Erfgoed Kranen Torenkraan De Schelde KMS 528-01
Specificatie Torenkraan De Schelde Opgesteld door: Revisie:
Gerard Jacobs B dd 2011-01-10
Naar aanleiding van bezoek in Vlissingen dd. 2010-09-27 Verder aanwezig: Jelle Elmendorp, Boei Marc Schinkel, Figee Met dank aan A.F. (Toon) Franken Doeke Roos Inleiding: Deze kraan is één van de weinige kranen die overgebleven is van de scheepswerf De Schelde en werd al een aantal jaren niet of nauwelijks meer gebruikt. Terwijl er gepraat werd over behoud van de kraan is deze uit veiligheidsoverwegingen gedemonteerd in twee grote delen en wacht nu op een verdere toekomst. Er is een idee om de kraan weer op te richten in het nieuwe stadsplan als “Landmark” en herinnering aan de vroegere activiteiten. Om een idee te krijgen van de kosten voor het weer veilig overeind zetten van de kraan is Figee gevraagd een offerte uit te brengen. In verband met de activiteiten van de projectgroep Kranen onder de CEIJS van de vereniging Bouwen met Staal tot behoud van het bestaande kranenpark en inventarisatie van de Nederlandse Kranenbouw, was ondergetekende aanwezig om zoveel mogelijk van de kraan te kunnen documenteren.
Kraan aan de Timmerfabriekkade
Blad 1 van 7
Erfgoed Kranen Torenkraan De Schelde KMS 528-01 Kraanhistorie: De kraan is onder supervisie van de fabrikant door werf opgebouwd aan het eind van de jaren 40 van de vorige eeuw en heeft tot eind 1988 aan de afbouwkade Noord gefunctioneerd. Daarna is de kraan verplaatst naar de kade Timmerfabriek en was daar nog actief bij de afbouw van de PSD veerboten en marine fregatten. Begin 2008 is de kraan gedemonteerd uit veiligheidsoverwegingen omdat er verf en roestdelen naar beneden kwamen. Kraan specificatie: Afmetingen zijn op dit moment niet bekend, schets moet nog gemaakt. Voorlopige schets:
Gewichten: Totaal Poot (totaal) Arm (totaal) Beton Ballast Compleet hijs- en machinewerk Katrijwerk Zwenkwerk Kraanrijwerk Hijsloopkat Haak met onderblok
: 183 ton : 89 ton : 93 ton : 22,75 ton : 7,7 ton : 1,84 ton :2 ton : 11,4 ton : 0,8 ton : 0,2 ton
Ontwerp Fabrikant Bouwjaar
: Kampnagel (D) : De Schelde, order 71467 : 1950 (in dienst 1950-03-10)
Maximum hijscapaciteit
: 20t @ 18,5m radius 14t @ 21m radius 13t @ 24m radius Blad 2 van 7
Erfgoed Kranen Torenkraan De Schelde KMS 528-01 12t @ 27m radius 11t @ 30m radius 10t @ 33m radius :4
Aantal hijsparten Snelheden: Hijs/vieren
20t 10t
Katrijsnelheid Zwenksnelheid Kraanrijsnelheid Motorvermogens: Hijswerk Katrijwerk Zwenkwerk Kraanrijwerk
: 66 : 16,5 : 16,5 2 motoren elk : 36
Voedingsspanning Besturing Voeding Constructie
Kraan wielsamenstelling
Zwenkwerk
: 12,5 : 25 : 30 : 0,7 : 40
m/min m/min m/min omw/min m/min
kW kW kW kW
(90 PK) (22,5 PK) (22,5 PK) (48 PK)
: 440 V gelijkstroom Direct door middel van 4 controllers in de cabine die onderaan de giek bevestigd is. Schema’s nog niet gezien. Flexibele kabel die vanaf de grond via geleidewielen op- en afgewikkeld wordt. Geheel uit walsprofielen met delen staalplaat geklonken, het is aan te nemen dat de onderdelen niet zonder meer te lassen zijn indien eventueel reparaties nodig blijken. De lasbaarheid zal door proeven vastgesteld moeten worden. Op iedere hoek een bogie met twee wielen waarvan één aangedreven met de motot centraal op de koppelbalk. In het midden van de bogies zitten wielbreuksteunen, stormverankering was niet waar te nemen maar zal er ongetwijfeld zijn. Het railtype/afmetingen zijn niet bekend. Zwenkrand met voor en achter twee loopwielen lopende op een ring die op de toren gemonteerd is in combinatie met aan de binnenzijde een pennenrand voor de aandrijving, een bonkelaar was op dat moment niet te zien. In het draaipunt van de kraan zit de Koningsspil welke gedemonteerd is. De spil welke op de toren bevestigd is, is hol uitgevoerd voor de doorvoer van de electrische kabels van en naar de arm. (alle kabels zijn doorgesneden) Het spilcontact zit in de arm. Stormverankering was niet waar te nemen. De zwenkaandrijving is niet bekeken, in verband met de demontage is deze waarschijnlijk samen met de bonkelaar verwijderd, de bonkelaar steekt immers in de pennenrand waardoor deze niet verticaal omhoog kan en dus eerst in horizontale richting verplaatst moet worden.
