SOCIAAL ASPECT VAN ZWANGERSCHAP EN GEBOORTE
10 augustus 2015 - Depotnummer D/2013/4112/11
INHOUDSTAFEL WETTELIJKE BESCHERMING VAN HET MOEDERSCHAP
3
- BESCHERMING TEGEN ONTSLAG
3
- OPSCHORTING VAN OPZEGGING
3
- BESCHERMING OP HET WERK
3
- PRE- EN POSTNATAAL VERLOF OF MOEDERSCHAPSRUST VOOR WERKNEEMSTERS
4
- VERGOEDINGSREGELING PRE- EN POSTNATAAL VERLOF VOOR WERKNEEMSTERS
5
- MOEDERSCHAPSRUST VOOR ZELFSTANDIGEN
6
- MOEDERSCHAPSRUST VOOR WERKLOZEN
6
- DIVERSE TEGEMOETKOMINGEN
6
KENNISGEVING EN AANGIFTE VAN DE GEBOORTE
8
- KENNISGEVING
8
- AANGIFTE
8
- AFSTAMMING
8
¨
10
FINANCIELE VOORDELEN - GEZINSBIJSLAGEN
10
- BORSTVOEDINGSPREMIE
11
- TUSSENKOMST KOSTEN (NA) GEBOORTE
11
BESCHERMING VAN HET GEZIN
2
12
- IN DE PRIVÉSECTOR
12
- IN DE OPENBARE SECTOR
14
- WERKLOZEN
14
- ZELFSTANDIGEN
14
- HULP BIJ DRIELING
14
- ANDERE DIENSTEN
14 Kind en Gezin
WETTELIJKE BESCHERMING VAN HET MOEDERSCHAP BESCHERMING TEGEN ONTSLAG
BESCHERMING OP HET WERK
De wet beschermt de zwangere werkneemster tegen ontslag
Bepaalde ongezonde werkzaamheden zijn verboden voor
vanaf het ogenblik dat de werkgever op de hoogte is van
zwangere werkneemsters of voor werkneemsters die
haar zwangerschap tot 1 maand na het postnataal verlof
borstvoeding geven. De wet zelf somt een aantal verboden
(de periode van acht weken waarin je de verlofdagen van
werkzaamheden en werkomstandigheden op, zoals bv. de
postnatale rust moet opnemen inbegrepen).
blootstelling aan lawaai, hoge temperaturen, scheikundige
Gedurende deze periode mag de werkgever geen einde
stoffen, mechanische trillingen, gevaar voor besmetting en
maken aan je arbeidsovereenkomst, behalve om dringende
het dragen van zware lasten gedurende de laatste
redenen of om redenen die vreemd zijn aan de lichamelijke
3 maanden van de zwangerschap.
toestand als gevolg van de zwangerschap of van de bevalling, bv. diefstal, economische redenen, enz.
Deze werkneemsters mogen evenmin arbeid verrichten
De werkgever moet bewijzen dat zulke redenen voorhanden
die voor hen of hun kind gevaarlijk is ten gevolge van de
zijn. Je kan je werkgever ook verzoeken om je van de reden
bijzondere omstandigheden van het werk en die eigen
van het ontslag schriftelijk in kennis te stellen.
zijn aan het bedrijf of de gezondheidstoestand van de werkneemster. In deze laatste gevallen stelt de bedrijfsarts
Je hebt er dus belang bij je werkgever zo vroeg mogelijk
vast of een bepaalde arbeid gevaarlijk is. Als dat zo is, moet
in te lichten, bij voorkeur door middel van een medisch
de werkgever, indien mogelijk, de werkneemster een ander
attest, per aangetekend schrijven of door persoonlijke
werk in de onderneming geven.
overhandiging (voor ontvangst getekende kopie). Je bent verplicht dit te doen uiterlijk 7 weken vóór de vermoedelijke
Is dit onmogelijk, dan heb je recht op vergoed profylactisch
bevallingsdatum (9 weken bij een meerling). Je vindt het
verlof tijdens de periode waarin je niet mag werken tot in
nodige formulier in het zwangerschapsboekje. Je kan dit
principe de aanvang van het tijdvak van moederschapsrust.
door je arts of vroedvrouw laten invullen. Als je werkgever
Informeer bij je werkgever of ziekenfonds.
je tijdens deze periode van zwangerschapsbescherming toch ontslaat zonder grondige reden, moet hij vergoedingen
In elk bedrijf waar vrouwen werken, moet systematisch en
betalen.
preventief een algemene risico-evaluatie gebeuren (zelfs wanneer er geen zwangere werkneemsters zijn).
OPSCHORTING VAN OPZEGGING
Concreet zal in elk individueel geval risicovolle arbeid
Indien je betrekking officieel wordt opgezegd vóór of tijdens
moeten treffen.
beoordeeld moeten worden en zal de werkgever maatregelen
het zwangerschapsverlof, wordt de opzeggingstermijn opgeschort gedurende de wettelijke arbeidsonderbreking
Deze maatregelen kunnen zijn:
van 15 weken. Indien jij zelf je betrekking opzegt bij je
--
werkgever, loopt de opzeggingstermijn wel door gedurende de periode van de wettelijke arbeidsonderbreking.
tijdelijke aanpassing van arbeidsomstandigheden of –tijden;
--
aanpassing van de arbeid zelf (overplaatsing);
--
tijdelijke schorsing van de arbeidsovereenkomst (of
Wel moet je ervoor oppassen dat je gedurende de
vrijstelling in geval van statutaire aanstelling).
zwangerschap geen overeenkomst ondertekent waarbij
Na deze risicoperiode loopt de tewerkstelling gewoon voort.
je ermee instemt de arbeidsovereenkomst te beëindigen met onderlinge toestemming vóór het einde van de
Moederschapsbescherming op het werk houdt tevens
zwangerschapsrust, want in dat geval verlies je mogelijk
in dat de zwangere vrouw niet verplicht kan worden tot
het recht op gewaarborgd loon, op de uitkering van de
nachtarbeid (dat is tussen 20 uur en 6 uur) gedurende
ziekteverzekering, enz.
acht weken vóór de vermoedelijke bevallingsdatum.
