sp.a aalst
Een hond in het rusthuis “Een hond in het rusthuis?” Dat doet op het eerste zicht een beetje raar aan, maar toch is het niet zo een gek idee. Al heel wat rusthuizen experimenteren er mee om honden en andere huisdieren in te schakelen in het therapeutische proces om bejaarden te stimuleren en alert te houden. En wat blijkt: de ervaringen zijn over het algemeen heel positief. Het is algemeen bekend dat huisdieren de levenskwaliteit gunstig beïnvloeden. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gezelschapsdieren een positieve invloed uitoefenen op zowel de fysieke (motorische), de geestelijke (psychische, sociale, affectieve en emotionele) toestand, en op de gezondheid in het algemeen. Senioren blijven langer actief als ze de zorg voor een huisdier hebben. Mensen met communicatieproblemen bloeien open als ze de warmte van een dier voelen. Honden in het bijzonder kunnen onvoorwaardelijke liefde schenken, ze maken geen onderscheid tussen jong of oud, gezond of ziek, wel of niet kunnen lopen, praten of horen. De eerste initiatieven in rusthuizen bewijzen dat huisdieren heel wat heilzame invloed hebben op de bewoners. Ook in een aantal ziekenhuizen worden al her en der ontmoetingsruimten ingericht. Ook organisaties als ‘Hachiko’ en ‘Chakka’ tonen al vele jaren aan dat dieren in tehuizen heilzaam zijn.
Wetenschappelijk onderzoek: een gunstige invloed op de levenskwaliteit De heilzame invloed van huisdieren wordt keer op keer bevestigd in wetenschappelijk onderzoek: •
De Amerikaanse psychiater Boris Levinson toonde meer dan dertig jaar geleden al aan dat huisdieren ‘een muur van stilte’ konden doorbreken. Hij gaf dan ook aan ziekenhuizen en bejaardenhuizen de raad om huisdieren als ‘brengers van vreugde’ te laten fungeren. In Nederland zijn er ondertussen 700 rust- en verzorgingstehuizen (van de 1600) waar huisdieren worden toegestaan. In Wales blijkt twee op drie homes een duidelijk beleid te hebben inzake het houden van dieren en 34 hiervan laat het houden van persoonlijke gezelschapsdieren toe. In de VS heeft men positieve ervaringen met het inschakelen in ziekenhuizen van huisdieren in de therapie. Ook in de VS mogen in een aantal ziekenhuizen de eigen huisdieren van ziekenhuispatiënten op bezoek komen.
•
Ook twee andere Belgische wetenschappelijke studies (o.a. Cazaux, Geertrui, Mensen en andere dieren, hun onderlinge relaties meervoudig bekeken, Leuven-Apeldoorn, Garant, 2001 en Van Houdt Sabine & Declrercq Anja, Een gebruiksvriendelijk huisdierenbeleid in residentiële voorzieningen voor ouderen, Leuven, Lucas 2002) tonen aan dat gezelschapsdieren een positieve invloed uitoefenen op de gezondheid.
voorstel – een hond in het rusthuis – Tommy De Kimpe – ocmw aalst – juli 2005
sp.a aalst •
Naast de mentale gezondheid zijn er ook heel wat positieve invloeden op het vlak van de fysieke gezondheid. Honden stimuleren bejaarden om zich te bewegen, om beter te gaan kijken en luisteren… De bewoners van de rustoorden strelen de dieren en ontspannen zich. Australisch onderzoek heeft daadwerkelijk aangetoond dat de aanwezigheid van een hond het welzijn van de residenten bevordert: er is een verlaging van de bloeddruk, een stabilisatie van de angst.
