Skûtsjesilen. IFKS skûtsjemagazine. Voor meer info: 3,95

S

Skûtsjesilen

IFKS skûtsjemagazine

2009

€ 3,95

Voor meer info: www.ifks.nl

COLOFON IFKS Skûtsjemagazine Skûtsjesilen 2009 is een uitgave van: PENN Communicatie Postbus 633 8901 BK Leeuwarden tel. (058) 284 94 10 fax (058) 213 09 30 www.skutsje.nl [email protected]

IFKS: Postbus 4031 8600 GA Sneek www.ifks.nl Foar de neiteam: www.skutsjehistorie.nl

Redactie: PENN Communicatie: Jacob de Hoop Marten Sandburg Klaas Jansma IFKS PRO SPORT, www.prosport.nl Eindredactie: Jacob de Hoop Fotografie: Marten Sandburg Vormgeving: PENN Communicatie Acquisitie: PENN Communicatie Remco Jan Veldman Gjalt Wijmenga M.m.v. Ward Media

Koersvast Sinds dit voorjaar heb ik het roer over mogen nemen van Cees Amels als voorzitter van de IFKS. Dat is voor mij maar ook voor mijn mede bestuursleden even wennen. Cees heeft een grote kennis van de skûtsjes waar de vereniging veel profijt van heeft gehad. Ik zal hem nog regelmatig voor vragen bellen. Cees nogmaals bedankt voor je grote inzet gedurende vele jaren en de laatste drie jaren als voorzitter. Met veel enthousiasme ben ik aan deze bestuursfunctie begonnen en dat was ook nodig want al in de eerste paar weken waren er 6 vergaderingen. Er waren direct een aantal probleempjes op te lossen. Zeg maar dat er aan het begin een stevige wind stond die uit verschillende hoeken kwam. Maar inmiddels is de wind weer gaan liggen en zijn we in rustiger vaarwater beland. De voorbereidingen voor de wedstrijden zijn in volle gang en liggen op schema. In juni begon als eerste "Burgum" en dan in augustus zijn er de Iepen Kampioenskippen. Iedere schipper is weer druk in de weer om zijn skûtsje in optimale staat te brengen, voor het beste resultaat. Ik kijk er naar uit. Een ander aan het roer van de vereniging wil niet zeggen dat er een totaal andere koers wordt gevaren. Er zullen wat accenten veranderen en knopen doorgehakt moeten worden. Maar het belangrijkste blijft overeind en dat is dat we zullen blijven streven naar mooie en spannende wedstrijden en het in de vaart houden van de prachtige Friese skûtsjes. De invloed van de schippers in de vereniging zal toenemen en beter vastgelegd worden. Daarvoor zijn we bezig de statuten te veranderen. Dat is niet meer dan terecht. Immers, zij zijn degenen die het karakter van onze vereniging bepalen. Recht voor zijn raap en koersvast. Dat past bij onze cultuur van de IFKS. We gaan er samen voor. Ik wens iedereen een voorspoedig vaarseizoen en veel succes met de wedstrijden. Dat de besten mogen winnen. Willem Hoornstra, voorzitter IFKS

Drukwerk productie: Drukkerij Veldhuis, Raalte

Loefduel heeft niets met zeilen te maken, aldus Jeroen de Vos 5 en 7 Pro Sport en de Bedrijvencompetitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 ‘Wij hebben het liefst ruig weer’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

© Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden overgenomen.

Wedstrijdverslag 2008 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 en 13 Abbegea omarmt De Liefde, Schakel over degradatie naar B . . . . . . . . 15 Hoogte winnen, welke mast is de beste?

..........................

16 en 17

Deelnemers met zeiltekens 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 en 19 De Eenvoud terug in de vloot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Herrema’s en Veenema’s vernieuwen in a-klein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 IFKS en nieuwe statuten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Silerij agenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Eindklassement 2008. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Doorbraak bij Lemmer Ahoy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Monument voor de Roorda’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Foar de Neiteam: Schippers over het ideale skûtsje . . . . . . . . . . . . 34 en 35

inhoud

issn-nummer: 1572-1515

Jeroen de Vos bezint zich op een verbetering van de tuiglimitering. De IFKS hanteert een heldere zeilformule die goed is te meten en te controleren. De Vos vindt echter dat na 25 jaar een evaluatie op haar plaats is. Hij blijkt niet de enige. De schippersvergadering heeft het initiatief van de schipper omarmt.

JEROEN DE VOS SLEUTELT AAN ROUTES EN FORMULE Het zeiloppervlak van IFKS skûtsjes wordt berekend De Vos wil geen ingewikkeld verhaal. ‘Als zichzelf op basis van lengte, breedte en een rekenfactor respecterende vereniging ben je verplicht eens naar naar de lengte van het schip. Omdat de meeste je eigen regels te kijken. De skûtsjes zijn geëvoluskûtsjes de afgelopen jaren qua lengte zijn gemaxi- eerd, de schippers ook, ik hoop dat ik iets kan laten maliseerd is de breedte dus bepalend voor het zeil- zien waar we als organisatie over kunnen discussiëoppervlak, stelt De Vos. ‘En dat is wat te eenvoudig. ren. Eerst maar eens kijken welke aanpassing we De formule gaat er van uit dat bredere schepen willen, stap twee is dan hoe we dat gaan doorvoezwaarder zijn en die vermeende extra weerstand ren.’ wordt gecompenseerd in het zeiloppervlak. Maar er Admiraalzeilen zijn ook brede skûtsjes die juist licht zijn en door de extra breedte heel stabiel. Het ontbreekt de formule Ook de zeilroutes kunnen op de helling. Bij de slotaan de factor waterverplaatsing.’ wedstrijd in Heeg is afgelopen jaar een route met up Jeroen de Vos realiseert zich dat in de zeilsport & down wind gezeild: kruisen naar een in de windse geen enkele zeilformule boei en voor de wind terug naar een LOEFDUEL HEEFT ‘gate’ van twee boeien. ‘Een heel gebruihonderd procent sluitend is. Maar de mate van kelijke route in de zeilsport die bij het huiNIETS MET ZEILEN dige skûtsjesilen veel meer ruimte geeft onnauwkeurigheid kun je wel als organisatie kiezen. voor tactiek. We TE MAKEN ‘De SKS kiest bij voorbeeld varen nu met de voor een zeer hoge mate van nauwkeurigheid. Dat relatief grote wedstrijdbetekent een heel ingewikkelde formule met heel schepen op krappe rouveel boekhouding. Dat is een keuze die je maakt, tes. Meestal een driehoek. maar die voor de IFKS niet te doen is.’ Je kunt vaak hooguit >>> Lees verder op pagina 7