Informeer je hierover bij je ziekenfonds.
Dit kan uitgebreid worden tot andere periodes tijdens de zwangerschap of tot maximaal vier weken na de
3
Kind en Gezin
moederschapsrust, als een medisch attest dit aantoont.
dagen verlof nemen. Deze omzetting moet gebeuren in
Ook hier kan de werkneemster dan tijdelijk overgeplaatst
functie van je werkrooster.
worden naar de dagploeg of wordt de uitvoering van de arbeidsovereenkomst tijdelijk geschorst. Deze bescherming
De verplichte postnatale rust start op de dag van de
geldt zowel voor zwangere vrouwen als voor moeders tijdens
bevalling tenzij je nog hebt gewerkt (of het werk nog hebt
de borstvoedingsperiode en dit zodra zij de werkgever van
aangevat) op de dag van de bevalling. In dit laatste geval
hun toestand op de hoogte brengen.
start de postnatale rust de dag na de bevalling.
Zwangere vrouwen mogen evenmin overwerk presteren,
Al biedt de wet de mogelijkheid om 5 weken van het
d.w.z. niet langer werken dan 9 uur per dag of 40 uur
prenataal verlof toe te voegen aan de 9 weken postnataal
per week of boven de grens van wekelijkse arbeidsduur
verlof, bedenk dat voldoende rust voor je bevalling ook nodig
vastgesteld door CAO voor sector of onderneming. In elk
is. Het maakt je niet alleen lichamelijk fitter, maar biedt ook
geval mag de arbeidsduur nooit meer dan 11 uur per dag en
ruimte om je (in gedachten) voor te bereiden op de bevalling.
nooit meer dan 50 uur per week bedragen (bv. in geval van
Bovendien toonde onderzoek aan dat onvoldoende rust
arbeid in opeenvolgende ploegen en overwerk). Indien je
vóór de bevalling onder meer kan leiden tot een lager
hierover vragen hebt stel je deze best aan je werkgever of
geboortegewicht, een toegenomen kans op vroeggeboorte
vakbond.
en een verminderde doorbloeding van de moederkoek met gevolgen voor de algemene ontwikkeling en gezondheid van je kindje na de geboorte.
De zwangere werkneemster heeft ook het recht om afwezig te zijn van het werk voor zwangerschapsonderzoek indien dit buiten de werkuren onmogelijk is. Ze moet de
Meerlingen
werkgever hiervan vooraf verwittigen en achteraf een
Bij een meerlingzwangerschap heeft de moeder recht op
medisch attest afgeven.
8 weken prenataal verlof (i.p.v. 6 weken), waarvan eveneens 1 week verplicht. Deze 2 extra weken worden aan dezelfde regels onderworpen als de overige 6 weken. Zo kunnen er in
PRE- EN POSTNATAAL VERLOF OF MOEDERSCHAPSRUST VOOR WERKNEEMSTERS
het geval van een meerlingzwangerschap 7 weken van het
Duur
verlof genomen worden. In totaal kan de meerlingmoeder
--
dus 19 weken moederschapsrust nemen.
Prenataal verlof (of zwangerschapsverlof) van 6 weken, waarvan 1 week verplicht.
--
prenataal verlof worden verschoven tot na het postnataal verlof. Bovendien kunnen nog 2 extra weken postnataal
Postnataal verlof (of bevallingsverlof) van 9 weken
Vervroegde en late bevalling
verplicht.
Als je vroeger bevalt dan verwacht, vooraleer je in moederschapsrust was gegaan en dus ‘te lang’ bleef werken,
Een week voor de vermoedelijke bevallingsdatum mag je
verlies je die dagen van de verplichte week prenataal verlof.
niet meer gaan werken. Dit betekent dat je maximaal
Je behoudt wel het recht op de overige 5 weken prenataal
5 weken kan overdragen naar het postnataal verlof. Indien
verlof (7 weken bij een meerling) die dan na de bevalling
je het postnatale verlof van 9 weken met nog ten minste
kunnen worden opgenomen. Heb je al de 6 weken (8 bij
twee weken kan verlengen, dan kan je deze laatste 2 weken
een meerling) prenataal verlof genomen en besluit je baby
omzetten in verlofdagen van postnatale rust.
later dan gepland ter wereld te komen, dan wordt het verlof verlengd met die extra dagen (tot aan de bevalling). Na de
Deze 2 weken slaan dus op prenataal verlof dat kan worden
bevalling heb je hoe dan ook recht op 9 weken postnataal
overgedragen. Deze verlofdagen kan je opnemen in de acht
verlof met moederschapsuitkering (zie verder).
weken die volgen op de hervatting van het werk.
4
Ten laatste 4 weken vóór het einde van de verplichte periode
Opname van het kindje in het ziekenhuis
van postnatale rust (= 9 verplichte weken), moet je hiervoor
Als de baby meer dan 7 dagen, te rekenen vanaf de
je werkgever schriftelijk op de hoogte brengen van de wil
geboorte, in het ziekenhuis moet opgenomen blijven, kan
tot omzetting en de planning. Zo kan je het werk geleidelijk
de moederschapsrust verlengd worden met een duur gelijk
hervatten en bijvoorbeeld enkele dagen werken en enkele
aan de opnamedagen van de baby, die de eerste 7 dagen
Kind en Gezin
overschrijdt. Deze verlenging kan tot maximaal 24 weken.
A. Overlijden
De moederschapsrust blijft dus ononderbroken doorlopen.
