SOMA vzw. licht gezondheid natuur vrede liefde geluk DOCHTERS VAN DE MAAN. Over vrouw-zijn en geboorteregeling

1

YOGA

SOMA

vzw

licht gezondheid natuur vrede liefde geluk

DOCHTERS VAN DE MAAN Over vrouw-zijn en geboorteregeling

Themanummer 1 Juni 2006 vzw SOMA Bergjesbos 18 – B-8310 Brugge Tel. & fax: 0032 (0) 50 36 49 36 e-mail: [email protected] WWW.YOGASOMA.BE

2

Themanummer 1

We bekijken de hormonale contraceptiva en de invloed ervan op vrouwen en hun relaties. We belichten ook alternatieven, want die zijn er ook. Ik hoop dat dit kleine, onvolledige werkje een aanzet mag zijn tot nadenken, zelfonderzoek en dialoog. Zodat iedere vrouw bewust en vrij kan kiezen wat voor haar persoonlijk op dit moment meest zinvol is. Bea Boomgaert Info en feed-back betreffende de inhoud liefst per mail. [email protected] Wie geen internet heeft: tel. & fax: 050/ 27 99 27

Dit themanummer wordt opgestuurd naar al wie een postabonnement betaalde voor 2006. Ook verkrijgbaar bij Alberto na de yogabijeenkomsten. Richtprijs € 3. Per post versturen in België € 4. Pakket van 25 reeds verschenen Soma-berichten: € 45, themanummer inbegrepen. Versturen gratis. Meer info achteraan. Postabonnement: 3 Soma-berichten en 1 themanummer: € 10 voor België. € 15 voor Europa. Het volgende gewone programmaboekje – met advertenties- verschijnt in het najaar. Info – aanmelden – betalen. Postabonnement - Geschenkbon Tenzij anders vermeld bij de activiteit kun je hiervoor terecht bij SOMA vzw, Bergjesbos 18, 8310 Brugge Assebroek Tel. en fax: 0032/50/36 49 36 [email protected] www.yogasoma.be Bankrekening: 001-2659385-12 IBAN BE 19001265938512 BIC GEBABEBB Figuur op de cover uit: Entfaltung schöpferische Kräfte durch lebebeudiges Formenzeignen Rudolf Kutzli – Oratio Verlag isbn 3-7215-0040-2

3

Soma-berichten Themanummer 1 Dochters van de maan Over vrouw-zijn en geboorteregeling

Themanummer 1

juni 2006 Verspreid aan yogacursisten en geïnteresseerden Verantwoordelijke uitgever: Alberto Paganini Bergjesbos 18 B-8310 Brugge Tel. + fax: 050/36 49 36 E-mail: [email protected] Website: www.yogasoma.be

4

INHOUD

Introductie…………………………………………………………………………………..5 Dochters van de maan 1. Mijn grootmoeder had 12 kinderen……………………………………………………………… …….6 2. Man en vrouw……………………………………………………………………………………………………………8 3. Dochters van de maan…………………………………………………………………………………..………11 4. Het natuurlijke hormonenspel……………………………………………………..……………………..12 5. Hormonale geboortebeperking…………………………………………..……………………………….15 6. Geboorteregeling zonder hormonen………………………………………………………………….19 7. Pearl Index…………………………………………………………………………………………………………….25 8. Minder gekende methodes………………………………………………………………………………….27 9. De keerzijde van de pil………………………………………………………………………………………..29 10. Besluit………………………………………………………………………………………………………….………….36

Soma-programma zomer – najaar 2006 1. Reeksen met Moritoen……………………………………………………………………………………….38 2. Activiteitenkalender Specials…………………………………………………………………………..39 3. Yogaweek Frandeux…………………………………………………………………………………………….40 4. Vision Quest – Chanting………………………………………………………………………………………42 5. Yoga voor iedereen – zomerreeksen………………………………………………………………..43 6. Yoga-academie 2006/07 eerste jaar……………………………………………………………..44 7. Workshop Ashtanga met Manju Jois……………………………………………………………….46

Overzicht vorige Soma-berichten Binnenkant cover achteraan.

5 INTRODUCTIE Tijdens mijn jarenlange ervaring als yogaleraar heb ik tamelijk vroeg opgemerkt hoe voedingsgewoonten en -patronen een belangrijke rol spelen in de algemene energetische toestand en de gezondheid van iedereen. Gezonde voeding beschouw ik dus als een trouwe en steunende metgezel van de yogabeoefening en van het succesvol bewandelen van het yogapad in het algemeen. Als we een 7-tal jaar geleden met ons yogatijdschrift begonnen vroeg ik Bea om in elk nummer waardevolle informatie over de opbouw van gezonde voedingsgewoonten neer te schrijven. Nadere observatie van de gezondheid en energetische toestand, de vorderingen en het terugvallen van tientallen studenten door de jaren heen trokken mijn aandacht ook op andere ‘storende’ elementen die dikwijls niet de verdiende bewuste attentie krijgen, maar wel een sterke invloed kunnen uitoefenen. Eén daarvan is de pil en ‘veelgebruikt contraceptiemiddel. Ik voelde veel aan en zag veel, maar ik had niet voldoende ‘wetenschappelijke’ informatie om duidelijk uit te leggen wat daarmee in ons lichaam en geest gebeurt. Het lijkt me in elk geval niet normaal dat iemand elk voedingsetiket nauwkeurig leest om te vermijden dagelijks chemische stoffen in te slikken en daarnaast toch elke dag artificiële hormoonpreparaten (de pil) inneemt. Daarom vroeg ik Bea, een paar jaar geleden, na een aantal verhelderende waarnemingen met enkele studenten, om iets te schrijven over de pil en de effecten daarvan op lichaam, emoties en geest. Het resultaat heeft een tijdje op zich laten wachten. Uit het onderzoek is dan toch veel meer naar boven gekomen dan wat ik aanvankelijk dacht. Daarvoor hartelijk dank aan Bea, aan haar eerlijke, attente en onvermoeibare studie en onderzoekdrang en aan haar doorzettingsvermogen. Ik ben er zeker van dat deze waardevolle studie en informatie iedereen kunnen helpen om bewustere en helderdere keuzes te maken op een gevoelig en belangrijk gebied van ons mensenleven: namelijk de seksualiteit. De vrijheid van keuzes kan alleen echte vrijheid zijn als men diepere kennis en informatie bezit over oorzaken en gevolgen. Ik wens iedereen waardevolle inzichten door het lezen van dit themaboekje. We zijn van plan elk jaar het zomerboekje voor te behouden aan de verdieping van een bepaald thema dat met gezondheid in de bredere zin te maken heeft. Graag feed-back. AUM Alberto

6

DOCHTERS VAN DE MAAN Over vrouw-zijn en geboorteregeling 1. MIJN GROOTMOEDER HAD 12 KINDEREN. Toen Alberto me vroeg om iets te schrijven over contraceptie dacht ik spontaan aan mijn grootmoeder. Ze huwde toen ze 21 was en schonk tussen 1907 en 1928 het leven aan 15 kinderen waarvan er 12 volwassen geworden zijn. Drie stierven op jonge leeftijd tijdens de eerste wereldoorlog. Tussendoor zorgde ze voor het huishouden ( zonder elektriciteit), de grote moestuin, de geiten, varkens, konijnen en kippen en laveerde ze het gezin doorheen twee wereldoorlogen. Grootvader werkte 6 dagen van 10u als landarbeider en verdiende juist genoeg om de eindjes aan elkaar te knopen, zodat de moestuin en de bovengenoemde have eigenlijk als onontbeerlijk tweede inkomen moeten beschouwd worden. Ik weet niet hoe ze het voor elkaar gekregen hebben, maar ze hadden toch een eigen huis dat voor de normen van die tijd ruim en comfortabel was. Grootvader en grootmoeder vormden een voorbeeldig ‘Vlaamsch Katholiek ‘ gezin waar de liefdesdaad gebruikt werd voor zijn oorspronkelijk doel, nml het verwekken van kinderen binnen het huwelijk. Hun kinderzegen was hun vreugde en rijkdom. Het verlies van de drie kleine kindjes deed meer pijn dan het opvoeden van de 12 andere. Ze leefden in het dorp op het ritme van de seizoenen. De dagen gleden door hun vingers als de kralen van de rozenkrans. ’s Avonds zaten ze elke aan een kant van de leuvense stoof, met halfgesloten ogen, te staren naar de vlammen onder het deksel dat scheef op de kachelpot lag. Grootvader lurkte aan zijn pijn, en grootmoeder bad de paternoster. Dat was het enige moment, waarop niet gewerkt werd. Ze zegden weinig en begrepen veel. Misschien was dat Santhosha, tevreden zijn met hier en nu? Honderd jaar later zijn de achterkleindochters volwassen vrouwen. De wereld is gekrompen tot een dorp dat voortraast op de Herz-slag van de microsoft-processor. De kluisters van de drie K’s: Kerk, Kinderen en Keuken , werden afgegooid. ‘ Baas in eigen Buik! ‘ Gelijk loon voor gelijk werk! Na de tweede wereldoorlog lieten de vrouwen zich niet terug naar de kookpotten sturen en vochten ze terecht voor politieke en sociale gelijkberechtiging. De ‘Vloek van de Vruchtbaarheid ‘ stond hen hierbij in de weg. De roep naar betrouwbare voorbehoedsmiddelen werd steeds luider. In 1960 kwam de eerste ‘Pil’ op de markt. Oorspronkelijk als middel tegen onregelmatige maandstonden, met als nevenwerking een omkeerbare onvruchtbaarheid. De nevenwerking werd al vlug het hoofddoel en ‘bevrijdde’ , de vrouw op haar weg naar emancipatie, onafhankelijkheid en vrije liefde. Mei 68, de ‘ Flower Power beweging, oude normen en waarden werden overboord gegooid, het ‘patriarchale gezag aan de kant gezet. Nu kon en mocht ook de vrouw

7 ‘genieten’ van haar seksuele relatie(s) , zonder angst voor ongewenste zwangerschappen. Het verhoogde comfort in het huishouden en het kleiner aantal kinderen maakte de verovering van de arbeidsmarkt mogelijk zodat ze ook op financieel gebied onafhankelijker werd van de man. Hoe vrij is de vrouw in de 21ste eeuw? Veel van grootmoeders achterkleindochters combineren een huishouden met kinderen en een job buitenshuis. Met het loon hopen ze , na aftrek van de kosten de hypotheek of de huur van het huis te betalen. Een modaal gezin redt het niet meer met één inkomen. De vrouw redt het wel, ze delegeert naar de nieuwe man, de grootouders, de onthaalmoeder, de poetsdienst, de afhaalchinees , de strijkwinkel… Bracht de ‘PIL’ bevrijding ? Of werden de 3 k’s ingeruild voor de 3 C’s? : ‘consumptie – carrière en contraceptie? ‘

Samen leven, samen werken En in wederzijdse trouw Liefdevol elkander sterken Is de plicht van man en vrouw ooooooooo Daar alleen kan liefde wonen Daar alleen is ’t leven goed Waar men stil en ongedwongen Alles voor elkander doet Vlaams spreekwoorden, bruine letters op vaal perkament ingelijst aan grootmoeders keukenmuur.

8 2. MAN EN VROUW, NIET GELIJK, WEL EVENWAARDIG. Volgens de oosterse traditie manifesteert de energie op aarde zich in twee aanvullende tegengestelden: • de hemelkracht (of zwaartekracht) die zich vanuit de kosmos naar het middelpunt van de aarde richt en YANG-kracht genoemd wordt, • de aardekracht die vanuit het middelpunt van de aarde vertrekt, zich omhoog richt en in de kosmos verspreidt, ook YIN-kracht genoemd. Door de draaibeweging van de aarde verplaatst deze energie zich niet rechtlijnig, maar in de vorm van spiralen. Ook in de mens zijn die energieën aanwezig, ze stromen via de meridianen of nadi’s. In de man overheerst de hemelkracht, de yangkracht, de middelpunt zoekende kracht vanuit de kosmos. Deze kracht passeert het spirituele kanaal en loopt van het topje van het hoofd naar het uiteinde van de penis en de voeten. Bij de vrouw vertrekt de middelpuntvliedende yin-kracht vanuit de aarde via de voeten en de geslachtsorganen naar het topje van de kruin. Bij de man vormt de overheersende hemelkracht een groter, rechtlijnig en harder lichaam, een uitwending seksueel orgaan, kleine borsten en de drang om via zijn denken zichzelf op de aarde te realiseren. Bij de vrouw is de opwaartse yinkracht veel sterker aanwezig, zodat er in het lichaam als het ware een botsing ontstaat met de neerwaartse hemelkracht waardoor het ‘yinne binnenste’ naar buiten uitgestulpt wordt. Dat leidt tot naar binnen gerichte seksuele organen, grote borsten, lang hoofdhaar, een zachtere huid, een kleiner, meer gedrongen lichaam met brede ronde heupen, en de mentale drang om vanuit het gevoel orde te scheppen in de wereld rond haar heen en om geborgenheid en schoonheid te creëren. De man manifesteert zich normaal gezien meer in fysieke kracht en in activiteiten die naar buiten toe gericht zijn, in moed en ambitie. Hij zou durven sterven voor zijn dromen. De man draagt zijn sterkte aan de buitenkant, zijn zachtheid binnenin. Het is voor hem over het algemeen moeilijk om met zijn innerlijke, zijn gevoelens, in contact te komen en deze te uiten. De vrouw is meestal gevoeliger, intuïtiever, teder, zorgend, kunstzinnig. Zij zou kunnen sterven uit liefde. De vrouw draagt haar zachtheid langs de buitenkant, haar sterkte binnenin. Over het algemeen is ze , beter dan de man, in staat tot introspectie, tot het aanvoelen wat er binnenin met haar lichaam of haar emoties aan de hand is. Zodra vrouwen hun aandacht naar binnen durven te richten komen ze in contact met hun innerlijke kracht. Daarenboven danst de vrouw dankzij haar menstruatiecyclus mee in de kosmische dans tussen hemel en aarde. Ze is de brengster en behoedster van het leven.

