SLIM 3.0 Sluit Nederland aan op Internationale Metadatastandaarden 2013
ONDERDEEL: RDA NOTITIE 2d Opleiding en training
Datum
18 januari 2013
Documentgeschiedenis 10 januari 2013 4e versie
SLIM 3.0
2
1. INLEIDING
4
2. UITGANGSPUNTEN
4
2.1. Uitgangspunten ....................................................................................................................................................... 4 2.2. Doel ........................................................................................................................................................................ 4 2.3. Variaties en keuzemogelijkheden ........................................................................................................................... 5 2.4. Aandachtspunten .................................................................................................................................................... 5 3. VOORSTEL
5
3.1. Basistraining RDA en FRBR................................................................................................................................... 5 3.2. Verdiepingscursussen RDA en FRBR .................................................................................................................... 6 3.3. Structurele bijscholing RDA / FRBR....................................................................................................................... 7 4. TOELICHTING OP DE FINANCIËLE INVESTERING
7
BIJLAGE 1: RELEVANTE BRONNEN OVER SCHOLING EN TRAINING
8
BIJLAGE 2: BOUWSTENEN VOOR SCHOLING EN TRAINING
SLIM 3.0
3
10
1. Inleiding Het onderwerp van deze notitie staat in het SLIM 3.0 Programmaplan (15 mei 2012) in Bijlage 2, punt 10 als volgt omschreven : “De Initiatie en/of organisatie en/of coördinatie van de opleiding, instructie en training van titelbeschrijvers en andere betrokkenen in RDA en de aanvullende regelgeving.” In deze notitie wordt een voorstel uitgewerkt voor de opleiding en training op korte termijn die primair gericht is op de implementatiefase van RDA (Resource Description and Access) in Nederland vanaf 1 april 2013. Daarnaast wordt ook naar de ontwikkelingen op het gebied van de opleiding op de langere termijn gekeken, namelijk in de tijd na de daadwerkelijke implementatie van RDA. Het leren van de nieuwe RDA catalogiseerregels is te vergelijken met het leren van een hele nieuwe taal. In eerste instantie zijn een paar woorden en zinnen voldoende om te communiceren, maar elke taal heeft een eigen grammatica en idioom. Dat geldt ook voor de nieuwe catalogiseerregels. De implementatie van RDA is de eerste stap in een heel veranderingsproces wat betreft het catalogiseren, dat uiteindelijk moet leiden tot een “Next generation catalogue”, die beter voldoet aan de wensen en behoeften van gebruikers in het internettijdperk. Om daarin te kunnen voorzien moeten bibliotheekwerkers meegroeien in kennis en ervaring. Na de implementatie van de RDA volgt nog de implementatie van FRBR (Functional Requirements for Bibliographic Records ) en FRAD (Functional Requirements for Authority Data) in een later stadium. Het huidige catalogiseer- en uitwisselingsformaat MARC21 wordt in de toekomst mogelijk vervangen door Linked Data, stappen in de richting van een Semantisch Web. In december 2012 is hiervoor het theoretische model BIBFRAME (Bibliographical Framework Transition Initiative) geïntroduceerd. De voortdurende en snelle ontwikkelingen wat betreft het catalogiseren met een geautomatiseerd catalogiseersysteem betekent dat catalogiseerders zich daarom ook in de toekomst steeds weer moeten laten bijscholen om de ontwikkelingen op hun vakgebied bij te kunnen houden en er op te kunnen anticiperen.
2. Uitgangspunten 2.1. Uitgangspunten Bij het opstellen van het advies is uitgegaan van een landelijke aanpak van de scholing en training. Hierbij is geen rekening gehouden met het huidige aanbod van cursussen en trainingen bij de bekende opleidingsinstituten. Systeemonafhankelijk trainen verdient de voorkeur, gezien het aantal verschillende leveranciers van geautomatiseerde catalogiseersystemen. Dit heeft te maken met de specifieke kenmerken van een systeem en met het moment van implementatie van RDA, die voor elke leverancier verschillen.