Hier is de duur van het vaderschapsverlof voor de vader ten
Bijvoorbeeld, blijft de baby vanaf de geboorte 21 dagen in het ziekenhuis, dan wordt de moederschapsrust verlengd met 14 dagen (21-7).
hoogste het gedeelte van het moederschapsrust dat nog niet is opgenomen door de moeder. Indien de werknemer het verlof wenst op te nemen, moet hij zijn werkgever
De bescherming tegen ontslag blijft lopen tot 1 maand na de volledig opgenomen postnatale rust. Bij je werkhervatting moet je aan je werkgever een medisch attest afgeven waaruit blijkt dat het kind opgenomen blijft in het ziekenhuis na de eerste 7 dagen vanaf zijn geboorte en met vermelding van de duur van de opname. Vraag meer informatie bij je ziekenfonds.
hiervan op de hoogte brengen binnen zeven dagen volgend op het overlijden van de moeder, met vermelding van de aanvangsdatum van het verlof en de vermoedelijke duur van de afwezigheid.
B. Ziekenhuisopname In dit geval gelden de volgende voorwaarden: --
de achtste dag na de geboorte van het kind;
Ziekte Als je in de 6 weken (8 bij een meerling) vóór de bevalling ziek wordt, wordt dit aangerekend als prenatale rust. Deze periode kan dus evenmin overgedragen worden naar de postnatale rust. Dit geldt niet steeds voor het personeel van overheidsdiensten. Informeer bij je werkgever.
--
de baby moet het ziekenhuis verlaten hebben;
--
de opname van de moeder moet langer duren dan 7 dagen.
Het vaderschapsverlof neemt een einde op het ogenblik dat de moeder het ziekenhuis verlaat of uiterlijk bij het verstrijken van het niet opgenomen deel van de
Als je ononderbroken arbeidsongeschikt was door ziekte of een ongeval tijdens de zes weken die de bevalling
moederschapsrust. Ook hier dient hij de werkgever ervan op de hoogte te brengen vóór de aanvang van het vaderschapsverlof en
voorafgaan (of acht weken bij de geboorte van een meerling), dan kan de nabevallingsrust op je uitdrukkelijke verzoek met één week worden verlengd. In dat geval moet je je arbeidsongeschiktheid kunnen aantonen met een medisch attest van je behandelend arts.
moet hij de aanvangsdatum en de vermoedelijke duur van de afwezigheid vermelden.
C. Cumul- en voorrangsregeling Het vaderschapsverlof kan slechts eenmaal opgenomen
Verlies van een kind
worden voor één en hetzelfde kind. De wet voorziet
Bij verlies van een kind vanaf een zwangerschapsduur van
geboorteverlof.
180 dagen heb je ook recht op het pre- en postnataal verlof.
Vaderschapsverlof bij overlijden of ziekenhuisopname van de moeder Wanneer de moeder overlijdt of in het ziekenhuis moet blijven, kan:
in een voorrangsregeling. Deze is dezelfde als bij het
VERGOEDINGSREGELING PRE- EN POSTNATAAL VERLOF VOOR WERKNEEMSTERS Algemeen
--
ofwel de vader
--
ofwel de meeouder (hier de meemoeder)
--
ofwel de samenwonende partner van het heterokoppel
De moederschapsuitkering voor werkneemsters, ongeacht
die het kind niet wettelijk erkent de resterende
hun contractuele positie, wordt georganiseerd in het kader van de ziekteverzekering. Daarom is het van belang om alle relevante informatie tijdig door te geven aan je
moederschapsrust opnemen.
ziekenfonds. We raden je aan contact op te nemen met je
De afstammingsband met het kind moet wel officieel vaststaan en de vader moet in dienstverband werken. In deze gevallen treedt de vader dan in de plaats van de moeder wat betreft het verlof en de bescherming tegen
ziekenfonds uiterlijk vanaf het moment dat je je bevindt in de 6 weken die de bevalling voorafgaan en in ieder geval vóór de start van je moederschapsrust.
ontslag.
5
het vaderschapsverlof kan pas een aanvang nemen vanaf
Kind en Gezin
Overheidspersoneel
DIVERSE TEGEMOETKOMINGEN
Vastbenoemde overheidsambtenaren ontvangen hun volledig loon van de overheid gedurende de moederschapsrust. Deze periode geldt als dienstactiviteit.
Verlenging postnataal verlof om borstvoeding te geven Soms is het ook mogelijk het postnataal verlof te verlengen
MOEDERSCHAPSRUST VOOR ZELFSTANDIGEN
om borstvoeding te geven. Informeer bij je werkgever.
Als zelfstandige kan je aanspraak maken op maximum
Er zijn twee soorten borstvoedingsverlof voor
8 weken moederschapsrust (9 weken in geval van een
werkneemsters die onder de sociale zekerheid vallen:
meerling). Hieraan zijn een aantal voorwaarden verbonden.
--
het zogenoemde ‘profylactisch’ borstvoedingsverlof,
De moederschapsrust bestaat uit een ‘verplichte’ periode
dat om medische redenen wordt opgelegd (bv. in
en een ‘niet-verplichte’ periode. Je moet verplicht 3 weken
bepaalde werkomstandigheden, als het normale werk
nemen: één week voor en twee weken na de bevalling. De
omwille van borstvoeding niet kan hervat worden). Je
overige 5 weken (of 6 weken bij een meerling) kan je
ontvangt hiervoor via het ziekenfonds een uitkering voor arbeidsongeschiktheid.
naar keuze opnemen in periodes van 7 kalenderdagen en dit vanaf drie weken tot zeven dagen voor de bevalling en
--
het borstvoedingsverlof dat je individueel wordt toegestaan (een gunst, geen recht) door de
vanaf de derde week tot 23 weken na de geboorte.
werkgever of waarop je recht hebt op grond van een De moederschapsuitkering wordt door het ziekenfonds
collectieve arbeidsovereenkomst (CAO). Dit is een
betaald.
soort onbezoldigd verlof en is qua duur afhankelijk van de gemaakte afspraak of van de inhoud van de CAO.
