Gratis brochure met praktische tips!
Slim gebouwd, goed bekeken!
Bent u van plan om een huis te gaan bouwen?
Dan moet u deze brochure zeker lezen. Hier vindt u een groot aantal tips voor ‘slim’ bouwen op de (Benedenwindse) eilanden van de Neder landse Antillen. Onder slim verstaan we een woning met een prettig leefklimaat én met lage kosten voor energie en water. De tips zijn ook bruikbaar op andere eilanden van de Antillen, maar dan moet u wel rekening houden met bouweisen in verband met orkanen.
Inleiding
Inhoud
Slim gebouwd, goed bekeken!
Ontwerp & bouw Installaties Tuin Slim bouwen
Ligging en oriëntatie Perceel Indeling woning Dak Muren Ramen en deuren Airconditioning Waterbesparing Huishoudelijke apparaten Riolering en septic tank Materialen Tuin Tel uit uw winst
Pagina
Een huis bouwen is één van de grootste investeringen in uw leven. Daarom moet u zich goed voorbereiden. Vreemd genoeg houden we tegenwoordig bij de bouw van onze huizen vaak weinig rekening met het klimaat. Daardoor hebben we energieverslindende apparatuur nodig om ons huis weer koel te krijgen. Het gevolg is een hoge energierekening.
5 6 7 9 10 11 13 13 14 14 15 17 19
De brochure behandelt systematisch een aantal onderwerpen. Waar en hoe bouw ik het best? Hoe kan ik water besparen? Hoe zit het met apparaten en onderhoud? Dit zijn vragen waar u nu al - voordat u begint met bouwen - over na moet gaan denken. Met de tips die u hier aantreft, bent u in een kwartiertje op de hoogte van de mogelijkheden om een huis te bouwen dat prettig en koel is en dat tegelijkertijd zuinig is met energie en water. Lees wel de hele folder, want de verschillende onderwerpen staan niet los van elkaar. En uiteraard dient u zich te informeren over de eisen die de overheid stelt aan het bouwen van een huis.
Colofon Deze brochure is opgesteld door het Ministerie van Volksgezondheid en Sociale Ontwikkeling van de Nederlandse Antillen, afdeling Milieu en Natuur. Tekst en productie Met dank aan
J. Klein en B. van Geleuken.
L. Juliana, R. Kelder, E. Keur, Th. Lendering, R. Lobo, F. Piket,
Bij de samenstelling van deze brochure is de grootst mogelijke zorgvuldigheid betracht. De
K. Raymann, P. v. Rijswijk , P. Montanus en vele anderen.
uitgever aanvaardt geen aansprakelijkheid in
Vormgeving
verband met onjuistheden.
Pagina
Memento Vivi _ grafisch ontwerpbureau
Slim gebouwd, goed bekeken
Vroeger hielden we bij de bouw van huizen meer rekening met het klimaat
Bedenk tenslotte nog het volgende: niet alle tips zijn in elke situatie even goed bruikbaar of even zinvol. Ga daarom in overleg met uw architect of bouwkundige na hoe uw huis er precies uit komt te zien en welke tips in uw situatie het beste passen. Met deze brochure willen we u vooral inspireren om te bekijken wat in uw situatie het beste is. Succes bij de bouw en veel woongenot in uw nieuwe huis! Pagina
Ontwerp en bouw
Ligging en oriëntatie Wilt u ‘slim’ bouwen, dan probeert u een koel huis te krijgen dat zuinig is met energie en water. Dat slim bouwen begint met de keuze van een perceel. Ligt dat goed op de wind, dan is een koel huis veel makkelijker te realiseren. Zoek daarom naar een perceel waar wind is. Liefst een hooggelegen perceel dat niet door bebouwing of hoge muren wordt omringd. Van de koeling door de wind kunt u gratis gebruik maken!
Noord
Wind
West
Oost Huis
Zuid
Van de koeling door de wind kunt u gratis gebruik maken Pagina
Slim gebouwd, goed bekeken
Slim bouwen begint met de keuze van een
Ook is belangrijk hoe de woning gebouwd wordt ten opzichte van de zon en de windrichting. Voor wat de zon betreft kunt u uw huis het beste in de lengterichting oost-west bouwen met zo weinig mogelijk muuroppervlakte op het oosten en westen. De oost- en westgevels worden namelijk door de lage zonnestand in de ochtend en namiddag flink opgewarmd. Om de op de Benedenwindse eilanden overheersende oostenwind optimaal door uw woning te laten waaien, is het echter het beste om de woning noordzuid te bouwen. U houdt nu zowel met de zon als met de wind rekening, door de woning noordwest-zuidoost of noordoost-zuidwest te oriënteren. Niet op elk perceel kan dit. Let bij de keuze van het perceel dus ook op de windrichting!