2.2. Doel Het opstellen en vormgeven van een opleidings- en trainingsprogramma voor catalogiseerders in Nederland in verband met de wereldwijde implementatie van RDA op 1 april 2013, teneinde de invoering van de nieuwe catalogiseerregels in Nederland zo soepel en efficiënt mogelijk te laten
SLIM 3.0
4
verlopen en er tevens zorg voor te dragen dat catalogiseerders de veranderingen in hun dagelijkse werk blijven zien als een uitdaging en daarom het plezier in hun werk zullen behouden. Het maken van een opzet voor een modulestructuur voor de overgangsperiode naar RDA, waarin naast de basiscursus ruimte is voor een verdieping in de vorm van modules voor een aantal speciale onderwerpen en voor de beschrijving van bijzondere en specifieke materialen.
2.3. Variaties en keuzemogelijkheden De projectgroep adviseert een modulestructuur, zodat rekening kan worden gehouden met de verschillende doelgroepen en (benodigde) kennisniveaus. Het bepalen en specificeren van de te gebruiken lesstof: de beschikbare online opleiding en training van de Library of Congress is geschikt, op voorwaarde dat die aangepast wordt aan de Nederlandse situatie en dat de lesstof vertaald wordt op punten waar dat nodig is. De Duitstalige cursus van de Deutsche Nationalbibliothek die wordt aangeboden op het Lernplatform Moodle is weliswaar grondig en uitvoerig, maar is minder geschikt voor Nederland, omdat het gebruik van drie talen voor één cursus het leerproces bemoeilijkt. De vertaling uit het Duits is lastig en zorgt voor extra werk, terwijl de Engelse terminologie van RDA en FRBR inmiddels toch al ingeburgerd is.
2.4. Aandachtspunten Het is nodig om extra docenten aan te trekken en die als eersten bij te scholen, zodat zij bij een extern opleidingsinstituut, dan wel intern bij de eigen instelling, de opleiding en trainingen voor professionals kunnen geven en het geleerde op die manier aan collega’s kunnen overdragen. Er zal op korte termijn naar extra docenten gezocht moeten worden, want er zijn op dit moment te weinig docenten om in de behoefte aan scholing en training te voorzien.
3. Voorstel 3.1. Basistraining RDA en FRBR Doel: het ontwikkelen van kennis omtrent de hoofdlijnen van het catalogiseren met RDA en het praktisch kunnen toepassen van de nieuwe regelgeving. Daarbij ligt de nadruk op de “core” elementen, het denken in FRBR terminologie (entiteiten, attributen en relaties) en het aanleren van “cataloger’s judgement” (oordeel catalogiseerder). Doelgroep: eerstelijns catalogiseerders (professionals en paraprofessionals) Vorm: klassikaal, met gebruik van computers; bij een opleidingsinstituut of in-company Inhoud: Theorie: • Bestaande standaarden, concepten en catalogiseerregels (,ISBD, MARC21, Statement of International Cataloguing Principles, AACR2 en FOBID-regels). • De veranderingen in regels en terminologie bij RDA. • Verwijzing naar relevante vakliteratuur.
