Spe e ch pr e se n t a t ie N M a - Age n da 2 0 1 0 - 2 0 1 1
Geacht e aanwezigen,
Dank voor uw aanwezigheid vandaag en voor de int eresse die u daarm ee t oont in het werk van de NMa. Wij hebben over aandacht van de pers de afgelopen weken niet t e klagen gehad, m ag ik wel zeggen. U hebt onget wij feld de bericht geving over onze rol in de zorg gevolgd. Daar zal ik st raks nog iet s over zeggen.
I k present eer hier vandaag m et t rot s de NMa- Agenda voor 2010 en 2011. We zet t en let t erlij k en figuurlij k ‘de lij nen uit ’ in dit fraai vorm gegeven boekwerkj e. De laat st e keer dat wij een NMa- Agenda present eerden was in j anuari 2008. Dest ij ds kon ik niet , en ik denk u ook niet , verm oeden wat ons in 2008 en 2009 t e wacht en st ond. De econom ische crisis heeft Nederland hard geraakt en bracht ook voor de NMa roerige t ij den. Wij , en m et ons de Europese collega- aut orit eit en, hebben al vrij snel een duidelij k doel bepaald: ‘business as usual’. Vanuit de overt uiging dat m ededinging bij draagt aan herst el van de econom ie hebben wij het t oezicht de afgelopen j aren onverm inderd kracht ig uit gevoerd. Want de geschiedenis leert ons dat concurrent iebeperkende m aat regelen kunnen leiden t ot een langzam er herst el en onom keerbare m arkt verst oringen.
I k heb vorig j aar bij de present at ie van ons j aarbericht over 2008 ook al gezegd: “ de crisis m ag geen vrij brief vorm en om een sit uat ie t e creëren die op de lange t erm ij n nadelig is voor de Nederlandse econom ie.” Dat neem t niet weg dat de NMa oog heeft voor specifieke problem en als gevolg van de crisis. We zij n som s st reng: denk aan de wens voor een crisiskart el in de binnenvaart waar wij vraagt ekens bij zet t en. Maar we adviseren ook, denk aan onze adviezen aan het Minist erie van Financiën over de regeling voor ABN/ AMRO en Fort is. Een t oezicht houder heeft t ot t aak om richt ing t e geven aan ondernem ingen die op een eerlij ke m anier
zoeken naar m ogelij kheden om de sit uat ie het hoofd t e bieden. Wij st reven ernaar om in dat soort gevallen m eer en sneller duidelij kheid t e geven.
We nam en in 2009 ook afscheid van René Jansen en Gert Zij l als leden van de Raad van Best uur. I k ben er t rot s op dat we in Henk Don en Jaap de Keij zer nu alweer ruim drie m aanden t wee excellent e nieuwe kracht en in ons m idden hebben.
Maar het onderwerp waar het echt om draait – en waar u ons t erecht regelm at ig beroepsm at ig over bevraagt – zij n de zaken van de NMa. Wat hebben we gedaan, wat doen we op dit m om ent en wat gaat er in de t oekom st nog gebeuren? Laat ik beginnen m et een onderwerp dat m ij n onderzoeksafdeling de afgelopen t ij d bij zonder heeft beziggehouden: MEEL. Het m eel dat onze bakkers geleverd krij gen is m isschien wel t e duur! Onze onderzoeksafdeling heeft aanwij zingen dat binnen de m eelsect or in Nederland kart elafspraken worden gem aakt . Ook andere Europese landen doen hier onderzoek naar. I k vraag uw begrip voor het feit dat ik hier geen nam en van bedrij ven kan noem en, m aar u gaat er in 2010 m eer van horen.
Vergist u zich niet : als er inderdaad sprake blij kt t e zij n van een kart el en ik zeg m et nadruk ALS, om dat het op dit m om ent nog een verm oeden is, dat wij hebben neergelegd in een rapport aan de bet rokken part ij en als dit waar is, dan is dat zeer schadelij k voor de Nederlandse consum ent . U bet aalt dan geen redelij ke prij s voor product en die u elke dag eet : brood, gebak, past a of pap. En er zij n nog t al van andere m eelproduct en. Het gaat hier om een sect or waarin grot e om zet t en worden behaald, dus als na hoor en wederhoor van part ij en zou blij ken dat dit verm oeden j uist is, dan zij n de boet es aanzienlij k.