5

Wij varen het gehele jaar met groepen door mooi Noord West Overijssel. (zakelijk, familie, verenigingen, jubilea, personeel, vrienden, enz.) Tochten op maat, maar ook arrangementen.

In juli iedere woensdagavond: Rondvaart met chinees-indisch buffet van 19:00-22:00 uur Kosten: volw. €21,50 kinderen t/m 12 €12,50

In augustus iedere woensdagavond: Rondvaart met koud-warm buffet van 19:00-22:00 uur Kosten: volw. €24,50 kinderen t/m 12 €15,00

vanaf 6 juli t/m 28 augustus 2008, Rondvaarten voor “losse opstappers”. Maandag en vrijdag: Weerribbenroute van 14:00 tot 17:00 uur Kosten: Volw. €8,50 kinderen onder de 12 €4,50. Kinderen onder de 4 gratis Woensdag: Weerribbenroute met stop bij bezoekerscentrum 13:30 tot 18:00 uur Dinsdag en donderdag: Oude Zuiderzeekustroute van 13:30 tot 18:00 uur Kosten: Volw. €10,-. Kinderen onder de 12 €5,50. Kinderen onder de 4 gratis Kosten: volw. €10,- kinderen tot 12 jr. €5,50 kinderen onder 4jr. gratis

Parkeren bij ons vertrekpunt is geen enkel probleem.

(reserveren verplicht)

Graag tot ziens aan boord

Rederij Jan Timmerman Mauritsstraat 21, 8356 EN Blokzijl, tel. 0527-291711 [email protected] • www.rederij-timmerman.nl

<<< Vervolg van pagina 5

Jeroen de Vos in actie op zijn Eelkje II.

twee slagen in een rak maken. De bootsnelheid van skûtsjes onderling verschilt niet meer zoveel. Dus bepaalt de startpositie in veel gevallen ook de eindklassering. In de praktijk zijn we op het Hegermeer vooral aan het Admiraalzeilen achter elkaar aan. In routes met een voordewinds rak kun je ook voor de wind je eigen slagen kiezen, en met een gate aan

het einde van het voordewindse rak heb je meerdere opties voor het volgende (indewindse) rak, je kunt zowel linksom als rechtsom zonder extra slag overstag. Dat geeft naast bootsnelheid een interessant extra instrument, de tactiek.’

Loefduels De Vos weet uit ervaring dat zijn slecht accellererende zware Eelkje II bij een slechte start nog moeilijk naar voren kan komen. Met loefduels is in het uiterste geval dan een tegenstander nog wat af te houden. ‘Maar een loefduel heeft feitelijk niks met zeilen te maken. Wij doen het ook, maar niemand heeft er iets aan.’ Hij zeilt liever routes die meer ruimte bieden voor tactiek. In de A-klasse is een grote kopgroep van meer dan tien skûtsjes die in principe wel een dagoverwinning kunnen halen. ‘Als we nu slecht starten krijgen we amper de kans nog naar voren te zeilen. Ik zie betere routes en een beter ontwikkelde zeillimitering vooral voor de IFKS als een vooruitgang. Het zeilen wordt er aantrekkelijker door voor iedereen, en dat is m’n doel.’ Jacob de Hoop

Wimpel

Doe nú

Word lid!

Wie vanaf de wal de IFKS-wedstrijden gadeslaat, ziet ver op het water kleine scheepjes manoeuvreren. Aanvaringen, masten die breken, sensationele zeilstunts en de wedstrijdsfeer gaan min of meer langs je heen. De oplossing is eenvoudig: koop een wimpel van de IFKS. Zo zit je bij wedstrijden met de neus vooraan.

uw bestelling

U kunt natuurlijk ook gewoon lid worden. Al voor € 20,- per jaar laat u de zeilen van de IFKS-vloot bollen.

Wimpels kosten € 8,50 per stuk. Maak het totaalbedrag over op bankrekening 29.60.65.129 t.n.v. de IFKS te Sneek en vermeld hoeveel wimpels u bestelt. U krijgt ze zo spoedig mogelijk toegestuurd.

Voor dat bedrag krijgt u het kleurrijke IFKS-magazine toegestuurd en ontvangt u de IFKS-nieuwsbrieven.

Ik meld me aan als lid Naam Adres Postcode/Plaats Telefoonnummer E-mail Stuur deze bon in een ongefrankeerde enveloppe naar de IFKS. U ontvangt dan vanzelf een acceptgirokaart. Antwoordnummer 3100, 8600 VC Sneek. 7

HET SUCCES VAN PRO SPORT:

DE BEDRIJVENCOMPETITIE Sinds 1989 organiseert PRO SPORT uit Hilversum in samenwerking met de IFKS de Bedrijvencompetitie Skûtsjesilen. Inmiddels hebben tientallen bedrijven duizenden relaties ontvangen en actief laten deelnemen aan het wedstrijdzeilen op de prachtige oude schepen in een unieke ambiance. Uiteraard vormen de Friese meren, steden en dorpen de achtergrond voor deze activiteit, die zich in een groeiend aantal participerende bedrijven mag verheugen. De afgelopen jaren hebben de mensen van de IFKS, de robuuste schippers en hun vakkundige bemanningen samen met de deelnemende bedrijven en hun gasten de Bedrijvencompetitie Skûtsjesilen tot een groot succes gemaakt.