Als je kindje na de geboorte nog minstens een week
Hiervoor kent de sociale zekerheid het systeem van de
in het ziekenhuis moet blijven, kan je vragen om je
‘voortgezette verzekering’, om in orde te blijven met de
moederschapsrust met nog een aantal weken (maximum 24)
ziekteverzekering en -bijdragen. Dit is het behoud van
te verlengen. Die verlenging komt overeen met het aantal
het recht op geneeskundige verzorging ondanks het feit
volledige weken hospitalisatie van je pasgeboren kind.
dat men geen arbeidsprestaties verricht. Hiertoe moet de werkneemster een speciale bijdrage betalen alsook een attest van de werkgever voorleggen waarin de periode
Informeer voor de bevalling bij je ziekenfonds.
van schorsing van de arbeidsovereenkomst wordt vermeld. Voor borstvoeding kan dit toegepast worden tot het einde van de 5de maand na de bevalling.
MOEDERSCHAPSRUST VOOR WERKLOZEN De uitkeringsgerechtigde werkloze moet de dienst voor
Borstvoedingspauzes op het werk
arbeidsbemiddeling van de RVA op de hoogte brengen, zodat
Op grond van een CAO heeft elke werkneemster recht om
bij een eventueel werkaanbod met haar toestand rekening
een- of tweemaal per dag gedurende een halfuur het werk
kan worden gehouden. De werkloze heeft recht op een
te onderbreken voor het geven van borstvoeding of voor het
prenataal verlof van 6 weken (waarvan 1 week verplicht) en
afkolven van moedermelk. Het aantal pauzes waarop men
een postnataal verlof van 9 weken (verplicht).
recht heeft, hangt af van het aantal uren dat men die dag
De 5 weken niet verplicht op te nemen voor de bevalling kan
presteert (2 pauzes van een halfuur voor een werkdag van
je opnemen na het postnataal verlof. Als werkloze ontvang
minimaal 7.30 uur of naar keuze 1 pauze van een uur;
je een uitkering.
1 pauze van een halfuur voor een werkdag van 4 uur tot 7.30 uur). De werkgever moet dan zorgen voor een goed verwarmde en goed verluchte ruimte waarin de werkneemster borstvoeding kan geven of kan afkolven.
6
Kind en Gezin
Dit recht op borstvoedingspauzes geldt tot maximaal 9 maanden na de geboorte. Maandelijks is er een attest van de arts of van het consultatiebureau van Kind en Gezin nodig. De werkgever is geen loon verschuldigd, maar de werkneemster heeft recht op een uitkering van het ziekenfonds. Neem contact op met je werkgever of vakbond voor meer informatie.
Voor alle zwangere vrouwen Tijdens de laatste 4 maanden van je zwangerschap heb je het recht om met een tweedeklaskaartje met de trein in eerste klas te reizen zonder bijkomende kosten, mits je een medisch attest met de vermoedelijke bevallingsdatum kan voorleggen. Een blanco attest kan je vinden in het zwangerschapsboekje.
7
Kind en Gezin
KENNISGEVING EN AANGIFTE VAN DE GEBOORTE KENNISGEVING
AFSTAMMING
Van elke geboorte moet kennis worden gegeven aan de
Familienaam
ambtenaar van de burgerlijke stand. De verplichting van
De afstamming van moederszijde wordt vastgesteld door
kennisgeving rust op de volgende personen:
de vermelding van haar naam in de geboorteakte. De
--
in geval van bevalling in een kraamkliniek: op de persoon
vermelding van de naam van de moeder in de geboorteakte
die de leiding heeft of op zijn afgevaardigde;
is verplicht want anoniem bevallen is in België onmogelijk.
in de andere gevallen: hetzij op de arts of vroedvrouw
Hierdoor staat in principe de afstamming van moederszijde
hetzij op andere personen die bij de bevalling aanwezig
voor alle kinderen vast. Indien de naam van de moeder toch
waren of bij wie de bevalling plaatshad.
zou ontbreken op de geboorteakte of indien de akte zelf
--
De ouders zelf zijn niet onderworpen aan de verplichting tot
zoek is geraakt, kan de moeder alsnog haar kind erkennen.
kennisgeving. Sinds 1 juni 2014 krijgen kinderen niet langer automatisch de familienaam van hun vader of moeder. Als ouder heb je
AANGIFTE
nu een vrije keuze voor pasgeborenen en adoptiekinderen. Je
Na de bevalling ontvangen de ouders een attest van de dokter of vroedvrouw, zodat de geboorte binnen de 15 dagen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand van de geboorteplaats kan worden aangegeven door de vader,
kan kiezen tussen: --
de familienaam van de vader
--
de familienaam van de moeder
--
of een combinatie van beide namen (in de volgorde die je zelf wenst).
de moeder of door beide ouders. Indien de laatste dag van die termijn een zaterdag, een zondag of een wettelijke feestdag is, dan wordt die termijn verlengd tot de
meerderjarig kind hebt. Alle gemeenschappelijke kinderen
eerstvolgende werkdag.
moeten dezelfde familienaam dragen. Je kan enkel de familienaam van minderjarigen aanpassen.
Nodige documenten: --
identiteitskaarten
--
medisch geboorteattest
--
(trouwboekje of akte van erkenning)
Bij afwezigheid van keuze of in geval van onenigheid, draagt het kind automatisch de naam van de vader. De naamsoverdracht wordt vastgelegd in de gemeente waar het kind geboren is. Bij het eerste gemeenschappelijk
Wie aangifte van de geboorte doet, ontvangt 3 of 4
kind moeten beide ouders een verklaring van naamkeuze
uittreksels uit de geboorteakte: --
één voor het ziekenfonds; het kind wordt ingeschreven als persoon ten laste van de gerechtigde (vader of moeder);
--
één voor het kinderbijslagfonds en één voor eventuele instanties die een geboortepremie toekennen, bv. sommige vakverenigingen;
--
De vrije keuze geldt echter niet als je samen een
één voor de ambassade of het consulaat van het land van herkomst als de vader geen Belgische nationaliteit heeft.