SLIM 3.0
5
Praktisch RDA en FRBR: • Toepassen van de RDA catalogiseerregels en het navigeren door de RDA Toolkit. • Werken met en toepassen van: • Het FRBR conceptueel model (inclusief user tasks en relaties); • De Core elementen; • De GMD (type inhoud, type medium en type drager); • De Vocabularies RDA element sets; • Mapping (AACR2 en MARC 21 naar RDA); • Een bestaande workflow (al dan niet in vertaling);
3.2. Verdiepingscursussen RDA en FRBR Doel: Het opleiden van senior catalogiseerders en andere gebruikers, waarbij het ontwikkelen van kennis over het onderwerp en het aanleren van een kritische kijk op de grote hoeveelheid vakliteratuur en nationale en internationale ontwikkelingen centraal staat. Hoe vind de catalogiseerder zijn weg in al deze nieuwe materie? (“Need to know and to know when to ask”). Hiermee worden zij klaargestoomd voor het geven van instructie in het gebruik van RDA en FRBR aan medewerkers in de eigen organisatie. Doelgroep: Ervaren catalogiseerders / senior bibliotheekmedewerkers Vorm: klassikaal, met gebruik van computers; bij een opleidingsinstituut of in-company Inhoud: een flexibele invulling van een aantal onderwerpen naar behoefte en afhankelijk van samenstelling groep: Theorie • FRBR, FRAD (authority data) en FRSAD (Functional Requirements for Subject Authority Data) en implementatie in catalogus • Toekomst OPC: Next Generation Catalog (presentatie en zoeken in de catalogus) in relatie met de eigen lokale catalogus • Opvolger van MARC: RDF, linked data, Sematische Web en BIBFRAME. • Benodigde IT kennis om op een vruchtbare manier samen te kunnen werken met de afdeling die de technische implementatie doet. Praktijk • Aggregaten (verzamelwerken, tijdschriften en ander combinaties van materialen als één geheel); • Het beschrijven van seriële publicaties; • Het beschrijven van bijzondere gedrukte boekmaterialen, digitale documenten en andere soorten materialen (muziek, kaarten, audiovisuele materialen, schoolboeken, kinderboeken, streaming video’s, e-books, tijdschriften, remote resources, websites, media, software, databases etc.); • Wat te doen met data legacy; • Werken in een hybride catalogiseeromgeving met twee catalogiseercodes (FOBID-regels en RDA); • Het toekennen van zoekingangen (headings); • Het ontwerpen van een workflow op maat en de vaardigheden wat betreft projectmanagement en verandermanagement;
SLIM 3.0
6
3.3. Structurele bijscholing RDA / FRBR Doel: Het organiseren van een structurele bijscholing over bepaalde onderwerpen en ontwikkelingen. Doelgroep: Senior catalogiseerders, helpdeskmedewerkers en iedereen die meer wil weten over RDA en FRBR Vorm: Online Inhoud: Losse onderwerpen uit bovenstaande programma’s die online nader toegelicht worden, op basis van behoefte en/of ontwikkelingen. Het gebruik van een wiki dient overwogen te worden.
4. Toelichting op de financiële investering -
RDA Toolkit (abonnement voor aanvullingen en wijzigingen). Voor prijzen zie: http://www.rdatoolkit.org/pricing. De prijs zal liggen tussen de €285 - €500 per jaar. Extra hardware voor implementatie op de werkplek (bijvoorbeeld een tweede beeldscherm voor de Toolkit). Trainings- en scholingskosten door extern opleidingsinstituut, inclusief reiskosten. Productieverlies door training: extra taken voor instructeurs, vertraging en vermindering van de dagelijkse productie op de catalogiseerafdeling, het omgaan met achterstanden. Productie- en tijdverlies door kinderziektes van het nieuwe catalogiseersysteem (internationaal, landelijk en lokaal).
SLIM 3.0
7
Bijlage 1: Relevante bronnen over scholing en training 1.
http://www.rdatoolkit.org/training startpagina
2.
Library of Congress RDA Online Training Plan 11-29-2012
3.
Library of Congress RDA Training Materials http://www.loc.gov/catworkshop/RDA%20training%20materials/LC%20RDA%20Training/LC%20RDA%20c ourse%20table.html
4.
RDA in NACO training http://www.loc.gov/catworkshop/courses/rda_naco/course%20table.html
5.
OCLC training resources webinars http://training.oclc.org/training (-> cataloging and metadata -> RDA)
6.
RDA: Resource Description and Access: An Introduction to RDA, FRBR, and Linked Data. Eight-Week Online Learning Workshop https://pantherfile.uwm.edu/mll/www/RDA.html
7.
Training courses and seminars Australian Committee on Cataloging http://www.nla.gov.au/acoc/training-materials-for-resource-description-and-access
8.
RDA training needs survey (Australia) http://www.nla.gov.au/lis/stndrds/grps/acoc/documents/trainingsurveyaust.doc
9.
