Spaarzame Jeugdhuizen

België – Belgique P.B. 2000 Antwerpen 1 BC 30265

4de jaargang, nummer 2 Verschijnt 4 x per jaar, in maart, juni, september & december Afgiftekantoor 2000 Antwerpen 1 – P 706164 Formaat Jeugdhuiswerk Vlaanderen vzw De Wittestraat 2, 2600 Berchem T (03)226 40 83 – F (03) 226 40 85 [email protected] – www.formaat.be V.U.: Tom Willox, Moerheide 9, 9220 Hamme

juni 2010

Betoog I juni 2010 I Formaat Jeugdhuiswerk Vlaanderen vzw

Interviews Low Impact Man & Girl Ecologische jeugdhuisvoorbeelden Jeugdhuis of Mileujeugdhuis?

Spaarzame Jeugdhuizen

Met de voetjes op de grond

De ecologische voetafdruk van enkele jeugdhuizen p.4 _ Hoe zit het met de afvalproductie en het energieverbruik in een doorsnee jeugdhuis? Yves Domanski ging langs bij enkele jeugdhuizen in Limburg. Sofie (‘t Raster), Jorn (The Bassment), Sem (De Kouter) en Michiel (De Kaller) vertellen over de impact van hun jeugdhuis.

ECO in je miljeugdhuis

Een aangenamer leefklimaat en een vollere bankrekening p.7 _ Met duurzame investeringen help je als jeugdhuis niet enkel het milieu, je spaart er ook heel wat euro’s mee uit. Investeren in duurzame ontwikkeling is investeren in de toekomst van je jeugdhuis. Ecoklusser Jos Meers zoekt uit hoe je als jeugdhuis kan investeren in een duurzaam - en dus spaarzaam - jeugdhuis.

Groene praktijken voor en door jongeren p.18 _ De jeugdhuissector draagt zijn steentje bij aan een groenere wereld. Diverse werkingen in de sector gaan voor duurzaamheid op het vlak van activiteiten, infrastructuurbeheer of visieontwikkeling. Betoog zet enkele inspirerende voorbeelden in de spotlight. We gaan fuiven bij T-klub en bekijken de zonnepanelen van jeugdhuizen De Mans en Ten Goudberge. Den Eglantier toont haar groendak en we lopen langs bij het bos van The Bassment. Last but not least: een dikke duim voor de vele vrijwilligers die, bewust of helemaal niet, hun steentje bijdragen.

Een draagvlak voor ecologie en duurzaamheid

p.14 _ Werk maken van duurzaamheid in de jeugdhuiswerking vraagt tijd, energie en draagvlak. In deze bijdrage filosofeert Joren Camerlinckx over het creëren van een groen draagvlak in het jeugdhuis. Vanuit de jeugdhuismethodiek denkt hij na over hoe jongeren van hun jeugdhuis een miljeugdhuis kunnen maken.

Low Impact Interviews

Low Impact girl: zestien en zot van een betere wereld p.12 _ Ze is zestien en ze weet van aanpakken. Onder de naam Low Impact Girl wil Astrid Anquetil met een bewuste levensstijl haar ecologische voetafdruk reduceren. Betoog strikte deze jonge alternatieve jufvrouw voor een interviewtje. Want Low Impact Girl is een ultiem bewijs dat duurzaamheid absoluut trendy en laagdrempelig kan zijn.

Steven Vromman over jeugdhuizen en ecologie p.20 _ Hij was op Canvas met een driedelige tv-reeks, momenteel is hij op toer met een eco-comedyshow. En wat niet iedereen weet: ooit was hij ook zelf werkzaam in de jeugdhuiswereld. Low Impact Man, officieel Steven Vromman, is dus een geknipte gast voor een interview in deze Betoog over duurzaamheid en ecologie.

Geen woorden maar daden Aanraders voor het jeugdhuis

p.17 _ Wie een evenement of ludieke activiteit rond duurzaamheid wil organiseren staat er niet alleen voor. Verschillende organisaties hebben een interessant aanbod voor jeugdhuizen. Betoog selecteerde enkele aanraders.

Een groene kaart voor Trefdag ‘10 Formaat gaat voor duurzame voltreffer

p.22 _ In september trappen de jeugdhuizen en Formaat een nieuw werkjaar af. Trefdag is daar al jaren het traditionele moment voor. De voorbereidingen zijn ondertussen al fel aan de gang. Dit jaar zet de organisatie van Trefdag extra in op duurzaamheid. Waarom dat zo is, licht Linda Baeten – die de organisatie van deze dag coördineert – nog eens haarfijn op een rij.

Het voorwoord schrijven over duurzaamheid en ecologie.

Dat betekent op je woorden letten, spaarzaam zijn met het aantal zinnen.

Toch iets te zeggen hebben, zonder extra verpakking of overtollige ballast.

Niet simpel, want dat vraagt een doordachte aanpak. En dat is voor een jeugdhuis dat aan duurzaamheid en spaarzaamheid wil werken ook het geval.

In deze editie brengen we jeugdhuisverhalen die aanzetten tot nadenken, maar ook uitdagen.


Omdat we allemaal weten dat deze wereldbol nog lang moet meegaan.

Als je even stilstaat bij het energieverbruik en de impact van het jeugdhuis bots je op boeiende vragen.

In deze Betoog over spaarzame jeugdhuizen willen we nadenken over even boeiende antwoorden. Want een jeugdhuis kan met een doordachte aanpak veel profijt doen.

Niet dat we hier bij Formaat met geitenwollen sokken beginnen lopen. Tegen al te moraliserende vingertjes durven we zelf onze middelvinger opsteken.

(ld)

Kritisch en diepgaand thematisch tijdschrift van Formaat Jeugdhuiswerk Vlaanderen vzw De Wittestraat 2, 2600 Berchem (T) 03 226 40 83 – (F) 03 226 40 85 [email protected] – www.formaat.be

Betoog verschijnt 4 x per jaar, in maart, juni, september & december. Het tijdschrift is gratis voor leden, extra exemplaren kunnen verkregen worden aan 10,80 euro (leden) of 18,30 euro (niet-leden) per jaar.

Verantwoordelijke uitgever Tom Willox, Moerheide 9, 9220 Hamme

Kernredactie Joren Camerlinckx, Lennert Deleu, Kara Eestermans

Eindredactie Lennert Deleu

Met medewerking van Jos Meers, Lieven Van de Voorde, Linda Baeten, Lotte Van de Werf, Yves Domanski

Vormgeving & lay-out Pepijn Haghebaert

Foto’s Formaat, lokale jeugdhuizen, Toon Walleyn, weblog Steven Vromman, weblog Astrid Anquetil

Druk De Wrikker vzw, Patriottenstraat 29, 2600 Berchem

Alles mag overgenomen worden, als er maar bij staat dat het uit Betoog komt!

3


Met de voetjes op de grond

De ecologische voetafdruk van enkele jeugdhuizen Hoe zit het met de afvalproductie en het energieverbruik in een doorsnee jeugdhuis? Yves Domanski ging langs bij enkele jeugdhuizen in Limburg. Sofie (‘t Raster), Jorn (The Bassment), Sem (De Kouter) en Michiel (De Kaller) vertellen over de impact van hun jeugdhuis. BETOOG: Produceert jullie jeugdhuis veel afval? Sofie: “We hebben er geen duidelijk zicht op. Wij deponeren alles in een grote container die de beheerraad van onze gebouwen ter beschikking stelt. Elke week vullen wij ongeveer één grote vuilniszak met afval. Bij fuiven en activiteiten is dit nog wat meer.” Michiel: “Op een gewone week hebben we ongeveer vijf vuilniszakken. Dat is wel de moeite. Als we een fuif hebben, gebruiken we afvaltonnen die de gemeente komt ophalen.” Sem: “Wij beschikken over twee containers en we vullen ongeveer één container per week. Soms werken we met bekertjes tijdens optredens. Dan zitten we met een piek van vier containers.” Jorn: “De afvalproductie valt mee bij ons, maar het kan nog min-

der. Tijdens grote activiteiten proberen wij met ecologische bekertjes of met glazen te werken.”

Welk afval hebben jullie vooral? Sofie: “Onze afvalberg bestaat voornamelijk uit blikjes, plastiek, papier en karton.” Jorn: “Wij hebben veel papier, vooral affiches.” Sem: “Ons jeugdhuis heeft vooral PMD-afval, maar ook de berg restafval kan tellen. Vooral na het poetsen. En natuurlijk gooien we ook veel papier weg: reclame, affiches en karton.” Michiel: “Bij De Kaller vind je vooral blikjes en papier in de afvalbak.”

Michiel, voorzitter De Kaller:

‘Wij verbruiken zeer veel energie. Maar we zijn nu bezig om energiebesparende maatregelen te nemen.’ 4

Sem, voorzitter De Kouter:

‘Over een jaar verhuizen we naar een nieuwbouw, waar wel rekening wordt gehouden met duurzaamheid.’ Gebruikt jullie jeugdhuis ecologische of biologische producten? Sofie: “Neen. Zo’n producten zijn vaak te duur.” Jorn: “In het verleden gebruikten wij ze wel, maar wij zijn er van afgestapt omdat de smaak niet lekker is. De jongeren willen liever merkproducten.” Sem: “Onze allesreiniger voor het poetsen is van een ‘groene’ reeks. Maar dat is eerder toeval, want wij kopen onze producten enkel op basis van de kostprijs.” Michiel: “Wij gebruiken geen ecologische producten.”