9 Mannen blijven op die vlakken een buitenstaander. Daarom vinden ze vrouwen geheimzinnig, onvoorspelbaar, een beetje hekserig wild. Ze worden erdoor gefascineerd, aangetrokken, betoverd en ‘van hun verstand beroofd’. Vrouwen maken hen soms bang en onzeker. Eeuwenlang trachten ze haar, zoals alles wat ongetemd en natuurlijk is, te domesticeren, in een keurslijf te wringen, van zichzelf te vervreemden, te onderdrukken, of onzichtbaar te maken door in een boerka te hullen. Natuurlijk zijn beide energieën zowel in de man als in de vrouw werkzaam, maar bij de ene overheerst de yangkracht, bij de andere de yin, in verschillende gradaties. Er zijn inderdaad ook yingerichte mannen, en yanggerichte vrouwen. Vroeger werd de manifestatie ervan netjes geregeld in een maatschappelijk rollenpatroon. Nu staat alles op losse schroeven. Veel vrouwen proberen zich waar te maken op een yange , mannelijke manier. Fysiek is de vrouw superieur aan de man. Ze leeft niet alleen langer, ze is ook beter in staat om naargelang de noden van het moment, flexilbel te switchen tussen haar yinne en yange kracht. Die sterkte is ook haar zwakte. Onze maatschappij beloont yange prestaties. Het is voor de vrouw erg verleidelijk om zich hoofdzakelijk daarop toe te spitsen, en tegelijk haar innerlijke yinkracht te (laten) onderdrukken. Ook na de emancipatie blijft de samenleving hoofdzakelijk yong-gericht. Gevoelens en intuïtie worden dikwijls miskend, lichaamsignalen genegeerd, de natuur uitgebuit door wetenschap en techniek. Zo blijft er weinig energie over voor yingerichte ontwikkeling. Door hun yanggericht zijn, kunnen veel mannen redelijk overweg met die gang van zaken. De vrouwen proberen zich hierin aan te passen, hun eigenheid opzij te schuiven en de mannelijke logica tot de hunne te maken. Tegelijk zoeken ze bij de ‘nieuwe man ‘ de zachtheid die ze bij zichzelf kwijtraakten. Dat leidt dan bij hem tot een identiteitscrisis: er wordt hem iets opgedrongen waar hij meestal nog niet klaar voor is. Veel vrouwen ervaren het contactverlies met hun innerlijke als een diepe leegte, als de ondraaglijke lichtheid van het bestaan. Ze hebben veel eerder dan mannen in de gaten dat er iets niet in orde is, maar weten niet meer hoe ze die problemen zelf kunnen oplossen. De subtiele vrouwenwijsheid is door de eeuwen heen verloren gegaan, miskend, onwetenschappelijk verklaard en op brandstapels vernietigd. De klanten van alternatieve consulenten zijn hoofdzakelijk vrouwen, op zoek naar hun eigen verloren gewaande paradijs. Maar ook daar kloppen ze dikwijls tevergeefs aan. Oeroude disciplines zoals yoga, tai chi, enz, werden eeuwenlang gecreëerd, beoefend en opgeschreven door en voor mannen. De uitdaging van deze tijd is aangepaste werkinstrumenten creëren voor en door de hedendaagse naar zichzelf zoekende vrouw.

10 Het is goed dat de man en de vrouw zowel in de maatschappij, binnen hun relatie als in zichzelf de opgedrongen normen overboord gooien en hun specifieke energiestromen reorganiseren totdat het harmonisch aanvoelt. Het is goed dat iedereen, los van dogma’s , zelf kan beslissen hoe hij zijn Ware Zelf in de wereld wil manifesteren, zolang dat gebeurt met respect voor ieders gelijkwaardige eigenaardig-heid. Gun de mannen de heftigheid van het vuur, de vrouwen de flexibele kracht van het water, cultiveer de spanning van de pijl in de boog en de stilte van het doel, laat de mannen een beetje Mars, de vrouwen hun stukje Venus. Een seksuele relatie is gebaseerd op de aantrekking tussen de polen, op het elektrische spanningsveld tussen yin en yang, op het aanvullende van de verschillen. Zonder dit spanningsverschil krijg je misschien een mooie vriendschap, geen pittige relatie. Bron: Macrobiotiek Michio Kushi - Ank Hermes/spiraal – isbn 90- 202-5031 0 De tao van de vrouwelijke seksualiteit Maitreyi D. Piontek Brecht/Haarlem - isbn 90-230-1011-6

Liefde Als dat wat je wil liefde is wacht dan niet tot liefde naar je toekomt want het zou kunnen zijn dat je nog aan het wachten bent op het eind van je leven. Liefde is niet iets wat je krijgt Het is iets wat je voelt Als je liefde geeft aan anderen

Echhaben Patel

11 3. DOCHTERS VAN DE MAAN. Zoals alles wat leeft, staan ook de mensen onder invloed van de zon, de planeten, en vooral van de maan. Een natuurlijke menstruatie wordt – zoals eb en vloed- bepaald door de maangestalten. Hierdoor heeft de vrouw – veel meer dan de man- voeling met het ritme van aarde- en hemelkracht. Hoe verder de vrouw zich verwijderd van het contact met de natuur en een natuurlijke leefstijl, hoe problematischer de maandstonden en alles wat met vruchtbaarheid en geboorte te maken heeft kunnen worden. Het is de taak van iedereen , maar in het bijzonder van de vrouw – om ‘moeder aarde’( het yinne principe) te voeden, te genezen en lief te hebben zodat techniek en wetenschap ( het yange principe) op een positieve voedingsbodem kunnen groeien ten voordele van alles wat leeft. In de Oosterse gezondheidsleer spreekt men soms van een witte of een rode maancyclus. Bij de witte maanscyclus heeft de eisprong plaats rond volle maan en de menstruatie bij nieuwe. Dat is de cyclus van ‘ de goede moeder’. De seksuele energie wordt hier hoofdzakelijk voor de voortplanting gebruikt. Bij de rode maancyclus gebeurt alles juist het tegenovergestelde. ‘ De wijze vrouw’. De energie wordt hoofdzakelijk voor de eigen ontwikkeling gebruikt. Beiden zijn niet ‘goed’ of ‘ slecht’. Naargelang hun levenssituatie wisselen de meeste vrouwen – onbewust- tussen de twee. Om een regelmatige en natuurlijke cyclus te bevorderen is het belangrijk: • Het dag- en nachtritme respecteren. Nachtwerk is veel nefaster voor vrouwen dan voor mannen. • Een natuurlijke voeding. Volwaardige maaltijden op basis van volle granen en peulvruchten, veel verse groenten, weinig zout zijn gezond voor iedereen. Om in haar yin-kracht te blijven gebruikt de vrouw -in vgl met de man – best minder (of geen) dierlijke eiwitten en zoute spijzen ( yang), maar meer groenten en volwaardige lichte desserts op basis van fruit, stroop of amasake ( yin). Een overdaad aan koffie , alcohol of geraffineerde producten is voor niemand gezond. • Verse frisse lucht ademen en regelmatig in de natuur zijn. • Niet roken. De longen voorzien de mens niet alleen van zuurstof maar ook van fijnstoffelijke kosmische energie. Overbelaste longen nemen nog weinig prana op. Daardoor verzwakt de yinkracht. • Chemische stoffen vermijden. Deze vind je overal: maar het meest in scheikundige medicatie. Neem ze daarom alleen als het echt niet anders kan, niet bij het minste ongemakje. Bron: De tao van de vrouwelijke seksualiteit Maitreyi D. Piontek Brecht/Haarlem - isbn 90-230-1011-6

12 4. HET NATUURLIJKE HORMONENSPEL. Het woord ‘hormoon’ komt uit het Grieks, en betekent in beweging zetten, aansporen tot actie. De hormonen worden hoofdzakelijk vanuit de grote hersenen en de hypofyse gestuurd. Het hormonale systeem is een vernuftig raderwerk dat al onze organen en endocriene klieren op elkaar en ook op onze omgeving afstemt. Samen met het zenuwstelsel sturen ze o.a. het stofwisselingssysteem en het voortplantingssysteem. Van de concentratie ervan in ons bloed hangen ons gedrag, ons gevoel en ook onze geslachtskenmerken af. Ze beïnvloeden de intensiteit van ons gevoelsleven en ons liefdesleven. Het verstoren van één schakeltje in het raderwerk verstoort geheel dat subtiele mechanisme en heeft invloeden op het volledige wezen van de mens. De natuurlijke cyclus van de vrouw. De menstruatiecyclus wordt geleid door de hypofyse, die op zijn beurt gestuurd wordt door de hypothalamus De eisprong. Elke maand beginnen meerdere eiblaasjes ( follikels ) te rijpen onder invloed van het hypofysehormoon FSH. Daarvan barst er slechts 1 open en geeft de rijpe eicel vrij. De andere sterven af. In de wand van de rijpende eiblaasjes wordt het hormoon oestrogeen gevormd. Hoe groter de eiblaasjes, hoe meer oestrogeen in het bloed komt. De dagen voor de eisprong worden de hoogste concentraties gemeten. Werking van oestrogeen • Remt de productie van FSH zodat gaan 2de eicel rijpt. • Het baarmoederslijmvlies dat tijdens de vorige menstruatie werd afgebroken wordt terug opgebouwd. • Het cervixslijm ( cervix = baarmoederhals) wordt vloeibaarder en neemt aanzienlijk in hoeveelheid toe, zodat eventuele spermacellen gemakkelijk tot bij de rijpe eicel kunnen ‘zwemmen’. Na de eisprong verschrompelt het lege eiblaasje en verandert in een klier dat men omwille van zijn kleur het gele lichaam noemt. Dat produceert naast oestrogeen ook progesteron. Werking van progesteron • Het baarmoederslijmvlies wordt klaargemaakt voor de innesteling van de eicel. • Het cervixslijm wordt taaier en sluit als een prop de baarmoeder af. • De lichaamstemperatuur stijgt met enkele tienden van een graad en geeft aan dat de vruchtbare tijd voorbij is tot de volgende eisprong. Indien geen bevruchting verschrompelt het gele lichaam na 12 tot 16 dagen en neemt de productie van oestrogeen en progesteron af. • De lichaamstemperatuur daalt weer enkele tienden. • Het baarmoederslijmvlies wordt afgebroken en afgevoerd door de menstruatie.

13 Er volgt een nieuwe cyclus. Indien wel bevrucht gaat de productie van oestrogeen en progesteron verder zodat tot het einde van de zwangerschap geen nieuwe eicel rijp wordt. Natuurlijke, lichaamseigen hormonen in functie van vrouwelijke seksualiteit. Oestrogeen, het yinne hormoon, de bron van de vrouwelijkheid. Daardoor wordt ze vooral in haar vruchtbare periode superaantrekkelijk voor de man. • Geeft de vrouw haar ronde vormen in borsten en heupen. • Zorgt voor grote heldere ogen en gevulde lippen. • Ioniseert de huid en maakt deze zacht. • Maakt de tastzin extra gevoelig. • Brengt een vrolijke stemming en een zonnig humeur. • Stimuleert de lichaamssecreties en de lichaamsgeur ( natuurlijke feromonen) • Activeert de geslachtsdrift. Testeren: yangkwaliteit bij de vrouw Het mannelijke hormoon is ook in de vrouw aanwezig. ( ongeveer 1/10 van de mannelijke hoeveelheid) Het wordt bij de vrouwen in de eierstokken en de bijnieren aangemaakt, bij de man in de testes en bijnieren. • Activeert, maakt zinnelijker en zelfbewuster. • Sensibiliseert borsten en clitoris. • Stimuleert het orgasme. • Zet ertoe aan om een geschikte partner te gaan zoeken. • Bevordert de afbakening van eigen grenzen. • Maakt agressief en ongeduldig indien te sterk aanwezig. • Activeert o;a. de adrenalineproductie. Progesteron Verlaagt de testeronspiegel en vermindert zo de actieve seksuele drift. Indien te sterk aanwezig ( of als medicatie toegediend) kan het vrouwen prikkelbaar en humeurig maken. DHA Is het voorstadium van de meeste seksuele hormonen en bevat feromonen. Het is bij vrouwen en mannen aanwezig en wordt geproduceerd door de hersenen, bijnieren, eierstokken (en testes bij de man) Het zorgt bij beiden voor • Versterkt immuunsysteem. • Is een antidepressivum. • Breekt vet en cholesterol af, bevordert de beendergroei. • Stimuleert de geslachtsdrift, vooral bij de vrouw. • Bevordert de seksuele bereidwilligheid en maakt vrouwen verleidelijk.

