afzonderlijke gebieden ondergebracht, waarbij de straat in de eerste plaats een verkeersfunctie toegewezen krijgt en zijn ontmoetingsfunctie langzamerhand aan het verliezen is. Daar stopt het helaas niet bij, restgronden en braakliggende terreinen binnen een woongebied zijn voor kinderen aantrekkelijke revotterreinen, maar worden net zoals de rest van de openbare ruimte geleidelijk aan ingenomen door de groeiende nood aan uitbreiding. Nochtans is de speelruimte in een stad niet uitsluitend te herleiden tot vierkante meters, speelinfrastructuur en verkeersleefbaarheid. De speelwaarde van een woonomgeving hangt immers nauw samen met een aantal niet-ruimtelijke factoren zoals de aanwezigheid van andere kinderen en de verdraagzaamheid van de buurtbewoners tegenover spelende kinderen. Ook hier zien we de laatste jaren een verschuiving, steeds vaker wordt het spelende kind met overlast geassocieerd. Hoewel de uitwijkmogelijkheden voor kinderen om verder dan de eigen tuin op verkenning te gaan, op allerlei manieren lijken beknot te worden, hebben recente urbanistische opvattingen echter aanleiding gegeven tot realisaties waar spel opgenomen wordt binnen het totaalconcept van een woongebied. Binnen deze denkpiste heeft Vivès zich steeds opgesteld als pleitbezorger voor een kindgerichte openbare ruimte, waarin kinderen zich vrij, veilig en autonoom kunnen bewegen. Onze visie op speelweefsel vertrekt vanuit het principe dat kinderen en jongeren niet uitsluitend spelen op formele speelruimte, maar hun spelactiviteiten spreiden over de volledige ruimtelijke structuur. Kinderen spelen immers overal! Dit brengt met zich mee dat het spelende kind binnen deze visie niet wordt verbannen naar afgezonderde ‘speeleilandjes’, maar op een terechte en volwaardige manier gebruik maakt van zijn volledige leefomgeving.

Door de openbare ruimte op een uitdagende, kindvriendelijke en bespeelbare manier in te richten, komen we tot een concept dat voor de overige bevolkingsgroepen net zo aantrekkelijk is. Want een stad die toegankelijk is voor kinderen, is dit meestal ook voor de rest van de bevolking (senioren, personen met een beperking, ...) Door naast de formele spelmogelijkheden ook ‘losse’ spelprikkels en - elementen aan te bieden en te investeren in kindvriendelijke verbindingen en oversteekplaatsen, streven we naar een situatie waar kinderen en jongeren zich zelfstandig kunnen bewegen tussen plekken die voor hun een betekenis hebben. Niet alleen is er zo een meer verkeersveilige omgeving voor de kinderen, maar wordt de beschikbare speelruimte groter en zorgt dit voor een vertrouwenswekkende oriëntering binnen een ruimer woongebied. Dit bestrijken van meer speelruimtes leidt tot het vinden van nieuwe speelkameraden. Die vriendschappen vormen een informeel netwerk van kinderen en jongeren, waarbij ouders op termijn betrokken raken en er zelf ook deel van gaan uitmaken. Zo ontstaat er een sociale betrokkenheid die ook op andere facetten van het buurtof stadsleven kan afstralen. DOELGROEP BINNEN DIT ONDERZOEK De voornaamste doelgroep binnen dit onderzoek zijn alle kinderen en jongeren uit Merchtem tot en met 18 jaar. Deze groep is echter zeer omvangrijk en moet op een specifieke manier benaderd worden. De speelmogelijkheden die worden voorzien, moeten namelijk afgestemd worden op de verschillende ontwikkelingsfases die kinderen doorlopen. Wanneer men een speelvoorziening aanlegt, moet rekening gehouden worden met een aantal zaken. Zo speelt het ‘speelbereik’ – de afstand die een kind zelfstandig kan overbruggen om een speelplek te bereiken – een prominente rol voor het eindgebruik van het speelterrein. Dit is echter niet de enige bepalende factor bij het gericht inrichten van speelruimte. Hieronder volgt een korte toelichting per leeftijdscategorie: 1. Peuters (1 – 3 jaar) Peuters worden gekenmerkt door hun grote verkenningsdrang. In deze fase verkent het kind vooral zijn eigen bewegingen en onmiddellijke omgeving. Ze ageren en bewegen in een ruimte tot maximaal 100 meter. De ruimte- en spelbehoeften van kinderen uit deze leeftijdscategorie kunnen worden vervuld met bijvoorbeeld zandbakken, makkelijk toegankelijke en vaststaande speeltoestellen, los materiaal, rollend speelgoed en terreinen met kleine hoogteverschillen, poortjes, paaltjes, kleine klimrekjes, ... Dergelijke spelen bewegingsprikkels grenzen bij voorkeur zo dicht mogelijk bij de directe leefomgeving van de peuter. Hun sterke afhankelijkheid van hun ouders en/of andere verzorgers bepaalt dat de te overbruggen afstand miniem moet zijn.