Ook bij verlies van een kind vanaf 180 dagen zwangerschap
ondertekenen en indienen bij de burgerlijke stand. De gemaakte keuze geldt voor alle gemeenschappelijke kinderen die nadien worden geboren. Die keuze is onherroepelijk. Voor meer informatie over familienamen kan je terecht bij de burgerlijke stand van je gemeente. Op http://justitie.belgium.be/nl/ kan je meer lezen over de nieuwe wetgeving en de vrije naamkeuze.
geldt de aangifteplicht. Doodgeboren kindjes kunnen vanaf 180 dagen ook een voornaam krijgen, maar dit is niet verplicht.
8
Kind en Gezin
Erkenning
Indien de erkenning niet vóór de geboorte gebeurt, kan je
Wanneer je ongehuwd bent, hebben je kinderen dezelfde
dit het best doen op het moment van de geboorteaangifte,
rechten als kinderen die geboren zijn binnen een huwelijk. De partner kan het kind erkennen als hij de toestemming van de moeder heeft. Behalve ingeval de erkenner niét de biologische vader is, is het zinloos de toestemming tot erkenning te weigeren. Na een zware procedure voor de rechtbank zal de rechter meestal de partner machtiging geven om te erkennen. De toestemmingsvereiste werd al eerder beoordeeld als zijnde discriminerend naar de man/vader toe.
zodat het kindje onmiddellijk de naam van de partner kan krijgen. Je moet dan samen de geboorte aangeven. Vanaf 1 januari 2015 zijn beide moeders van een gehuwd lesbisch koppel dat een kindje krijgt, automatisch juridisch ouder van het kind. Bij niet-gehuwde koppels kan de niet biologische moeder of meemoeder haar kind erkennen bij de burgerlijke stand. Voor meer informatie neem je het best contact op met de
Voor de erkenning moet je samen naar het gemeentehuis
dienst ‘burgerlijke stand’ van je gemeente.
gaan. Je hebt je identiteitskaart nodig en bij een erkenning vóór de geboorte vraagt men meestal ook een medisch attest met de vermoedelijke bevallingsdatum. In het zwangerschapsboekje vind je een blanco attest. In principe kan erkenning vanaf het prille begin van een zwangerschap, maar in de meeste gemeenten kan dit pas vanaf de zesde zwangerschapsmaand. Een erkenning vóór de geboorte kan interessant zijn, omdat de partner na de geboorte het kind dan alleen kan gaan aangeven en omdat men de geboortepremie al via de werkgever van de partner kan aanvragen. Ook in het trieste geval van een overlijden van de partner vóór de geboorte, kan dankzij de erkenning, het kind toch als erfgenaam worden beschouwd.
9
Kind en Gezin
..
FINANCIELE VOORDELEN GEZINSBIJSLAGEN
Werknemers in de overheid
Geboortepremie
betaalt zelf de kinderbijslag en de geboortepremie uit aan
Het recht op een geboortepremie bestaat zowel voor
zijn statutaire ambtenaren.
De staat is bij geen enkel kinderbijslagfonds aangesloten en
werknemers in de privé- en openbare sector als voor zelfstandigen. Ook de bedragen zijn identiek.
Werknemers in de privésector
De partner vraagt de geboortepremie aan. Als hij geen
De kinderbijslag wordt uitbetaald door het kinderbijslagfonds
werknemer is, vraagt de moeder het aan.
van de werkgever van de rechthebbende (meestal de
Wie werkloos, ziek of gepensioneerd is, staat gelijk met de
partner).
werknemer. Zelfstandigen hebben een eigen regeling. De moeder krijgt de geboortepremie.
Werklozen
Voor elke geboorte mag de geboortepremie worden
De kinderbijslag wordt in principe uitbetaald door het
aangevraagd vanaf de eerste dag van de zesde maand van
kinderbijslagfonds van de laatste werkgever van de
de zwangerschap (= 4 maanden voor de geboorte).
gerechtigde. Indien je nog nooit gewerkt hebt, zal het
Het wordt ten vroegste 2 maanden vóór de vermoedelijke
Federaal agentschap voor de kinderbijslag de kinderbijslag
bevallingsdatum uitbetaald.
uitbetalen.
Voor meer informatie over het aanvragen van de
Zelfstandigen
geboortepremie, over bedragen, over gewaarborgde
Werknemers en zelfstandigen genieten van een gelijke
geboortepremie, over kinderen die buiten elke regeling
kinderbijslagregeling. Als er alleen een zelfstandige
vallen, … wend je je tot je werkgever of het Federaal
rechthebbende is, betaalt de kas waarbij deze aangesloten is
agentschap voor de kinderbijslag (www.famifed.be) of als
de kinderbijslag.
zelfstandige tot het sociaal verzekeringsfonds waarbij je aangesloten bent.
Gewaarborgde gezinsbijslag Algemene regel
Voor een kind dat dood geboren wordt na een zwangerschap
Voor bepaalde categorieën van kinderen waarvoor niet
van minstens 6 maanden kan je ook een geboortepremie
automatisch een recht op kinderbijslag bestaat en waarvoor
krijgen. Daarvoor stuur je de ‘akte van aangifte van een
geen voldoende bestaansmiddelen voorhanden zijn, wordt
levenloos kind’ naar je kinderbijslagfonds.
de gezinsbijslag gewaarborgd onder bepaalde voorwaarden.