14 Oxytocine Wordt in de hypothalamus geproduceerd en in de hypofyse opgeslagen. Werkt alleen in aanwezigheid van oestrogeen. • Maakt de huid zacht en doet de behoefte tot aanraking ontstaan. • Brengt liefdevolle zorgzaamheid en is een bindingsmiddel in de relatie. • Veroorzaakt de contractie van de baarmoeder, stimuleert de melkproductie en versterkt de band tussen moeder en kind. Door orgasme en aanrakingen van het gehele lichaam wordt meer oxytocine geproduceerd. Het is de superlijm voor een relatie. Feromonen Zijn geen hormonen, maar chemische geurstoffen die bij levende wezens via de geur een reactie te weeg brengen. Het zijn kleine moleculen die –meestal onbewust - ons gedrag bepalen. Ze worden afgescheiden door de huid, en door alle lichaamssappen. Ze bevatten geurstoffen die via de reukzenuw rechtstreeks het seksuele centrum in de hersenen stimuleren. Daardoor is hun werking heel direct. Feromonen maken dat mensen en dieren zich tot elkaar aangetrokken voelen. De cosmetica-industrie speelt daar handig op in met parfums met natuurlijke (muskus) of synthetische feromonen. De aantrekkingskracht tussen mensen Is van zelfsprekend meer dan een spel van hormonen en feromonen. Gaat het om lust? Om liefde? Om zielsverwantschap? Om karmische banden? Om het aanvullen van elkaars yinne en yange patronen? Om nog veel meer? Elke relatie is anders en kan op veel gebaseerd zijn. Hier beperk ik me hoofdzakelijk tot fysieke aspect. Bron: De tao van de vrouwelijke seksualiteit Maitreyi D. Piontek Brecht/Haarlem - isbn 90-230-1011-6

Come ti vidi mi innamorai. E tu sorridi perché lo sai. Arrigo Boito A

Toen ik je zag werd ik verliefd En je glimlachte omdat je het wist.

15 5.HORMONALE GEBOORTEBEPERKING. De nood om de eigen vruchtbaarheid te beheersen is typisch voor de mens. Al het andere wat leeft op aarde is er op gericht om zich zoveel mogelijk voort te planten, met het oog op de daarop volgende natuurlijke selectie waarna nog een leefbaar aantal – meestal de sterkste of de slimste – overblijft. Hoe primitiever de levensvorm, hoe mechanischer de ‘geslachtsdaad’. Maar zelfs bij de hogere diersoorten blijft het hoofdzakelijk een genetisch bepaald spel van hormonen en feromonen geactiveerd door het wisselen van de seizoenen (paartijd) Bij de mens ligt dat anders. De mens heeft een vrije wil, een hoge intelligentie, een goddelijke IK, het vermogen om lief te hebben. Hij kan nadenken, verbanden zien, het ‘ denken’ overdenken. Hij ziet in dat elk mensenleven uniek is en waard om geleefd te worden. Seksualiteit is iets heiligs, een goddelijke opdracht waardoor een ziel de kans krijgt om op aarde te incarneren. Hij wil AL zijn kinderen zien opgroeien, een waardige opvoeding en een leefbare toekomst bieden. Hij is er zich ook van bewust dat met ruim 4 miljard inwoners de aarde overvol geraakt.De meeste mannen èn vrouwen vinden ouderschap zeer waardevol maar willen ook op andere vlakken hun talenten ontwikkelen. Tegelijk is seksualiteit ook een fysiek gebeuren, vol passie en genot. Daarom spreekt de enige echte natuurlijke geboortebeperking – de volledige onthouding en / of de transformatie van de seksuele energie naar andere vormen van liefhebben - weinig mensen aan. Sedert eeuwen zoekt men naar middelen om de vruchtbaarheid te sturen zonder belemmering van de geslachtsdaad. In 1960 kwam de antconceptiePIL op de markt, een hormonenpreparaat dat de eisprong verhindert. In zijn kielzog volgden diverse andere hormonale toepassingen. 5.1 De anticonceptiepil. A Samenstelling en werking. Het basisprincipe van hormonale anticonceptie is het beïnvloeden van de normale productie van eicellen bij de vrouw en/of zaadcellen bij de man. Hormonale anticonceptie bij de man is nog steeds in de onderzoeksfase, deze voor de vrouw is goed ingeburgerd. 'De pil' bestaat uit kunstmatig vervaardigde hormonen: progestagenen en meestal oestrogenen. Als beide aanwezig zijn spreekt men over de combinatiepil. Progestagenen zorgen ervoor dat er geen zwangerschap optreedt Ze remmen de afgifte van FSH (Follikel Stimulerend Hormoon) en LH (Luteïnizerend Hormoon) uit de hypofyse. Zodoende worden het rijpen van de eiblaasjes en de eisprong verhinderd en wordt het cervixslijm taai en ondoordringbaar. ( zie hfst 4) . De oestrogenen zijn toegevoegd om het baarmoederslijmvlies te laten aangroeien en een bloedingpatroon te krijgen die lijkt op een gewone cyclus. Meestal wordt de pil gedurende 3 weken genomen, daarna volgt een week pauze, waarin een soort menstruatie plaatsvindt. Die ‘dervingbloeding’ is een kunstmatig

16 gevolg van de pilsamenstelling en heeft niet de uitwerking van een gewone menstruatie. Daardoor komen menstruatiegerelateerde ongemakken zoals gespannen borsten of pijn in de onderbuik minder voor bij pilgebruiksters. Soms kunnen de bloedingen erg minimaal zijn of geheel wegblijven, of doen zich, vooral in het begin, tussentijdse bloedingen voor. 3 soorten combinatiepillen Eenfasepreparaten: Alle pillen in de pilstrip hebben dezelfde samenstelling Tweefasenpreparaten: De pillen in de eerste week van de pilstrip hebben een andere samenstelling dan die in de tweede en derde week Driefasenpreparaten: De pillen in de eerste, tweede en derde week van de pilstrip hebben een andere samenstelling, waarbij de hoeveelheid progestageen in de pil wekelijks iets toeneemt De minipil bevat alleen progesteron en bevat geen stopweek. Daardoor ontbreken ook de maandelijkse bloedingen. B Voor- en nadelen van de pil volgens de klassieke visie. Voordelen • zeer betrouwbaar bij goed gebruik • minder bloedverlies en daardoor minder kans op bloedarmoede • minder pijn tijdens de ongesteldheid • minder premenstruele spanningen • minder acné en vet haar

Er zijn ook preparaten op de markt met cyproteronacetaat die geregistreerd zijn als als antiacné-middel en niet als anticonceptiemiddel, alhoewel deze preparaten voldoende hormonen bevatten om een anticonceptive werking te hebben. Nadelen Verhoogde kans op • hart- en vaatziekten vooral in combinatie met roken (>35 j. best stoppen met roken of stoppen met de pil!!) • trombose gedurende de eerste twee jaar van het gebruik van de pil • trombose of embolie als dit in de naaste familie voorkomt • lichte stoornissen in de suikerstofwisseling • lichte verhoging van de bloeddruk • goedaardige aandoeningen van de lever • hoofdpijn misselijkheid, overgeven , slecht humeur, vooral in de eerste 3 maanden. • meer kans op drogere ogen, die branderig kunnen aanvoelen.

17 Over het al dan niet, meer of minder , kans op gezwellen in baarmoeder en eierstokken, alsook op borstkanker zijn de mening verdeeld en de onderzoeksresultaten tegenstrijdig. 5.2 Andere niet orale contraceptiva met hormonen. 5.2.1 Combinaties van progesteron en oestrogeen. Hun werking , betrouwbaarheid en mogelijke nevenwerkingen zijn vergelijkbaar met de eenfasepil. De dosis hormonen die in het bloed komt is kleiner en stabieler. Men moet niet elke dag aan een pil denken. A De nuovaring De anticonceptiering is een soepele ring met een doorsnede van 5,4 cm, die gemakkelijk hanteerbaar is en als een inwendige tampon is in te brengen. Deze ring bevat een dosis hormonen die langzaam in het bloed afgegeven wordt, waardoor de bloedspiegel constant verhoogd is. De ring wordt na 3 weken uitgehaald voor 1 week pauze met dervingbloeding. . B De anticonceptiepleister is een dunne, flexibele huidpleister van ongeveer 4,5 bij 4,5 cm, waardoor er een contactoppervlak van 20 cm2 bestaat. Per 24 uur wordt een gelijke dosis hormonen afgegeven, waardoor er een constante hoeveelheid in het bloed aanwezig is. Daardoor zijn er in het bloed nauwelijks schommelingen in de hormoonspiegels, wat bij de gewone pil wel het geval is. De pleister moet elke week vervangen worden. Ook hier na 3 weken, 1 week pauze.

5.2.2 Progesteron alleen. Alle onderstaande middelen geven , bij gebrek aan oestrogeen, een verstoord bloedingpatroon, met in het begin veel kans op tussentijdse en onvoorspelbare bloedingen. Na verloop van tijd kunnen die helemaal wegblijven. Ze worden als zeer betrouwbaar beschouwd, zeker ook omdat ze door de gebruiker niet moeten gemanipuleerd worden. Door hun lange werking worden ze veel toegepast bij mensen of bevolkingsgroepen die niet de discipline of de motivatie hebben om andere contraceptiva toe te passen. A De prikpil De prikpil bestaat uit 1 injectie per 12 weken. De tegenaanwijzingen en mogelijke nevenwerkingen zijn veel groter dan die van de pil, en moeilijker bij te sturen, gezien de lange werking. Die is minimaal 12 weken. De maximale werking is individueel afhankelijk en kan tot meer dan een jaar bedragen. Men kan nooit van te voren weten wanneer de vruchtbaarheid zich zal herstellen. . Gecombineerde prikpillen: progestageen in combinatie met een natuurlijk oestrogeen: de CIC's (Combined Injectable Contraceptives) geven een betere cycluscontrole. De

18 injectie wordt 1 keer per 4 weken toegediend maar is nog niet overal in Europa te verkrijgen. B Implantaat onder de huid. Implanon is een staafje met een lengte van 4 cm en een doorsnede van 2mm, vergelijkbaar met de grootte van een lucifer. Het wordt onderhuids ingebracht in de bovenarm en moet om de drie jaar vernieuwd worden.. Dagelijks wordt een constante hoeveelheid van ca. 25-30 µg van de werkzame stof in het bloed opgenomen. C Implantaat in de baarmoeder De Mirena is een cilinder met progesteron die in de baarmoeder gebracht wordt en daar geleidelijk zijn inhoud afgeeft. (spiraaltje met hormonen) Mirena werkt vooral plaatselijk in de baarmoeder. Er komt wel progesteron in de bloedbaan maar de hoeveelheid is aanzienlijk minder dan bij gebruik van de combinatiepil. Er kan dan ook af en toe een eisprong plaatsvinden, maar tot bevruchting zal dit niet leiden omdat de zaadcellen door de taaiheid van het cervixslijm en door het remmen van de beweeglijkheid de zaadcellen de eicel niet kunnen bereiken. Het hormoon maakt het baarmoederslijmvlies ongeschikt om de eicel te laten innestelen. Het systeem werkt gedurende vijf jaar Bij vrouwen die nog geen kinderen gebaard hebben langs de natuurlijke weg moet het soms onder plaatselijke verdoving ingebracht worden. Bron: www.anticonceptie-online.nl Info voor België : www.sensoa.be Sensoa is het Vlaams service- en expertisecentrum voor seksuele gezondheid en hiv.