Dit verm oeden van een kart el en andere concret e aanwij zingen zij n voor ons reden om de verwerkende indust rie t e kiezen als een aandacht sveld voor de periode 2010- 2011. Dit is een veelom vat t end onderdeel van de econom ie. Ondernem ingen in deze indust rie m aken product en die aan de basis liggen van veel consum ent enproduct en. Onderzoeken in binnen- en buit enland wij zen uit dat hier de klassieke kart els t e vinden zij n – prij safspraken en gebiedsverdeling. Verschillende deelm arkt en kenm erken zich door een kleine groep ondernem ingen – dus een hoge concent rat iegraad – die product en m aken die veel m et elkaar gem een hebben – hom ogeen zij n. Een kart el is dan m akkelij k t e sluit en. I k geef u het voorbeeld van de boet e van ruim 3 m ilj oen Euro die we in 2009 al uit deelden aan dist ribut eurs van zwem badchloor. Het kart el verdeelde onderling j arenlang – al ver voor de opricht ing van de NMa in 1998 – de verkoopdist ribut ie van 90% van al het zwem badchloor in Nederland.
I k kan het nog niet m et zekerheid zeggen, want alle part ij en hebben recht op hoor en wederhoor, m aar wij hebben gegronde verm oedens dat er in 2010 m eer kart els zullen worden aangepakt . Morgen st uurt onze onderzoeksafdeling de eerst e rapport en naar de bet rokken bouwondernem ingen in wat bekend is geworden als de Lim burgse bouwzaak. De NMa is deze kart elzaak m ede op het spoor gekom en dankzij het Openbaar Minist erie die in t elefoont aps st uit t e op voor de NMa relevant m at eriaal, t erwij l het OM zelf bezig was m et een onderzoek naar am bt elij ke corrupt ie en om koping van am bt enaren. Dat m at eriaal heeft ert oe geleid dat wij zeer snel konden doorpakken. I k vind dit een fraai st aalt j e van sam enwerking t ussen opsporinginst ant ies. Dat is iet s dat wij de kom ende t ij d verder gaan uit bouwen door de banden m et collega’s aan t e t rekken, binnen de grenzen die gest eld m oet en worden.
Een ander verm oeden van een kart el speelt in de wereld van het onroerend goed. I k benadruk weer dat het een verm oeden is, want ik hecht aan hoor en wederhoor. De NMa heeft in okt ober bedrij fsbezoeken
afgelegd bij t ien personen en vast goedondernem ingen die via execut ieveilingen handelen in huizen en bedrij fspanden. We vroegen de sam enleving ook naar de ervaringen over execut ieveilingen. De react ies t onen aan dat het onderwerp bij veel m ensen leeft . De belangen zij n dan ook groot , zeker in t ij den van crisis. I em and die gedwongen wordt om zij n huis t e verkopen, hoopt daar een goede prij s voor t e krij gen. Als m ocht blij ken dat dit door een kart el niet gebeurt , dan is dat schrij nend. Deze ont wikkelingen hebben er in ieder geval t oe geleid dat we de zakelij ke dienst verlening – waaronder de vast goedsect or – als een aandacht sveld voor 2010 en 2011 hebben gekozen. I n de Agenda vindt u dit t erug onder het aandacht sveld financiële en zakelij ke dienst verlening.
Ook de financiële dienst verlening verdient nog alt ij d onze aandacht , zo blij kt uit de react ies op de Agenda. Al was het m aar door alle gebeurt enissen als gevolg van de financiële crisis. We gaan onder m eer de ont wikkelingen van de t arieven voor het bet alingsverkeer nauwlet t end volgen.
Dit brengt m ij bij het derde aandacht sveld op het gebied van m ededingingst oezicht , nam elij k de zorg. De NMa blij ft act ief in de zorgsect or, ondanks de krit iek die er best aat . We kennen die krit iek en hebben er geen m oeit e m ee om die publiek t e m aken, zoals we hebben gedaan m et de publicat ie van de react ie op de consult at ie van de NMaAgenda. I k benadruk dat we sinds 2004 overal voorlicht ing geven. Dat doen we nog st eeds, onder m eer door de Richt snoeren voor de zorg aan t e passen aan ont wikkelingen in de sect or. Binnenkort publiceren we deze Richt snoeren. Part ij en kunnen dus wet en wat er in de wet st aat en hoe wij die t oepassen. Als er spanning m et het m ededingingsrecht ont st aat , is het onze t aak om in t e grij pen. Nat uurlij k hebben we daarbij een luist erend oor voor de sect or, m aar er zij n grenzen en die st ellen we zo helder m ogelij k. We kij ken in 2010 en 2011 in het bij zonder naar de t huiszorg, de farm acie, de zorgverzekeringen en ziekenhuizen.