Blad 3 van 7
Erfgoed Kranen Torenkraan De Schelde KMS 528-01
Achterste zwenkrandwielen met de bonkelaarfundatie Hijswerk Katrijwerk
Niet bekeken, bevind zich binnenin het motorhuis achterin de arm. De kat wordt door middel van kabels heen en weer getrokken waarbij de hijskabel door de kat is heengeschoren, tijdens het katrijden loopt de hijsdraad dus door de schijven heen. De katlier bevindt zich in het motorhuis en is niet bekeken.
Kat met mantelblok Conditie van de kraan: Oppervlakkig gezien zijn heel veel verbindingen en plaatvelden gecorrodeerd, maar niet echt doorgeroest. Omdat de kraan alleen nog onbelast overeind moet kunnen staan moet er worden zorggedragen voor een afdichten (sealen) van de klinkverbindingen zodat verder intrede van lucht niet mogelijk is. Als verbindingen los zijn moeten die worden gerepareerd, waarbij de indruk moet blijven bestaan dat het een klinkverbinding is. Of er staven ontbreken was niet direct te zien. Staalkabels zijn wel stijf van de roest. Het plaatwerk van de bedieningscabine en de machinekamer lijkt nog in redelijke staat, alle ramen zijn wel kapot. Het hang- en Blad 4 van 7
Erfgoed Kranen Torenkraan De Schelde KMS 528-01 sluitwerk lijken nog te functioneren. Alle trappen en bordessen met roosters lijken ook nog in redelijke staat. Voor een beter inzicht is een grondige inspectie door een specialist noodzakelijk. Om vervorming van de toren tegen te gaan zijn er tussen de wielstellen, dwars op de kraan pijpen gelast. Omdat er aan de lasbaarheid van het materiaal van de bogies getwijfeld moet worden, moet er aan deze lassen niet veel waarde worden gehecht. Overwegingen voor het oprichten van de kraan: 1. Er moet gezorgd worden voor een goede fundatie, om deze te kunnen adviseren moeten eerst de afmetingen van de kraan vastgesteld worden en de gewichten met zwaartepunten geverifieerd. De afmetingen zijn tevens nodig om een nauwkeurige windbelasting te kunnen bereken, plaatselijk optredende windbelasting/snelheden dienen te worden opgegeven. Of de kraan zal moeten kunnen meedraaien met de wind moet worden bekeken, belangrijk is of de kraan ook voorheen vrijgezet werd of niet. Let op, als er zware onderdelen uit de kraan verwijderd zijn of worden zal het gewicht en het zwaartepunt wijzigen. Voor de veiligheid moeten de zwenkrandwielen beveiligd worden afhankelijk of de kraan nog moet kunnen draaien met extra steunen en kipbeveiligers. 2. De kraan zal met de wielen op een geschikte rail geplaatst moeten worden en daarbij vastgezet om de maximum windbelasting te kunnen weerstaan. 3. Voor de juiste conservering moet er een advies komen over een eventueel te gebruiken verfsoort of fabrikant en moet er een kleurschema vastgesteld worden. (zie voorstel hieronder) 4. Openingen in machinewerk en electrische installatie moeten worden afgedicht. Inwendig kan eventueel VPI poeder tegen verder roesten aangebracht worden. 5. De mate van “vandaalproof” moet worden opgegeven en de toegang tot de kraan afsluitbaar gemaakt. 6. Het lijkt zinnig om verlichting in de kraan aan te brengen om het object ook bij donkerte waar te kunnen nemen. Een eventueel toplicht, als waarschuwing voor vliegtuigen moet ook worden overwogen. 7. Ook een vlaggesteun kan overwogen worden, indien niet alreeds aanwezig. 8. Opschriften over de kraan zelf en zijn historie kunnen worden aangebracht. 