perceel. Ligt dat goed op de wind, dan is een koel huis veel makkelijker te realiseren. Pagina
Ontwerp en bouw
Perceel
Indeling van de woning
Heeft u een perceel, begin dan niet meteen het hele terrein ‘schoon’ te maken. Maak verder de bouwgrond pas bouwrijp op het moment dat de bouw begint. Dat voorkomt erosie van de bodem en stofoverlast. Laat planten, struiken en bomen zoveel mogelijk staan. Markeer dit voor de aannemer duidelijk met een touw of een bouwlint. Door begroeiing te laten staan blaast de wind uw bodem niet weg. Dat geeft minder stof en minder erosie bij zware regenval. Bovendien zorgen bomen en struiken voor schaduw. Ook hoeft u bij de inrichting van uw tuin niet bij nul te beginnen als er al groen in de tuin staat.
Wind alleen is niet voldoende om uw huis koel te houden. Zorg er voor dat de wind ook door uw huis heen kan waaien. Dat kan bijvoorbeeld door een langgerekt ontwerp met aan weerszijden ramen. Of door een ‘open’ plattegrond waarbij kamers rond een patio liggen.
Wind Noord
Schermen helpen tijdens de bouw om uw bouwplaats en de omgeving schoon te houden. Zand en afval waaien dan niet weg.
Slaapkamers
West
Maak de keuken verder liefst in het westen. De oostenwind blaast de warmte en kooklucht dan niet door de hele woning. De slaapkamers komen juist liefst op het oosten te liggen. Dan komt er alleen in de ochtend zon op de muren van deze kamers. Tegen de tijd dat u naar bed gaat, zijn die muren weer afgekoeld.
Oost Woonkamer
Keuken
Zuid
Door begroeiing te laten staan blaast de wind Pagina
Slim gebouwd, goed bekeken
uw bodem niet weg
Wind alleen is niet voldoende om uw huis koel te houden. Zorg er voor dat de wind ook door uw huis heen kan waaien. Pagina
Ontwerp en bouw
Dak
Zorg dat de ruimte onder het dak ventileert, door openingen in de zijgevels
Hoge kamers geven een prettig klimaat Pagina
Slim gebouwd, goed bekeken
in de woning
Om te voorkomen dat uw huis een oven wordt, is een goed dak erg belangrijk. Daarom de volgende tips: Isoleer het dak. Hoe u het dak isoleert, hangt er van af. Gebruikt u geen airconditioning, dan is reflecterende folie onder het dak een goede oplossing. Dat houdt de stralingswarmte van de zon tegen en zorgt er tegelijkertijd voor, dat uw huis ’s avonds en ’s nachts snel afkoelt. Zijn er kamers waar u wel airconditioning gaat gebruiken, dan wilt u ook ’s avonds de koelte van de airconditioning in de kamer houden. In dat geval is ook isolatie van het plafond met glaswol of soortgelijk materiaal de aangewezen weg. Voor meer informatie over isolatiematerialen en toepassing daarvan, zie de internet adressen achterop deze brochure. Laat het dak over de muren heen steken. De overstekende delen heten dakoverstekken. Deze dakoverstekken zorgen ervoor, dat de muren schaduw krijgen. Daardoor worden ze minder warm en blijft uw huis van binnen koeler. De dakoverstekken werken dan net als de brede rand van een hoed. Geef het dak een lichte kleur, liefst wit. Daardoor wordt zonnestraling gereflecteerd. Zorg dat de ruimte onder het dak ventileert, door openingen in de nok of in de zijgevels. De wind voert dan de warme lucht af, die zich onder het dak ophoopt. Bedenk tenslotte of u een (verlaagd) plafond in uw huis wilt maken. Hoge kamers geven een prettig klimaat in de woning en u kunt dan plafondfans gebruiken. Zorg ook dan voor openingen waardoor warme lucht naar buiten kan. Pagina
Ontwerp en bouw
Muren
Ramen en deuren
Muren kunt u op verschillende manieren koel houden. Laat muren zo min mogelijk zonnestraling opvangen. De oriëntatie van de woning en het gebruik van dakoverstekken zijn hiervoor al genoemd. U kunt echter ook gebruik maken van de schaduw van bomen of van een aangebouwd overdekt terras (de ‘porch’) zoals op de foto van pagina 8. Kies holle betonblokken voor buitenmuren (en laat de holten bij het metselen niet vullen met cement). Holle blokken geven minder warmte door, zodat uw huis koeler is wanneer u ’s nachts in bed ligt. Schilder muren in lichte kleuren. Donkere kleuren absorberen zonnestraling waardoor de muren en uw huis van binnen warmer worden. Isoleer muren en plafonds voor kamers die met airconditioning gekoeld gaan worden. Een spouwmuur isoleert ook.