2

2. Kleuters (4 – 6 jaar) Peuters groeien uit tot kleuters en gaandeweg verandert ook hun interessegebied. Kleuters vertonen een sterke voorkeur om het gedrag van volwassenen en oudere kinderen te kopiëren. Zaken zoals huishoudelijke taken, beroepen en (gezins)relaties worden via fantasierijk spel geëxploreerd en eigen gemaakt. Dit exploratiegedrag breidt zich verder uit: buiten spelen, bouwen, expressie, het ontdekken van materialen en sensaties, een groeiende belangstelling voor de natuur, ... De actieradius van de kleuter blijft echter ongewijzigd en beperkt zich net zoals bij peuters tot 100 meter. Kleuters zijn immers nog steeds sterk afhankelijk van hun ouders en/of verzorgers, maar de verplaatsing naar een lokaal speelterrein vergt minder moeite. Wat betreft de invulling van speelruimte kan met aan deze ontwikkelingskenmerken tegemoet komen door bijvoorbeeld zand- en waterruimtes te voorzien of te vergroten, zowel groen als verharde oppervlaktes aan te bieden waar kan geklommen, gekropen en ontdekt worden. Eenvoudige speeltoestellen, klimbomen, de aanwezigheid van een moes- of kruidentuin en de aanwezigheid van dieren, kunnen de speelomgeving van de kleuter zeker verrijken. 3. Jonge schoolkinderen (7 – 10 jaar) Opdat ruimte aan de ontwikkelingsfase en bijhorende noden van jonge schoolkinderen zou voldoen, moet rekening gehouden worden met de uitbreiding van hun sociale omgeving. Jonge schoolkinderen spelen in grotere groepen, meer georganiseerd en hebben daarbij veel aandacht voor fantasierijk spel, constructie en de natuur. Op deze leeftijd breidt de actieradius voor deze leeftijdscategorie zich uit van 100 meter, naar ongeveer 300 tot 500 meter. Ze bewegen zich met andere woorden binnen een bepaalde buurt of wijk. Naar invulling van speelruimte toe betekent dit dat open ruimte, braakliggende landjes, gevarieerde terreinen met verstopmogelijkheden, speelnatuur beantwoorden aan de ontwikkelingsfase van jonge schoolkinderen. Ook hobby’s, sport en jeugdbewegingen sluipen de wereld van het jonge schoolkind binnen en vergroot hun leefomgeving en netwerk. De mentale bereidheid van ouders om hun jonge schoolkinderen grotere afstanden te laten overbruggen, blijft echter nog beperkt. 4. Oudere schoolkinderen (11 – 13 jaar) Oudere schoolkinderen kunnen heel specifieke kenmerken worden toegeschreven. Deze ‘tweens’ onderscheiden zich omwille van hun bruisende vitaliteit, hun groeiende geografische en sociale omgeving, de interesse in sport en het creëren van meer realistische situaties of constructies. Net zoals de jonge schoolkinderen bewegen de tweens zich tot op ongeveer 500 meter van hun huis en van de ruimtes waar ze hun hobby’s of sport beoefenen.

Speelruimtes kunnen vrij gelijkaardig worden ingericht aan de ruimtes geschikt voor jonge schoolkinderen, mits meer aandacht voor polyvalente ruimtes waar sport, spel en ontmoeting centraal staat. Verstopmogelijkheden, dieren en een tuintje zijn minder essentieel voor kinderen uit deze leeftijdscategorie. 5. Jongeren (14 – 18 jaar) De laatste leeftijdscategorie die in dit onderzoek wordt onderscheiden omvat de jongeren van 14 tot 18 jaar. De activiteiten van deze groep variëren van spel tot meer serieuze bezigheden, van sportbeoefening tot jeugdverenigingen en groepswerk. Jongeren denken al op een meer abstracte manier en vormen onderling informele straat- en buurtgroepen. Het is belangrijk om er rekening mee te houden dat de actieradius van deze groep vrijwel onbeperkt is. Zij bewegen zich op wijkniveau, buurtniveau en vaak zelfs bovenlokaal. Zaken zoals sportaccommodatie, informele en formele ontmoetingsplaatsen, binnenruimte, fuif en repetitieruimtes, zwembad, jongerencafé’s of jeugdhuizen, ... zijn geschikt voor deze doelgroep. A.2

Ligging Merchtem

Merchtem ligt in de noordwestelijke hoek van Vlaams-Brabant, in het centrum van de driehoek Brussel-Dendermonde-Vilvoorde en bestaat uit 3 deelgemeenten: Merchtem, Brussegem en Hamme.