Liggen jeugdhuisvrijwilligers wakker van ecologie?

’t Raster


Sofie: “Echt wakker liggen we er niet van. We hebben met het jeugdhuis de afgelopen jaren wel geïnvesteerd in duurzame ledverlichting en spaarlampen. Zo besparen we ongeveer tachtig procent aan elektriciteit.” Jorn: “The Bassment wil een stimulans geven om na te denken over het milieu. Zo hebben wij ‘De Nacht van de Energievreters’ georganiseerd en we onderhouden een bos.” Sem: “Wij sorteren en trachten onze vrijwilligers hierop attent te maken. Hoe slechter ze sorteren tijdens de openingsuren, hoe meer werk bij het poetsen en het verwijderen van het afval.” Michiel: “We proberen ons energieverbruik te beperken door spaarlampen te gebruiken. We zetten ook elektrische apparaten die we niet gebruiken standaard uit.”

Sofie, bestuurder ’t Raster:

‘We hebben totaal geen afvalbeleid, maar op vlak van elektriciteit besparen we wel.’

The Bassment

De Kouter

De Kaller

Afval per week?

- 1 vuilniszak

- Valt mee, maar kan minder vinden ze zelf

- 1 container - Bij optredens 4 containers

- 5 vuilniszakken

Welk afval?

- Blikjes - Plastiek - Papier & karton

- Papier

- PMD - Restafval - Papier

- Blikjes - Papier

Ecologische of biologische producten?

- Vindt men vaak te duur

- In het verleden wel, nu niet meer omwille van de smaak

- ‘Groene’ allesreiniger, eerder omwille van de kostprijs dan om het principe

- Maken er geen gebruik van

Milieubewust?

- Geen afvalbeleid - Sorteren niets

- Nog veel werk aan de winkel - Streven naar een groener jeugdhuis

- Sorteren

- Is bezig energiebesparende maatregelen te nemen

Verbruik elektriciteit en water?

- Enkele spoelbakken per week - 8 liter water voor afwasmachine per week

- 600 euro per jaar

- Veel vanwege oud gebouw - Elektriciteitskast van 380Volt voor optredens

- Zeer veel

Besparen?

- Spaarlampen - Elektrische apparaten uitschakelen

- Kraan van de spoelbak niet de hele avond laten lopen

- Sensoren op het toilet

- Automatische doorspoel bakken en waterkranen - Handdoeken i.p.v. automatische haardrogers

5

Jorn, voorzitter The Bassment:

‘We organiseerden De Nacht van de Energievreters en we onderhouden een bos.’ Michiel: “Wij verbruiken zeer veel energie. Maar we nemen sinds kort zoveel mogelijk energiebesparende maatregelen.” Sem: “Voor onze optredens beschikken wij over een eigen elektriciteitskast van 380 Volt. Ik neem aan dat die ook veel energie verbruikt.”


Hoe bespaart jullie werking concreet op energie?

The Bassment wil een stimulans geven om na te denken over het milieu.

Zijn jullie een milieubewust jeugdhuis? Sofie: “Op sommige vlakken wel, op andere dan weer helemaal niet. We hebben totaal geen afvalbeleid, we sorteren niets. Maar op vlak van elektriciteit besparen we tegenwoordig wel.” Jorn: “Bij ons is er nog veel werk aan de winkel. De vrijwilligers sorteren nog niet naar behoren. Wij blijven streven naar een groener jeugdhuis.” Sem: “Wij sorteren wel, maar we doen geen speciale acties om onze vrijwilligers bewust te maken van de hele ecoproblematiek.”

Michiel: “We proberen zoveel mogelijk ons energieverbruik binnen de perken te houden. Dit doen we door spaarlampen te gebruiken. Elektrische apparaten schakelen we uit als we ze niet nodig hebben.” Jorn: “Wij laten de kraan van de spoelbak voor glazen niet de hele avond lopen.” Sem: “In ons jeugdhuis hebben we sensoren gezet op de wc om het verbruik van het spoelwater te reduceren.” Jorn: “Wij investeerden ook in automatische doorspoelbakken en waterkranen. Zo voorkomen we dat de kraan in de wc’s blijft openstaan. Bij de toiletten plaatsten we handdoeken en geen automatische handdroger want dat vergt veel energie.” (yd)

Verbruikt jullie werking veel elektriciteit en water? Sofie: “Dat is moeilijk in te schatten. Door de investeringen in spaarzame verlichting besparen we theoretisch gezien tot tachtig procent op de elektriciteit. Water verbruiken we volgens mij niet zo veel, enkele volle spoelbakken per week en wekelijks een kort programma dat acht liter verbruikt in onze afwasmachine.” Jorn: “Volgens de gemeente valt het mee. Wij betalen voor elektriciteit en water 600 euro per jaar.” Sem: “Wij zitten in een oud gebouw. Dat is niet echt bevorderlijk voor ons energieverbruik. Maar over een jaar verhuizen we naar een nieuwbouw, waar wel rekening wordt gehouden met duurzaamheid.”

www.dekaller.be www.facebook.com/dekaller

www.dekouter.be www.myspace.com/jcdekouter

www.jeugdhuisraster.be www.myspace.com/jhraster www.facebook.com/jeugdhuisraster

6

www.jeugdhuisthebassment.be www.myspace.com/jeugdhuisthebassment

ECO in je jeugdhuis

Een aangenamer leefklimaat en een vollere bankrekening

Met duurzame investeringen help je als jeugdhuis niet enkel het milieu, je spaart er ook heel wat euro’s mee uit. Investeren in duurzame ontwikkeling, is investeren in de toekomst van je jeugdhuis. Ecoklusser Jos Meers zoekt uit hoe je als jeugdhuis kan investeren in een duurzaam – en dus spaarzaam – jeugdhuis.

Een groene start in 1,2,3 Richt een projectgroep op Beslissingen die te maken hebben met duurzame investeringen worden genomen door de raad van bestuur, maar in een jeugdhuis kan het best interessant zijn om een ‘groene’ projectgroep samen te stellen met leden, vrijwilligers en bezoekers. Misschien kan je zelfs samenwerken met een (technische) school in de buurt om je ecoprojecten te realiseren.

Sensibiliseer en informeer Mobiliseer je leden door een startactiviteit te organiseren, zoals bijvoorbeeld ‘De Nacht van de Energievreters’ van Ecospot. Verzamel ook voldoende informatie. Er zijn al heel wat publicaties verschenen over dit onderwerp. VIBE (Vlaams Instituut voor BioEcologisch Bouwen en Wonen) maakte bijvoorbeeld een map over duurzame jeugdwerkinfrastructuur en ook Ecospot publiceerde een stappenplan voor een milieuvriendelijk jeugdhuis.

Breng je verbruik in kaart Het aantal jeugdhuizen dat plots wordt geconfronteerd met een hoge afrekeningfactuur voor de elektriciteit is niet meer te tellen. De oorzaak is dat er in het verleden te weinig voorschotten werden betaald en dat niemand de factuur vergeleek met de meter. Ook het gasverbruik kan je afleiden uit de facturen en meter. Wie een stookolieketel heeft zal in vele gevallen merken dat er een teller op de ketel staat die aangeeft hoeveel uren die ketel heeft gebrand. Je installateur of diegene die je ketel onderhoud zal je kunnen vertellen hoeveel je brander verbruikt per uur. Op deze manier kan je perfect een maandelijks overzicht bijhouden tot op de liter nauwkeurig. Je kan ook een energie-audit laten uitvoeren. Dat kan o.a. via Ecolife. Zij ondersteunen je bij een nauwkeurig onderzoek. Wat je betaalt hangt af van het pakket waarvoor je kiest. Ecolife heeft wel speciale tarieven voor de non-profit sector van 450 euro/dag. Zo’n energie-audit is nauwkeuriger dan de online programma’s om je ecologische voetafdruk te bepalen.

Good practice! • Jeugdhuis Ten Goudberge (Wevelgem) houdt een energiedagboek bij. Zo kunnen ze bijvoorbeeld zelfs vaststellen of de wc’s lekken vertonen. Het jeugdhuis investeerde ook in twee regenwaterputten en bespaart zo heel wat per jaar. • In Kortrijk liet de stad een energie-audit van de jeugdhuizen uitvoeren. • In jeugdhuis ’t Raster werden alle lampen en spots vervangen door ledverlichting. De totale investering van 600 euro vermindert de elektriciteitsfactuur voor verlichting met meer dan 90%.