Om licht binnen te laten en zon buiten zijn ramen met verstelbare shutters ideaal
Deze maatregelen helpen om uw huis koel te houden en zorgen ervoor dat dure airconditioning overbodig is. Dat bespaart u straks veel geld en levert u een gezonde woning op die goed ventileert.
Kies holle betonblokken voor buitenmuren en laat de holten bij het metselen niet vullen met cement. Pagina 10
Slim gebouwd, goed bekeken
Voor een goede natuurlijke ventilatie door het hele huis zijn de ramen en deuren van groot belang. Daarom moeten deze met zorg gekozen worden. Kamers moeten minstens twee ramen hebben aan verschillende zijden, zodat de wind er in en er uit kan. Of één raam en een deur met shutters of een ventilatierooster die de wind doorlaat. Om licht binnen te laten en de zon buiten zijn ramen met verstelbare shutters ideaal. Die zijn ook te koop compleet met horren en inbraakbeveiliging. Door de shutters te verstellen, is het ook bij harde wind of regen binnen toch aangenaam. Maak gebruik van buitenzonwering voor ramen waar de zon bij kan komen.
Maak gebruik van buitenzonwering voor ramen waar de zon bij kan komen
Pagina 11
Installaties
Airconditioning Door de genoemde tips bij ontwerp en bouw heeft u meestal geen airconditioning meer nodig. Als er een kamer is waar u het echt nodig vindt om een airco te plaatsen, let dan op de volgende punten: Een grote airconditioning is niet per se beter, maar wel duurder. Laat u goed voorlichten over de juiste capaciteit en het energieverbruik van de airco. Zorg dat de ruimte goed gesloten is, want anders lekt de koele lucht snel weg.
Koop een toilet met een spaarknop. Dat
Waterbesparing
scheelt in het gebruik
Bij kranen bespaart u water door een doorstroomPagina 12
Slim gebouwd, goed bekeken
begrenzer te gebruiken
zonder spaarknop
66 m3
met spaarknop
30 m3
besparing per jaar
36 m3
Watergebruik wc in m3 per jaar in een gezin van vier personen
Koop een toilet met een spaarknop of spoelonderbreker. Kies voor een stortbak van maximaal 6 liter. Dat scheelt in het gebruik geld als water. In het voorbeeld hiernaast is dat per jaar zo’n 500 gulden! Ook met een waterbesparende douchekop bespaart u veel. Zo’n douchekop kost enkele tientjes en levert nog geen zes liter water per minuut, tegen tien liter voor een gewone douchekop. Bijna de helft dus. Het douchecomfort is echter gelijk. Ook bij kranen kunt u water besparen. Gebruik daarom een doorstroom begrenzer, vooral bij wastafels. De kraan geeft dan ongeveer 8 liter per minuut. Een normale kraan 15 liter. Dit is opnieuw een besparing van bijna 50%. Spoelwater van de keuken, douche en wasmachine, ‘grijs water’, kan voor de tuin gebruikt worden. En met een regenton vangt u regenwater op dat ook prima voor de tuin te gebruiken is. Dat scheelt aanzienlijk in uw waterrekening! Pagina 13
Installaties
Huishoudelijke apparaten Niet alleen airconditioning, maar ook koelkasten en verlichting kunnen echte energievreters zijn. Informeer bij uw nutsbedrijf, winkelier en bouwmarkt naar mogelijkheden voor besparing. Spaarlampen leveren u bijvoorbeeld heel snel geld op.
Materialen Slim bouwen betekent ook het gebruik maken van de juiste materialen. Daarom de volgende tips: Minder materiaal gebruiken bespaart geld en grondstoffen. En een kleiner huis is ook goedkoper dan een groot huis. Bedenk dus goed hoe groot uw huis moet worden. Een grote woonkamer is bijvoorbeeld niet nodig wanneer u in de praktijk altijd buiten of op de porch zit. Daarmee bespaart u duizenden guldens. Zoek naar materialen die weinig onderhoud nodig hebben, zoals aluminium. Gebruik zo min mogelijk kitten en lijmen, want daar zitten schadelijke en ongezonde stoffen in. Gebruik verf op waterbasis in plaats van verf met oplosmiddelen. Gebruik geen bouwmaterialen die asbest bevatten. Vraag uw leverancier hierom.