Liefde Samen hand in hand de vloed tegemoet tot de nek golven breekt is dat liefde

Gestommel in een kamer zonder ramen en dan schreeuwen is dat liefde

Bloemen vluchtig geplukt onhandig geruikerd zou dat liefde zijn

Luc Rigole

19 7. GEBOORTEREGELING ZONDER HORMONEN. Naast de hormonale voorbehoedsmiddelen bestaat een ruime keuze natuurlijke technieken die minder bekend zijn. Mits zorgvuldig toegepast kunnen dat waardevolle alternatieven zijn voor wie liever geen hormonen slikt. 7. 1 Klassieke methoden van anticonceptie A. Abstinentie betekent het zich geheel onthouden van de geslachtsdaad. Zo kan er vanzelfsprekend geen zwangerschap plaatsvinden. In de praktijk is dat niet evident om lang vol te houden, zeker als men met een partner samenleeft. Meer dan 10% van degenen, die deze vorm van anticonceptie proberen toe te passen, worden binnen het jaar zwanger. B. Coïtus interruptus of de onderbroken geslachtsgemeenschap. Hierbij wordt de penis teruggetrokken uit de schede voordat ejaculatie (zaadlozing) plaatsvindt. Deze methode is niet veilig. Soms kunnen zich zaadcellen in het voorvocht bevinden. ‘Voor het zingen de kerk’ vraagt vooral van de man alerte reflexen en verstoort soms abrupt het liefdesspel. C. De LAM of lactatie amenorroe gaat ervan uit dat er geen eisprong plaatsvindt indien de baby volledige borstvoeding krijgt. Voor het onderdrukken van de eisprong is het noodzakelijk dat de baby steeds aan de borst gelegd wordt: afkolven mag in dit geval dus niet. De baby mag ook geen tussendoortjes als fruithapjes krijgen! De zuigreflex is noodzakelijk om bij de moeder de afgifte van GnRH (=gonadotropinen afgevend hormoon in de hypothalamus -centraal in de hersenen gelegen) uit te schakelen. Het GnRH stimuleert de hypofyse (het hersenaanhangsel) tot de afgifte van hormonen, die werking van de eierstok weer op gang brengen. Naast volledige borstvoeding is het ook noodzakelijk dat de vrouw niet menstrueert. Elke bloeding die na 15 dagen na de geboorte optreedt wordt als een menstruatie beschouwd en betekent dus het einde van de veilige periode. De betrouwbaarheid vermindert naargelang de tijd verstrijkt. Na 6 maanden is de methode onbetrouwbaar, ook als er nog geen bloeding is geweest, 7.2 De natuurlijke methode. Alle natuurlijke methoden van anticonceptie zijn gebaseerd op het vermijden van geslachtsgemeenschap tijdens de vruchtbare dagen. Ze kunnen ook gebruikt worden om de vruchtbare dagen te bepalen en deze te benutten om zwanger te worden. De kans op zwangerschap is het hoogst indien geslachtsgemeenschap plaatsvindt gedurende de twee dagen voorafgaande aan de ovulatie (eisprong) of op de dag

20 van de ovulatie zelf. Vanaf 1 dag na de ovulatie is er geen kans meer op bevruchting. Tevens is de coïtusfrequentie tijdens de vruchtbare dagen van belang. De grootste kans op zwangerschap (ca.30 %) bestaat, indien men tijdens deze vruchtbare dagen 3 maal geslachtsgemeenschap heeft. De gemiddelde overlevingstijd van een zaadcel is 2 dagen. Dat ligt niet vast. Een overlevingsperiode tot 6 dagen is mogelijk. Tijdens de vruchtbare dagen kan men zich onthouden of gebruik maken van barrièremiddelen. Zie verder onder 7.3. A. Natural Family Planning (NFP) De NFP-methode ook wel sympto-thermale methode genoemd is gebaseerd op het waarnemen door de vrouw van een aantal veranderingen, die gedurende de cyclus plaatsvinden. Er worden drie veranderingen geobserveerd en op een kalenderblad genoteerd. Deze drie observatiemethodes kunnen ook apart gebruikt worden met wisselend resultaat. Gecombineerd en deskundig geïnterpreteerd zijn ze veel betrouwbaarder. NFP is bijna even betrouwbaar als de pil, op voorwaarde dat alles juist wordt toegepast. Dat is alleen mogelijk wanneer een vrouw geleerd heeft om zichzelf waar te nemen, de signalen exact te interpreteren en de regels van de methode te beheersen. Een begrijpende partner die bereid is tot medewerking verhoogt de kans op welslagen. NFP is een zeker methode wanneer een man en een vrouw tijdens de vruchtbare periode geen onbeschermde gemeenschap hebben. Een bijkomend voordeel is dat de vrouw door de observaties nauw in contact komt met haar eigen vrouw-zijn. Ook de partner wordt vanaf het begin bij het proces betrokken. Hierdoor ontstaan in de meeste relaties een open communicatie en een hechte, respectvolle band. De 3 waarnemingen.

1. De temperatuur Na de ovulatie stijgt de basale lichaamstemperatuur met 0,2 à 0,3 ºC tot aan de eerstvolgende menstruatie. De lichaamstemperatuur dient steeds ‘s morgens vóór het opstaan op een vast tijdstip te worden opgenomen om deze betrouwbaar te kunnen interpreteren. Vanaf de tweede dag met de verhoogde temperatuur is het ontstaan van zwangerschap niet meer mogelijk. 2. Het cervixslijm (Methode volgens Billings ) In de periode voorafgaande aan de ovulatie zorgt het oestradiol voor toename van het cervixslijm. Men kan de rekbaarheid beoordelen door een kleine tampon tot op de baarmoedermond in de schede in te brengen en deze vervolgens weer te verwijderen. In de vruchtbare periode zal dan een heldere slijmdraad met het tamponnetje naar

21 buiten worden getrokken. De productie van het cervixslijm houdt abrupt op na de ovulatie. 3. De consistentie van de baarmoederhals. In de loop van haar cyclus kan een vrouw door regelmatig aftasten meestal duidelijk vaststellen hoe de ligging, de stevigheid en de opening van de baarmoederhals veranderen. De kans op bevruchting is het grootst als de baarmoederhals hoog ligt en heel zacht en wijd open is. In de veel Europese landen zijn werkgroepen waarin ervaren koppels de nieuwelingen individueel begeleiden. Op vraag geeft men lezingen en cursussen. Dat kan ook in de huiskring als een 6-tal paren hiervoor met elkaar afspreken en een consulent(e) uitnodigen. Info voor Vlaanderen: www.nfp.be [email protected] Pierre Hernalsteen Boechhoutselei 1 B- 2640 Morstel 03 455 16 97 Regio Brugge: Huguette De Corte 050/82 36 41 [email protected] Boek: Natuurlijk en zeker. NFP-Vlaanderen /NFP-Nederland. Van Mazijk.isbn 90-72572-29-7 B. Periodieke Onthouding (kalendermethode volgens Ogino-Knaus) Om zwangerschap te voorkómen is het noodzakelijk zich te onthouden van geslachtsgemeenschap vanaf 7 dagen voor tot 2 dagen na de vermoedelijke eisprong: derhalve een periode van 9 dagen per cyclus. De periode van ovulatie tot menstruatie is 12-16 dagen. Is de cyclus, gerekend vanaf de eerste dag van de menstruatie tot aan de eerste dag van de volgende menstruatie precies 28 dagen, dan vindt ovulatie plaats omstreeks de veertiende cyclusdag, waarbij rekening gehouden dient te worden met een spreiding van de 12de tot de 16de dag. Als methode op zich is dit systeem voorbijgestreefd. Het is wel goed te combineren met andere manieren op de eisprong vast te stellen. Zie ook NFP C. Thuistest met microcomputer • Thermometers met microcomputer. . Aan de hand van de ingevoerde persoonlijke gegevens en de basale temperatuur verricht een microcomputer het rekenwerk om bij de volgende cycli de vermoedelijk vruchtbare dagen aan te geven: Cyclotest 2 plus®, de Ladycomp® en de Minisophia®. Te koop bij de apotheek. • Persona® Door regelmatige meting van een van het oestradiol afgeleide stof in de urine in combinatie met de meting van het luteïniserend hormoon kan men zowel het begin als het einde van de vruchtbare periode bepalen. Is de computer eenmaal geprogrammeerd op de individuele cyclus, dan volstaan enkele metingen per cyclus om de vruchtbare dagen te bepalen. De computer geeft een rood licht tijdens de vruchtbare periode en een groen signaal tijdens de onvruchtbare periode. Is de

22 vruchtbaarheid niet geheel zeker, dan vraagt een geel licht een extra onderzoek van de urine op een door de computer aangegeven tijdstip.. Bij uitgebreid klinisch onderzoek bleek de betrouwbaarheid van deze methode 94% te zijn, d.w.z. dat bij het correct volgen van de instructies 6 van de 100 vrouwen jaarlijks zwanger zullen worden. De methode kan gebruikt worden bij een cyclus die varieert tussen de 23 tot 35 dagen. Bij een langere cyclus is de methode ongeschikt.

7.3 Barrièremiddelen De barrièremiddelen verhinderen dat de zaadcellen de baarmoedermond kunnen bereiken. Het voordeel van deze middelen is dat ze de normale natuurlijke cyclus respecteren. De belangrijkste nadelen zijn het mogelijk verstoren van het liefdesspel en dat het correct gebruik een zekere handigheid vergt. A. Condoom voor mannen. Het condoom is het oudste en tevens meest bekende barrièremiddel. Het dient aangebracht te worden over de penis in erectie vóórdat het "voorvocht" de penis verlaat. Bij het verslappen van de penis na de ejaculatie moet voorkomen worden dat het condoom afglijdt en in de schede achterblijft. Dat en het scheuren van het condoom zijn de meest voorkomende oorzaken van een onverwachte zwangerschap: het "condoomongeval". Voor wie last heeft van irritaties ten gevolge van een rubberallergie zijn sinds kort latexvrije condooms beschikbaar van het merk Avanti®. Het condoom is het enige voorbehoedsmiddel dat ook beschermt tegen seksueel overdraagbare aandoeningen ( SOA) zoals aids en syfilis) B. Vrouwencondoom Het vrouwencondoom (Femidon®) bestaat uit kunststof, voorzien van twee soepele ringen van rubber. De kleinste ring wordt diep in de schede voor de baarmoedermond ingebracht, de grootste ring komt aan de buitenkant van de vulva te liggen. De betrouwbaarheid kan net als bij het mannencondoom worden verhoogd door vooraf een zaaddodend preparaat in de schede in te brengen. Het beschermt ook tegen SOA. C. Pessarium occlusivum (diafragma) Dit is een tweede barrièremiddel dat door de vrouw zelf kan worden ingebracht. Het is een gesloten ring van rubber of siliconen, die buigzaam en soepel is en voor de geslachtsgemeenschap diep in de schede wordt ingebracht, nadat het diafragma eerst aan de zijde van de baarmoederhals voorzien is van een zaaddodend middel. Een pessarium occlusivum of diafragma wordt aangemeten door een terzake deskundige hulpverlener bij het eerste gebruik en na elke zwangerschap.

23 D. De Femcap De Femcap is een siliconenkapje, dat op de baarmoedermond wordt geplaatst. In combinatie met een spermicide (zaaddodend) middel is de betrouwbaarheid vergelijkbaar met die van het diafragma occlusivum. De Femcap kan maximaal 24 uur (langer dan het pessarium occlusivum) blijven zitten. Aanmeten is niet nodig. Er zijn 3 standaardmaten: small (diameter 22 mm) voor vrouwen die nog niet zwanger zijn geweest, medium (diameter 26 mm) voor vrouwen die wel zwanger zijn geweest maar geen bevalling hebben gehad langs natuurlijke weg (dus na miskraam, abortus of keizersnede) en large (diameter 30 mm) voor vrouwen die langs de normale weg een of meerdere kinderen hebben gekregen. De Femcap is sinds maart 2004 in Nederland en België beschikbaar. E. Spermiciden Spermiciden of zaaddodende middelen worden gebruikt om de betrouwbaarheid van het condoom, vrouwencondoom en pessarium occlusivum te vergroten. De zaaddodende middelen in de vorm van pasta, crème, gel of schuim verliezen na twee uur hun werking. Ze zijn onbetrouwbaar als ze niet gebruikt worden in combinatie met een ander barrièremiddel. 7.4 Het koperspiraaltje Door het inbrengen van een “spiraaltje” in de baarmoeder wordt het ontstaan van zwangerschap voorkomen. Alhoewel de vorm van de intra-uteriene voorbehoedmiddelen niet meer lijkt op een spiraal ( zoals in de beginperiode) wordt deze naam nog steeds gebruikt voor alle intra-uteriene middelen. Aan het plastic is koper toegevoegd waardoor de anticonceptieve werking wordt verbeterd. Het koper werkt in op de zaadcel zodat deze niet meer in staat is een rijpe eicel te bevruchten. Mocht dat toch nog gebeuren, dan wordt de innesteling verhinderd. Een spiraaltje dat ingebracht wordt binnen 5 dagen na een mogelijke bevruchting als morning after spiraal verhindert dat een embryo zich kan innestelen doordat het koper het baarmoederslijmvlies ongeschikt maakt. Bij gebruik van koperspiraaltjes blijft de normale maandelijkse cyclus behouden. Er is een normale eisprong en de hormonale regulering van de cyclus verandert niet. De maandelijkse hoeveelheid bloedverlies neemt iets toe tot 40 à 50 ml per cyclus, 10 ml meer dan er zonder.Ook de duur van de maandelijkse bloeding is iets verlengd, met één tot twee dagen Gedurende de eerste 3 weken na het inbrengen is er een licht verhoogde kans op ontsteking. Veel hangt af van de zorgvuldigheid waarmee het spiraaltje ingebracht wordt. Naast zijn preventieve werking, is het koperspiraaltje dus ook in staat om de mogelijk bevruchte eicel af te drijven in plaats van te laten innestelen. Wie het ontstaan van het menselijk leven situeert bij de bevruchting kan om ethische redenen bezwaar hebben tegen deze abortieve mogelijkheid.