B.

Analyse micro

B.1

Ligging Ten Anckere

Ten Anckere is gelegen in het centrum van de gemeente tussen het Mieregemplein en de Maurits Sacréstraat en naast lokalen van de Scouts en KSJ. Ook het Sint Donatus instituut (kleuter en basisschool) ligt vlak aan het speelpleintje. De wijken rond het speelplein bestaan voornamelijk uit flatgebouwen en lintbebouwing met een tuin. Momenteel is het speelplein enkel te bereiken via een wandelpad langs de jeugdlokalen. Als de woonwijk van Providentia aangelegd is, zal de weg vermoedelijk tot tegen het speelplein liggen. Er is vrij veel (niet gemotoriseerd) verkeer bij aanvang en einde van de school Sint Donatus en de activiteiten van de jeugdverenigingen. Er is voldoende parkeergelegengheid in de buurt. De parking Luitenant De Winde grenst (bijna) aan het speelplein, de parking op het Mieregemplein en de parking van de school liggen op wandelafstand. Op dit moment richt het speelterrein zich qua inrichting voornamelijk tot kinderen. Tegelijkertijd doet het speelterrein dienst als ontmoetingsplek voor jongeren. Dit brengt soms overlast en vandalisme met zich mee.

Naast Merchtem zelf telt de fusiegemeente volgende dorpskernen: - Ossel, een gehucht met dorpskarakter in de deelgemeente Brussegem - Peizegem, een gehucht met dorpskarakter - Hamme, een deelgemeente - Een deel van Bollebeek, een gehucht op de grens met Asse

3





speelplein ‘Ten Anckere’ Participatietraject

PARTICIPATIETRAJECT De gemeente Merchtem vroeg ons om deze speelzone te bekijken en aan de hand van observaties en bevragingen van buurtbewoners en gebruikers een nieuw ontwerp te maken voor deze zone. Eerst werd er gekeken naar de huidige bevolking rondom het speelplein, zie kolom met demografische gegevens hieronder: Buurt rond het speelplein 0-2j 3-5j 6-8j 9-11j 12-14j 15-17j 18-20j 21-25j 26-29j 30-39j 40-59j 60+j 59 70 50 43 39 40 43 99 107 255 385 369 Men kan aannemen dat er van de leeftijden tot 20 jaar een gelijkaardige hoeveel kinderen en jongeren wonen in de buurt. De grootste groep is vanaf 30+. Hieruit kunnen we afleiden dat de ingrepen in de speelzone aangepast zullen moeten zijn aan alle leeftijden. A. Kindergemeenteraad In een eerste fase hebben we de kindergemeenteraad bevraagd. Per groepje kregen ze drie steekkaarten waarop ze enkele vraagjes moesten beantwoorden. We laten ze vertellen welke spellen ze spelen, wat hun hobby’s zijn en met wie ze spelen. Na deze vraagjes kwam de fotoronde. Ze krijgen 4 stapels referentiebeelden voor zich. De beelden kregen een waarde tussen 1 en 4. 1 betekent dat er voor deze ingreep weinig inspanning en budget nodig is, 4 betekent dat er voor deze ingreep erg veel inspanningen nodig zijn en dat ze erg kostelijk is. Ze mochten elk enkele beelden kiezen maar mochten samen aan niet meer dan 20 punten komen. Er moesten dus compromissen gemaakt worden als ze teveel beelden kozen met een hoge waarde.

De foto’s die het vaakst terug kwamen waren:

Bomenparcours

4

Houten speeltuin

C.

De buurtbewoners

Als derde stap werd er een enquête rond gestuurd naar de buurtbewoners. Via deze enquête werden de buurtbewoners uitgenodigd om een inspraakmoment bij te wonen op het gemeentehuis.

Bouwplaats

Enkele vragen uit de enquête: • Heeft u kinderen of kleinkinderen? Zo ja, van welke leeftijd? • Mogen uw kinderen/kleinkinderen op de speelzone spelen? Zo ja, wanneer en welk spel spelen ze dan? • Welke speelvoorzieningen zouden er moeten komen op de speelzone? • Waarvoor zou uw familie de speelzone graag gebruiken in de toekomst? • Geef enkele voor- en nadelen van de speelzone.