Al veel Rusthuizen hebben positieve ervaringen met dieren Volksvertegenwoordiger Magda Meyer is een groot voorstander van Animal Assisted Therapy. Om de discussie te ondersteunen voerde zij een bevraging uit bij de OostVlaamse verzorgingsinstellingen (RVT, Rusthuizen en Serviceflats) over hun huisdierenbeleid. Meer dan 80 instellingen gaven feedback. meer dan 75% van de verzorgingsinstellingen in Oost-Vlaanderen heeft ervaring met dieren Uit de enquête blijkt dat maar liefst 62 van de 82 instellingen (of meer dan 75%) ervaring heeft met dieren in het rustoord of ziekenhuis. Het gaat om een breed gamma aan verschillende diersoorten (honden, katten, vogels, vissen, pluimvee en konijnen buiten…) en over verschillende formules (er wordt een dierendag georganiseerd, residenten mogen hun eigen huisdier mee laten wonen, familie komt op bezoek met een dier, een organisatie komt regelmatig met dieren langs, het personeel brengt een eigen huisdier mee, de instelling heeft eigen huisdieren…) de ervaringen zijn positief Uit de enquête blijkt voorts dat in vrijwel alle instellingen waar men al met huisdieren werkt de aanwezigheid van de dieren positief evalueert. Dat positivisme heeft twee aspecten. Ten eerste organisatorisch: men kan de aanwezigheid van de dieren zeer goed afstemmen op de praktische mogelijkheden (tijd, geld, personeel,…). Het houden van huisdieren kan in zovele vormen dat elk verblijfsoord die dit wenst wel een werkbare vorm vindt, van een parkiet in de ontmoetingsruimte tot een vaste instellingshond. Door de constant wijzigende omstandigheden in praktische omkadering blijkt permanente bijsturing nodig. Ten tweede gewaagt de overgrote meerderheid van de instellingen van positieve effecten op de bewoners in termen van contactvaardigheid en emotioneel welbevinden. Mensen die naar een instelling vertrekken en hun geliefde huisdier moeten achterlaten, beleven immers heel wat stress en verdriet. Instellingen wijzen ook op de zeer goede resultaten bij dementerenden (rustgevend, herinneringen aan vroeger). Dieren zorgen voor een huiselijke sfeer en doorbreken de eenzaamheid. Dieren worden geïntegreerd in de therapie: kine, ergo, snoezelen, reminisceren... Ook in de psychiatrie wordt gesproken over goede therapeutische effecten op de resocialisatieafdeling (zinvolle vrijetijdsbesteding, nemen van verantwoordelijkheid, leren liefde geven en ontvangen...).
voorstel – een hond in het rusthuis – Tommy De Kimpe – ocmw aalst – juli 2005
sp.a aalst
Een paar mooie voorbeelden Om aan te tonen dat dieren in rusthuizen in ieder geval geen marginaal verschijnsel meer zijn volgt hieronder een greep uit het grote aantal erg diervriendelijke instellingen in Oost-Vlaanderen: • • • • • • • • • • • • •
RVT Herfstdroom Buggenhout organiseert maandelijks een hondenbezoek Campus Het Heiveld Sint Amandsberg Gent heeft een eigen ‘dierenwerkgroep’ In OCMW-tehuis Sint-Jozef Wondelgem loopt instellingshond Ice Tea rond In seniorie Ter Minne Lebbeke woont iemand met haar schoothondje Het Sint Franciskus-tehuis Brakel heeft 4 honden en een poes Het RVT Jan Palfijn in Gent organiseert dierennamiddagen Zorgcentrum Sint Vincentius Zaffelare organiseert een jaarlijkse dierendag met dieren van familie en schoolkinderen uit de buurt In Zorgcentrum Haagwinde in Maarkedal loopt de bassethond James rond op de dementenafdeling Op de palliatieve afdeling van AZ Sint-Lucas Gent brengt de hond Kioshi troost UZ Gent heeft een eigen hygiëneprocedure ivm dieren op de campus Het psychiatrisch Centrum dr. Guislain Gent opteert voor hippotherapie Het psychiatrische ziekenhuis Sint Jan Baptist in Zelzate start met Animal Assisted therapie In rusthuis De Linde in Ronse heeft men een kleine hond (Filou), parkieten, kippen en vissen