Voor meer informatie over relatiemarketing bij het skûtsjesilen of andere evenementen kunt u contact opnemen met Paul Meulemans van PRO SPORT in Hilversum op 035 – 646 20 20 of [email protected].

EINDKLASSEMENT 4-DAAGSE BEDRIJVEN COMPETITIE SKÛTSJESILEN 2008 (MET AFTREK VAN DE SLECHTSTE WEDSTRIJD)

bedrijf

skûtsje

Henk Regts Delmer Los Sieb Meijer Peter de Koe Sikke Heerschop Walter de Vries Lieuwe de Jong Martin Vlasbloem Hilbrand de Vries Michiel Kalsbeek Siete Meeter Jappie Bandstra Jacob Huisman Lolle Schakel

Visser & Smit Bouw AEGON Arcadis Nederland B.V. BAM Utiliteitsbouw B.V. Terberg Leasing NorthgateArrinso Fugro N.V. Loyens & Loeff Masterlease Direktbank N.V. A. Hak Beheer B.V. NIBC Loyens & Loeff BAM Utiliteitsbouw B.V.

Ut en Thús Grutte Pier Jonge Jasper Hoop Op Zegen (P) Wylde Wytse Goede Verwachting (WS) Roos van Dekema Verwisseling Stêd Sleat Raerder Roek Sûn en Wol Lonneke Ut’e Striid De Yde

punten 11,6 27,7 30 33,9 37 38 40 42 46 52 53 55 66 70

Uitslagen

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.

Schipper

8

‘WIJ HEBBEN HET LIEFST RUIG WEER’ HOE SCHONER, HOE SNELLER Bij Reekers Watersportbedrijf Woudsend is het volop drukte in de week voor de kampioenschappen. Skûtsjes laten zich hier door de portaalkraan uit het water tillen om nog even het vlak glad en schoon te kunnen maken. Hoe schoner, hoe sneller. Dominicus Reekers volgt zomers altijd het skûtsjesilen vanaf de wal. Op zijn werf met winterstalling zijn relatief weinig personeelsleden. Op de werf is gelegenheid voor booteigenaren om zelf te klussen aan hun schip. ‘We zien dat ook bij de skûtsjes. Schippers en bemanningen willen graag het werk zelf uitvoeren. Die gelegenheid bieden we daarom hier. Naast de winterstalling hebben we ook een werkplaats, die per dag is te huren. We halen de boten uit het water, spuiten ze schoon en rollen het schip zo de doe-het-zelf werkplaats in.’ Reekers Watersportbedrijf begon in 1992 en heeft naast de jachthaven met zeventig ligplaatsen een winterberging binnen en buiten, van inmiddels twee hectare, waarvan 3500 vierkante meter overdekt. (Advertentie I.M.)

Mei Silersbitter silst altyd mei in knik yn 'e skoat

Jehanna Prins (rechts) en Myrthe Sloothaak zeilen het liefst met ruig weer. Sterker nog, als het niet waait wordt Myrthe zeeziek. Dat ontdekte ze vorig jaar tijdens de dobberpartij in de baai bij Lemmer. Ervaring had Myrthe niet toen ze tijdens Lemmer Ahoy 2008 voor het eerst aan boord van de Lege Wâlden stapte. De zwaardvrouw van de B-klasser raakte snel verslingerd aan het spelletje. Hoe meer wind hoe meer plezier ze er aan beleeft. Dit seizoen zit de 18-jarige studente weer bij het zwaard. Zij trapt het omlaag, haar debuterende broer Martinus mag het weer optrekken. Jehanna is al vier jaar een vaste kracht aan boord. Haar vader, schipper Willem Prins, heeft zijn dochter het zeilen niet met de paplepel ingegoten. Maar gebrek aan ervaring was geen probleem toen oom en fokkenist Theunis van der Meer haar in 2006 vroeg of ze mee wilde tijdens Lemmer Ahoy. De sfeer en het zeilen bleken verslavend en daarom zit ze dit jaar weer als peilster in het gangboord.

STRONTRACE OPNIEUW VOOR LE POOLE De Leidse IFKS schipper Rudolf le Poole is afgelopen herfst voor het vierde achtereenvolgende jaar winnaar geworden van de Strontrace. Hij stuurde zijn skûtsje Rust na Arbeid op woensdagochtend om kwart over elf als eerste over de denkbeeldige finishlijn bij Workum. Le Poole was overigens dit keer niet als snelste van start met de zakken gedroogde koemest. Age Veldboom kwam op dinsdag met zijn skûtsje Swanneblom als eerste in de Zuid-Hollandse los- en keerplaats Warmond aan. Pas een half uur later kwam Rust na Arbeid van Rudolf le Poole binnen. Na een uurtje verplichte rust voeren de skûtsjes van de Strontrace terug naar Workum, waarbij Le Poole de aanvankelijke achterstand in winst wist om te zetten.

WEDSTRIJD BOARNSTERHIM-GROU De gemeente Leeuwarden en gemeente Boarnsterhim werken steeds meer samen. In verband daarmee heeft burgemeester Ferd Crone van Leeuwarden het initiatief genomen een zeilwedstrijd te organiseren voor de skûtsjes van de SKS en IFKS uit de gemeenten Leeuwarden en Boarnsterhim. Deze wedstrijd wordt (onder voorbehoud van de definitieve vergunning van de provincie Fryslân) gehouden op zaterdag 5 september 2009 op het Pikmeer en de Wijde Ee bij Grou. 9

Met één zege en een kleine voorsprong op de concurrentie werd veteraan Tony Brundel uit Gaastmeer IFKS kampioen 2008 in de grote A-klasse. Een gevoelige titel weliswaar. Het journaille veroorzaakte een rimpeling in de roem.