Jeugdhuizen verschieten van de energieafrekening. Vaak vergelijkt niemand de factuur met de meter. 7


Duurzaam investeren in een jeugdhuis lijkt niet voor de hand liggend. Jeugdhuizen zijn slechts een beperkt aantal uren per week geopend. Het duurt dus veel langer voordat de investering rendeert in vergelijking met eenzelfde investering in een particuliere woning. Jeugdhuizen kunnen bovendien niet genieten van belastingverminderingen en betalen nog steeds 21% BTW op elke investering. Een doorsnee jeugdhuis zal niet de middelen hebben om alles gelijktijdig aan te pakken en zal keuzes moeten maken. In wat volgt helpen je op weg om die keuzes te maken. Het energieverbruik verminderen moet steeds het uitgangspunt zijn. Iets dat je niet verbruikt kost immers ook geen geld.

Met zonnepanelen gebruik je de zon als energiebron, heel eco dus. Klein beginnen De kleinste investeringen en ingrepen brengen procentueel vaak het meest op.

Hou de tocht buiten Het aanbrengen van tochtstroken helpt om warmteverlies te voorkomen. Het is bovendien gezelliger om rond te hangen in een jeugdhuis waar het niet tocht.


Hou je warmte binnen Een radiator straalt warmte uit naar alle kanten. Achter de radiator gaat er dus heel wat warmte verloren via de buitenmuur. Door radiatorfolie aan te brengen kan je dat verlies doeltreffend beperken.

Isoleer je leidingen Je verwarmingsleidingen isoleren kost weinig en je kan er vaak premies voor krijgen. Om een liter stookolie te besparen is er slechts een investering nodig van 0.015 euro. Volgens Testaankoop (mei 2010) is Isover Ultimate Protect 1000S Alu de beste koop. De isolatie is 25 millimeter dik en kost slechts 3,11 euro per meter.

Plaats thermostaatkranen Voorzie in ruimten zonder kamerthermostaat je radiatoren en convectors van thermostaatkranen. Op die manier kan je de gewenste temperatuur instellen en vermijd je oververhitting. Zowel Eandis als Infrax geven premies van 5 euro per kraan.

Wees creatief Creatieve jeugdhuizen zoeken zelf oplossingen. Jeugdhuis Club 9 bracht tussen de binnenthermostaat en de verwarmingsketel een drukschakelaar aan. Als iemand het koud heeft, drukt die gewoon even op de knop in het jeugdhuis en slaat de ketel weer aan. Het jeugdhuis bespaart hiermee 30% op de stookoliekosten.

Kies de juiste leverancier Er zit een groot verschil tussen de prijzen van de verschillende elektriciteitsleveranciers. Bovendien zijn jeugdhuizen veel geopend tijdens avonden en weekends. Een dubbele tariefmeter is dan steeds interessanter dan een enkelvoudige meter. De verschillen tussen het goedkoopste dubbeltarief en het duurste enkelvoudig tarief lopen al vlug op tot 300 euro per jaar bij een totaalverbruik van 4500 kWh per jaar (1/3 dag en 2/3 nacht) en 500 euro per jaar bij een verbruik van 7500 kWh per jaar (1/3 dag en

8

2/3 nacht). Bij een enkelvoudige meter blijken Ebem en Ecopower de goedkoopste leveranciers. Bij een dubbele meter zijn dat Ebem en Lampiris. Dit zijn bovendien leveranciers van 100% groene stroom. Je CO2-uitstoot ten gevolge van je elektriciteitsverbruik wordt dan herleid tot nul. Bereken je eigen situatie via www.vreg.be en kijk zo welke energie leverancier voor jou het voordeligst is.

Hergebruik De Kringwinkels geven herbruikbare goederen een nieuwe bestemming en verkleinen zo de afvalberg. Op zoek naar tweedehands meubelen of heb je zelf nog bruikbare afdankertjes? Loop dan zeker eens binnen in één van de 104 kringloopwinkels in je buurt.

Grootse plannen De zon op je dak Met zonnepanelen gebruik je de zon als natuurlijke energiebron, heel eco dus. Het plaatsen van zulke panelen is een grote investering, maar blijkt op lange termijn zeer rendabel. Het is eerst en vooral belangrijk na te gaan of je dak goed geïsoleerd is. Zonnepanelen plaatsen op een niet geïsoleerd dak is als dweilen met de kraan open. Die isolatie is ook belangrijk voor het verkrijgen van het groenestroomcertificaat, dat kan je sinds dit jaar enkel ontvangen als je dak voldoende geïsoleerd is. 12 cm rotswol, isofloc of houtvezel volstaat. De aankoop van de panelen is een grote kost. Om aan te tonen dat die investering op termijn rendeert, geven we hier een voorbeeld van een mogelijke profijtberekening. Het beste aanbod in 2010 was de samenaankoop voor de aandeelhouders van CVBA Groenkracht. Klasse A panelen (totaal 3,6 kWp) kostten 10.672 euro (21% BTW inbegrepen). Via een ecolening op 4 jaar aan 4% betaal je dan 241 euro/maand. De jaarlijkse opbrengsten zijn ±1200 euro/jaar aan groenestroomcertificaten (350 euro/1000 kWh in 2010 en dat gedurende 20 jaar) en een vermindering van de elektriciteitsfactuur van 700 euro/jaar (prijzen 2010), maar dit zal de volgende jaren fors stijgen. De effectieve kosten zijn dan slechts 19 euro per week en dat gedurende 4 jaren. Na 6 jaar is alles terugverdiend en wordt er dus winst gemaakt: meer dan 2000 euro/jaar en dat nog gedurende 14 jaar.

Zonnepanelen plaatsen op een niet-geïsoleerd dak is als dweilen met de kraan open.

Nuttige websites www.twinergy.be www.natuurpunt.be www.lineatrovata.com Groenestroomcertifiwat? Een groenestroomcertificaat is een certificaat dat aantoont dat je 1000 kWh elektriciteit hebt opgewekt uit een hernieuwbare energiebron in een aangegeven jaar. Het is een virtueel certificaat dat bewaard wordt in de databank van de VREG (Vlaamse Reguleringsinstantie voor de elektriciteits- en gasmarkt). Om de waarde van een groenestroomcertificaat te kunnen innen, moet je het verkopen aan je netbeheerder (bv . eandis). Netbeheerders zijn wettelijk verplicht groenestroomcertificaten afkomstig uit zonnepanelen op te kopen aan een minimumprijs. Deze minimumprijs hangt af van de datum waarop de zonnepanelen in dienst werden genomen. Certificaten uitgegeven in 2010 zijn 350 euro waard.

Glazen warmte Wil je energie besparen, hou dan je warmte zoveel mogelijk binnen. Sommige jeugdhuizen hebben nog steeds enkele beglazing. Dat betekent een warmteverlies dat 5 maal hoger ligt dan bij hoog-

Steek je licht op De verlichting in een doorsnee jeugdhuis verbruikt heel wat energie. Investeer daarom in spaar- of ledlampen. In jeugdhuis ’t Raster bijvoorbeeld werden alle lampen en spots vervangen door ledverlichting. Spots van 300W werden vervangen door ledlampen van 18W. De totale investering van 600 euro vermindert de elektriciteitsfactuur voor verlichting met meer dan 90%. Het is natuurlijk ook belangrijk gericht te verlichten, gebruik te maken van daglicht waar dat kan en het licht uit te doen als je de ruimte verlaat. Ook bij leden spaarlampen!

Van de regen in de put Een jeugdhuis met een grote dakoppervlakte en met de nodige buitenruimte kan best investeren in een regenwaterput. Zo kan je het regenwater recupereren en gebruiken voor de toiletspoeling. Het water wordt via het dak opgevangen in een regenwaterput. Van daaruit kan het opgepompt worden voor gebruik. Voor een dakoppervlakte van 200m² heb je een put nodig van 10 000 liter. Een doorsnee geïnstalleerde regenwaterput, met de nodige toebehoren, zoals de pomp en de leidingen, kost om en bij de 3000 euro. De regenwatertank zelf kan je krijgen in beton of kunststof. De tanks in beton zijn goedkoper, maar erg zwaar en dus duurder in plaatsing. Om de tank te kunnen plaatsen is er natuurlijk een put nodig. Het graven van die put en het afvoeren van het zand, zijn vaak hoge kosten bij de plaatsing van zo’n regenwaterput, maar misschien kan je hier wel iets regelen met de technische dienst van je gemeente.