24 7.5 Definitieve methodes In beginsel is de sterilisatie definitief. Er is een blijvende onvruchtbaarheid ontstaan. Daarom is dat niet geschikt voor jonge mensen die hun kinderwens nog niet voltooid hebben. Aan de hormonale regulering van de vruchtbaarheid verandert niets, dit in tegenstelling tot sterilisatie bij dieren, waar meestal sprake is van castratie. Bij sterilisatie van man of vrouw wordt alleen de mogelijkheid van transport van eicel of zaadcel weggenomen: eicellen en zaadcellen worden nog wel geproduceerd. Theoretisch betekent dit dat herstel nog kan, afhankelijk van de mogelijkheid tot opheffen van de gemaakte afsluiting. De kans om daarna opnieuw vruchtbaar te worden is bij de vrouw aanzienlijk groter dan bij de man. Bij de man worden na de sterilisatie soms antistoffen gemaakt tegen de eigen zaadcellen, waardoor de kans op vruchtbaarheid sterk afneemt. Zowel bij de vrouw als bij de man kan na sterilisatie spontaan herstel van de doorgankelijkheid van eileiders of zaadstreng optreden. De kans op het ontstaan van zwangerschap na een correct uitgevoerde sterilisatie bij de vrouw is ongeveer 1 %. In dat geval is de kans op een buitenbaarmoederlijk zwangerschap groot. Spontaan herstel kan ook vele jaren na de sterilisatie nog voorkomen. A Sterilisatie bij de man. Bij de man vindt sterilisatie plaats door het dubbelzijdig afbinden van de zaadleider. Deze ingreep vindt poliklinisch plaats onder plaatselijke verdoving. Na de ingreep zijn een tiental ejaculaties nodig om de nog aanwezige zaadcellen in de afvoerwegen te doen verdwijnen. Nadien zal bij controle van het ejaculaat zelden nog een beweeglijke zaadcel worden gevonden. B. Sterilisatie bij de vrouw De sterilisatie bij de vrouw wordt doorgaans uitgevoerd door het afsluiten van de eileiders, waardoor de zaadcellen niet meer in staat zijn de eicel te bereiken. Dank zij de ontwikkeling van de laparoscopie ( kijkbuisoperatie via klein sneetje rond de navel.) is sterilisatie een betrekkelijk eenvoudige ingreep geworden, die meestal in dagbehandeling wordt uitgevoerd. Recent ontwikkelt men ook methodes met hysteroscopie ( kijkbuis via de baarmoeder). Deze ingrepen gebeuren meestal onder volledige narcose. Bron: www.anticonceptie-online.nl Info voor België : www.sensoa.be

25 7. BETROUWBAARHEID - PEARL INDEX Onderstaande tabel geeft een overzicht van de wetenschappelijke statistische betrouwbaarheid van alle besproken methodes. Theoretisch = aantal zwangerschappen op 100 als de methode foutloos wordt uitgevoerd. Praktisch: aantal zwangerschappen op 100, rekening houdend met menselijke fouten van de gebruiker. Bij methodes zonder tussenkomst van de gebruiker wordt dat niet vermeld. Bron: www.anticonceptie-online.nl 20 mei 2006. Pearl Index

theoret isch prakt isch

Klassieke metho den Abstinentie Coïtus interruptus Lactat ie amenorroe 0-4 mnd Lactat ie amenorroe 5-6 mnd

0 1 0 1-3

>10 12-38 0,3 3-16

Natuurlijke metho den Temperatuurmetho de Metho de B il l ings (cerv ixslijm) Natural Famil y P lanning Perio d ieke Onthouding Persona®

1 1,2-2,9 0,7 3,3 6

2,5-7 15,534 ,9 7-16 5,9-47 4,2-8,3

B arrièremid delen Cond o om Vr ouwencond o om Pessarium occ lusivum Femcap (onder v o or behoud) Spermiciden

2 2,6 1 1 4

12 10 3,5 3,5 4-37

0,5

0,2-10

0,4

0,65

0,59 <0,1

0,71 0,6

Hormonale metho den Comb inatiep il Antic oncep t iering NuvaR ing® Antic oncep t iep leister E VR A® Prikp il Minipil

26 Cerazette® Micro lut®/Micr o v a l ® Implanon® Intrauterien hormo onafgev end systeem Mirena®

0,14 1,17 0 0,1- 0,2

? ? 0,3*

*Geble k en is, da t soms toch z w a ngersch ap ontst a a t. In die gevallen blijkt he t st a a fje door het niet strik t opvolgen van de instruc ties foutief of niet ingebra c ht t e zijn of te zijn ingebra c h t op een tijdstip, dat al bevruch ting h ad pla a tsgevonden.

Intrauteriene metho den Inerte IUD s Ko per o p p .<200 mm² Ko per o p p .>200 mm² Ko perimp lantaat : Gynefix® Definit iev e metho den** Vasect omie (man) Steril isatie vr ouw Chirurgische liga t ie B ip o l a ire c oa gula t ie Filshie clip Fal o pe ring Sil ic onenplug (O v a b l o c ®) **N.B .: betr ouwbaarheid med e afhankelijk van de ervaring v an degene, d ie de ingreep uit v o ert .

1,9 2,1 0,7 0,2

<0,1 0,2-0,3 <0,3 <0,7 <0,4 0,4-2,6

0,5

27 8. MINDER GEKENDE METHODES 8.1 . Tantra seks Tantra seks is gebaseerd op Oosterse tradities en verschilt sterk van de manier van vrijen die wij in het Westen kennen. Het is meer een vorm van meditatie en minder gericht op opwinding en orgasme. Via verschillende technieken kun je leren een orgasme te hebben zonder zaadlozing. De kunst is de seksuele energie als een soort rivier door je lichaam te laten stromen, van je voeten naar je hoofd en weer terug. Ademhaling speelt hierbij een belangrijke rol. Na veel oefenen kun je een punt bereiken waarop je tegelijkertijd opgewonden bent en helemaal ontspannen. Bron: http://www.sexwoordenboek.nl 8.2. Kosmosbiologische geboortecontrole. In het oude Egypte, Babylonië, China, India, was men perfect op de hoogte van de samenhang tussen de maanstanden en de vruchtbaarheid van de natuur in het algemeen , alsook met de vrouwelijke cyclus. Aan de hand van een soort maankalender waren zij in staat om de vruchtbare dagen van de vrouw te bepalen. Deze kennis ging door de eeuwen heen bijna verloren tot midden vorige eeuw de Tsjecho-Slowaakse arts Dr. Eugen Jonas deze wijsheden herontdekte en nader bestudeerde. Zo kwam hij tot een methode die helemaal anders is dan alles wat in de vorige hoofdstukken beschreven werd. Naar hij zegt werden zijn bevindingen uitgetest op een grote groep vrouwen en uiterst betrouwbaar bevonden, ongeveer zo zeker als de pil.

Hij merkte op dat elke vrouw eens per maand enkele dagen een hoogtepunt van seksueel verlangen kent, en dat deze periode ongeveer om de 30 dagen terugkeert. Dit hoogtepunt viel niet noodzakelijk samen met de eisprong. Hij observeerde dat, naast de gewone biologische cyclus, de vrouw nog een tweede cyclus kende, gestuurd door de stand van de maan. De ‘vruchtbare dagen’ van de biologische cyclus vielen soms, maar niet altijd, samen met die van de maancyclus. Wanneer beide dagen benut werden om bevrucht te worden, dan kwam 85% van de bevruchtingen tot stand op het hoogtepunt van de maancyclus. De grootste kans op zwangerschap ontstaat als de vruchtbare dagen van beide cycli samenvallen. Hij stelde ook vast dat bij minder geciviliseerde volkeren deze beide cycli op elkaar afgestemd waren. Bij Westerse vrouwen die minstens 6 maanden gingen leven in nauw contact met de aarde en op het ritme van de natuur kwam een spontane herschikking van de biologische cyclus tot stand waardoor ook bij hen de vruchtbare dag van beide perioden dezelfde werd.

28

Na verdere observaties, diepgaande studie en veel praktijkonderzoek kwam dokter Jonas tot volgende vaststellingen: • Onafhankelijk van de maandelijkse biologische cyclus is de periode van de grootste vruchtbaarheid deze die samenvalt met de maanstand van het geboortetijdstip van de vrouw. Deze cyclus is levenslang stabiel. • Geen natuurlijke voorbehoedsmethode is zeker zolang daarbij geen rekening gehouden wordt met de maancyclus. • Naargelang het sterrenbeeld waarin het kind verwekt wordt, zou men vooraf kunnen bepalen of het een jongen of een meisje wordt. Om deze methode te kunnen toepassen is het noodzakelijk dat men exact de stand van de maan kent op de dag en het uur van de geboorte van de vrouw. Deze maanstand moet ook feilloos aangeduid worden in de maanden van het heden, rekening houdend met de geboorteplaats en de aanpassing die nodig is voor de huidige woonplaats. Daarvoor is het beter iemand te raadplegen die gewoon is om met horoscopen of efemeriden te werken. Eens dag en uur van de geboortemaanstand aangeduid op de huidige kalender, dan rekent men als vruchtbare dagen 4 dagen ervoor tot 2 dagen erna. Wie niet zwanger wil worden dient zich op die dagen te onthouden. Vrouwen waarbij de biologische cyclus en de maancyclus niet samenvallen houden best rekening met 2 vruchtbare periodes, tot die door een aangepaste natuurlijke leefstijl meer op elkaar afgesteld worden. Ofschoon Dr. Jonas in de zestiger jaren met deze methode goede resultaten boekte, is die – mede door de opkomst van de pil, en de politieke strubbelingen in de Oostbloklanden – weinig bekend geworden en zijn er in onze streken, naar mijn weten, zelden mensen te vinden die daar ervaring mee hebben of dat kunnen begeleiden. Zijn bevindingen zijn in elk geval een duidelijke aanwijzing dat iedere vrouw ‘een dochter van de maan’ is en dat een natuurlijke leefstijl veel vruchtbaarheidsproblemen kan voorkomen. Bron: Kosmobiologische Geburtenkontrolle - Shalila Sharamon / Bodo J. Baginski – Met een voorwoord van Dr. Med. Johannes Christ. In het Duits. Windpferd isbn 3-89385-025-2 Misschien nog online te koop bij Antiquariaat Van Veen - Book number: 10555 http://www.antiqbook.nl

29 9. DE KEERZIJDE VAN DE PIL ( en de andere methodes met hormonen) Naast een veelbelovende voorkant heeft de medaille van hormonale contraceptie een minstens even grote achterkant. Het zou onrechtvaardig zijn om alles wat hieronder volgt uitsluitend op rekening van ‘de Pil’ en aanverwante methodes te schrijven. De hectische westerse leefstijl, de yange vlees- en zoutrijke voeding en de collectieve teloorgang van het rechtstreekse contact met de aarde en het ritme van de natuur hebben hier zeker ook hun aandeel in. Daarenboven is elke vrouw uniek. Terwijl de ene al na een paar maanden zal voelen dat er ‘iets’ niet klopt, zal de andere beter in staat zijn om die klachten te negeren, om er aan te wennen, of om ze op een of andere manier te transformeren. Anderzijds kunnen vrouwen ook zonder het nemen van ‘de pil’ storingen ondervinden in hun hormonenhuishouding en gelijkaardige symptomen gewaarworden. Het ‘duidelijk oorzakelijke verband’ tussen wat hieronder volgt en het langdurig gebruik van de hormonale contraceptie is moeilijk te bewijzen op zuiver wetenschappelijke gebied. En omdat de farmaceutische industrie de bijna 2 miljard vruchtbare vrouwen als potentiële kippetjes met gouden eieren ziet, vrees ik dat vanuit die kant weinig initiatief te verwachten valt. Wat hieronder volgt zijn observaties en bedenkingen vanuit de holistische – Oosterse- visie. 6.1

De mechanische dans.

In hoofdstuk 4 beschreef ik het fascinerende hormonenspel die de vrouw laat dansen tussen hemel en aarde. Als een hormonenpreparaat deze teugels overneemt, dan vervreemdt ze van zichzelf en haar natuurlijke innerlijke bronnen. Beetje per beetje verwordt de kosmische ballerina tot een mechanisch poppetje dat – geactiveerd van buitenaf - maandelijks een rondje draait op het deksel van de muziekdoos. A. De eigen productie van oestrogeen wordt lamgelegd. Bij de combinatiepillen wordt een kustmatig oestrogeen toegediend die een pseudo-cyclus veroorzaakt, maar dat geeft niet dezelfde resultaten als de leuke yinne bron van vrouwelijkheid zoals het lichaamseigen product. De middelen die alleen progesteron bevatten leggen alles stil, ook de maandelijkse bloeding. In beide gevallen wordt de opwaartse yinne – vrouwelijke - energiestroom veel minder geactiveerd dan van nature uit het geval is.