9. Daar op dit moment tekeningen ontbreken is het aan te bevelen om deze nieuw te laten maken, alleen een samenstellingtekening met meerdere aanzichten zou voldoende zijn. 3D-platen zijn bovendien zeer educatief en ook beter begrijpelijk voor niettechnische belangstellenden en goed voor presentaties en web-sites. Ad 3) Bij de opzet voor het conserveren is er van uitgegaan dat het niet mogelijk is om de kraan in een beschermde omgeving te stralen en te conserveren. De conservering gaat uit van een product dat de bestaande of nog resterende roest omzet tot een geschikte onderlaag voor de eindlak. Voor een betere bereikbaarheid is er van uit gegaan dat de toren weer rechtop gezet wordt en waarbij de wielstellen gedemonteerd zijn zodat die bijvoorbeeld met dezelfde procedure in een werkplaats behandeld kunnen worden. Voorlopige procedure: 1. Voldoende steigers aanbrengen zodat alle onderdelen veilig bereikt kunnen worden en de werkplaats voldoende afgeschermd kan worden tegen het weer. 2. Alle oppervlaktes, liggers en staven ontdoen van losse roest verfschilvers, hierbij kunnen ook ontbrekende nagels vervangen worden. 3. Verflagen die voldoende vast zitten reinigen en licht opruwen. 4. De roestomvormer/grondlaag aanbrengen. 5. Tussen en eindlaag aanbrengen. Blad 5 van 7
Erfgoed Kranen Torenkraan De Schelde KMS 528-01 Er moet nog overleg plaatsvinden met de fabriek van het middel en de leverancier van de uiteindelijke verflaag. Houtwerk voor zover aanwezig moet apart worden bekeken. Periodiek inspectie moet worden voorgesteld, hierbij is te denken aan; - Één maal per 2 jaar een grove visuele inspectie Één maal per 5 jaar een grondige inspectie die Deze kunnen eventueel samenvallen met de inspectie van de kraan zelf.
De gedemonteerde kraan, links de zwenkrand bovenop de toren met in het midden de spil.
Kampnagel: De Maschinenfabrik werd in 1865 als IJzerwerkplaats Nagel & Kaemp te Hamburg gesticht. Nadat eerst rijstmachines werden vervaardigd, maakte de firma pas vanaf 1875 naam als fabrikant van scheeps- en Havenkranen. De firma werd internationaal zeer succesvol en kranen met het opschrift “Kampnagel” kunnen ook nog hedentendage aangetroffen worden in vele havens op de wereld. Na de komst van de container zonk de vraag naar stukgoedkranen enorm en na de verkoop in 1981 werden er alleen nog DEMAG vorkheftrucks geproduceerd. Op dit moment is de naam Kampnagel in Hamburg vooral bekend als cultuurtempel. Ook in Nederland was Kampnagel een bekende leverancier voor de haven van Rotterdam en Amsterdam en een belangrijke concurrent voor FIGEE en Stork-Hijsch. Torenkranen werden echter niet door veel fabrikanten in meerdere aantallen geleverd en worden wat betreft de afmetingen ook erg bepaald door de situatie ter plaatse. In Nederland waren Hensen en na de oorlog Bailey belangrijke leveranciers van dit type kraan. Opmerking: Alhoewel de kraan niet echt helemaal van Nederlands makelij is, is het toch wel de moeite waard dat er wat aandacht aan wordt besteed. De Schelde heeft verder nog wel meer kranen voortgebracht, in hoofdzaak alleen voor eigen gebruik, denk aan de railkraan No 39 die nog bij de SHM in Hoorn te zien is en verder kranen voor opbouw in de door hun geleverde schepen. Verder onderzoek naar meer gegevens moet worden gedaan. Blad 6 van 7
Erfgoed Kranen Torenkraan De Schelde KMS 528-01
Ander type van Kampnagel, een Tuimelarmkraan bij Marcor in de Waalhaven Rotterdam. (wordt nog verder aangevuld) Kranenproject: http://kranenprojekt.nl
Blad 7 van 7