9


Je hebt natuurlijk een startkapitaal nodig om zo’n investering te kunnen doen. Je kan daarvoor bijvoorbeeld een Ecolening aanvragen. Bij Twinergy krijg je de zonne-energie bijna gratis. Als je aan bepaalde voorwaarden voldoet, betaal je enkel de BTW bij het plaatsen van de zonnepanelen. Of je kan ook aankloppen bij Natuurpunt. De vereniging voor natuur en landschap werkt samen met het ingenieurscollectief Linea Trovata. Zij betalen een huurprijs om je dak te mogen gebruiken om er zonnepanelen op te plaatsen. Je kan de opgewekte groene stroom dan aan voordelige tarieven gebruiken of je kan een deel van de investering zelf dragen in ruil voor een evenredig deel van de energie en opbrengst.

rendementsglas. Ook bij gewone dubbele beglazing ligt het warmteverlies nog steeds 2,5 maal hoger dan bij hoogrendementsglas. Om de warmte binnen te houden, investeer je dus best in nieuwe beglazing. Dat hoeft echt niet duur te zijn en zorgt voor een hoog rendement, zowel voor je ecologische voetafdruk als voor je rekening. Als je overweegt om deze investering te doen, neem dan best meteen gelaagd glas. Dat is inbraakbestendig en zorgt bovendien voor een betere geluidsisolatie van je jeugdhuis. Hou er rekening mee dat de raamkozijnen een minimale dikte moeten hebben om er hoogrendementsglas in te kunnen plaatsen. Ga ook na of je schrijnwerk in goede staat, winddicht en stevig genoeg is. Hoogrendementsglas dat gelaagd is, kan je al vinden op de markt aan 150 euro/m² (geplaatst en 21% BTW incl.). Je gaat best langs bij een kleine zelfstandige, de prijzen van grote firma’s zullen soms het dubbele bedragen.

Netbeheerders Eandis en Infrax geven bij plaatsing van hoogrendementsglas een premie van 10 euro/m² . Bij Infrax krijg je deze premie enkel als je enkele beglazing vervangt. Ook bij dakisolatie komen de netbeheerders tussen in de kosten: 4 euro/m² als je beroep doet op een erkend aannemer; 2 euro/m² als je de isolatie zelf plaatst. Je kan deze premies aanvragen op www.infrax.be www.eandis.be

Door een regenput te plaatsen bespaar je heel wat.


Jeugdhuis Ten Goudberge investeerde in twee regenwaterputten (met pomp en alle voorzieningen) en bespaart zo heel wat per jaar.

Geld nodig?

De weg kwijt? Ben je de weg kwijt in het aanbod aan subsidies, premies en andere steunmaatregelen? Surf naar www.premiezoeker.be. De Premiezoeker is een instrument van de Vlaamse overheid waarmee je kan nagaan op welke premies, subsidies of andere steunmaatregelen je recht maakt bij het kopen, huren, bouwen of verbouwen van een woni ng/jeugdhuis. Deze specifieke webtoepassing ‘Premiezoeker’ bevat nagenoeg alle premies en steunmaatregelen die op Vlaams, federaal, provinciaal en gemeentelijk niveau bestaan.

Ecolening

Deze grotere eco-investeringen kosten heel wat geld. Met de nodige ondersteuning wordt duurzaam (ver)bouwen toch mogelijk. Tegenwoordig kan je op veel plaatsen ecopremies krijgen.

Lokale ondersteuning Ga zeker eerst eens langs bij je gemeente. Misschien is er wel een subsidiepotje voor verbouwingen van jeugdwerkinfrastructuur. Een belangrijke partner binnen de gemeente is ook de duurzaamheidsambtenaar, zeker als je jeugdhuis in een gemeentelijk gebouw is ondergebracht. Deze ambtenaar zal je ongetwijfeld tips kunnen geven. Als je extra gemeentelijke middelen nodig hebt, probeer dan de schepen van Jeugd en/of Milieu enthousiast te maken.

Premies en subsidies In het kader van de hele milieupolitiek, kent de overheid heel wat subsidies toe. Ook jeugdhuizen komen in aanmerking voor sommige van die subsidies. Bijvoorbeeld voor de Vlaamse premie voor dak- of zolderisolatie. Hiervoor kan je tot 500 euro subsidiegeld ontvangen. De voorwaarde is dat je minstens 40m² isoleert en dat de isolatie een minimumdikte van 12 cm heeft. Met zo’n dakisolatie bespaar je tot 30% op je verwarmingskosten.

Voor grotere duurzame investeringen kan je, ook als vzw, terecht bij de bank voor een ecolening. Op die manier kan je je investering spreiden over een aantal jaren en toch weinig intrest betalen. De federale overheid voorziet een tussenkomst van 1,5% voor deze ecoleningen. Daardoor kan je al leningen vinden aan 4% of minder. Een lening van 10.000 euro kost je dan bijvoorbeeld maandelijks 225,79 euro en dat vier gedurende vier jaar.

Projectfondsen De Koning Boudewijnstichting lanceert regelmatig nieuwe projectoproepen waarmee je projectgeld kan krijgen. Jeugdhuizen kunnen zich voor sommige projecten beroepen op het fonds, bijvoorbeeld voor de oproep ‘buitengewone buurt’. Ook Cera steunt jaarlijks zo’n 400 maatschappelijke projecten in binnen- en buitenland. Hou dus in het oog of er projecten zijn waar je je als jeugdhuis kandidaat voor kan stellen. Meer info www.kbs-frb.be www.cera.be.

Eco-investeringen zijn vaak duur, maar je kan op heel wat plaatsen ecopremies krijgen. 10

Facts & figures • Met een investering in isolatie kan je met 0,015 euro 1 liter stookolie besparen. • Er zijn 104 Kringwinkels. Daar koop je leuke spullen voor een prikje. • Zonnepanelen verminderen je elektriciteitsfactuur met 700 euro/jaar. • Met enkel glas heb je meer dan 5 maal zoveel warmteverlies dan met hoogrendementsglas • Met dakisolatie bespaar je tot 30% op je verwarmingskosten.

Op zoek naar planadvies? Vraag advies bij één van de professionele adviseurs van het Vlaams Duurzaam Bouwadvies in jouw regio: • Antwerpen: www.kampc.be of www.eha.be • Limburg: www.dubolimburg.be • Oost-Vlaanderen: www.milieuadvieswinkel.be • Vlaams-Brabant: www.dialoog.be • West-Vlaanderen: www.zonnewindt.be

Groene vent zk

t groen event OVAM is op zoek na Vlaanderen. Mee ar het groenste event in t, milieu-impact va evalueer en verklein de n je event en ding de felbegeerde mee naar Groe Alle info op www. nevent Award. groenevent.be.

(jm)

11


Informatie nodig? www.ecobouwers.be De ecobouwsite van de Bond Beter Leefmilieu. www.vibe.be Dit is de website van het Vlaams Instituut voor Bio-Ecologisch Bouwen en Wonen. Onder downloads vind je een publicatie over duurzame jeugdwerkinfrastuctuur. www.ecospot.be Hier vind je alles over milieuzorg in het jeugdhuis. Je kan hier ook het Ecospot Stappenplan opvragen en je jeugdhuis onder de Ecoscanner leggen. www.ecolife.be Ecolife is een maatschappelijke milieuorganisatie die streeft naar een duurzame wereld door middel van ecologische gedragsverandering. Ecolife toont de voordelen van ecologisch leven door het bieden van tools en coaching aan diverse doelgroepen, ook aan verenigingen. www.milieuadvieswinkel.be De MilieuAdviesWinkel is een permanent infoloket dat je concrete en praktijkgerichte antwoorden geeft op alle mogelijke vragen over milieuvriendelijk bouwen, verbouwen, leven, wonen, consumeren, voeding, mobiliteit, enzovoort. www.energiebewustarchitect.be Jeugdhuizen die grote (ver)bouwplannen hebben kunnen in de boot stappen met een energiebewuste architect. Op deze website vind je een lijst van architecten met know how op het gebied van energiezuinig bouwen. www.milieukoopwijzer.be Milieukoopwijzer is een handig instrument van de Bond Beter Leefmilieu. Grootverbruikers (dus ook organisaties) kunnen er terecht voor tips, info en lijsten van merken en leveranciers voor 6 verschillende productgroepen: drank, papierwaren, kantoormateriaal, maaltijden, schoonmaakmiddelen, waterbesparende toiletten en kranen & infiltratietegels en verlichting.

(Low Impact) Girl Power

Zestien en zot van een betere wereld Ze is zestien en ze weet van aanpakken. Onder de naam ‘Low Impact Girl’ wil Astrid Anquetil met een bewuste levensstijl haar ecologische voetafdruk reduceren. Betoog strikte deze jonge alternatieveling voor een interview. Want Low Impact Girl is een ultiem bewijs dat duurzaamheid absoluut trendy en laagdrempelig kan zijn.


BETOOG: Jongens en meisjes van zestien zijn vooral bezig met hun uiterlijk, muziek en de liefde. Waarom vind jij duurzaamheid en ecologische voetafdruk zo’n belangrijk thema’s? LIG: “Ik ben vooral begonnen met mijn project door te kijken naar de film ‘An inconvenient truth’. De ijsberen die sterven omdat het ijs onder hun poten smelt. Ik ben een grote dierenliefhebber en ik vind dat gewoon triestig. Ook voor de vele andere dieren die last hebben van onze vervuiling wil ik er iets aan doen. Hoe meer ik er mee bezig ben, hoe meer ik ervan overtuigd ben dat dit een goede keuze is. We moeten deze mooie planeet beschermen en iedereen een leefbare wereld schenken.”