30 Sommige vrouwen verliezen hierdoor hun stevige ronde vormen. Anderen worden pafferig dik door de stagnatie van de opwaartse energie ( lever-ki, zie verder) De ogen worden minder stralend, de lippen minder vol, het haar doffer, de huid rimpelig en niet zo zacht als men zou wensen. De vrouw wordt moe, humeurig op het agressieve af. De libido is niet meer zoals die vroeger was, een depressie loert om te hoek. In de spiegel ziet ze dat het niet goed is. ‘ Het komt door het werk’ denkt ze, ‘ door de kinderen, de schoonmoeder, de stress, de leeftijd, de man, de sleur in de relatie, geen tijd voor mezelf…’ Dat alles speelt zeker mee. Maar zijn dat de werkelijke oorzaken? Of de symptomen van een verminderde draagkracht wegens het afgesneden zijn van de innerlijke bron? ‘Gelukkig’ worden massaal remedies aangereikt die het even doen lijken alsof er niets aan de hand is: mascara voor grotere ogen, blush voor blozende wangen, lipstick voor volle rode lippen, crèmes of botox tegen rimpels, haarkleuring, push up bh’s, parfum met feromonen, prikkelende lingerie, opwekkende drankjes, esthetische chirurgie… De vrouw wil –tot elke prijs - de man behagen. Dat lukt soms of voor een tijdje. De innerlijke leegte blijft. Op een grijze avond kijkt men elkaar aan, elk aan een kant van de sofa, tijdens een publispot halverwege Temptation Island, en men beseft dat er – zelfs met viagra- niets meer over is van de vlinders waarmee het eens zo mooi begon. Het gras lijkt plots veel groener aan de andere kant van de heuvel. Liefde is een werkwoord. Natuurlijk speelt in een relatie veel meer dan alleen de fysieke aantrekkingskracht. Vrouwen die de pil niet nemen krijgen geen garantie op een duurzaam, harmonisch en liefdevol samenzijn.. 1 op 3 relaties gaat uit elkaar. Daarvan doen 80% het met onderlinge toestemming. ‘Vervreemding ‘ is de meest voorkomende reden We leven in een stoffelijke wereld. We communiceren met ons lichaam. Een relatie in stand houden zonder de natuurlijke hormonen en feromonen als fysieke superlijm is als praten zonder stembanden. Het maakt de opdracht extra moeilijk. .Welke rol speelt hier de pil? Wie zal het zeggen? B. Lever en lever-ki stagnatie. De lever is een van onze meest levensbelangrijke organen.

Op fysiek vlak is hij ‘ het huis van het bloed’. Bij actie stuurt hij het bloed naar de spieren en organen, bij rust wordt dat terug in de lever verzameld. Daarnaast regelt hij ook de bloedsamenstelling, het cholesterolgehalte, enz.

31 Bij de vruchtbare vrouw vindt de lever bij de menstruatiecyclus een kostbare bondgenoot. Door een ingenieus systeem kan hij overtollige afvalstoffen ‘droppen’ in het baarmoederslijmvlies en deze laten afvoeren via het menstruatiebloed. Donker en klonterig bloed wijst op een overbelaste lever. Dit systeem beschermt de vruchtbare vrouw tegen embolie en hart- en vaatziekten; . De dervingbloedingen in de pauzeweek van de pil bieden deze mogelijkheid niet of veel minder. Vandaar dat terecht gewaarschuwd wordt, ook door de klassieke geneeskunde, voor een verhoogd gevaar op klontervorming.

Op energetisch vlak stuwt de lever de energie omhoog en overal naar buiten. Daardoor is hij ook verantwoordelijk voor een gave huid, soepele spieren, goede ogen, een goed functionerend immuunsysteem en een vlotte spijsvertering. . Hij is de belangrijkste activator van de ki-stromen van alle andere organen, vooral van de longen, de maag, de milt en de galblaas. Een stroring in de lever-ki kans zich overal in het lichaam, in alle organen manifesteren. Door de opwaartse stuwkracht zijn de eerste duidelijk waarneembare symptomen meestal stijve schouders en nek, alsook maagoprispingen. De nadelen van de pil die je in hoofdstuk 4 kunt lezen, zijn volgens mij maar het topje van de ijsberg, de fysieke vaststellingen van de chaos die onzichtbaar groeide op energetisch vlak. Op emotioneel vlak is een goed functionerende lever het huis van een evenwichtige daadkracht en van stromende emoties die rechtstreeks in verband staan met gebeurtenissen hier en nu. Stagnerende lever-ki geeft geblokkeerde emoties, irritatie en woede, ongecontroleerde acties die hun oorzaak niet vinden in recente feiten, maar een explosieve uiting zijn van allerhande frustraties die soms jarenlang liggen gisten. Anderzijds kan onverwerkt – onuitspreekbaar - leed dat onbewust – soms al van in de kindertijd - ‘ op de lever blijft liggen’, de werking van dat orgaan bemoeilijken. Op spiritueel vlak is de lever het huis van het bewustzijn dat gekoppeld is aan materiele wereld. Een goede lever-ki geeft voldoende daadkracht om ons ware zelf in deze wereld de manifesteren. In de huidige jakkerende samenleving staat de vitale , subtiele , yinne lever-ki constant onder druk. Door hun yange structuur kunnen mannen – beter dan vrouwen - die spanningen afreageren door fysieke inspanningen ( soms agressie) maar ook door de geslachtsdaad met bijhorende coïtus. In dat geval wordt de liefdesdaad een middel om te onstressen en zadelen deze kille ‘ betrekkingen ‘ de vrouw op met de energetische ballast van haar partners onverwerkte emoties.

32 De vrouw is van nature uit ‘ontvangend’ en ‘ trasformerend’ . Ze ontvangt naast het positieve ook het negatieve van haar omgeving en haar partner. Zonder haar lichaamseigen vrouwelijke oestrogeen, die een belangrijke activator is van de opwaartse transformerende lever-ki , redt ze het niet om dat alles te laten stromen en terug los te laten. Juist nu, in de huidige hectische, yange tijd, stemt ze toe om deze prachtige bondgenoot te laten lamleggen door lichaamsvreemde stoffen. Bijna alle Westerse vrouwen kampen in mindere of meerde mate met lever-ki stagnatie. Ook zij de geen hormonen gebruiken. Weinigen sterven op gezegende leeftijd in het bezit van al hun vrouwelijke organen. Poliepen, cysten en tumoren - als fysieke manifestaties van geblokkeerde ki - vreten aan het vrouwenlichaam. Depressies prijken bovenaan op de lijst van de meest voorkomende ziekten. Is de vrouw zichzelf verloren? Welke rol speelt hier de pil? Wie zal het zeggen? Bron: diverse cursussen en seminaries, a.o? met David Briscoe zomer 2005. 6. 2 Een slimme meid begint op tijd. Jonge meisjes, kinderen van 12, 13 jaar slikken reeds de pil alsof het kraanwater was. De farmaceutische industrie promoot ‘ preventief pilgebruik’ vanaf het prille begin om ‘ verrassingen ‘ te voorkomen mocht de gelegenheid zich ‘plots‘ voordoen. Niemand lijkt echt stil te staan bij wat dit met hun nog onvolgroeide lichaam doet. Nog minder vraagt men zich af of seks op die leeftijd een evenwichtige groei naar volwassenheid bevordert of juist in de weg staat. Pubers hebben geen ouderlijke toelating nodig om de pil te nemen, een voorschrift van de huisarts volstaat. Voor de morning-after pil is zelfs dat overbodig. De schrik voor ongewenste tienerzwangerschappen stuurt die beslissing, ook al is het kind nog niet aan dergelijke experimenten toe. En daarbij, seks is plezant, waarom zou men het kind met oubollige moraal opzadelen.? Laat het maar genieten terwijl het nog jong is. Welke rollenmodellen worden tieners door ouders, opvoeders en media voorgehouden? Hoe groot is de sociale druk om hun eigen grenzen te (laten) overschrijden? ‘Het mag ( of moet? ) want ik neem de pil, ik ben al groot. Het kan geen kwaad, want ik word niet zwanger. Iedereen ‘doet’ het. Als ik niet toegeef, dan verlies ik mijn vriendje(s) en roepen ze “stomme trut! “ ‘ In Vlaanderen zegt ‘ slechts’ 16% van de 14^jarige meisjes als intiem geweest te zijn. In Groot- Brittaniie is dat 31%. Een groot deel ervan vrijt onveilig wat SOA betreft, dus met wisselende partners en zonder condoom.

33 ( Het Laatste Nieuws, 20-5/2006 – recent onderzoek van Sensoa) Tussen 14 en 21 jaar wordt bij de jongvolwassenen het astrale – emotionele lichaam gevormd. Dat houdt in dat ze op die jonge leeftijd amper beseffen waarmee ze bezig zijn en de emoties die daarmee gepaard gaan moeilijk een plaats kunnen geven. Hoe vrij is zo’n jong meisje dat de ‘pil’ neemt? Hoe vrij is een tienermoeder die na schooltijd haar baby ophaalt in de crèche? Hoe vrij is een kind dat op haar vijftiende toe is aan een derde abortus? Deze feiten zijn niet voorbehouden aan de sloppenbuurten van Manilla, het is een dagelijkse realiteit, ook in Vlaanderen. Stuurloze kinderen in een onbegrensde wereld, symptomen van een algemene sociale malaise? Wie zal het zeggen? 6.3

Hormonen in de menopauze

Vanaf ongeveer 45 jaar neemt de eicelproductie geleidelijk af. Tegelijk vermindert de productie van oestrogenen. Er wordt minder baarmoederslijmvlies opgebouwd en tussen 50 en 55 jaar houdt de menstruatie meestal op. De vrouw treedt een nieuwe levensfase binnen. De ‘vruchtbare moeder’ transformeert zich tot ‘ wijze grootmoeder’. Tegelijk met het verminderen van oestrogeen wordt ook de bescherming tegen osteoporose (ontkalking van de beenderen) en hart-en vaatziekten veel kleiner. Om problemen op dat vlak te voorkomen wordt soms HVT ( hormoonvervangende therapie ) aangeraden en dient men kunstmatige oestrogenen toe, hoofdzakelijk oestradiol. In een organisme dat van nature uit bezig is met de afbouw van oestrogenen, kan dat ernstige verstoringen teweeg brengen. Het lichaam weet geen raad met de opbouwende energie ervan. In het slechtste geval activeert de opbouwkracht van oestriadiol de groei van woekerende cellen en ontstaan vergroeiingen of tumoren in de baarmoeder of de borsten. De lever is overbelast met het omzetten van oestriadol tot het onschadelijke oestrion en met zorgen dat dit afgevoerd wordt. HVT wordt dan ook meer en meer in vraag gesteld. Bij een natuurlijke menopauze neemt de oestrogeenproductie in de eierstokken geleidelijk af en kan die nog doorgaan tot 12 jaar na de laatste eisprong. Verder worden ook oestrogenen geproduceerd door de bijnieren en het lichaamsvet die de tijd moeten krijgen om hun werking aan te passen aan de nieuwe levensfase. Een paar kilo’s aankomen in de overgangsperiode betekent dat de vetcellen een deel van de oestrogeenprocuctie aan het overnemen zijn. Dat betekent niet dat men naar

34 zwaarlijvigheid moet streven, want dat is nefast voor hart en bloedsomloop. Toch zijn extreme vetloze diëten ook niet aangeraden. Opvliegers en andere fysieke ongemakken zijn typisch voor westerse vrouwen. In Azië komt dat zelden voor. Het geheim schuilt in de fyto-oestrogenen (fyto = plant) , en vooral in 1 ondersoort, de iso-flavonen. Fyto –oestrognenen vind je in bijna alle verse groenten en fruit, volle granen, noten, pitten en zaden. De meest werkzame variatie, de iso-flavonen, komt voor in peulvruchten zoals linzen, soja , azukibonen en kikkererwten. Bacteriën in onze darmen zetten iso-flavonen om is stoffen met een oestrogene werking, al zijn ze zelf geen hormonen. Aziatische vrouwen krijgen dagelijks 20 tot 80 mg iso-flavonen binnen, een doorsnee Westerse vrouw amper 3 mg. Evenwichtige maaltijden kunnen veel (menopauze)problemen voorkomen.Zie hoofdstuk 3. Gebruik daarbij goede plantaardige koudgeperste olie ( let op het evenwicht tussen omega 3-6-9). Lijnzaad(olie) bevat een zeer hoge concentratie iso-flavonen. Dierlijke eiwitten zijn niet echt nodig. Wil je die toch, kies dan voor een beperkte portie ( vette) vis, kwark of karnemelk, verse ongezouten roomboter en af en toe een zacht gekookt ei. Veel vlees werkt verzurend en bevordert osteoporose en een verhoging van de cholesterol. Peulvruchten zijn volwaardige eiwitleveranciers. Koop zoveel mogelijk bio-producten. Deze zijn niet bestraald, niet genetisch gemanipuleerd en vrij van giftige pesticiden. Vooral in dat laatste kunnen xenooestrogenen schuilen. Dat zijn onnatuurlijke stoffen die op oestrogenen lijken en opgeslagen worden in het vetweefsel. Ze kunnen - zoals oestradiol – kankerverwekkend zijn. Samen met regelmatig bewegen, goed ademen en een dagelijkse portie zonlicht (of daglicht) kunnen overgangsproblemen tot een minimum beperkt worden.Een natuurlijke leefstijl is goed voor de lever-ki van geheel het gezin. Bron: Koken zonder opvliegers – Marilyn Glenville – Schuyt & Co isbn 90-6097-559-6