RDA training needs survey (Australia and New Zealand) http://nznuc-cataloguing.pbworks.com/w/page/26673174/RDA%20training%20needs%20analysis
http://www.loc.gov/catworkshop/RDA%20training%20materials/LC%20RDA%20Training/LCRDAOnlineTrainingPlan.doc
10. Preparing copy catalogers for RDA / Irina Kandarasheva & Mark Wilson http://www.ala.org/alcts/confevents/upcoming/webinar/cat/040611 11. Preparing catalogers for RDA training / Alison Hitchens and Ellen Symons. In: Cataloging & Classification Quarterly ; 2009 http://polaris.gseis.ucla.edu/gleazer/260_readings/Hitchens.pdf 12. Teaching RDA in 2010-11 / Ann Welsh. In: Catalogue and index ; June 2011, Issue 163. P. 5-9
http://www.cilip.org.uk/get-involved/special-interest-groups/cataloguing-indexing/Documents/CandII163.pdf
13. “Mind the (Trans-Atlantic) Gap, Please”: Awareness and Training Needs of UK Catalogers / Anne Welsh, Celine Carty and Helen Williams. In: Journal of Library Metadata ; 12:2-3 (2012), p. 242-263 14. Effective Learning and Teaching of RDA: Applying Adult Learning Theory / Naomi Kietzke Young. In Journal of Library Metadata : 12:2-3 (2012), p. 188-198 15. Preliminary training for RDA: A Survey of Cataloging Department Heads / Elyssa M. Sanner. In: Journal of library metadata 12:2-3 (2012), p. 213-241 16. Preparing copy catalogers for RDA / Irina Kandarasheva and Mark Wilson http://downloads.alcts.ala.org/ce/04062011_Copy_Catalogers_RDA_Slides.ppt 17. Preparing copy catalogers for RDA: beyond guidelines and procedures / Erin Stalberg http://connect.ala.org/files/25915/alctsccscopycataloginginterestgroupstalberg_ppt_15437.ppt 18. RDA for administrators (webinar) http://www.ala.org/alcts/confevents/upcoming/webinar/cat/101310
SLIM 3.0
8
19. Preparing for transition. Here comes RDA! / Chris Oliver. May 27th, 2011 http://www.rda-jsc.org/docs/CLA2011-Preparing-for-transition-Oliver.pdf
SLIM 3.0
9
Bijlage 2: Bouwstenen voor scholing en training Doelgroepen voor scholing en training: 1. Catalogiseerders: 1.1. Professionals tegenover “copycatalogers”. 1.2. Fulltime tegenover deeltijd (gecombineerd met ander taken in bibliotheekorganisatie). 1.3. Ervaren titelbeschrijvers (vertrouwd met AACR2, ISBD en FOBID-regels) tegenover nieuwkomers (direct catalogiseren in RDA). 2. Bibliotheekmedewerkers die niet catalogiseren maar wel werken met de catalogus: Acquisitie, leeszaal en uitlening, collectievorming en onderwerpsontsluiting, IT-afdeling en management. 3. Eindgebruikers van de catalogus (informatievaardigheden). Andere onderverdelingen zijn: 1. Grootte van de bibliotheek: grote (met veel medewerkers) tegenover kleine bibliotheken (éénpitters of atalogiseren als deeltaak in klein team). 2. Doelgroep: Openbare Bibliotheken, Speciale bibliotheken (bedrijfsbibliotheken, schoolmediatheken, muziekbibliotheken e.d.), Wetenschappelijke bibliotheken (universiteiten, speciale wetenschappelijke bibliotheken en Koninklijke Bibliotheek). 3. Aard van de bibliotheek en het te beschrijven materiaal: (juridische bibliotheken, speciale collecties zoals digitale bibliotheken en oude drukken e.d.). 4. Moment waarop voor RDA wordt gekozen: “early adopters” tegenover “laggards”. 5. Soort scholing en training: bij een opleidingsinstituut (cursisten van verschillende bibliotheken) tegenover in-company (maatwerk intern binnen de organisatie). Een optie voor kleine bibliotheken is zelfstudie met behulp van online lesmateriaal (o.a. van de Library of Congress), eventueel aangevuld met gratis webinars op het internet. 6. Het moment waarop scholing plaatsvindt: Scholing voorafgaande aan de implementatie tegenover scholing (oriëntatie en introductie) en bijscholing na implementatie voor praktijk en bijzondere onderwerpen. 7.
Theoretische basiskennis aanleren (verschillende niveaus van kennis) dan wel direct in de praktijk aan de slag (hands on) en leren door praktijk.
SLIM 3.0
10