Hoe reageren jouw vrienden op je low impact-verhaal? LIG: “Ik ben zeer blij met de reacties van mijn vrienden en klasgenoten. Ze steunen mij allemaal keihard en zijn zelf enthousiast over het project. Ze zoeken ook zelf naar ideetjes en staan meer stil bij wat ze kopen. Als ze iets willen kopen, zullen ze het zich daarom nog niet onthouden, maar achteraf zeggen ze dan wel van "oei, dat is wel niet echt ecologisch". Ik vind het al fantastisch dat ze er bij stilstaan en beseffen wat duurzaamheid en ecologie is.”

‘Hoe meer ik er mee bezig ben, hoe meer ik overtuigd ben dat dit een goede keuze is.’ Hoe staan de meeste jongeren volgens jou tegenover duurzaamheid en ecologie? LIG: “Ik besef zelf ook wel dat duurzaamheid en ecologie niet de meest prioritaire thema’s bij jongeren zijn. Maar ik hoop dat iedereen toch al van de opwarming van de aarde heeft gehoord en beseft dat we er iets aan moeten doen. Ik denk dat er nog veel jongeren zoiets hebben van "we zien wel, want ik heb er nog geen last van”. Er zijn er trouwens die dat wel leuk zouden vinden als het in de zomer nog een paar graadjes warmer zou zijn (lacht)."

12

Low Impact Girl (haar ech te naam is Astrid Anquetil) is zestien jaa twee jaar tijd wil ze haar eco r. In logische voetafdruk verkleinen. Op haar blog brengt ze verslag uit over haar Low Impact-project. Astrid is vooral actief ron d onderwerpen die ook andere lee ftijdsgenoten aanspreken: mode, vrije tijd, reizen, interieur, voeding, computer… Ze liep stage bij Ecover en besliste om vegetariër te worden. Haar slaapkam er behangen met foto’s uit mo heeft ze ecologisch decatalogi. Om zich te verplaatsen maakt ze geb ruik van het openbaar vervoer of gaat ze liften. Op het strand van Oostende danste ze mee in het klimaatfilmpje van Nick Balthazar. In de kleerkast van Low Imp act Girl hangen zeven outfits van Belgische mo deontwerpers (oa Dries Van Noten, Ann De Meule meester). Mooie en duurzaam gemaakte outfits uit oudere collecties die ook duurzaam gedragen worde n. Een bewijs dus dat duurzaamheid jong, trendy en fashionable kan zijn. www.lowimpactgirl.be

‘Ik besef dat duurzaamheid en ecologie niet de meest prioritaire thema’s bij jongeren zijn. Maar ik hoop dat iedereen beseft dat we er iets aan moeten doen.’

D(ri)e boekentips van Low Impact Girl Veggie in Pumps

Veel jeugdhuizen hebben interesse om een duurzaam jeugdhuis te zijn. Hoe kunnen ze concreet aan de slag gaan? LIG: “Spaarlampen of ledlampen gebruiken. Meubels uit gerecupereerde materialen, tweedehands meubels en decoratie maken. Geen koffiemachine in het jeugdhuis. En ze kunnen ecologische producten gebruiken om te kuisen.”

Je kreeg begin dit jaar het Klein Duimpje, een award van de Vlaamse Jeugdraad. Welke jeugdinitiatieven of jongeren zijn voor jou inspirerende good practices? LIG: “Een initiatief als ‘jongerenambassadeurs voor het klimaat’. Ik laat me ook inspireren door boeken, internetsites en documentaires.”

Cradle to Cradle: Remaking the way we make things ‘Cradle to Cradle: Remaking the way we make things’ is een boek van William McDonough en Michael Braungart en geeft een nieuwe kijk op duurzaam ontwerpen. Het boek beschrijft het omgekeerde van het huidige productiemodel, cradle to the grave, dat enorme hoeveelheden afval en vervuiling produceert. Volgens de schrijvers moeten we niet minder, maar juist meer consumeren. Dat kan door minder ‘slechte’ producten te produceren en enkel nog intelligente en duurzame producten te ontwerpen.

Groene intelligentie (ld)

In ‘Groene intelligentie’ pleit Daniel Goleman ervoor ons koop- en consumeergedrag te veranderen, maar hij beschrijft ook wat we moeten doen om die mentaliteitsverandering tot stand te doen komen. Goleman is op die manier de eerste die een oplossing voor dit probleem zoekt op het gebied van de psychologie. Volgens hem is het te laat om te kopen zonder erbij na te denken.

13


Low Impact Girl wil in twee jaar tijd haar ecologische voetafdruk verkleinen.

‘Veggie in Pumps’, geschreven door Lisette Kreischer en Merel van der Lande is een praktische gids voor iedereen die houdt van mooie kleding en lekker eten, maar dit op een eerlijke en rechtvaardige manier wil doen. Het boek laat je zien hoe je bewust kan eten, verantwoord kan reizen en eerlijke kleding kan kopen. De schrijfsters leiden je doorheen de wereld van de eco- merken, eerlijke kleding en ze geven je recepten voor de lekkerste veganistische cakejes.


Miljeugdhuis

Een draagvlak voor ecologie en duurzaamheid Werk maken van duurzaamheid in de jeugdhuiswerking vraagt tijd, energie en draagvlak. In deze bijdrage filoso feert Joren Camerlinckx over het creëren van een groen draagvlak in het jeugdhuis. Vanuit de jeugdhuismethodiek denkt hij na hoe jongeren van hun jeugdhuis een miljeugd huis kunnen maken. “Plots realiseerde ik me dat die kleine, mooie blauwe 'erwt' de aarde was. Ik stak mijn duim op, sloot één oog, en mijn duim bedekte de aarde volledig. Ik voelde me niet als een reus; ik voelde me heel, heel klein!” (Neil Amstrong)

Een kleine geschiedenis van de wereld De mens evolueerde van jager en verzamelaar naar agrarische en uiteindelijk industriële levenswijzen. Een evolutie die weinig te maken heeft met een gewilde bewuste verbetering van de levens-

14

kwaliteit. De overgang van de ene levenswijze naar de andere was veeleer een noodzaak doordat de exploitatie van de natuurlijke hulpbronnen had geleid naar een uitputting ervan. Door de crisis die dit met zich meebracht moest de mens wel zoeken naar andere natuurlijke hulpbronnen, die dan zo succesvol bleken waardoor ze de oude verdrongen. Tot deze uitgeput raakte of een te hoge druk legde op de omgeving natuurlijk. Een kruispunt in de geschiedenis waarop we ons ook nu weer bevinden. Ondanks alle negatieve berichtgeving moeten we voor ogen houden dat dit kruispunt ook kansen creëert. We worden verplicht om na te denken over hoe we onze maatschappij in de toekomst willen vormgeven op ecologisch, economisch en sociaal vlak. Een denken doeproces waar zeerzeker de jeugdhuissector kan toe bijdragen. Want om de toekomst van je bezoekers draait het. En niet te vergeten biedt de jeugdhuismethodiek een basis om op creatieve en doordachte wijze om te gaan met deze uitdagingen.

Een kleine wereld in de geschiedenis Een kruispunt waarop dus onvermijdelijk ook jeugdhuizen zich bevinden. Een kleine wereld in een groot verhaal? Misschien. Maar het jeugdhuisverhaal is er zeker eentje waar zowel beleidsmakers, het maatschappelijk middenveld alsook de ouders van de jeugdhuisbezoekers met grote ogen naar zouden moeten kijken. De processen die er spelen zijn essentieel. Niet enkel voor het runnen van het jeugdhuis. Maar ze maken de deelnemers eraan rijker. Men leert omgaan met democratische beslissingsprocessen, het creëren van gedragenheid, het opnemen van verantwoordelijkheid en het voeren van constructieve dialogen. Enkele essentieel menselijke waarden en kwaliteiten die soms in de hoogste beslissingsorganen onder druk komen te staan. Kijk maar naar de geflopte milieutop in Kopenhagen of de politieke impasse waar we momenteel in verkeren. Maar dit zijn ook net de ingrediënten die de stap naar een miljeugdhuis doen slagen.

Participatie als codewoord dus. Om dit te laten slagen zijn er een aantal stappen die maken dat de gedragenheid vergroot. Ze gelden trouwens voor alle participatieprocessen die je wilt verwezenlijken.

Dat deze participatieprocessen niet altijd van een leien dakje lopen hoeft geen betoog. Het is een leerproces. Het jeugdhuis als experimenteerruimte waar je soms tegen je eigen kunnen aanbotst. Een ruimte waar je ook kunt botsen met interne en externe factoren die de organisatieontwikkeling of de creatieprocessen bemoeilijken. Zo ook in het creëren van een ecologisch jeugdhuis.

De eerste stap hierin is meeweten. Neem je de beslissing met je bestuur om een ecologisch project op te starten dan is de eerste stap om gedragenheid te krijgen natuurlijk het meedelen van deze beslissing aan leden en bezoekers. Wie weet lopen er wel enkele enthousiastelingen rond die mee willen gaan in de volgende stap, namelijk het meedenken.

Participatieprocessen zijn leerprocessen.

In wat volgt zullen we stilstaan bij enkele interne factoren die ecologische beslissingen kunnen bemoeilijken. Maar we rijken ook enkele concrete stappen aan die een jeugdhuis kan ondernemen om een echt ‘miljeugdhuis’ te worden.