6.4

Een atoombom onder ons milieu

Dat zegt de Gentse professor Comhaire over de anticonceptiepiL De urine van vrouwen die de pil nemen zit vol met kunstmatig vrouwelijk hormonen die via het toilet in de waterlopen terechtkomen. Waterzuiveringsinstallaties kunnen dat niet tegenhouden. Vissen nemen het op waardoor gehele populaties vervrouwelijken. Dat proces is onomkeerbaar. ‘Vervrouwelijkte ‘ mannetjes die in zuiver water gezet worden krijgen hun mannelijke eigenschappen niet terug. Bij mensen zorgt dat voor enorme vruchtbaarheidsproblemen. Net als de vissen krijgt de mens het krachtige ethinylestadriol binnen via drinkwater en voedsel, vooral

35 met groenten die besproeid werden met oppervlaktewater. Dat kan bij vrouwen tot borstkanker leiden, bij jongens tot teelbalkanker, en bij mannen tot verminderde vruchtbaarheid en een slechte spermakwaliteit. Een toename van die problemen werd duidelijk vastgesteld sedert 1975. Als we zo doorgaan wordt alle leven op aarde vrouwelijk of onvruchtbaar. ( het laatste Nieuws 16-11-02)

Pil 'Zeer tegen mijn wil slik ik zondag, maandag, enzovoorts dat roze rondje dat mijn innerlijk verstoort, tegen mijn wil, maar met mijn wil, want als een kip heb ik dozijnen kinderen die ik niet leg, niet leggen wil.' Judith Herzberg 1967

Iedereen is vrij Om op elk moment Opnieuw en bewust Te kiezen

36 10. TOT BESLUIT Een verhaaltje voor het slapengaan over Koning Arthur, de trouwe ridder Gawain en de aartslelijke lady Ragnell. ( Lezen in bed is ook een uitstekend voorbehoedsmiddel. ) Bron: http://members.net4all.be/Morgaine_lefaye Op een van zijn vele avonturen raakte koning Arthur slaags met een onbekende sterke ridder. Na een spannend gevecht verloor Arthur de kamp. De overwinnaar wilde hem het leven sparen als hij binnen het jaar terugkwam met het antwoord op de vraag: ‘ What is that women most desire? ‘ Kon hij dat niet, dan zou hij alsnog gedood worden. Het jaar was bijna verstreken en nog had Arthur het antwoord niet gevonden. Omdat een ridder zijn erewoord nooit breekt, trok hij met bezwaard gemoed terug naar de plaats van de afspraak. Wanhopig mompelde hij voortdurend de vraag: ‘Wat is het waar vrouwen het meest naar verlangen?’ Aan de stadspoort sprak een afgrijselijk lelijke bedelares hem aan: ‘ Ik weet het, ‘ zegde ze, ‘ maar dan moet je me binnen de maand een man bezorgen die met me wil trouwen.’ Arthur stemde gretig toe en het antwoord luidde: ‘ That what all women desire mostly is their own way’. ‘ Dat waar alle vrouwen meest naar verlangen, is hun eigen weg’. Arthur leverde het juiste antwoord af en keerde triomfantelijk terug naar zijn slot. Maar nu had hij een ander probleem. Wie zou met die aartslelijke vrouw willen huwen? Uiteindelijk bood de trouwe ridder Gawain zich aan, om zijn meester uit verlegenheid te helpen. Na een sobere plechtigheid trok Gawain schoorvoetend naar de slaapkamer waar het afstotelijke wicht op hem wachtte voor de huwelijksnacht. ‘ Ik moet je iets bekennen, ‘ zegde ze, ‘ toen hij op de rand van het bed zat, ‘Eigenlijk ben ik een mooie maagd, maar door een vloek betoverd moet ik kiezen, ofwel ben ik mooi overdag en lelijk ‘s nachts, ofwel het tegenovergestelde. Wat heb jij liefst dat ik kies?’ Verscheurd door de keuze herinnerde Gawain zich het raadsel van Arthur en antwoordde ‘ She must have her own way and choose herself’ ‘ Ze moet het op haar manier doen en zelf kiezen.’ Verrukt van vreugde veranderde het lelijke mormel in een beeldschone vrouw, want Gawains woorden waren de juiste spreuk om de vloek weg te nemen. Nu kon ze altijd mooi zijn zowel overdag als ’s nachts. Gawain en lady Ragnell leefden nog lang en gelukkig. Vrouwen die hun eigen weg volgen, bewust kiezen met hun hart, Zijn mooi overdag, in hun yange kracht, Zijn mooi in de nacht, in hun yinne kracht. Mogen alle vrouwen in de wereld hun eigen weg kunnen gaan.

37

Dragende De vrouw draagt naar de zomer: je raapt bloesems in haar blik. Een heel leven schraagt de tover van dit geluk. Morgen scheuren de banden: het licht scheurt het donker stuk. Het leven leeft onveranderd: Bloesem bloem vrucht En rijprood worden haar handen boven de vrucht in haar schoot: Haar handen verlammen de angsten, maken het verlangen groot. Maar morgen… de donkere boten zorgen roeien zich bloot Ook de toekomst wordt opengestoten uit haar dragende schoot. De vrouw draagt naar de zomer, de vrouw draagt naar de dood. En het kind bloei van haar zomer woelt ook die droefheid bloot. Willy Spillebeen – Woorden in de stroom.

38

SOMA- KALENDER Yogareeksen met Moritoen Begeleid door Alberto Paganini

Dinsdag 20u – 21u30 Woensdag 20u – 21u30

Zomeryoga van 4 juli tot 13 september Brugge

Yoga/iedereen

Knokke

Yoga/iedereen

Start nieuwe reeksen in de week van 26 september. Niet in het schoolverlof. Maandag 19.30- 21 Kiddybips Yoga voor het hart 8 lessen 2/10 – 27/11 Dinsdag 9.15-10.45 Brugge 19 u -20.15 Brugge 10 lessen 26/9 5/12 20.15-21.45 Brugge 7 lessen 19/9 – 7/11 20.15-21.45 Brugge 4 lessen 14/11 – 19/12 Woensdag 14.30-16u Brugge 4 lessen 20/9 – 11/10 14.30-16u Brugge 7 lessen 18/10 – 6/12 16u – 17.30 Brugge 6 lessen 18/10 – 29/11 20.15-21.45 Knokke 10 lessen 27/9 – 6/12 Donderdag 19.30-21.30 Brugge 10 lessen 28/9 – 7/12 Plaats:

Yoga/ iedereen Ashtanga/ poweryoga flow Yoga/ iedereen yoga met twee en yogamassage

5 tibetanen Yoga voor het hart Yoga voor de rug Yoga/ iedereen

Yoga-academie/ jaarreeks / gevorderden

Knokke: CC Scharpoord, Meerlaan 32. Brugge: Moritoenhuis, Lange Vesting 112 Kiddybips: Baron Ruzettelaan 369, Brugge Inschrijven via Moritoen. BRUGGE 050/45.40.00 KNOKKE 050/ 51 38 83

39

ACTIVITEITENAGENDA ‘SPECIALS’ Zomer / Herfst 2006. Indien niet anders vermeld gaat de activiteit door in Brugge- Moritoenhuis. Augustus 4 tot 11

Yogaweek Château Frandeux, Ardennen

September 3 8 tot 10 23 vanaf 20u 28 – 19.30u 30 – 9.30u

Opendeurdag Moritoen met SOMA-infostand en demo-les.. Vision Quest – Vlaamse Ardennen. Navaratri Goddelijke Moeder: chanting met verhalen. Start nieuwe Soma-Moritoen yoga-academie /module 1 Ashtanga Series

Oktober 14 – 10u 21 – 9.30 u 27 – 19u 28 – 9u

Yogadag: yoga-academie - module 2 Ashtanga Series Avondsessie Manju Jois Klaverstraat 52 tot 1/11. 5-daagse workshop M. Jois. Klaverstraat 52

November 11 – 9.30u 12 – 10u

Ashtanga Series Yogadag: yoga-academie - module 2

December 2 – 9.30u 10 – 10u

Ashtanga Series Yogadag: yoga-academie - module 2

Vooraankondiging: Start nieuwe Poweryogaflow teachertraining in januari 07. Open dag bij Moritoen Zondag 3 september 2006 vanaf 14u. Alberto is aanwezig • 14u – 16u: infostand • 16u – 17u: toelichting yoga-academie – in apart zaaltje met diashow. • 17u15 – 17u45: demonstratieles Iedereen welkom.

40

YOGAWEEK ChÂteau de Frandeux Van 4 tot 11 augustus 2006 YOGA IN HARMONIE Op de mat en in de wereld Thuiskomen in een rustig landgoed bij bos en meer De harmonisering van de dynamische zonne-energie (pingala nadi) en het intuïtieve maan-bewustzijn (idanadi) is een belangrijke leidraad op weg naar persoonlijke en globale ‘healing’. In die week worden verschillende manieren voorgesteld om deze harmonie na te streven. niet alleen op de yogamat maar ook in het dagelijkse leven. Harmonie op de yogamat We proberen om evenwicht te brengen tussen die twee aspecten: • kracht zonder starheid, met een creatieve en spontane inbreng • flows ontwikkelen waar dynamiek en actie met klanken, afgewisseld met rustpauzes, in een ontspannen innerlijke toestand beoefend worden • stil zijn binnen de innerlijke en uiterlijke bewegingsgolf Hiervoor put Alberto uit diverse yogadisciplines zoals: hatha- , ashtanga-, dru yoga, pranayama. Er wordt naar een evenwicht gezocht tussen kracht, flexibiliteit en rust. Veel aandacht gaat naar het inzicht en het aanvoelen van hoe en in welke richting er ‘iets’ beweegt in ons eigen lichaam. Elke morgen van 7 tot 9u wordt een volledige first of second series Ashtanga yoga aangeboden, Mysore stijl, dwz iedereen op zijn eigen ritme met persoonlijke correcties en hulp. De yogalessen na het ontbijt zijn voor elk niveau toegankelijk en verrijkend. Ook naast de mat een harmonische week. Het is een uitdaging om yoga-ervaringen ook toe te passen in het leven van elke dag We maken o.a. kennis met • Natuurlijke voeding • Helende praktijken • Natuurbeleving • Mantra zingen

41 CHÂTEAU FRANDEUX Het prachtige Château Frandeux, direct aan een bron-meer gelegen en omringd door bossen en heuvels, is dé ideale plek voor een yogaweek. Een ruime salon en een grote eetzaal , beide met een menshoge openhaard bieden al het nodige voor een hartelijk samenzijn. Yoga kan beoefend worden in de zaal op de tweede verdieping of op het terras naast het meer. In de ruime keuken staat de moderne accommodatie ter beschikking van ons kookteam ( Tinne Tomme en medewerkers) dat smakelijke, dagverse en natuurlijke veganistische maaltijden zal bereiden. Alle slaapkamers zijn sfeervol ingericht en bieden een rustgevend uitzicht over de omliggende natuurpracht De prijzen variëren naargelang het comfort in de kamer; inclusief vol pension, lakens en handdoeken, alle cursussen en begeleidende nota’s., ook een facultatieve saunanamiddag. Vraag vrijblijvend de kamerlijst met prijzen.

PRAKTISCH Aankomst: vrijdag 4 augustus tussen 19 en 20u (avondmaal om 20u) Vertrek: vrijdag 11 augustus 10u ( na het ontbijt) Château de Frandeux - Rue des Pèlerins 4 5580 Frandeux België Basisprijs: 2 persoonskamer: € 690. Eenpersoonskamers € 780 Korting: - € 30 voor deelnemers aan de yoga-academie of aan vorige yogaweken Kamerreservatie via Bea B. 0032-478/769364 [email protected] Vraag een kamerlijst. Maak een keuze op de lijst, vraag of de kamer nog vrij is, neem een optie ( max. 7 dagen) en reserveer door storting van minstens € 100 bij SOMA vzw. Meer info en wegbeschrijving volgt na inschrijving. Carpoolen is mogelijk.

Info – inschrijvingen SOMA vzw Bergjesbos 18 B. 8310 BRUGGE Tel. & fax: 050- 36 49 36 E-mail: [email protected]

Bank: 001-2659385-12 IBAN BE 19001265938512 BIC GEBABEBB

42

VISION QUEST Onthaast, kom tot jezelf, ontdek opnieuw het wonder van de stilte, de magie van de natuurelementen en de weldaad van het ‘zijn’.