Afgelopen j aar heeft ons besluit in de fusiezaak van de Zeeuwse Ziekenhuizen nat ionaal en int ernat ionaal veel aandacht gekregen. Er zij n t erm en als ‘ground breaking’ gevallen. Hoewel deze fusie leidde t ot een bij na- m onopolie in de ziekenhuiszorg in Zeeland, hebben we in goed overleg m et de Zorgaut orit eit beslot en om de fusie t och goed t e keuren. De voorw aarden die aan de fusie zij n gest eld, garanderen dat zowel de belangen van de m ededinging als de kwalit eit van de zorg in Zeeland zij n gegarandeerd. We hebben hierm ee aanget oond dat we als NMa in st aat om t e gaan m et belangen van m ededinging en publieke belangen als kwalit eit van zorg.
Dit brengt m ij bij de persaandacht en Kam ervragen van de afgelopen weken. Net voor het einde van het j aar verscheen in de Volkskrant een art ikel gewij d aan een st udie van de NMa over fusies in de zorg. De conclusie van het art ikel was dat ziekenhuisfusies de zorg duurder m aken. I k onderschrij f die conclusie niet . De NMa heeft m edio 2009 een st udie uit gevoerd naar de prij sont wikkeling van heupoperat ies in t wee door de NMa beoordeelde ziekhuisfusies: de Tergooiziekenhuizen en de fusie t ussen het Havenziekenhuis Rot t erdam en het Erasm us MC. Uit deze st udie blij kt dat de heupoperat ies bij de Rot t erdam se fusie niet duurder zij n dan het landelij k gem iddelde en dat de prij zen voor deze operat ie in de Tergooiziekenhuizen t ussen de 3,5 en 5% zij n gest egen t en opzicht e van het landelij k gem iddelde. Heupoperat ies m aken slecht s 20% uit van de om zet die in het zogehet en B- segm ent wordt gerealiseerd. Het zegt niet s over het prij sniveau van het t ot aal aan m edische handelingen die binnen beide gefuseerde ziekenhuizen wordt uit gevoerd. I k verzet m ij dan ook t egen het veralgem eniseren van die prij sst ij ging t ot de zorgsect or als geheel. Het is onj uist om op basis van deze cij fers t e st ellen dat de t ot ale zorgkost en st ij gen als gevolg van ziekenhuisfusies.
De NMa voert dit soort st udies uit om onze m arkt kennis t e vergrot en m et het oog op de beoordeling van t oekom st ige fusiezaken. Ook is van belang om part ij en duidelij k t e m aken dat ook na een fusie de NMa niet st il zit en part ij en krit isch blij ft volgen. Het is gezien de reikwij dt e van de st udie ont erecht dat de uit kom st en ervan in het publieke debat uit zij n verband zij n get rokken. Daardoor is een onj uist e beeldvorm ing ont st aan die niet bij draagt aan een op feit en gebaseerd beleid. I k hoop dat ik dit vandaag kan corrigeren.
I n deze speech ligt veel nadruk op het werk van onze onderzoeksafdeling. Dat is t erecht want het t oezicht op m ededinging voorkom t ont erecht e prij sverhogingen of verschraling van het aanbod. Maar ik wil niet de indruk wekken dat de t oezicht houders op de energie- en vervoersect oren geen belangrij k werk doen. I nt egendeel, wat zij doen is fundam ent eel voor de Nederlandse econom ie, want het gaat om m arkt en die invloed hebben op grot e groepen m ensen. Scherp t oezicht op de spelers op de energiem arkt en voorkom t m isbruik en zorgt voor goede service en een efficiënt e werking van de m arkt . I n de vervoersect or prikkelt de NMa m onopolist en om m arkt conform t e werken of creëert zij voorwaarden waaronder concurrent en kunnen t oet reden. We gaven bij voorbeeld ons oordeel over de m anier waarop de energiebedrij ven hun handels- en product iet ak afsplit sen van hun net werk. Dat is een verplicht ing op grond van de Wet Onafhankelij k Net beheer. De regulat ors hebben de afnem ers weer een j aar bescherm d t egen st erke spelers op de m arkt bij voorbeeld door de cont role van t arieven op het gebied van elekt ricit eit , gas, Schiphol en loodsen.