Bezwaren Ondanks de positieve resultaten is er toch heel wat pleinvrees een aantal directies en personeelsleden. Zeker wanneer het gaat om honden, nochtans ‘de trouwste vriend van de mens’, worden door personeelsleden van die instellingen vaak argumenten als angst en hygiëne naar voren gebracht. Allemaal brengers van ziektes en extra werk voor het personeel, zo wordt beweerd. In onze door werkstress en overdreven hygiëne geobsedeerde maatschappij kunnen we enig begrip opbrengen voor die bedenkingen. Maar die nadelen moeten toch steeds afgewogen worden tegen de sociale-, affectieve-, psychologische- en therapeutische voordelen bij de aanwezigheid van het dier. werkdruk: In rustoorden waar de werkdruk op het verzorgend en verplegend personeel vaak heel groot is, lijken dergelijke initiatieven te veel van het goede. Maar in de praktijk blijkt dat het vooral de animatoren, de ergotherapeuten en de bewoners zelf zijn die instaan voor de begeleiding van dergelijke projecten. De extra werkdruk op verzorgend en verplegend personeel is veel kleiner. De heilzame effecten op de bewoners kunnen hier zelfs nog licht positief werken voor de werkdruk. Daar waar instellingsbewoners hun eigen huisdier mogen meebrengen, duikt soms een knelpunt op wanneer de continuïteit van de verzorging in het gedrang komt,
voorstel – een hond in het rusthuis – Tommy De Kimpe – ocmw aalst – juli 2005
sp.a aalst meestal wanneer de verzorgende bewoner te ziek wordt. Om te vermijden dat de verzorging van het dier bij het personeel terechtkomt dat al onder zware druk staat, is het belangrijk om goede afspraken te maken. Vaak worden vrijwilligers of familie ingeschakeld om in te springen. Een tweede moeilijkheid situeert zich op het praktische –organisatorische vlak. Bijvoorbeeld bij het aanschaffen van een instellingshond. De aanwezigheid van de hond overdag wordt enorm geapprecieerd, maar sommige instellingen zien op tegen de dagelijkse verzorging en nachtelijke aanwezigheid van de hond. Een oplossing die hier wordt aangereikt is dat de hond overdag in de instelling blijft en ’s avonds met het baasje mee naar huis gaat. Wat in ieder geval klopt is dat het personeel het idee van dieren in het rustoord moet ondersteunen. Uit de praktijk blijkt echter wel dat het personeel al snel positieve resultaten ziet bij de bewoners en daardoor ook voor het idee gewonnen wordt. Voor wie er een karikatuur wil van maken: uiteraard moeten verpleegsters voortaan niet eerst de honden uitlaten alvorens ze de bejaarden gaan verzorgen. Hygiëne Hygiëne is natuurlijk van het allerhoogste belang, en natuurlijk zijn er altijd die alles belachelijk willen maken: zij zien in hun verbeelding al een hele stoeterij drollende dieren door de gangen van de rustoorden draven. Geheel onterechte én bijzonder goedkope kritiek. De vele praktijkvoorbeelden tonen dat er ook op dit vlak weinig problemen zijn. Deze serieuze bezwaren zijn echter allemaal bespreekbaar en de logistiek problemen voor de introductie van een hond of een kat in een instelling zijn op te lossen door praktische afspraken te maken en door samen te werken met de bewoners zelf. Reglementaire bepalingen Reglementaire bepalingen (huishoudelijk reglement, erkenningsnormen, hygiënevoorschriften …) houden het verder uitbouwen van een huisdierenbeleid in de instellingen tegen. Er is geen duidelijk wettelijk kader voorhanden. Ook een onderzoek uitgevoerd op vraag van het Verbond van Verzorgingsinstellingen door LUCAS (een samenwerkingsverband tussen KULeuven en Caritas Catholica), toont aan dat de wetgeving moest verduidelijkt worden door voorwaarden te formuleren waaraan een huisdiervriendelijk beleid in de instellingen moet voldoen. Voorlopig is met de beleidsaanbevelingen van dit onderzoek nog weinig gebeurd maar Magda De Meyer diende wel een resolutie in om de regering op te roepen hier werk van te maken. Die resolutie ligt nu voor in de Commissie Volksgezondheid van De Kamer van Volksvertegenwoordigers. Het ontbreken van een wettelijk kader verhindert heel wat instellingen echter niet om toch eigen initiatieven te ontwikkelen. In de meeste rusthuizen blijken vooral eigen verbodsbepalingen initiatieven te verhinderen (de OCMW-raad is tegen, het huishoudelijk reglement laat dit niet toe, enzovoort…).