Na een inleidingseminarie verblijven we 48 uren, elk alleen bij een vuur, in stilte in de vrije natuur. Dat gaat gepaard met één of andere vorm van vasten (vasten met drinken, met fruit of met soep). Aansluitend volgt een ‘sharing’ van de ervaring en een afscheidsbijeenkomst. Wij werken in een kleine groep in een zeer geschikte en rustige plaats in de Vlaamse Ardennen. Practisch Van vrijdag 8 t/m zondag 10 september 2006. De plaats wordt bij inschrijving bekend gemaakt. Bijdrage: 90 EUR Begeleiding: Alberto. Inschrijven en info: Soma vzw: 050/36 49 36

CHANTEN DOOR DE NACHT Moeder Aarde Navaratri Zaterdag 23 september om 20u We chanten mantra’s voor de moedergodin en vertellen verhalen uit de Indische volkscultuur. Bij voldoende interesse zingen we tot na middernacht. Weggaan kan in de pauzes rond 22u en 24u. Iedereen welkom. Geen voorkennis vereist.

Waar: Moritoenhuis, Lange Vesting 112, 8200 Brugge Wanneer: zaterdag 23 september vanaf 20u. . Bij voldoende interesse tot na middernacht. Pauzes rond 22u en 24u. Begeleiding: Alberto en Bruno. Vertellingen Bea. Bijdrage: € 10. Thee inbegrepen. Aanmelden: liefst een seintje vooraf uiterlijk de dag zelf om 16u. 0478/769364 [email protected] Betalen kan ter plaatse.

43

ZOMERYOGAREEKSEN IN BRUGGE EN KNOKKE Deze reeksen richten zich tot iedereen. De oefeningen zijn gebaseerd op verschillende yogadisciplines en worden op diverse aangepaste niveaus aangeboden. Ze zijn een haalbare uitdaging voor zowel beginnende als meer gevorderde deelnemers. De les wordt afgerond met een korte ademhalingssessie (pranayama), soms een meditatie en altijd een zalige diepe ontspanning. Iedereen die door regelmatig oefenen, fit, gezond, sterk, bewust en alert maar tegelijk ook ontspannen en rustig door het leven wenst te gaan, kan terecht in deze reeksen. Yoga beoefent men best met een lege maag. Dinsdagavond van 4 juli tot 12 september 2006 van 20u tot 21.30 Brugge: Moritoenhuis, Lange Vesting 112 Woensdagavond van 5 juli tot 13 september 2006 van 20u tot 21.30 Knokke, Scharpoord, Meerlaan 32 Bijdrage: € 7 De lessen kunnen apart gevolgd worden en ter plaatse per keer betaald. Liefst aanmelden bij Moritoen. 050/45.40.00

ASHTANGA YOGA: FIRST – SECOND SERIES Een intensieve work-out voor lichaam, adem en geest.

In de Ashtanga yoga series vloeien gedurende een kleine twee uur asana’s en vinyasa in elkaar over, ondersteund door de ujiaij- ademhaling en de bhanda’s. Sleutelwoorden: dynamiek, focus, alertheid, stroming en intensiteit. Elke cel in het lichaam wordt goed doorbloed en geënergetiseerd. Na de series volgt een weldoende ontspanning. Iedereen die vertrouwd is met yoga, én over een goede energetische en fysieke conditie beschikt, is welkom. Bij twijfel, contacteer Alberto: 050-36.49.36. Wanneer:, zaterdagen 30/09 – 21/10 - 11/11 – 2/12/2006 van 9.30 tot 12u Waar: Moritoenhuis, Lange Vesting 112, 8200 Brugge Begeleiding: Alberto Paganini Bijdrage: € 15 per sessie. Inschrijven: Moritoen 050/45.40.00 [email protected]

44

SOMA-MORITOEN YOGA-ACADEMIE 2006- 2007 Jaarcursus (september ’06 - juni ’07) Voor al wie al enige ervaring heeft en zich in yoga wenst te verdiepen. Dit eerste jaar van de yoga- academie is het eerste deel van een vierjarige yogaopleiding. Vanaf het derde jaar kan u zich, indien gewenst, verder vormen tot yogaleraar. De yoga-academie staat ook open voor personen die geen yogales wensen te geven maar die een solide persoonlijke yogabeoefening willen ontwikkelen. Deze cursus is intensief en vraagt discipline. Hieronder volgen al enkele thema’s uit deze jaarcursus. Meer informatie, inzicht in het cursusmateriaal, foto’s van de vorige yogaacademie en antwoord op uw vragen ontvangt u tijdens onze open dag op zondag 3 september 2006, of direct bij Alberto: soma@ freegates.be – tel: 050/364936 Alberto Paganini is yogaleraar, dr. in de filosofie en rebirther. Hij bestudeerde meer dan 18 jaar yoga in diverse landen (India, USA, Italië, Duitsland). Hij heeft over de jaren heen een eigen stijl van lesgeven ontwikkeld waarbij hij rekening houdt met het individuele ritme en ‘zijn’ van elke leerling.

Praktisch Module 1 Op donderdagavond van 19.30u tot 21.30u. Vanaf 28/9/06 Bijdrage; € 475

Module 2 Eénmaal per maand een hele dag van 10 tot 17u30 14 oktober, 12 november, 10 december 2006, 27 januari, 4 maart, 21 april, 19 mei en 17 juni 2007. Bijdrage: € 520 Voor de yogalerarenopleiding dient u beide modules te volgen. Als u hiervoor opteert krijgt u een korting van 10%. Plaats: Moritoenhuis, Lange Vesting 112, 8200 Brugge Info en inschrijven via Moritoen 050/45.40.00 [email protected]

45 Programma yoga- academie * Asana's (yogahoudingen): gedetailleerde en intensieve beoefening met opbouwende moeilijkheidsgraad volgens individuele capaciteiten. * Pranayama (ademhalingsoefeningen): leren Prana (energie) op te wekken, te verspreiden en te harmoniseren door een bewust gebruik van de ademhaling. Verschillende technieken leren en beoefenen. * Mantra en Japa Yoga: klank-energie ervaren. Leren van oeroude klassieke Sanskriete Mantra's en gebruiktechnieken. * Chanting: Mantra's en Bhajans zingen. Samen leren zingen en ev. spelen van spirituele Indische gezangen. Experimenteren met klanken en effecten op charta’s, emotie en geest. * Meditatietechnieken leren en ervaren. * Vedanta filosofie: basiskennis over het universum en het leven, het Zelf en de Waarheid, Karma en Reïncarnatie, de 5 lichamen van de mens, nadi's (energiebanen) en Chakra's (energiecentra) volgens de Indische filosofie. (vooral uit de Bhagavad Gita en de Yoga Sutra’s van Patanjali) * Gezonde natuurlijke voeding: basisinformatie over effecten van verschillende voedingsstoffen op lichaam en geest, praktische tips. * Yoga Kriya's en Bandha's: reinigingstechnieken. * De vijf elementen: vuur, aarde, water, lucht en ether. Basisprincipes, beoefening en praktische tips om in het westerse dagelijkse leven te integreren. * Leren yogales geven (pas vanaf het 3e jaar yoga-academie).

46

WORKSHOP ASHTANGA/POWER YOGA MET MANJU JOIS Brugge 27 oktober – 1 november 2006 Manju, toptrainer en zoon van Sri K. Patthabi Jois (grondlegger en ’vader’ van de hedendaagse Ashtanga yoga), komt in de herfstvakantie 2006 opnieuw naar Brugge. Manju Jois geeft nu al meer dan veertig jaar les over de hele wereld. Zijn aanpak is geworteld in de eeuwenoude traditie van yoga, die asana’s, pranayama, chanting en meditatie combineert. Het verbinden van deze elementen helpt de yogabeoefenaar om één te worden met zichzelf. Manju begeleidt, verbetert, ondersteunt, telt de ademhalingen en geeft het ritme van de oefeningen aan. Het is verbazingwekkend hoe de deelnemers na een paar dagen in houdingen komen die daarvoor onmogelijk leken. Voor elke houding zijn aanpassingen voorzien, zodat iedereen ze op zijn eigen niveau kan uitvoeren. Link: www.manjujois.com

Vrijdag 27 oktober: avondsessie 19 tot 22 uur. Deze sessie staat los van de workshop en kan apart gevolgd worden Prijs: €35 Zaterdag 28 oktober tot woensdag 1 november: vijf dagen workshop

9 tot 14 uur ( met pauze) : Ashtanga yoga, reeksen en houdingen ( first en second series). Pranayama en reciteren van mantra's. Het programma kan nog licht wijzigen Hogeschool West-Vlaanderen, Departement Lerarenopleiding, Sint-Jorisstraat 71. De sportzaal is te bereiken via de Klaverstraat 52. Prijs: € 399

Bank: 001-2659385-12 IBAN BE 19001265938512

BIC GEBABEBB

Meer info bij Alberto 050/ 36 49 36 [email protected] www.yogasoma.be Hulp bij het vinden van logies: Bea Boomgaert [email protected] 0032/50/27 99 27

47 Inhoudsoverzicht Somaboekjes Winter 1999 tot en met lente 2006. Kostprijs vorige nummers:2 EUR per stuk ( + verzendingskosten) De 25 vorige nummers + themanummer 1 : €45 (gratis opgestuurd) z = zomer, h = herfst, w = winter, l = lente Energie-ademen l 05 p 40 Vit. B12 deel 2 w 99 - w 01 – l 01 z 05 p 38 Bezonnen zonnen Introductie h 05 p 44 Yoga aan tafel w 99 p 7 Doel en levenstaak Soma w 06 p 40 Verkoudheid en griep w 99 p 8 Historiek, naamverklaring Yoga Informatie Soma w 99 p 15 Doel l 00 p 3 Soma, genezende kracht l 00 p 7 Het achtvoudige yogapad. h 00 p 3 De waarde van de stilte w01 p 19 Algemene richtlijnen w 01 p 3 Nieuwe taken van/ensheid.. Asana’s - Reeksen l 01 p 3 Mijmeringen /geboorte l 01 p 15 Utkatasana z 01 p 3 Bag. Gita /Westers gezin z 01 p 25 Adhomukkha svanasana h 01 p 3 Hier en nu’-zijn bij het vuur z 01 p 14 Utkatasana II w 02 p 4 Tijden v grote verandering h 01 p 16 Ardha Matsyendràsana l 02 p 3 Licht w 02 p 26 Parvritta Trikonasana z 02 p 3 Het licht zelf / allerhoogste w 02 p 19 Gezonde rug: rol / boog. h 02 p 3 Crisis /roeimogelijkheden w 03 p 17 De 5 Tibetanen w 03 p 3 Yoga van het hart l 03 p 11 Hoofdstandbankjes l 03 p 3 Shanti, vrede z 03 p 24 De zonnegroet z 03 p 3 Ontspanning h 03 p 19 De groet aan de maan. h 03 p 3 Zelfkennis- zelfheling. w 04 p 16 De groet aan de aarde w 04 p 3 Psychische yoga-anatomie l 04 p 28 Zonnegroet (ashtanga) l 04 p 3 Tijd voor yoga z04 p 29 Salamba Sarvangasana z 04 p 3 Yoga in de moderne tijd. h 04 p 19 Matsyanasa (vis) h 04 p 3 Ruimte-vitaliteit-vrijheid... w05 p 22 Halasana (ploeg) w 05 p 3 Ademen l 05 p 29 Prasarita Padottanasana l 05 p 3 Tsunami/kansen z 05 p 33 Marichyasna C z 05 p 3 Yoga /transformatietijd h05 p 29 Buddha Konasana –vlinder h 05 p 3 Yoga in harmonie w06 p 31 Paschimottanasana w 06 p 3 Leven= vreugdevolle dans l06 p 28 Pranayma reeks A l 06 p 3 Een uitdagende tijd Chakra’s Voeding l02 p 14 Chakra’s, wielen energie l 00 p 33 Suiker l 02 p 15 Anahata: het hartchakra h 00 p 41 Overmatig vleesverbruik l 02 p 21 Twaalfbladige lotusbloem w 01 p 38 Bourgondisch veganisme z 02 p 17 Vishuddi: het keelchakra l 01 p 41 Dierlijke prod. =schadelijk h 02 p 11 Ajna: het voorhoofdchakra l 01 p 43 Melk en zuivel w 03 p 11 Chakraoverzicht z 01 p 39 Ziekte en gezondheid 1 03 p 24 Mooladhara: wortelchakra h 01 p 43 Immuniteit.. z 03 p 18 Svadisthana: d.1 l 02 p 36 Vasten en zuiveren h 03 p 27 Svadhistana d. 2 z 02 p 31 Alcohol? w04 p 19 Manipura zonnevlecht h. 02 p 33 Koffie z 04 p 37 Sahasrara Kruinchakra d. 1 l 03 p 36 Roken h 04 p 27 Sahasrara Kruinchakra d. 2 z 03 p 39 Stoppen met roken. Yogapad h 03 p 35 Verslavingen. d.1 l 05 p 32 Deel 1 Inleiding w 04 p 35 Verslavingen d 2 z 05 p 24 Deel 2 Yama l 04 p 39 Schoonheid h05 p 29 Niyama h 04 p 33 Ijzer, bloedarmoede-vitalteit w 06 p 21 Asana w 05 p 33 Vit. B12 deel 1 l06 p 21 Pranayama