Ondergrondse bunker

Het was tijdens het inspraakmoment de bedoeling om kinderen, jongeren en volwassenen bijeen te brengen en te brainstormen over de invulling van de speelzone. Ze kregen de mogelijkheid om aan de hand van foto’s en plannen van de bestaande toestand tekeningen te maken op het plan en elementen in te planten die zij wensten op de speelzone.

Loopbrug

B.

Boomhut

Basisschool Sint Donatus

Ook de Basisschool Sint Donatus die in de onmiddellijke omgeving van het speelplein gelegen isM hebben we betrokken bij de bevragingen. Er werd een speelterrein-rapport opgemaakt voor het 2de leerjaar en een interview voor het 4de leerjaar. Hieruit konden we afleiden dat de meesten thuis een tuin hebben waar ze kunnen spelen maar ook graag naar het speelplein komen. Dit doen ze ofwel per fiets ofwel te voet. Ze willen graag een fiets- of skeelerparcours, kampen bouwen, een zithoek en voetballen.

5

Uit de enquête en het inspraakmoment kwam dat er momenteel weinig gespeeld wordt op de speelzone. De buurtbewoners en gebruikers van het speelterrein krijgen te maken met heel wat overlast van jongeren die rondhangen. Zo ligt er geregeld afval zoals o.a. lege flesjes, sigarettenpeuken en lopen er vaak honden los. Bijgevolg is het zand erg vuil door het afval dat achtergelaten wordt en ligt er soms hondenpoep in het gras. Het gebruiken van drugs lijkt ook een probleem te zijn. Dit alles maakt dat de buurtbewoners zich onveilig voelen en daardoor het speelterrein niet of weinig gebruiken. Ze vragen meer controle en sommigen zouden het speelterrein graag omheind zien. Verder willen buurtbewoners toestellen voor kleine kinderen en vragen ze om hiervoor een aparte zone te creëren. Ook ruimte voor balspelen, zitruimte voor volwassenen, meer banken en picknicktafels, een barbecue zone, spelelementen voor minder validen, een boomhut, netten in de goals of metalen voetbaldoelen en een muur voor graffiti. Ze zien ook graag een alternatief komen voor het zand dat nu onder de speeltoestellen ligt.

Ping-pongtafel

Trampoline

Evenwichtsbalken

Graffiti en klimmuur

Volgende foto’s tijdens het inspraakmoment zijn uitgekozen:

Bomenparcours

Klimheuvel maar niet in kasseien

Toestel voor mindervaliden

6

Er werd ons ook gevraagd om extra aandacht te hebben voor de veiligheid door bijvoorbeeld verlichting te plaatsen, meer controle en een zichtbare plaats voor jongeren om te ‘hangen’ te voorzien. Het zal ook nodig zijn om geregeld het speelterrein te onderhouden zodat er geen afval meer blijft liggen. Het resultaat rond de tekentafel

Conclusie Het speelterrein wordt gebruikt door heel wat verschillende doelgroepen. Alle leeftijdscategorieën komen aan bod. Het is dus belangrijk om bij het uitwerken van het ontwerp rekening te houden met spelmogelijkheden voor kinderen van alle leeftijden. Een opdeling in zones volgens leeftijd is hierbij een optie. Groenelementen zoals struikmassieven, hagen en speelheuvels kunnen enerzijds de spelelementen met elkaar verweven en zorgen anderzijds ook voor een opdeling in verschillende zones. De toestellen zijn enigszins verouderd en zijn aan renovatie toe. Het is nodig om het speelterrein een frisse opknapbeurt te geven. Daarnaast is het ook belangrijk om extra aandacht te hebben voor de veiligheid zodat het speelterrein voor iedereen toegankelijk wordt. Een mogelijkheid is om een ‘ontmoetingszone’ te creëren met voldoende banken dicht bij de spelelementen voor de jongste kinderen. Op deze manier geven we de bewoners de kans om samen te komen en te keuvelen en blijft de controle over deze kinderen maximaal. Al deze wensen en behoeften, maar ook obstakels worden meegenomen naar de tekentafel om een ontwerp op te maken voor het speelterrein ‘Ten Anckere’.