voorstel – een hond in het rusthuis – Tommy De Kimpe – ocmw aalst – juli 2005
sp.a aalst
Hoe is het in Aalst gesteld? Uit het onderzoek van Magda De Meyer blijkt dat ook in Aalst al wat geëxperimenteerd wordt met huisdieren in verzorgingsinstellingen. Zij kreeg antwoorden binnen op haar rondvraag van het rusthuis Ten Rozen, het ASZ, het rusthuis Sint Job en rusthuis De Hopperank (noot: het rusthuis Mijlbeke antwoordde niet op de rondvraag). •
Rusthuis Ten Rozen Organiseert een jaarlijkse dierendag. Hoewel er op dit moment geen huisdieren van bewoners verblijven, zijn huisdieren wel welkom in het rusthuis. Op verschillende afdelingen zijn er parkieten.
•
ASZ Er wordt nagedacht om huisdieren in te zetten in de afdeling palliatieve zorgen. Men wil wel een goed getrainde en opgeleide hond (die bv. soorten deuren kan onderscheiden waar hij binnen mag en waar niet). Men is er overtuigd van het heilzame effect van huisdieren.
•
De Hopperank Enige tijd geleden had men een jonge poes aan het rusthuis. Helaas is het diertje ziek geworden en moest uit het rusthuis verwijderd worden. Men staat er positief tegenover om te beschikken over op voorhand getrainde dieren. Grote huisdieren acht men niet te combineren met de andere activiteiten van het rustoord.
•
Sint-Job In Sint-Job heeft men heel wat ervaring met dieren. Men heeft er een kat, een dwergkonijn, een vogel en kippen en eenden in de tuin. Deze dieren blijken vooral heilzaam voor de eenzaamheid bij de bewoners.
Conclusie: huisdieren in de Aalsterse ocmw-rusthuizen – niet zo’n gek idee Alle bestaande initiatieven waarbij dieren worden ingezet in rusthuizen in het therapeutische proces om bejaarden te stimuleren en alert te houden, blijken over het algemeen heel positief. De dieren hebben een heilzame invloed op de gezondheidstoestand van de bewoners. Dieren in rusthuizen zijn al lang geen marginaal verschijnsel meer. Drie kwart van de Oost-Vlaamse verzorgingsinstellingen heeft ervaring met dieren in hun instelling. Ook in de eigen rusthuizen van het Aalsters OCMW worden op de werkvloer schuchtere pogingen ondernomen. Maar er is geen echte lijn in het Aalsterse beleid en die initiatieven worden onvoldoende gestimuleerd en ondersteund. De bezwaren op het vlak van werkdruk, hygiëne en het ontbreken van reglementaire bepalingen zijn voor een deel terecht, maar zijn steeds bespreekbaar en moeten afgewogen worden tegen de sociale-, affectieve-, psychologische- en therapeutische
voorstel – een hond in het rusthuis – Tommy De Kimpe – ocmw aalst – juli 2005
sp.a aalst voordelen bij de aanwezigheid van het dier. Ook hier geldt: goede afspraken, maken goede vrienden. Om de grootste scepsis weg te halen, kan eerst beroep worden gedaan op organisaties die bezoeken met huisdieren organiseren aan de rusthuizen. In bijlage is een voorstel vanwege SHIJYAA opgenomen. In Ronse heeft men ervaring met Jack Russel Filou in rusthuis De Linde. Zij zijn steeds bereid ons te ontvangen als we een bezoekje willen brengen. Ook deze case is in bijlage verder uitgewerkt. Het is vooral op beleidsniveau dat de keuze moet gemaakt worden voor een huisdiervriendelijk beleid in de rusthuizen. Waar men werkt met dieren is men ondertussen al lang overtuigd. Nu de verantwoordelijken in onze Raad nog. De rustoordbewoners kijken in elk geval met veel verlangen naar hun huisdier.