Miljeugdhuis De rol van participatie Om veranderingen gedragen te krijgen is participatie hét codewoord. Als er één ruimte is waar jongeren zelf inspraak hebben is dit het jeugdhuis wel. Het is dan ook niet de plek om met het belerende vingertje aan te komen. Dit leidt enkel tot conflict. Wanneer je in het tegendeel bewust werk maakt van inspraak van mede werkers en bezoekers krijg je een gedragen project. Zo ook om van het jeugdhuis een milieuvriendelijkere plek te maken.

De beleidsvoerende instantie kan dan de gemotiveerden aanzetten tot meedenken door mondelinge of schriftelijke reactie te vragen op de beleidsbeslissing, ook hier weer kan het zinvol zijn reacties van verschillende hoeken te vragen. Niet enkel de vrijwilliger hoeft hierover na te denken. Ook je bezoeker hierin betrekken geeft een extra dimensie en gedragenheid aan de stappen die je wil ondernemen. Hierna volgt het meepraten. Er bestaan enkele technieken waarmee je een gesprek of discussie op een grondige wijzen kunt voeren. Google eens ‘Participatieve methoden, een gids voor gebruikers’ en je krijgt een lijvig werk met verschillende technieken om de discussie zo goed mogelijk te laten verlopen. De allerlaatste stap is deze van meebeslissen. Je leden krijgen de kans om ook daadwerkelijk mee te bepalen hoe je miljeugdhuis er uit zal zien. Doordat ze zelf bepalen wat de te nemen stappen zijn kan je ze ook motiveren om zelf initiatief te tonen om deze acties ook daadwerkelijk uit te voeren.

15


Om veranderingen gedragen te krijgen is participatie hét codewoord.


De grote vraag is wat we willen bereiken. Willen we gaan voor een sensibiliserende campagne, een gedragsverandering van de leden, een low impact jeugdhuis of alle drie? Ecoteam

Enkele tips en mogelijke acties

Wat al snel, en niet geheel ten onrechte, naar boven komt is het opstarten van een milieuwerkgroep. Dit is dan ook een sterk participatiemiddel bij. De plek waar ook je geïnteresseerde bezoekers hun weg naar kunnen vinden. Duidelijke leiding in dit team is een sterke meerwaarde. Een aanspreekpunt, trekker en motivator kan bloedarmoede tegengaan.

Komen tot een gedragsverandering, zowel in je jeugdhuis als bij de bezoekers is niet eenvoudig. Vaak zitten we onbewust met vaste patronen of gewoonten in het hoofd. Toch is dit niet onmogelijk. Er zijn een aantal hints om tot een geslaagde verandering te komen. In eerste instantie niet beginnen met alles tegelijk. Kwestie van het haalbaar te houden. Daarnaast is het in de beginfase aan te raden om voor snelle winst te gaan. Iets wat onmiddellijk opbrengt en je aanzet om door te doen. Vaak blijven ideeën in goede voornemens steken. Beter is echt concrete doelstellingen vast te leggen.

Laat ons vooreerst stilstaan bij de allereerste stap binnen de werkgroep. Het bepalen van je doelstelling en visie. De grote vraag is natuurlijk ‘Wat willen we bereiken?’ Willen we gaan voor een sensibiliseringscampagne, een gedragsverandering van de leden, een low impact jeugdhuis of alle drie? Maak die doelstelling SMART: Specifiek, Meetbaar, Aanvaarbaar, Realistisch en Tijdsgebonden. Pas nadat je dit bepaald hebt kan je op zoek gaan naar de juiste vorm om je doelstelling te verwezenlijken. Belangrijke vraag hierbij is welke stappen je moet ondernemen om op het einde een bevredigend resultaat te kunnen voorleggen. Een goede planning is hierin natuurlijk onontbeerlijk. Enkele tips in verband met het bepalen van je acties: • Alle beetjes helpen! Het hoeven niet steeds grootse acties zijn. • Eenvoud kan echt sterkte betekenen. Hoe kleiner de stappen, hoe simpeler het plan en hoe meer jongeren er bereikt kunnen worden. • Bewustmaking blijft belangrijk. Maar misschien is het wel tijd om op positieve wijze het thema in de kijker te zetten. Doemdenken en angst creëren kan zorgen voor een zeker gelatenheid. • Iedereen wint erbij. Je jeugdhuis op financieel vlak, maar ook naar imago toe. En het milieu natuurlijk.

Iedereen wint erbij, je jeugdhuis én het milieu. 16

We geven behalve deze principiële tips, ook nog enkele concrete tips om mee aan de slag te gaan in het miljeugdhuis: • Gebruik ecologische kuisproducten. • Verklein het volume van de spoelbak van je toilet door eer een gevulde petfles in te plaatsen. • Zet je thermostaat een graadje lager en hang een radiatorfolie achter je radiator. • Maak een concreet actieplan om te isoleren en stap hiermee naar je gemeente en de eigenaar van het gebouw. • Ga op zoek naar de sluipende verbruikers en pak ze aan. De tips zijn eindeloos. Sommige vragen wat werk. Anderen zijn in enkele minuten geklaard. Het grote voordeel blijft dat deze simpele acties je heel wat kunnen besparen. Wil je meer weten? Surf dan zeker eens naar www.ecospot.be of www.bbl.be.

(jc)

Bronnen - OPEN HUIS HOUDEN, Welkom in de jeugdhuismethodiek!, Berchem, Formaat vzw, 2007. - Terra Incognita. Globalisering, ecologie en rechtvaardige duurzaamheid (Jones, Jacobs), Gent, Academia Press, 2006. - Ecospotting. Jeugdhuizen aan de slag voor een beter milieu!, Ecolife vzw, Brochure. - Een miljeugdhuis, is het haalbaar? (Van Gaver Maarten), Thesis, 2005. - Low impact man, (Vromman Steven), Boek, Leuven, Uitgeverij Van Halewyck, 2008.

Geen woorden maar daden Aanraders voor het jeugdhuis Wie een evenement of ludieke activiteit rond duurzaam heid wil organiseren staat er niet alleen voor. Verschillende organisaties hebben een interessant aanbod voor jeugd huizen. Betoog selecteerde enkele aanraders.

U vraagt, wij trappen Dyno 2 is een mobiele discobar van de Jeugdbond voor Natuur en Milieu (JNM). Met de trapkracht van slechts drie personen kan je een heuse fuif organiseren. Via de trapkracht wordt een discobar aangedreven. Wie de Dyno 2 wil ontlenen moet over een wagen met trekhaak beschikken want de hele discobar zit vastgemaakt in een aanhangwagen.

Globelink maakt je wakker Jeugdorganisatie Globelink werkt rond de ongelijke verdeling in onze wereld. Globelink is de drijvende kracht achter de projecten VerdraaiDe Wereld en Globateliers XXL. Jeugdhuizen kunnen nu participeren in het project Wake up. Het enige wat je moet doen is een filmpje maken om mensen wakker te schudden. Overtuig de politiek dat we extreme armoede en honger de wereld moeten uithelpen en maak kans op een videocamera. www.globelink.be


info www.dyno2.be reserveren [email protected]

In het Ecospotlicht Ecospot biedt workshops over ecologische thema’s. Er is ook het Ecospot Stappenplan, een draaiboek en bijhorende cd-rom om aan een gedragen milieuzorg te werken. Wie een thema-avond rond energie wil organiseren kan beroep doen op het concept van De Nacht van de Energievreters. Op de website van Ecospot kan je ook een ecoscan van jouw jeugdhuis maken. Het project Ecospot is een realisatie van vzw Ecolife, een maatschappelijke milieuorganisatie die streeft naar een duurzame wereld door middel van ecologische gedragsverandering. www.ecospot.be

(lv & ld)

17

Groene praktijken

Inspirerende voorbeelden voor en door jongeren De jeugdhuissector draagt zijn steentje bij aan een groenere wereld. Diverse werkingen in de sector gaan voor duurzaamheid op het vlak van activiteiten, infrastructuurbeheer of visieontwikkeling. Betoog zet enkele inspirerende voorbeelden in de spot light. We gaan fuiven bij T-klub en bekijken de zonnepanelen van jeugdhuizen De Mans en Ten Goudberge. Den Eglantier toont haar groendak en we lopen langs bij het bos van The Bassment. Last but not least: een dikke duim voor de vele vrijwilligers die, bewust of helemaal niet, hun steentje bijdragen.