Energie m oet bet aalbaar blij ven voor de consum ent . Daarom st elt de NMa onder andere m axim um t arieven vast die net beheerders in rekening m ogen brengen bij hun afnem ers. Maar daarbij is het voor een bet aalbare, bet rouwbare én duurzam e energievoorziening wel noodzakelij k dat er ruim t e is om invest eringen t e doen. Er zal bij voorbeeld geïnvest eerd
m oet en worden in grensoverschrij dende t ransm issiecapacit eit , decent rale opwekking van energie en slim m e m et ers. Om invest eringen t e kunnen doen is het cruciaal dat de net beheerders financieel gezond zij n. I n de verhouding t ussen m axim um t arieven en invest eringsruim t e st uit de NMa op een fundam ent eel spanningsveld dat de kom ende j aren veel aandacht krij gt .
De afgelopen j aren nam de t evredenheid en het vert rouwen van energieconsum ent en gelukkig verder t oe, m ede dankzij m aat regelen van de NMa. We st ellen bij voorbeeld eisen aan de adm inist rat ies van net beheerders en proberen overst appen zo soepel m ogelij k t e lat en verlopen. I n 2009 wisselde 12% van de consum ent en van leverancier, t egen 9% in 2008. Het gaat langzaam , m aar deze vooruit gang is cruciaal voor een goed funct ionerende energiem arkt . Daarom gaan we hierm ee door, bij voorbeeld door het aanbieden van vergelij kingsinform at ie via de Energiewij zer op ConsuWij zer.
Een goed funct ionerende groot handelsm arkt is net zo van belang. Wij st reven naar goed werkende m arkt plaat sen waarop vele handelaren act ief zij n, die worden onderst eund door beheerders m et efficiënt e net werken en voldoende grensoverschrij dende en binnenlandse t ransport capacit eit . Zo ver zij n Nederland en Europa nog niet . We blij ven ons daarom inspannen voor de t ot st andkom ing van een Noordwest Europese energiem arkt , bij voorbeeld door het st im uleren van int ernat ionale handelsplaat sen en door t e onderzoeken of het m ogelij k is om ongebruikt e capacit eit voor de m arkt beschikbaar t e m aken.
I n de vervoersect or richt de NMa zich de kom ende t wee j aar vooral op het onderst eunen van de wet gever in het verder vorm geven van effect ieve wet geving en t oezicht . De evaluat ie van de Wet lucht vaart en de Spoorwegwet worden act ueel. Ook best eedt de NMa speciale aandacht aan de ( int ernat ionale) spoorm arkt . Het ont st aan van corridors –
int ernat ionale t reint raj ect en – voor ongest oord goederenvervoer is voor de Nederlandse econom ie van groot belang. Dat is niet m ogelij k zonder verregaande int ernat ionale sam enwerking.
I k ben ervan overt uigd dat 2010 voor de NMa een m ooi j aar wordt . Laat ik nog even opsom m en van ons t e wacht en st aat : -
We verm oeden een groot kart el in de m eelsect or.
-
We lat en de bouwsect or voorlopig nog niet m et rust .
-
We zet t en zwaar in op verm oedens van kart elvorm ing t ussen handelaren in onroerend goed bij execut ieveilingen. De vast goedsect or kan rekenen op int eresse van ons en van de collega’s waarm ee we nog nauwer gaan sam enwerken.
-
De financiële dienst verlening blij ft een aandacht sveld.
-
De zorgsect or is en blij ft een spannend t errein; laat ik het m aar zo zeggen.
-
Op het vlak van regulering en t oezicht van energie en vervoer st aan ons boeiende afwegingen t e wacht en m et bet rekking t ot het invest eringsklim aat voor energienet t en, de int egrat ie van Europese m arkt en, de inform at ievoorziening aan consum ent en en de ont wikkeling van het wet t elij k kader voor de vervoersect oren.
Vanuit de overt uiging dat m arkt werking bij draagt aan herst el van de econom ie zal de NMa haar t oezicht onverm inderd kracht ig blij ven uit voeren. I k spreek nam ens de Raad van Best uur de wens en het vert rouwen uit dat wij sam en m et polit iek, bedrij fsleven en consum ent en ook gedurende de kom ende t wee j aar m arkt en lat en werken.
I k dank u voor uw aandacht .