voorstel – een hond in het rusthuis – Tommy De Kimpe – ocmw aalst – juli 2005
sp.a aalst
Bijlagen bijlage 1 SHIJYAA SHIJYAA is een organisatie die onder meer bezoeknamiddagen met honden in Rust– en Verzorgingstehuizen (seniorenproject) organiseert. Twee of drie vrijwilligers komen met eigen hond (blaffen niet, springen niet, zijn heel rustig) een tweetal uren op bezoek. Er is geen show, geen kunstjes. De bewoners kunnen de dieren aaien, verzorgen, kammen en indien mogelijk een wandelingetje maken met de honden. Het Rusthuis moet niets voorzien (Shijyaa brengt zelf drinken voor honden mee en speciale matjes waarop de honden kunnen staan of zitten). Bewoners moeten ook niet samengebracht worden in een speciale ruimte, maar moeten zoveel mogelijk in normale doen blijven, bv. in de normale ontmoetingsruimte. Ook bejaarden die niet meer van hun kamer kunnen maar toch de honden willen zien, worden in hun eigen kamer opgezocht. Personeel hoeft er ook niet constant bij te zijn. Shijyaa probeert vooral bewoners die niets anders meer kunnen, te bereiken. Werking: Er worden (telefonisch) vanuit het rusthuis een aantal data voorgesteld. Ook het beginuur wordt door rusthuis bepaald. Shijyaa past zich aan. Er kan, indien gewenst, een zekere regelmaat worden voorzien (bv. elke eerste donderdag van de maand). Op het afgesproken tijdstip komen dan twee of drie vrijwilligers langs. Kostprijs: 100 euro per bezoek (of er nu twee of drie vrijwilligers komen, prijs blijft 100 euro en afstand speelt geen rol). Momenteel werkt SHIJYAA al in verschillende rusthuizen, o.a. in Merelbeke Meer informatie: SHIJYAA coordinator: Joséke Van den Eynde Tel: 03/366.44.42 GSM: 0477/47.58.64
[email protected] www.shijyaa.be
voorstel – een hond in het rusthuis – Tommy De Kimpe – ocmw aalst – juli 2005
sp.a aalst bijlage 2 Ronse – project “Filou” In het Rusthuis De Linde in Ronse lopen verschillende projecten. Zo zijn er vissen en parkieten in bijna elke leefgroep in de zaal. Ze worden gevoed en uitgekuist door animatrices en ergotherapeute samen met de bewoners. Dit werkt heel goed. Filou is een Jack Russel van ongeveer 1 jaar oud (is er gekomen toen hij 5 weken was). Filou woont op één afdeling en daar zal het ook bij blijven. De ervaring is echter heel positief. Werking: Filou slaapt en woont echt op afdeling, zijn mandje staat daar en er is een plaatsje waar zijn eten en drinken staat. Drie keer per dag komt er een bewoner van andere afdeling hem halen om hem uit te laten. Via artikel 60 is er ook een personeelslid aangeworven die met het hondje naar buiten moet als die man niet kan. Als er echt niemand is, laat het personeel hem uit (ze hebben daarvoor ook toestemming van de directie). Daardoor is er voor het personeel wel minder druk (al moeten ze soms wel eens zijn behoefte opkuisen want hij heeft nog ongelukjes). Filou gaat drie keer per dag mee op ronde naar alle kamers. Telkens tot grote vreugde van de bewoners die zwaar teleurgesteld zijn als hij er eens niet is. Dan volgen meteen de vragen ‘is hij ziek?’ ‘waar is hij’ ‘komt hij straks mee’? Verder loopt Filou vrij rond en gaat hij waar hij geroepen wordt of bij wie met hem wil spelen. Er is ook familie van patiënten die hem komt halen als ze op bezoek komen (bv bij zwaar dementerenden krijgen ze op die manier nog reactie). Als hij wordt uitgelaten, roepen ook bewoners van andere afdelingen hem vaak even. Voor het personeel is er nog een bijkomend positief effect. Ze zijn nu iets ‘geruster’ want Filou reageert ook op vreemden wat tijdens bijvoorbeeld nachtdiensten toch een geruststelling is. Nog voor ze iets zien, horen ze al dat er iemand onbekend is. Bezoek De Verantwoordelijken in Ronse willen ons steeds ontvangen als we eens willen komen kijken. Een belletje naar Machteld en Filou zal ons met open pootjes ontvangen. Contactpersonen: Pol Kerckhove, voorzitter OCMW Ronse, tel. 0476/69 36 61 Machteld Stroobants, hoofdverpleegkundige rusthuis De Linde 055/23.75.08.
voorstel – een hond in het rusthuis – Tommy De Kimpe – ocmw aalst – juli 2005