VETERANEN AAN DE MACHT

WEDSTRIJDVERSLAG 2008 Had Brundel de ton geraakt, of niet? De andere veteraan, Jacob Huisman, meldde zich met een tweede plek eveneens terug aan het front. Henk Regts (4e) verraste door titelverdediger Walter de Vries voor te blijven.

Hindeloopen Ondanks het lichte weer, zo rond de kracht twee, wisten de zware skûtsjes van onder meer Jacob Huisman, titelverdediger Walter de Vries, Siebo Zijsling, Eelke Dijkstra en zelfs de Grutte Pier van Delmer Los, zich goed te handhaven. Sieb Meijer maakte een indrukwekkende inhaalrace, nadat hij drie minuten te laat bij de start kwam. Peter de Koe durfde het niet aan om het geheel nieuwe tuig te zetten. Hij heeft het pas laat gekregen en het nog niet goed uit kunnen trimmen. Direct na de strijd kwam het nieuwe er alsnog op. De Koe: ‘Nu waren we veertiende. Dus dat oude tuig was geen goed idee.’ Tony Brundel werd eerste. Een spectaculair moment was een uur voor de wedstrijd. Toen draaide de wind in enkele minuten van pal oost naar pal west. In de ochtend van deze tropische zaterdag waren toen al de wedstrijden in de C-klasse, B-klasse en a-klein wegens gebrek aan wind afgelast.

laatste rondje toe. Vanuit de achterhoede pakte hij in het voordewindse rak de windvlagen en haalde de hele vloot in. Op de finish had hij nog geen idee eerste te zijn geworden. In de B-klasse gebeurde het omgekeerde. Henk Keizer dacht een prachtig gezeilde wedstrijd te winnen maar werd niet afgeschoten. Hij had een terugroep bij de start gemist. Zijn protest werd gehonoreerd, de terugroep was te laat. Keizer werd alsnog eerste, voor Jelle Talsma en Geale Tadema. In aklein won Catrienus Herrema onbedreigd met de Engelina Smeltekop. In de grote A kon het contrast niet groter zijn. Tony Brundel kwam er bij Stavoren in de eerste routes niet aan te pas. Voorop lag onbedreigd Siebo Zijsling, met achter zich Jacob Huisman. ‘Tweederde van het hele circus is een goede start en daar kwamen we goed uit’, aldus Siebo. ‘Dit was een droomstart.’ Om de derde plek werd een bittere strijd geleverd tussen Michiel Kalsbeek, Siete Meeter en het zwijgende ijzersterke schippersduo Martin Vlasbloem en Sipke Westra op de Verwisseling. Vlagen, uit het zuiden en oosten bepaalden de wedstrijd. De Verwisseling wist tot de streep Michiel Kalsbeek (Raerder Roek) en Siete Meeter (Sûn en Wol) achter zich te houden. Debutant Robert de Jong zat aanvankelijk onbedreigd voorin, maar zakte in één misse stuurboordslag van 5 naar 16.

Heeg Walter de Vries profiteerde na een goede start van de onderlinge duels tussen Brundel, Los en Regts, waardoor hij snel kon uitlopen. Bij de bovenste boei lag Brundel in de derde route te laag, met Los vlak boven zich. Schraal knijpend en af en toe op de wind sturend lukte het hem om toch boven de boei te komen. In de draai raakte hij volgens verslaggevers met de broek de boei, die vervolgens langs de giek rolde. Volgens Brundel raakte hij de boei niet en hij voldeed dan ook niet aan het verzoek van Delmer Los om een rondje extra te draaien.

Stavoren Alle klassen kunnen starten. Debutant Sietse Jan Rijpkema in de C-Klasse verraste vooral zichzelf met de Swan van Donia. Na een valse start en een strafrondje bij de onderste boei sloeg Rijpkema in het

Sloten Bij Sloten mengde Peter de Koe zich met de Hoop op Zegen in de strijd tussen de toppers. Inmiddels met het nieuwe tuig. Hij werd er in Heeg 6e mee. >>> 11

>>> vervolg wedstrijdverslag 2008 van pagina 11

Lemmer finale Eindelijk won De Koe, na een pittige strijd met vooral Walter de Vries. Die raakte net als Siebo Zijsling bij een ongelukkige slag over het bijna windstille westelijk deel van het meer achterop, zodat achter De Koe Tony Brundel en Jacob Huisman de ereprijzen in de wacht sleepten. Zijsling herstelde zich niet meer. Delmer Los kreeg een lichte aanvaring met Henk Regts, waarna hij de wedstrijd verliet.

Echtenerbrug Op het Tjeukemeer stond meer wind dan de dag ervoor. Michiel Kalsbeek kwam ideaal uit de start. Alleen Sieb Meijer was in de buurt. Ze streden een halve wedstrijd om de koppositie. Kalsbeek won, net als twee jaar geleden. Ze werden geholpen door felle duels om de derde, vierde en vijfde plaats. Peter de Koe lijkt uit de degradatiezone en besluit zijn oude tuig weer op te zetten om het nieuwe voor volgend jaar te sparen.

Lemmer Vrijdag was het weer omgeslagen. ’s Ochtends joeg de westenwind met kracht 5 en meer de deelnemers in de C- en de B-klasse al over de baai van Lemmer. Dat kostte Bastiaan With de kraag: hij sloeg om. De kleine a’s bleven ongeschonden. Quirijn Kuiper bewees dat onder zulke omstandigheden een dichtgereefd doekje voordeel kan opleveren. Met een heel klein zeiltje lag hij op kop. Delmer Los liep vlot na de start in de A-klasse ver uit op de rest. Eelke Dijkstra en Siebo Zijsling vochten vier routes lang om de tweede plaats. Daarachter zat Henk Regts in een vrije positie, doordat de achtervolgers Sieb Meijer en Tony Brundel elkaar geen meter toegaven. Huisman verliet de eerste Lemster wedstrijd nadat hij bij de start een fout had gemaakt tegen Michiel Kalsbeek en Walter de Vries licht had geraakt. Het resultaat was dat vlak voor de finale Zijsling en Brundel 18,9 punten hadden gescoord en Huisman 19. Zo spannend was het in de geschiedenis van het skûtsjesilen als competitiesport, sinds 1945, nog nooit geweest. En als de windverwachting voor de volgende dag was uitgekomen, was Brundel vast geen kampioen geworden.