Melon Fest


t een eren pakte in 2009 uit me Jeugdhuis T-Klub uit Lok orDe t. Fes lon Me l, tiva fes gae ecologisch verantwoord reg den zo min mogelijk milieu l wil ganisatoren van het festiva men de festivalsite gebruikte Op n. gaa rk we te end ebelast alb afv n ide che d men aan ges herbruikbare bekers en dee d voor dig eno uitg rd we uis gdh jeu heer. Ook de buurt van het deden Hergebruikte materialen de organisatie en het feest. l tiva fes het dienst voor de inrichting van ren kon het jeugdhuis rekelise Om het festivalproject te rea tenfonds Future Smile. jec pro het van un ste de nen op

18

Groendak

In Sint-Niklaas fuiven de jon geren onder planten. Want het dak van jeugdcentrum Den Eglantier is sinds het najaar van 2009 een groend ak. Na twee jaar groeien zal het dak volledig bedekt zijn met groene flora. Zo’ n groendak heeft heel wat ecologische voordelen: het heeft een isolerende functie , zorgt voor waterbeheersing, lucht- en waterzuiver ing, kan een plaats zijn waar org klimaatverbetering en anismen leven of groeien. Een groendak heeft ook een langere levensduur. De stedelijke milieudienst hie lp mee het dak installeren. Naast het groendak invest eerde het jeugdcentrum in nog andere maatregelen. Men plaatste er ook nieuw e, isolerende ramen en een nieuwe verwarmingsketel. Voor de heraanleg van de tuin recycleerde het jeugdcentrum diverse materiale n en werden milieuvriende lijke materialen aangewend .

Zonnepanelen

The Bassm chap Natuu ctare n het Agents lap bosgrond van 2,8 he Va s. bo n ge n het ei ee or vo 08 in 20 n in s staa g het meente kree jongeren van het jeugdhui tiviteiten. Want De regelmatig ac geschonken. ganiseren er van de Chiro moeten volor en n va er beheer iteiten iddag en activ . een spelnam uisbestuur zeker kunnen gaan dh n het bos. We we ug va je er t he be t gens he t he da or lpt enorm n we in vo “Voortaan staa t alles netjes blijft. Het he ons is. Als jonda van er voor zorgen dat dit domein voortaan en er aan. We wijz ch en n gg he ze e w en n nn ke ku to re e sp tt n lo te ns la te achter . Je gaat geren troep entbos’ zitten jouw is?”, vertelde de sm as ‘B t he ek die van op dat ze in eren op een pl ing. geen afval kiep t jeugdhuis bij de inhuldig he voorzitter van ecologie. Via g meer met no s en uitgew ou t heeft tr uis eerder al The Bassmen t On Tour werd het jeugdh in Vlaanderen. s po de actie Ecos ilieuvriendelijkste jeugdhui m kozen tot het

Onzichtbaa

Bijdragen aa r, en zo kostbaar n niet altijd groo een groene, betere werel d t die wekelijks of duur te zijn. De vele vrijw hoeft he ill fuiven met he t afval van het jeugdhuis so igers rbruikbare be rteren, kers… De vrijw die rationeel m ill het jeugdhui et de verwarming omspri igers ngen. Of sbestuur dat in stilte nade hun afvalpro nkt du willigers die ctie en milieuzorg. De su over het jeugdhuis pe met biologisch rvrijducten rein ho ud e provele kleine in en. Een dikke duim voor die vele, spanningen di e ef van verschil ku nnen maken. fectief een wereld

(ld)

19


ost, heeft een os t Houthalen-O en de geui s Bassmenentb ui dh ug je t, het r en Bos

Zonnepanelen duiken nie t alleen op bij heel wat hui zen in de straat, ze worden ook in de jeugdhuizen steeds meer zichtbaar. Jeugdhuis Ten Goudberge uit Wevelgem legde in 2008 als allereerste jeu gdhuis zonnepanelen op zijn dak. Met fotovoltaïsche zonnep anelen produceert het zel f zijn elektriciteit. De investerin g ging bovendien gepaar d met energiebesparing en sensib ilisatie (intern én extern) rond energieverbruik en hernie uwbare energie. Jeugdclub Ten Goudberge investeerde ook nog in andere milieuvriende lijke toepassingen, bijvoorbee ld het gebruik van regenw ater voor de toiletten. Bij de inv estering in nieuw sanitair werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om regenwaterpu tten te voorzien, wat een grote vermindering betekent van het drinkwaterverbruik. Bovend ien dacht het jeugdhuis nie t alleen aan zichzelf want de nieuwe toiletten zijn zowel van binnen in het jeugdhuis uit als van langs buiten toegan kelijk. Zo kunnen ze ook geb ruikt worden door andere jeugdverenigingen op zaterdagen zondagnamiddag. Jeugdhuis De Mans uit Me euwen-Gruitrode installeer de ook zonnepanelen op het dak. Om geld uit te sparen , en zo nog extra panelen te kunnen aankopen, legden de jonger en de panelen eigenhandig op het dak.


Low Impact Interview

Steven Vromman over jeugdhuizen en ecologie Hij was op Canvas met een driedelige tv-reeks, hij is momenteel op toer met een eco-comedyshow. En wat niet iedereen weet: ooit was hij ook zelf werkzaam in de jeugdhuiswereld. Low Impact Man, officieel Steven Vromman, is dus een geknipte gast voor een interview in deze Betoog over duurzaamheid en ecologie. BETOOG: In een ver verleden was je zelf werkzaam in de jeugdhuissector. Hoe kijk jij vandaag naar deze sector? LIM: “Ik stel met plezier vast dat de sector het goed blijft doen en een belangrijke plaats blijft voor veel jongeren. Aangezien mijn kinderen binnen enkele jaren ook ‘jeugdhuisrijp’ zullen zijn, hoop ik dat deze trend nog even mag doorgaan.”

Hoe kijk je naar de sector specifiek op vlak van duurzaamheid en ecologie? LIM: “Wat duurzaamheid betreft vond ik het niet altijd makkelijk. Jeugdhuisbezoekers willen in het jeugdhuis niet te veel geconfronteerd worden met dat soort thema’s. Ze zijn blij dat ze school of werk een tijdje kunnen vergeten en kiezen vooral voor de ontmoeting en de activiteiten. Iets wat ik helemaal kan begrijpen. Ik kom nu niet meer zo vaak in jeugdhuizen, maar ik merk dat daar

20

ook de trends gevolgd worden die je elders ziet: meer aandacht voor zuinige verlichting en energieverbruik, aandacht voor isolatie van het gebouw. Bij activiteiten zie je dat herbruikbare bekers ook meer en meer in trek zijn en ik merk dat ook Fair Trade in veel jeugdhuizen ingeburgerd is geraakt.”

Wat kan het voordeel zijn van een jeugdhuis om rond ecologie en duurzaamheid te werken? LIM: “Als je goed omspringt met energie en water kan dit ook financieel iets opleveren. En we moeten beseffen dat energie niet goedkoper zal worden, dus jeugdhuizen die daar nu keuzes rond maken zijn beter voorbereid op de toekomst. Verder heeft een jeugdhuis nog steeds een voorbeeldfunctie. Als bezoekers daar kunnen ervaren dat duurzaamheid ook hip is kunnen ze dit meenemen in hun eigen leven.”

‘We moeten beseffen dat energie niet goedkoper zal worden. Jeugdhuizen die daar nu keuzes rond maken zijn dus beter voorbereid op de toekomst.’ Een jeugdhuis runnen is niet simpel. Als vrijwilliger moet je o.a. bezig zijn met het werven en motiveren van medewerkers of het voeren van de boekhouding. Dat vraagt allemaal veel tijd. Heb je begrip voor jongeren die deze topics meer prioritair vinden? LIM: “Natuurlijk zijn er heel wat andere zaken waar je rekening mee moet houden. Het goede nieuws is echter dat ecologie en milieu minder en minder als een luxeprobleem wordt gezien. We zullen ook door de omstandigheden gedwongen worden om heel anders om te gaan met ons leefmilieu en met de beschikbare energie en grondstoffen.”

LIM: “Ik kom heel vaak in scholen en bij jongeren. Daar zie ik dat jongeren wel bezorgd zijn over de wereld, maar dat er een grote kloof is tussen intentie en gedrag. Dit is iets wat misschien nog meer bij volwassenen voorkomt. Ze vinden het milieu wel belangrijk, maar gaan er vanuit dat iemand anders maar inspanningen moet doen. Ik denk dat we moeten erkennen dat onze manier van leven niet vol te houden zal zijn, maar vooral dat het ook mogelijk is een beter leven te hebben met minder vervuiling en verspilling.”

Is de huidige generatie ecologischer dan jouw generatie? LIM: “Ik doe niet mee aan dat soort vergelijkingen. Bij elke groep heb je geëngageerde en passieve jongeren. Sommige zijn actief bij Greenpeace of Gaia, anderen houden het bij hun lief en hun computerspelletje. Ik vind het ene niet beter of slechter dan het andere. Het is natuurlijk wel goed om te beseffen dat iedereen een steentje kan bijdragen.”

Steven Vromman toert momenteel met zijn Low Impact Man Show. Deze zomer staat hij daarmee ook op het Dranouter Festival. In een jeugdhuis speelde hij tot nu toe nog niet. Aan het eerste jeugdhuis dat dit wil proberen belooft hij alvast een korting.

Je toert momenteel met de Low Impact Man Show? LIM: “Inderdaad. Die show is een interactieve en leuke manier om het ecologische thema te brengen. Met stukjes film, grappige sites en een act met het publiek probeer ik op een entertainende manier te tonen wat we allemaal kunnen doen. Je zou het zelfs ecocomedy kunnen noemen.”