7





speelplein ‘Ten Anckere’ Voorontwerp

HET VOORONTWERP Het voorontwerp heeft rekening gehouden met alle wensen en behoeften van de bevraagde doelgroepen. In deze fase is er nog steeds ruimte om wijzigingen aan te brengen. Het terrein heeft op dit moment al heel wat bestaande toestellen staan. Het is de bedoeling deze te integreren in het geheel waardoor een speellandschap gecreëerd wordt. Er zijn 5 zones voorzien die elk op hun buurt afgebakend worden door groen of een andere soort verharding. 1) zone 0-6 jaar met ontmoetingsplek 2) barbecue zone met picknickbanken 3) avonturenzone 4) zone voor balspelen met amfitheater 5) spelzone: voetbal en pingpongtafels Doorheen het ontwerp loopt een hoofdpad met zijwegen die de verschillende zones met elkaar verbindt. Het hoofdpad wordt verhard. In overleg met de sociale huisvestingsmaatschappij Providentia, kan een zijas aangelegd worden die het speelplein met de sociale woonwijk verbindt. Het leuke aan deze verharding is dat ze dubbel gebruikt kan worden om op te skaten, te leren fietsen, te tekenen met krijt,..enz. Voor de veiligheid werden hierlangs ook verlichtingspalen voorzien. Door middel van struikmassieven, heuvels en hagen worden de verschillende zones versterkt, dit zorgt in de eerste plaats voor een indeling van dit speelterrein maar ook voor een duidelijke verdeling van de functies van elke speelzone. De meeste bestaande toestellen voor kleuters bevinden zich in het begin van het speelplein. Deze zone, gecombineerd met een ontmoetingsplek voor de ouders, wordt afgebakend door waterdoorlatende verharding. Er worden ook banken voorzien zodat ouders van dichtbij een oogje in het zeil kunnen houden. Een schommel voor de kleinsten en een zandbak zijn als extra spelelementen toegevoegd. De barbecue zone met picknickbanken is vooral een vraag die vanuit de jongeren is gekomen en vormt een 2de zone. In voorontwerp B is deze plek gelegen langs het hoofdpad zodat ze steeds het gevoel hebben van sociale controle. Het is belangrijk om hen een plek te geven die hen eigen is, waar ze alle ruimte krijgen om rond te hangen en andere jongeren te 8 ontmoeten zonder dat ze het gevoel krijgen in de weg te zitten.

Het gevoel van gezien worden is erg belangrijk voor het veiligheidsgevoel. Het is niet de bedoeling om jongeren weg te stoppen in een hoekje, ze zijn evenveel lid van de maatschappij en moeten de mogelijkheid krijgen om hen te uiten op hun eigen manier. Verder in het speelplein, ligt de avonturenzone. Deze bestaat deels uit al bestaande speeltoestellen en deels uit enkele nieuwe zoals de boomtoren en het balanceerstamtraject. Daarna werd nog een zone voorzien voor balspelen met een amfitheater. Door middel van een heuvel wordt deze zone nog versterkt en vormt het een natuurlijk scheiding met de avonturenzone. Tegen de gevel van de feestzaal kan een klimmuur bevestigd worden, een tweede deel kan voorzien worden voor graffiti. De jongeren kunnen hierin hun creatieve gang gaan en zo hebben ze de mogelijkheid om de plek toe te eigenen. Doordat ze zelf energie in een project stoppen zullen ze automatisch respect hebben voor de plek en gaan ze minder geneigd zijn om die plek te beschadigen. Langs de andere kant van het hoofdpad liggen de spelzones: het voetbalterrein en de zone voor tafeltennis. De voetbaldoelen worden ofwel voorzien van netten ofwel komen er nieuwe in de plaats. Er is ook de mogelijkheid voorzien om een outdoor pingpongtafel te plaatsen zodat er, wanneer kinderen hun palletten en balletjes meebrengen, kan gepingpongd worden. Verder zijn er aan de tweede ingang van het speelterrein 2 speelheuvels ingeplant waardoor je het speelterrein niet in 1 keer kan overzien. Dit maakt het boeiend en uitdagend. Na de heuvels is er een steltenparcours en trampolinepad voorzien. En hopelijk zorgt het hondentoilet langs deze ingang voor een net speelterrein. Met al deze voorzieningen trachten we om een levende speelzone te ontwikkelen waar iedereen van de buurt kan van genieten en gebruik maken. Als iedereen het gevoel heeft dat het pleintje een stukje is waar zij kunnen spelen, samen komen en gebruik van kunnen maken dan zal iedereen ook meer geneigd zijn om dit te onderhouden en te respecteren.

speelplein Ten Anckere Analyse

Recommend Documents