Dat de thriller van Lemmer niet ten volle tot zijn recht kwam, had diverse oorzaken. De vroege protestvlag van Brundel tegen Huisman was er één van, de ligging van de boeien in de driehoeksbaan een tweede. De hoogste boei lag te ver van het publiek en te zuidelijk voor een mooi kruisrak. Regerend kampioen Walter de Vries startte slecht. Delmer Los, had de wedstrijd al na één kruisrak verlaten nadat hij over stuurboord degradant Lolle Schakel niet was vrijgevaren. Toch werd er drie routes lang fel gestreden om de beste posities achter de ver uitlopende koploper Henk Regts. Huisman, Brundel en Zijsling gaven elkaar lange tijd niets toe. Tot de derde route had Huisman de beste papieren. Maar in het kruisrak, toen de wind luwde, sloeg Brundel toe. De volgorde in het dagklassement achter winnaar Henk Regts werd ook de volgorde in het eindklassement: Brundel, Huisman, Zijsling.

Kampioenen De verhoudingen in de andere klassen waren overzichtelijker, hoewel ook bij de B’s en de C’s de laatste wedstrijd de doorslag moest geven. In de Bklasse werd Jelle Talsma kampioen met de ‘Jonge Jan’, het vroegere kampioensschip van de Sijtema’s. Tweede werd Geale Tadema uit Eastermar. Beide promoverende debutanten van vorig jaar staken dus in één keer door naar de grote A klasse. In de C-klasse won Erik Jonker met de Jonge Rein voor Kees Jonker, die vorig jaar met zijn Goede Verwachting nog bijna onverslaanbaar was bij de kleine a’s. Bevrijd van deze machtige concurrentie haalde charterschipper Catrienus Herrema met de Engelina Smeltekop voor dit schip in a-klein de vierde titel binnen sinds de eerste inschrijving in 2000. Hij passeerde in de slotwedstrijd de finishboei langs de verkeerde kant, omdat Harold Veenema hem met een protest dreigde. Sjoerd Kleinhuis werd met de Lytse Earnewâldster tweede, nieuwkomer André Wiersma met de Nieuwe Zorg derde. Alle drie schepen en schippers zijn net als de nummer vier, Eelke Boersma, thuis op de wateren van Earnewâld. Daar zijn ze gehuldigd in het Skûtsjemuseum.

13

Lemmer Bruisend van dynamiek!

Het adres voor vergadering, sport, ontspanning, barbeque of partij. Diner, broodmaaltijd of koud buffet. Zalen van 10 tot 300 personen. Dit alles tegen redelijke prijzen.

It Eilân 67 8621 CT Heeg tel. 0515 - 442593

Gemeente Lemsterland Postbus 2 • 8530 AA Lemmer • Tel. 0514 - 567 567 • Fax 0514 - 564 635

MASTEN ZWAARDEN RONDHOUTEN SCHEEPSBETIMMERING BOTENLIFT TOT 30 TON ONDERHOUDSWERK WINTERBERGING JACHTHAVEN VERHUUR SCHILDERLOODS 24 X 10 MTR.

Yme en Johan v.d. Meer, Eeltjebaasweg 9, 8606 KA Sneek • Industrieterrein It Ges. Tel. 0515 422675 Fax 0515 433834 • E-mail: [email protected]

IFKS-er van het eerste uur Lolle Schakel degradeerde vorig jaar sneu uit de A-klasse. Deels buiten zijn schuld, maar ook omdat hij niet op het scherpst van de snede zeilde. Schakel hoopt zich dit jaar terug te vechten. Zijn knappe tweede plaats in de klasse 2 tijdens Lemmer Ahoy was een mooie opsteker.

LOLLE SCHAKEL HOOPT OP ‘FORMULE DE VOS’

Intocht van It Abbegeaster Skûtsje, voorheen De Liefde.

Met zijn dik twintig meter lengte is De Yde één van de langste schepen in de vloot. Maar omdat het in 1919 bij Barkmeijer in Briltil gebouwde schip maar 3,55 meter breed is, mag het volgens de huidige richtlijnen enkele tientallen meters minder doek voeren dan de vier meter brede skûtsjes. Op zoek naar

een ander skûtsje in 2003 stond Schakel daar niet bij stil, anders was de koop waarschijnlijk niet doorgegaan. Het is daarom niet verwonderlijk dat de schilder uit Parrega warm voorstander is van de plannen van Jeroen de Vos om de formule waarmee het maximale zeiloppervlak voor een skûtsje wordt berekend, aan te passen. In de huidige formule is de breedte een te zwaarwegende factor. (zie ook interview met Jeroen de Vos pag 5) Tot de nieuwe formule is berekend en verder is uitgewerkt, zeilt Schakel waarschijnlijk wel door met De Yde. Zonder afbreuk aan de originaliteit van het schip te doen, maakte Schakel het lichter door nieuwe buidennings en een andere luikenkap. Ook investeerde hij in een nieuwe lichtweerfok. Lichtere dekken en een andere roef zijn geen optie. Ze zijn origineel geklonken en dat wil Schakel graag zou houden. Zijn andere skûtsje, De Liefde, verkocht hij afgelopen winter aan een enthousiaste groep mensen uit Abbega. Eerder eindigde de Eelkje I van de familie Schakel, als museumskûtsje in de Aldfaerserf route. De Liefde dus niet, die is sneller. Deze krijgt een tweede leven als wedstrijdschip voor Abbega. Dit skûtsje bracht dit voorjaar heel ‘Abbegea’ en omgeving in beroering.