Adoptiepremie
De gewaarborgde gezinsbijslag omvat zowel de
Ook adoptieouders hebben recht op een premie indien wordt
geboortepremie als de kinderbijslag en de leeftijdstoeslag.
voldaan aan een aantal voorwaarden. Er mag geen cumulatie
Hij wordt toegekend en uitbetaald door het Federaal
zijn van adoptiepremie én geboortepremie. Aanvragen
agentschap voor de kinderbijslag. De aanvraag moet hierbij
worden gericht tot het kinderbijslagfonds.
worden ingediend.
Kinderbijslag
Specifieke regelingen
Kinderbijslag is een maandelijkse bijdrage in de kosten voor de opvoeding van je kind. Je kan kinderbijslag krijgen voor je eigen kinderen, de kinderen van je partner en zelfs voor inwonende pleegkinderen. Informeer voor de bedragen, het aanvragen, de voorwaarden, … bij het kinderbijslagfonds. Het kinderbijslagfonds moet op de hoogte worden gebracht door middel van een uittreksel uit de geboorteakte, uitgereikt door de ambtenaar van de burgerlijke stand.
10
Voor een aantal categorieën van rechthebbenden werd een specifieke regeling uitgewerkt. Zo zijn er aparte regels voor gepensioneerden, werknemers die ziek, invalide of met moederschapsrust zijn, wezen, verlaten echtgenoten, rechthebbende studenten, personen met een handicap en gedetineerden. Voor meer inlichtingen over deze categorieën en over de kinderbijslag in het algemeen wend je je bij voorkeur tot het Federaal agentschap voor de kinderbijslag.
Kind en Gezin
BORSTVOEDINGSPREMIE
Beval je in het ziekenhuis, neem dan vooraf contact op voor
Bij sommige ziekenfondsen heb je bij het geven van
voorschot gevraagd? Wat met de ereloonsupplementen?
borstvoeding recht op een borstvoedingspremie. Informeer je
Wat zou je standaard tegen betaling op de kraamafdeling
hierover bij je ziekenfonds.
ontvangen (bv. nieuwe digitale thermometer voor de baby),
meer informatie over de bijhorende kosten. Wordt er een
wat je misschien net zo goed van thuis kan meebrengen?
TUSSENKOMST KOSTEN (NA) GEBOORTE
Bij een vermoeden dat de kosten te hoog zullen oplopen,
De kostprijs van een geboorte hangt af van waar en hoe je
de sociale dienst van het ziekenhuis. Zo kan er tijdig een
gaat bevallen. Beval je in een ziekenhuis, kies je voor een
regeling getroffen worden.
kan je voor of tijdens de opname contact opnemen met
kort ziekenhuisverblijf, beval je thuis, ...? Andere factoren als behandelende artsen, keuze ziekenhuiskamer, keuze
Voor meer informatie neem contact op met het ziekenfonds,
vroedvrouw, ... bepalen mee de kostprijs. Daarnaast zijn er
verzekeringsonderneming, …
nog de mogelijke zorgen na de geboorte: behandelingen van de moeder bij de kinesitherapeut, kraamzorg, ... Heel wat kosten worden terugbetaald door de verplichte ziekteverzekering. Deze verzekering dekt echter niet alles. Bepaalde supplementen kunnen hoog oplopen (bv. in een eenpersoonskamer) en worden niet terugbetaald. Daarvoor kan je eventueel een hospitalisatieverzekering afsluiten. Voor terugbetaling moet je voldoen aan de voorwaarden van het contract van je aanvullende verzekering. Lees het contract een paar weken vóór de bevalling aandachtig, zodat je voorbereidingen kan treffen en weet waarvoor je terugbetaling geniet, of je een eenpersoonskamer wil,… Sluit je een verzekering af tijdens je zwangerschap, dan is het niet zeker dat alle kosten verbonden aan de bevalling en de geboorte al worden gedekt.
Wil je meer informatie over de financiële aspecten bij de geboorte van een kind (bv. belastingen)? Surf naar www.wikifin.be.
11
Kind en Gezin
BESCHERMING VAN HET GEZIN IN DE PRIVÉSECTOR
Dit bewijs van partnerschap kan worden geleverd door: --
de huwelijksakte
Geboorteverlof
--
een bewijs van wettelijke samenwoning
Geboorteverlof bestaat uit 10 dagen verlof, te nemen binnen
--
een uittreksel uit het bevolkingsregister waaruit de
de 4 maanden, volgend op de dag van de geboorte. Hierdoor
inschrijving op hetzelfde adres blijkt gedurende minstens
is het bv. mogelijk dat de werknemer zijn dagen opneemt
drie onafgebroken jaren voorafgaand aan de geboorte
nadat de moeder de moederschapsrust beëindigd heeft. De eerste 3 dagen blijft het volledige loon behouden en wordt
Gevolgen adoptieverlof
het betaald door de werkgever.
Het recht op verlof bij geboorte wordt in mindering gebracht
De daaropvolgende 7 dagen krijgt de werknemer een
van eventueel later te nemen adoptieverlof indien het
uitkering van de ziekteverzekering. De aanvraag dient te
betrekking heeft op hetzelfde kind.
gebeuren via de werkgever en het ziekenfonds.
Adoptieverlof Het geboorteverlof kan opgenomen worden door:
Werknemers die een kind adopteren, hebben recht op
--
ofwel de vader
adoptieverlof gedurende een aaneengesloten periode van
--
ofwel de meeouder (hier de meemoeder)
maximaal 6 weken als het kind jonger is dan 3 en maximaal
--
ofwel de samenwonende partner van het heterokoppel
4 weken in andere gevallen, doch maximaal tot de leeftijd
die het kind niet wettelijk erkent
van 8 jaar. Na 8 jaar is geen verlof voorzien. Dit verlof moet een aanvang nemen binnen de 2 maanden na de inschrijving
Cumul- en voorrangsregeling
van het kind als deel uitmakend van het gezin van de
Het geboorteverlof kan slechts eenmaal opgenomen worden
werknemer. Het verlof wordt verdubbeld in bepaalde gevallen
voor één en hetzelfde kind. De vrouw die moederschapsrust
van geestelijke of lichamelijke ongeschiktheid van het kind.
geniet, heeft geen recht op geboorteverlof. De wet voorziet een voorrangsregeling.