Spaarlampen leveren u bijvoorbeeld
Riolering en septic tank
heel snel geld op
Installeer wanneer er geen riolering is, een gemetselde of kant en klare septic tank voor uw afvalwater in plaats van een beerput. Een septic tank scheidt slib en water van elkaar waardoor het grondwater minder vervuilt. De werking is dat het water door verschillende kamers gaat, het slib gaat bezinken en wordt gescheiden van het afvalwater. Hierdoor kunt u het afvalwater hergebruiken in combinatie met een dripsysteem voor de tuin.
Een septic tank scheidt slib en water waardoor het Pagina 14
Slim gebouwd, goed bekeken
grondwater minder vervuilt
gebruik verf op waterbasis Pagina 15
Tuin
Tuin
Kies (inheemse) planten die weinig water nodig hebben
Een dripsysteem om
Een tuin heeft water nodig, zeker in ons droge klimaat. Maar begroeiing rond uw huis heeft als voordelen minder stof en meer schaduw. Dat levert u een prettiger leefklimaat op. Enkele tips voor een slimme tuin: Kies (inheemse) planten die weinig water nodig hebben. Deze overleven zelfs een droge periode met weinig water of regen. Gebruik bodembedekkers, zoals mulch of steentjes. Dit bespaart u tijd en een pijnlijke rug omdat onkruid geen kans krijgt. Het voorkomt bovendien het gebruik van gif tegen onkruid. Informeer bij uw tuincentrum naar de mogelijkheden. Een dripsysteem (druppelbevloeiing) om de planten water te geven spaart water. Gebruik water van wasmachine en douche (en eventueel van de septic tank) om uw tuin water te geven. Informeer welke planten goed groeien van dit water. Geef planten water in de vroege ochtend of in de avonduren. Dan is de verdamping het minst. Bovendien ‘drinken’ de meeste planten ’s morgens bij zonsopkomst. Gras heeft veel water nodig. Wilt u per se een grasveld, maak het dan niet te groot en gebruik verder bijvoorbeeld steentjes. Plant bomen die hoog opgroeien dicht bij uw huis op de oost- en westkant voor schaduw op de muren en daken. Maar pas op dat boomwortels de fundering niet kunnen aantasten!
de planten water te geven spaart water
Pagina 17
Slim wonen
Tel uit uw winst
Een slimme woning brengt vele voordelen: koeler en dus prettiger om in te wonen
Heeft u eenmaal een slim gebouwde woning, dan kunt u ook nog veel besparen door slim te wonen. Laat verlichting bijvoorbeeld niet onnodig branden, zet een airco pas aan als u een kamer binnenkomt en onderhoudt apparatuur zorgvuldig. Gebruik in huis zo min mogelijk chemische schoonmaakmiddelen zoals chloor. Deze zijn slecht voor uw gezondheid. Een hele simpele manier om water en geld te besparen is het direct repareren van lekkende kranen. Een continue druppelende kraan kost u 4 liter water per uur ofwel 35 m3 per jaar. Dat is in een jaar vijfhonderd gulden! U ziet het: een slimme woning brengt vele voordelen met zich mee: koeler en dus prettiger om in te wonen, gezond en goed voor uw portemonnee. Soms is daarvoor een eenmalige extra investering nodig. Deze verdient u meestal snel terug door lagere energie- of waterkosten. Een aantal maatregelen is zelfs kosteloos, zoals een uitgekiende ligging van uw huis ten opzichte van de zon en de windrichting.
Een huis is een investering en gaat een leven lang mee. Pagina 18
Slim gebouwd, goed bekeken
Investeer daarom in uw huis
Bedenk dat ook onderhoudskosten vermeden worden door maatregelen die in deze brochure zijn genoemd. Een airco heeft onderhoud nodig, de wind niet. Een huis is de investering van uw leven en gaat een leven lang mee. Investeer daarom in uw woning. Dat komt zowel uw leefklimaat als het leefmilieu op de Antillen ten goede. Tel uit uw winst! Pagina 19
Slim gebouwd, goed bekeken! Hieronder vindt u informatie die u verder op weg kan helpen bij de bouw van uw huis. Een slim huis, net als u!
Bouw & ontwerp
www.aqualectra.com/10.html www.townsville.qld.gov.au www.greenhouse.gov.au/yourhome/technical/index.htm www.beachshack.ai www.una.an afdeling Bouwkunde en Civiele techniek Installaties
Tuin
Deze brochure is ook te vinden op de website www.mina.vomil.an onder ‘publications’. Slim wonen