ABBEGEA OMARMT EIGEN SKÛTSJE Als ze net zo snel zeilen als verven, dan lijkt een succesvolle carrière in de IFKS onafwendbaar. Binnen een etmaal had de nieuwe bemanning ‘It Abbegeaster skûtsje’ van boven tot onder geverfd en in de anti-fouling gezet. De verf was amper droog toen het schip in april te water gelaten werd. Het enthousiasme van de bemanning van de nieuwe IFKS-er is minstens zo groot als de betrokkenheid van de 250 inwoners van Abbegea. In enkele weken tijd meldden zich 100 donateurs bij de stichting ‘It Abbegeaster skûtsje’. Niet

alleen uit het dorp zelf. Het schip leeft ook bij mensen uit de omgeving. Al een aantal jaren leefde bij enkele dorpelingen het idee om en eigen skûtsje te kopen. Tijdens een drukbezochte informatieavond in januari van dit jaar monsterden direct 10 bemanningsleden aan en een dozijn vrijwilligers en opstappers. Twee weken later werd De Liefde van Lolle Schakel gekocht. Een 17.62 meter lang en 3.49 breed schip met ervaring in de grote klasses van de IFKS. Om de verbondenheid met het dorp te verstevigen werd ‘It

Abbegeaster skûtsje’ haar nieuwe naam. Het fraaie nieuwe zeilteken kwam van Jos Maas van idb reclame in Abbegea. Onder leiding van schipper Henk Frankena, die ondermeer drie jaar aan boord zat bij Sietze Broersma, traint de uit 80 procent Abbegeasters bestaande bemanning elke woensdag op de Fluessen bij Heeg. Aan wedstrijden voor het IFKS kampioenschap doet het schip dit jaar nog niet mee, vertelt schotenman Fonger Osinga. De deels onervaren bemanning uit Abbegea wil met trainen en ploechjesilen eerst ruim de tijd nemen om aan elkaar en het eigen skûtsje te wennen. 15

Siebo Zijsling is het zat om steeds net niet het kampioenschap binnen te slepen. ‘Ieder jaar hebben we wat aan ons schip verbeterd. Nu was de mast aan de beurt. We wilden een Leospar, stugger en lichter dan de oude.‘

SIEBO ZIJSLING WIL HOOGTE WINNEN

Siebo Zijsling met de Striidber.

16

Na Tony Brundel en Walter de Vries is Zijsling de het weer net niet. We hebben het kampioenschap derde in de IFKS-vloot met zo’n mast. ‘Ik heb er bij Sleat verspeeld. Na de slechte start was er te geregeld met Tony over gesproken. Als we naast weinig wind om naar voren te komen. De top is hem liggen, voel ik altijd even bij hem aan het want. breed. Een slechte dag kun je je niet meer veroorloDat staat als een snaar.’ Al tien jaar zeilt Siebo op de ven. Vervolgens viel de finale tegen omdat de wind Striidber met de oude mast. ‘Die mast was goed, wegviel en Tony alle geluk van de wereld had. Zo is die kan erg veel wind hebben, daar kun je niks van het op dit moment, je kunt eerste worden, maar zeggen. We hebben er ‘redelijk wat succes’ mee even zo goed kun je op een achtste plek belanden.’ gehad,’ lacht Siebo. ‘Maar bij harde wind kan hij De mast van Ligtenberg wel eens wat uitbreken. Dan gaat-ie in een s-bocht staan. We zullen nooit zo hoog kunnen zeilen als De Leospar is rond de eeuwwisseling ontwikkeld dat ‘smoarge ding’ fan Tony. Dat scheepje is nu een- door Leo Ligtenberg. Ligtenberg was kort voor zijn maal ontzettend scherp en behendig. Maar als we dood nog persoonlijk betrokken bij de productie wat willen, moeten we wel iets aan die stugvan de mast voor de heid van onze mast doen. ‘ Lytse Lies. Frans van WIJ HEBBEN HET ‘Ik heb maar geen andere prijsopgaven der Doe uit Slootdorp opgevraagd. Iedereen heeft al masten van KAMPIOENSCHAP BIJ maakt deze masten: Hans Boersma en Yme van der Meer. Wij wil´De Leospar wordt in len ons onderscheiden. Vorig jaar waren we SLEAT VERSPEELD acht gelijke delen

hout met acht lijmnaden verlijmd. De wijze van verjongen, selectie van het materiaal en de toepassing van lijmgroeven in kwartiers gezaagd hout geeft de extra stijfheid.´ Er wordt bij de Leospar van een achtkant uitgegaan, waarbij de acht delen een trapeziumvorm hebben, welke door een trapezium-groefverbinding verbonden worden. ´Het lijmvlak t.p.v. de groeven is twee keer zo groot. En bij verplichte massieve masten op de skûtsjes kun je de holte vullen met een lichtere houtsoort. Dat scheelt gewicht.´ De basisgedachte van Ligtenberg was dat goed hout van voldoende lengte, breedte en dikte steeds schaarser wordt. Tevens achtte hij het mogelijk een sterkere, lichtere en stijvere bouwwijze te ontwikkelen, vooral voor wedstrijdzeilers. Van der Doe: ´Iedereen wil maximale voorstagspanning door middel van maximale stagbochten. Maar een stijve mast met een verantwoorde stagbocht, doet de mast niet uitbreken bij harde wind, met behoud van een goede voorstagspanning.’

kloppen met wat de schipper wil en hoe de zeilmaker het tuig er bij maakt.’ Het zeil moet overeenstemmen met de doorhang van de stag en daarmee met de stijfheid van de mast. Het gaat vooral om de samenhang, zegt Van der Meer. Een gemiddelde standaard is niet meer genoeg. ‘De mast moet passen bij het schip én de schipper.’ Mastenbouwer Yme van der Meer uit Sneek.