De werkgever moet 1 maand op voorhand verwittigd worden
De werknemer waarvan de afstamming wettelijk vaststaat
van de opname van het verlof. Tijdens het adoptieverlof
heeft voorrang. Staat het wettelijk afstammingsrecht niet
heeft de werknemer recht op een uitkering van het
vast, dan komt dit recht in dalende volgorde toe aan de
ziekenfonds. Een ontslagbescherming geldt vanaf 2 maanden
werknemer die op het ogenblik van geboorte:
voor de opname van het verlof tot 1 maand na het einde
--
gehuwd is met de moeder.
ervan.
--
wettelijk samenwoont met de moeder en bij wie het kind bloedverwant in rechte lijn, broer of zus zijn.
Familiaal verlof of verlof om dwingende redenen
sedert een onafgebroken periode van drie jaar
Dit wordt geregeld in een collectieve arbeidsovereenkomst
voorafgaand aan de geboorte op permanente en
(CAO) voor het hele bedrijf of in een individueel akkoord
affectieve wijze samenwoont met de moeder en bij wie
tussen werkneemster en werkgever. In principe is dit
het kind zijn hoofdverblijfplaats heeft. Deze persoon mag
verlof onbezoldigd, maar voor de sociale zekerheid is het
geen bloedverwant in rechte lijn, broer of zus zijn.
gelijkgesteld met dienstactiviteit. Per jaar kunnen zo
Deze cumul- en voorrangsregeling geldt ook in geval van
maximaal 10 dagen opgenomen worden.
zijn hoofdverblijfplaats heeft. Deze persoon mag geen --
--
omzetting van moederschapsrust in vaderschapsverlof.
Tijdskrediet
Bewijs
Tijdskrediet past binnen het kader van de reglementering
Als de meeouder geen juridische band met het kind
op loopbaanonderbreking. Het is enkel van toepassing voor
kan aantonen, wordt er gevraagd naar een bewijs van
werknemers tewerkgesteld bij een werkgever van
partnerschap met de ouder waarvan de afstamming
de privésector. Tijdskrediet biedt de mogelijkheid om over
vaststaat en bij wie het kind zijn hoofdverblijfplaats heeft.
meer vrije tijd te beschikken voor bv. familiale of sociale verplichtingen.
12
Kind en Gezin
Ongeacht de leeftijd, biedt het algemeen stelsel van
van zijn arbeidsovereenkomst volledig schorsen; naar
het tijdskrediet de mogelijkheid om prestaties tijdelijk
keuze opsplitsbaar in periodes van 1 maand of veelvoud
te schorsen of te verminderen. Om het tijdskrediet
daarvan.
te bekomen, moet worden voldaan aan verschillende
B. Elke voltijds tewerkgestelde werknemer kan gedurende
toegangsvoorwaarden bij de werkgever.
een periode van 8 maanden zijn arbeidsprestaties
Indien aan deze toegangsvoorwaarden en aan deze voor de
halftijds voortzetten opsplitsbaar per 2 maanden of
toekenning van uitkeringen voldaan, kan je een maandelijks
veelvoud daarvan.
vervangingsinkomen genieten, betaald door de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA).
C. Elke voltijds tewerkgestelde werknemer kan gedurende een periode van 20 maanden zijn arbeidsprestaties met
Het algemeen stelsel voorziet 3 vormen van tijdskrediet:
één vijfde verminderen; opslitsbaar per 5 maanden of
fulltime onderbreking, vermindering tot halftime of
veelvoud daarvan.
1/5-loopbaanvermindering.
Het ouderschapsverlof past in de algemene regeling van het tijdskrediet. De werknemer krijgt een uitkering van de RVA.
Op zoek naar meer informatie over de verschillende mogelijkheden, de duur, de voorwaarden, de uitkeringen, het aanvragen, … van tijdskrediet? Contacteer het RVAkantoor dat bevoegd is voor je woonplaats. De adressen en telefoonnummers zijn te vinden op www.rva.be.
voor kinderen geboren of geadopteerd na 8 maart 2012. Een deeltijds tewerkgestelde werknemer die zijn arbeidsovereenkomst volledig schorst of een voltijds
Surfen kan ook naar www.meta.fgov.be (bij de FOD
tewerkgestelde werknemer die zijn arbeidsprestaties
Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg).
vermindert, ontvangt naargelang het geval een gedeelte van dit bedrag dat evenredig is aan de duur van zijn
Ouderschapsverlof Het ouderschapsverlof biedt aan ouders de mogelijkheid om gedurende een bepaalde periode hun loopbaan te onderbreken om voor een kind te zorgen.
arbeidsprestaties of aan de vermindering van zijn arbeidsprestaties. Vanaf de schriftelijke aanvraag voor ouderschapsverlof
Het ouderschapsverlof is een recht voor de meeste
tot twee maanden na het beëindigen van het verlof,
werknemers. Per kind heeft iedere ouder recht op
is de werknemer beschermd tegen ontslag. D.w.z. dat
ouderschapsverlof zolang het kind de leeftijd van
men alleen om een dringende en voldoende reden kan
12 jaar nog niet bereikt heeft. Het ouderschapsverlof kan niet tussen de ouders onderling (geheel of gedeeltelijk) worden doorgegeven.
worden ontslagen. Er is geen vervangingsplicht. Men kan ouderschapsverlof zonder problemen combineren met tijdskrediet en moederschapsrust. Het is dus niet omdat een werknemer drie maanden ouderschapsverlof heeft
Ook bij adoptie gaat dit tot de leeftijd van 12 jaar.