Treed je soms op in jeugdhuizen? LIM: “Ik heb de show al op heel wat plaatsen gebracht, maar nog niet in een jeugdhuis. Voor het eerste jeugdhuis dat dit eens wil proberen wil ik graag een schone korting geven!” (ld)

Sommigen zijn actief bij Greenpeace of Gaia, anderen houden het bij hun lief en hun computerspelletje. Ik vind het ene niet beter of slechter dan het andere.’

Steven Vromman (beter bekend als Low Impact Ma n) is al sinds enige tijd een ech te milieuheld. Omdat hij het niet langer kon aanzien hoe onz e planeet te lijden heeft, besloot de Gentenaar in 200 8 om een half jaar te stoppe n met werken en een uniek ecologisch experiment te beginnen. In die zes maanden wilde hij zijn ecologische voetafdruk terugbren gen naar 1,6 hectare, terwijl die van de gemidd elde Belg 5,1 ha bedraagt. Canvas maakte een documentaire over zijn experiment en zelf sch reef hij een boek vol tips voor een ecologisch lev en.

21


Vind je dat de huidige generatie jongeren open staat voor duurzaamheid en ecologie?

Een groene kaart voor Trefdag ‘10 Formaat gaat voor een duurzame voltreffer In september trappen de jeugdhuizen en Formaat een nieuw werkjaar af met de traditionele Trefdag. Dit jaar zet de or ganisatie extra in op duurzaamheid. Waarom dat zo is, licht Linda Baeten – coördinator van Trefdag – nog eens toe.


De Trefdag is de jaarlijkse afspraak voor jeugdhuizen. Honderden jeugdhuismedewerkers komen samen om netwerken uit te bouwen, om actief aan de slag te gaan en om van gedachten te wisselen. Een dag waarop contacten worden gelegd met andere jeugdhuizen en waar toekomstplannen gesmeed worden. Dé plek dus voor Formaat om een duurzaam experiment aan te gaan! Trefdag ’10 – op 25 september in Nijdrop in Opwijk – biedt een mix van uiteenlopende workshops. We werken rond vier centrale thema’s: creativiteit, vrijwilligers, muziek en media. De groene draad doorheen de dag is duurzaamheid. We willen jongeren laten voelen dat duurzaam gedrag niet moeilijk en duur is, integendeel zelfs.

Doordachte keuzes maken Duurzaamheid is een breed begrip. Voor Formaat – en specifiek in het kader van de Trefdag – komt het er eigenlijk op neer dat we niet zomaar kiezen voor de traditionele, de meest evidente, de goedkoopste of de makkelijkste weg. We willen overwogen en doordachte keuzes maken waarin oude, niet duurzame patronen worden vervangen door duurzame. Keuzes die rekening houden met de limieten van de aarde, met het gevoel van rechtvaardigheid en gebaseerd op de wensen en mogelijkheden van de medemens. We willen verder kijken dan onze neus lang is en keuzes maken die op lange termijn goed zijn voor onze omgeving en het milieu.

Het idee achter onze keuze voor een duurzame Trefdag Bezig zijn rond duurzaamheid is voor jeugdhuizen stilaan een must geworden. Het zijn immers vooral de jongeren die zullen geconfronteerd worden met de gevolgen van de opwarming van

Het is de eerste keer dat Formaat bewust kiest voor de organisatie van een duurzaam evenement. We kunnen dus niet plots alles over een andere boeg gooien. We hebben voor onszelf drie gebieden bepaald waarin we extra duurzaam willen handelen: vervoer, catering en afval.

de aarde. Jeugdhuizen kunnen een belangrijke rol spelen en jongeren mee wakker schudden zonder met het vingertje te wijzen. Ze kunnen zelf stapsgewijs experimenteren met het zoeken naar duurzame alternatieven en jongeren hierbij betrekken. Zo kunnen jeugdhuizen komaf maken met de perceptiekloof: duurzame oplossingen zijn niet per definitie duurder, lastiger en minder comfortabel. Duurzame oplossingen zijn vaak alleen niet goed genoeg gekend. Er bestaan te veel vooroordelen over. Jeugdhuizen kunnen er mee voor zorgen dat een ecologische levensstijl enthousiasmerend en aantrekkelijk wordt. Elk jeugdhuis kan bewuster omgaan met afval en energieverbruik. Dat komt niet alleen het milieu maar ook en vooral het jeugdhuis zelf ten goede. Een werking die duurzame keuzes maakt en investeringen doet is een toekomstgericht jeugdhuis. De vruchten zullen immers geplukt worden door de volgende generaties jongeren. Een jeugdhuis is de ideale plek om jongeren te betrekken bij projecten rond duurzaamheid. Een project is dus alleen maar zinvol als jongeren maximaal betrokken worden en ook voortdurend de resultaten zien. Een jeugdhuis dat aandacht besteedt aan meerdere thema’s, gaat sowieso een grotere groep jongeren aanspre-

We willen jongeren laten voelen dat duurzaam gedrag niet moeilijk en duur is, integendeel zelfs. 22

Bezig zijn rond duurzaamheid is werk maken van een beter jeugdhuis met een comfortabel leefklimaat. ken. Het is ook interessant om jongeren die een meer technische opleiding hebben te betrekken in de realisatie. Bezig zijn rond duurzaamheid is een middel om als bestuur te leren plannen, budgetteren, begroten… Het is een middel om op lange termijn te leren denken. Duurzaamheid is erg tastbaar en de resultaten makkelijk meetbaar. Bezig zijn rond duurzaamheid is werk maken van een beter jeugdhuis en een jeugdhuis met een comfortabeler leefklimaat.

Trefdag als groen experiment

Aangezien Opwijk met de trein niet zo vlot bereikbaar is, maar we het vervoer per auto zoveel mogelijk willen beperken, worden er bussen ingelegd vanuit verschillende hoeken van Vlaanderen. We maken zoveel mogelijk jeugdhuizen warm om een zitje te reserveren op deze Trefdagbussen. Zo’n ticketje houden we goedkoper dan een rit met de auto. Waar we voor de catering vroeger naar de goedkoopste oplossing zochten, zoeken we nu naar duurzamere oplossingen. Zo zijn we voor de lunch in onderhandeling met een sociaal tewerkstellingsproject dat broodjesmaaltijden voorziet, in plaats van beroep te doen op onze vaste cateraar die half Vlaanderen moet doorkruisen om onze maaltijd te bezorgen. We stappen dit jaar ook af van onze traditionele barbecue. Vlees is immers niet zo duurzaam. Het avondmaal zal ter plekke bereid worden door een vereniging voor volksontwikkeling.

Onder elk van onze vier centrale thema’s komen een aantal workshops voor die rechtstreeks rond duurzaamheid draaien. Zo programmeren we de workshops muziek maken met afval, guerrilla gardening, oude fietsen pimpen, kledij maken van oude kleren, ecologisch jeugdhuis… Daarnaast proberen we in zoveel mogelijk thema’s een duurzame insteek te geven, bijvoorbeeld als het gaat over vrijwilligersbeleid, inkleding op thema-avonden, koken, barbeheer, reclame maken… Op de interactieve infomarkt stellen een heleboel duurzame organisaties hun aanbod voor aan jeugdhuizen. Formaat werkt op dit moment aan een bundeltje dat deelnemende jeugdhuizen krijgen op de Trefdag. Daarin geven we concrete tips mee om het jeugdhuis duurzaam te maken.

Een nobel doel… We kunnen natuurlijk niet meten welk effect de duurzame organisatie van deze Trefdag zal hebben op de deelnemende jeugdhuizen. We zijn eigenlijk gewoon al fier op de keuze om de Trefdag op deze manier te organiseren. We hopen hiermee de kleine duurzame engagementen die we al zien in jeugdhuizen verder te kunnen aanmoedigen en mensen te laten zien dat het allemaal niet zo moeilijk is om rekening te houden met je omgeving en het milieu om iets te organiseren. Laten we hopen dat we hierin slagen. We gaan voor een groene voltreffer. Tot dan!

(lb)

23


Op de Trefdag ‘10 wil Formaat jeugdhuizen warm maken voor dit idee. Zowel op organisatorisch vlak als in de programmatie besteden we veel aandacht aan duurzaamheid. Het is de eerste keer dat we bewust kiezen voor de organisatie van een duurzaam evenement. We kunnen dus niet plots alles over een andere boeg gooien. We hebben voor onszelf drie gebieden bepaald waarin we extra duurzaam willen handelen: vervoer, catering en afval. Daarrond hebben we een soort code geschreven, die gecommuniceerd wordt aan zowel de deelnemers als partners en eigen medewerkers.

Op het gebied van afval willen we zoveel mogelijk voorkomen. Aan partners en medewerkers wordt gevraagd om zich te beperken in wegwerpmaterialen (papier, plastic…). De gemeente voorziet afvaleilandjes met infopanelen zodat ook deelnemers bewuster met hun afval omgaan.

Spaarzame Jeugdhuizen

Recommend Documents