Samenhang

Twee verschillende kampioensmasten in één wedstrijd. Sneker Pan versus De Striidber.

Hans Boersma maakte de mast op het SKS kampioensskûtsje van Heerenveen en Yme van der Meer de mast op die andere notoire kampioen, de Sneker Pan. Wat is de beste mast voor een snel skûtsje? Van der Meer: ‘Dat is bij iedere nieuwe mast de uitdaging. De bochten weten we goed op hun plek te krijgen. De verschillende diktes op verschillende plekken ook. Maar het totaalplaatje moet

17

DEELN Sint Bekkema De Verandering Burgum

Kees Riezebos Nooit Volmaakt Hindeloopen

Sikke Heerschop Wylde Wytse Rotterdam

B

Lieuwe de Jong Roos van Dekema Koudum

Siete Meeter Sûn en Wol Leeuwarden

W

Hilbrand de Vries Stêd Sleat Sleat

Maarten Dirks Gerrit Ynze Galamadammen

Robert de Jong Frisia Lemmer

Kees Jonker Driuwpôlle Woudsend

Eelke Dijkstra Oude Zeug Wurdum

Bouke v.d. Vaart Goede Verwachting Lemmer

Kees Hermsen Ulbe Zwaga Velp

Lolle Schakel De Yde Parrega

Hidzer Meeter Friesland Lemmer

Jelle Talsma Jonge Jan Warten

Freddy v.d. Heide Drie Gebroeders Grou

Willem Timmer Ora et Labora Sneek

Romke de Jong Grytsje Obes Koudum

Willem Prins De Lege Wâlden Warns

Martin Vlasbloem Verwisseling Skuzum

Tony Brundel Lytse Lies Gaastmeer

Geale Tadema it Doarp Eastermar Eastermar

A

Michiel Kalsbeek Raerder Roek Raerd

Henk Regts Ut en Thús Nij Beets

Jeroen de Vos Eelkje II Elahuizen

Jacob Huisman Ut ‘e Striid Galamadammen

Peter de Koe Hoop op Zegen Sleat

Delmer Los Grutte Pier It Heidenskip

Sieb Meijer Jonge Jasper Franeker

Walter de Vries Goede Verwachting Sleat

Henk Keizer Singelier Stavoren

Siebo Zijsling Striidber IJlst

A-klasse Erik Jonker Jonge Rein Wytgaard

Koos Lamme Opsjitter Heerenveen

B-klasse

A Floris Bottema Harmonie Bolsward

Wiebe Leenstra Hoop op Zegen Gaastmeer

Jilles Bandstra Lonneke Stavoren

18

Andries Brouwer Jan Overwijk Oant Moarn Twee Gebroeders Leeuwarden Oppenhuizen

C Remy de Boer De Eenvoud Harlingen

Johannes de Vries Gerrit de Vries Sneek

Michael Boxum Galamadammen Galamadammen

Jitske Visser Sietse Jan Rijpkema Swan van Donia Twee Gebroeders Hempens Langweer

C-klasse

EMERS Eelke Boersma Hoop op Zegen Leeuwarden

Andries Honing Lutgerdina Smeltekop Huizen (N.H.)

Sjoerd Kleinhuis Lytse Earnewâldster Earnewâld

Sietse Broersma Avontuur Oudega (W)

Tsjibbe v/d Veer Hoop & Vertrouwen Lemmer

Barry Hofman Noarderling Balk

a

Pieter Jansma Twa Famkes Drachten

Rudolf le Poole Rust na Arbeid Woerden

Quirijn Kuiper De Tiid sil’t Leare Terherne

Arnold Veenema Hoop op Welvaart Sneek

Koos van Drunen Hoop doet Leven Nij Beets

Remy de Boer, (C-klasse) op De Eenvoud Jaap Hofstee It Swarte Wief Tijnje

Rinze Herrema Jurjen Posthuma Trije Doarpen Engelina Smeltekop Earnewâld Oudega (W)

André Wiersma Nieuwe Zorg Earnewâld

Nieuwe deelnemers met ‘nieuw’ schip in 2009

Nieuwe schippers in bestaande vloot Jilles Bandstra (C) op Lonneke Michael Boxum (C) op Galamadammen Tsjibbe van der Veer (a-klein) op Hoop en Vertrouwen Barry Hofman (a-klein) op Noarderling Rinze Herrema (a-klein) op Engelina Smeltekop Arnold Veenema (a-klein) op Hoop op Welvaart

Bart Siegers Doeke v. Martena Leeuwarden

Terug van weggeweest Jitske Visser, nu op voormalig SWH skûtsje Twee Gebroeders

Jochem v.d. Vaart (jr) Nooit Volmaakt Lemmer

De proloog

a-klein

Tijdens de proloog op de Burgumer Mar (zaterdag 13 juni) zijn twee wedstrijden gezeild door 23 skûtsjes. De vloot op de Burgumer Mar is ingedeeld naar een klasse met grote en een klasse met kleine skûtsjes.