genomen dat hij daardoor drie maanden minder recht heeft
De maximale leeftijd voor het opnemen van ouderschapsverlof werd verhoogd tot 21 jaar bij een kind met een handicap. De betrokken werknemers kunnen ook effectief uitkeringen ontvangen als zij ouderschapsverlof opnemen voor een kind dat ouder is dan 12 jaar. Hiertoe moet het kind voor ten minste 66% getroffen zijn door een lichamelijke of geestelijke ongeschiktheid of het kind moet een aandoening hebben waarvoor ten minste 4 punten worden toegekend in pijler I van de medisch-sociale schaal (regelgeving betreffende de kinderbijslag).
op tijdskrediet. Informeer bij je personeelsdienst om te weten op welke vormen van ouderschapsverlof je recht hebt en onder welke toegangsvoorwaarden. Voor meer informatie in verband met ouderschapsverlof kan je ook terecht op www.rva.be (zie tijdskrediet).
Aanmoedigingspremie van de Vlaamse Gemeenschap Werknemers uit de privésector in een bedrijf gelegen in
Het ouderschapsverlof kan op een van de volgende manieren worden opgenomen: A. Elke werknemer (voltijds of deeltijds tewerkgesteld) kan gedurende een periode van 4 maanden de uitvoering
13
De vierde maand ouderschapsverlof wordt enkel vergoed
het Vlaams Gewest (dus niet Brussel of Wallonië) hebben recht op een aanmoedigingspremie in alle gevallen van zorgkrediet, bv. bij ouderschapsverlof. De bedragen variëren naargelang het verlof en je arbeidsstelsel vóór het verlof. Andere regelingen gelden voor aanmoedigingspremies
Kind en Gezin
in de Vlaamse openbare sector, het Nederlandstalig onderwijs en in de social-profitsector. Voor meer informatie
ZELFSTANDIGEN
in verband met aanmoedigingspremies en voor het
Zelfstandig werkende vrouwen die pas bevallen zijn hebben
downloaden van een informatiebrochure kan je terecht bij:
recht op moederschapshulp. Deze hulp bestaat uit 105 gratis
Departement Werk en Sociale Economie
dienstencheques. De dienstencheques worden aangevraagd
Koning Albert II laan 35 bus 20
via de sociale verzekeringskassen voor zelfstandige
1030 Brussel
werknemers en hebben een waarde van 9 euro per
Telefoon: 1700 (elke werkdag van 9 tot 19 uur)
cheque. Met één papieren of elektronische cheque kan
E-mail:
[email protected]
één uur huishoudelijke hulp betaald worden zoals hulp in
Website: www.werk.be
het huishouden, bereiding van maaltijden, schoonmaak, boodschappen doen, was en strijk, ...
Andere voordelen
Kinderopvang komt niet in aanmerking.
De loontrekkende (vader of moeder) die zich aan de
Deze dienstencheques blijven 8 maanden geldig.
opvoeding van het kind wil wijden en om die reden een einde maakt aan de tewerkstelling of de arbeidsprestaties met ten
Voor bijkomende informatie kan je terecht bij het sociaal
minste de helft vermindert, kan aanspraak maken op een
verzekeringsfonds of op www.dienstencheques-rva.be.
gunstmaatregel. Informeer hierover bij de RVA.
HULP BIJ DRIELING
IN DE OPENBARE SECTOR
Ben je zwanger van een drieling? Dan heeft jullie gezin
De statuten variëren in de diverse sectoren
binnenkort de handen vol. Kind en Gezin kan helpen bij het
(gemeenschappen, gewesten, federale overheid,
zoeken naar extra ondersteuning. Meld je hiervoor tijdens
gemeentelijke overheid, OCMW’s, onderwijs).
je zwangerschap aan via de Kind en Gezin-Lijn. Kind en
Daarom is het moeilijk om hier een volledig overzicht te
Gezin helpt je een antwoord zoeken op al je vragen rond
geven. Bovendien gelden soms verschillende regelingen
babyuitzet, verlofmogelijkheden, ouderschap, … en brengt
voor statutairen, contractuelen of stagiairs. We raden je aan
je, zo je dat wenst, in contact met de regioteamleden van
de verlofmogelijkheden telkens na te gaan bij de bevoegde
Kind en Gezin in je buurt of diensten die jullie kunnen
personeelsdienst.
ondersteunen. Surf voor meer informatie naar www.kindengezin.be.
Voor meer informatie over de mogelijkheden voor personeel van de ‘federale’ besturen of rijksbesturen (contractueel of statutair): www.belgium.be (Ambtenaren).
ANDERE DIENSTEN
Voor meer informatie over de mogelijkheden voor personeel van de Vlaamse Gemeenschap (contractueel of statutair): www.vlaanderen.be of http://personeel.Vlaanderen.be/ statuten.
Er bestaan verschillende andere diensten, instellingen en organisaties die de aanstaande ouders kunnen helpen tijdens de zwangerschap en na de geboorte. We denken aan gezinshulp, diensten voor opvanggezinnen en dergelijke. Binnen dit bestek is het onmogelijk om uitvoerig in te gaan op alle mogelijkheden. De vormen van en de voorwaarden
WERKLOZEN
voor hulpverlening verschillen te zeer van streek tot streek.
Contacteer het RVA-kantoor dat bevoegd is voor je woonplaats voor meer informatie over o.a. geboorteverlof, ouderschapsverlof en vrijstelling van stempelcontrole om familiale en sociale redenen. De adressen en Heb je vragen of wil je meer informatie? Neem dan contact
telefoonnummers zijn te vinden op www.rva.be.
op met de Kind en Gezin-Lijn: 078 150 100. E-mailen kan via de contactpagina op onze website: www.kindengezin.be.
14
Kind en Gezin