Wedstrijddata en starttijden Zaterdag zaterdag maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag zaterdag

13 juni 1 augustus 3 augustus 4 augustus 5 augustus 6 augustus 7 augustus 8 augustus 10 oktober

Burgumer Mar, proloog Hindeloopen Stavoren Heeg Sloten Echtenerbrug Lemmer Lemmer Heeg, slotdag

Elke wedstrijddag zeilen vier klassen A-klasse a-klein

: 14.10 uur : 12.00 uur

C-klasse B-klasse

: 10.00 uur : 09.50 uur 19

Kracht en finesse

aan de schoot en bij het stucen Voor stucadoren en zeilen zijn spierkracht en oog voor detail onontbeerlijk. Bertus van der Veen, bemanningslid aan de grootschoot op De Roos van Dekema en eigenaar van Steen & Stuc, is daarvan het levende bewijs. Met zijn vijftien jaar ervaring is allrounder Van der Veen dagelijks druk met reparaties, sier- en pleisterwerk, raapen schuurwerk en het aanbrengen van lijsten en ornamenten. Voor particulieren en aannemers in Sneek en wijde omgeving. ‘Stucadoren is zwaar werk waar veel gevoel voor kleur en oog voor detail bij komt kijken. Een mooie vlakke wand of plafond afleveren vereist kennis en ervaring’, vertelt Van der Veen. Hetzelfde geldt voor het skûtsjesilen. ‘Met kracht alleen kom je er niet. Zonder kennis over weer en wind en ervaring met zeilen lukt het niet om goed te presteren.’

Molenkrite 10 8608 XJ Sneek T. 06-54741861 I. www.steenenstuc.com E. [email protected]

Roeiend door de sloten en kanalen van Noord-Holland bedacht Remy de Boer als kind dat varen met een zeil makkelijker zou zijn. Het douchegordijn van zijn ouders bewees zijn gelijk. Sindsdien is de Harlinger verknocht aan zeilen.

DE EENVOUD TERUG IN DE VLOOT

DOUCHEGORDIJN GAF DE DOORSLAG De dit jaar debuterende schipper voer zeven jaar met Bastiaan With en heeft twee platbodems in de verhuur. Water en avontuur horen bij de nu 37-jarige De Boer. Als kereltje van een jaar of zes luisterde hij ‘s avonds onder de dekens met een kleine transistorradio naar het hoorspel van Jan Wandelaar over sleepboten en grote binnenvaartschepen. Hij speelde het na met de eettafel als schip en later met het roeibootje dat hij van zijn ouders kreeg. Het echte zeilen leerde De Boer bij de waterscouts in Enkhuizen. In de jaren daarna zeilde hij op vele schepen tot hij in 2002 zijn eerste eigen schip kocht: De Pallieter, een platbodem uit 1899.

Nije Dei

Remy de Boer

De Pallieter werd in 2002 het volgschip van de ploeg van Nije Dei-schipper Bastiaan With. Uiteraard liet De Boer de kans niet glippen om als bemanningslid mee te gaan. Dat was hij nog toen With er na het kampioenschap van 2008 mee stopte. Een groot deel van zijn bemanning wilde echter door. De Boer werd unaniem tot schipper gebombardeerd omdat hij de enige was die dat aandurfde en omdat de rest van de bemanning het hem toevertrouwde. Op zoek naar een schip lag het voor de hand de Nije Dei te huren, maar De Boer wilde dat niet. ‘We zouden dan moeten investeren in andermans schip’, vertelt De Boer. Bemanningslid Koos Stoker uit Leeuwarden wist wel een skûtsje te koop. Bij hem om de hoek lag er

één. Het bleek De Eenvoud te zijn. Een schip met ervaring in de IFKS. Onder andere met schipper en mede-grondlegger van de IFKS Kees Koornstra en met Tim Rootselaar en Jappie Bandstra. Van 1963 tot 1965 zeilde het in de SKS voor Earnewâld. De Boer kocht De Eenvoud samen met Koos Stoker en Ruerdtsje Halbertsma. Afgezien van wat achterstallig onderhoud zag het bijna twintig meter lange skûtsje er goed uit. Ondanks het verouderde stel zeilen was De Boer verrast over de snelheid van het schip tijdens een tochtje met weinig wind in april. ‘Maar of het echt snel is zal blijken.’

Briltil Verbaasd was De Boer over de kritiek van onder meer Jochem van der Vaart in de voorjaarsvergadering te Heeg. Die wilde het schip uitsluiten van deelname aan de IFKS omdat het in het Groninger Briltil gebouwd zou zijn en daarom geen skûtsje genoemd zou mogen worden. ‘Maar uit de papieren blijkt dat het in 1914 bij Barkmeijer in Stroobos van stapel is gelopen. Aan de goede kant van de brug.’ 21

Scheepsreparatie Friesland 06-53975116 www.srfholland.nl

[email protected]

De Engelina Smeltekop heeft een dynamische bemanning, waarvan de meesten al een jaar of tien meezeilen. De posities willen nog wel eens wisselen. Met name aan het roer.

INGENIEUR AAN HET ROER Na Johan van der Meulen, Fonger de Vlas en Catrienus Herrema komt dit jaar broer Rinze Herrema, de tacticus, aan het helmhout. Catrienus heeft er alle vertrouwen in. ‘Ik heb alleen maar gedaan wat hij aangaf en we werden in twee jaar kampioen. Nu mag Rinze het zelf doen.´ De Herrema´s hebben het schippersbloed van moederskant. Pake Rinze Joustra had met zijn skûtsje een brandstoffenhandel in Wommels. Verschillende neven zitten op de grote vaart. Rinze heeft van de Joustra´s ook nog wat wiskundigs geërfd, naar het voorbeeld van zijn omke Sjoerd Joustra. Sinds zijn studie in Delft en twee jaar full time charterschipperschap in ‘98 en ‘99, maakt hij tegenwoordig als civiel technisch ingenieur planstudies in de weg- en waterbouw. Rinze is als projectmanager bij Witteveen+Bos verantwoordelijk voor de aanleg van de Haak om Leeuwarden. De bemanning op de Engelina Smeltekop heeft hoge verwachtingen van de technisch ingenieur. Eerder werd hij als tacticus aan boord bij Age Veldboom ook kampioen met de Swanneblom. Hij heeft in de grote A klasse nog een blauwe maandag bij Sietse Ronner gevaren op de Frijheid (ook Hollandse Nieuwe en Lytse Loes geheten), de huidige Driuwpolle van Kees Jonker.

Kiezen voor a-klein Toen Rinze in Nijbeets kwam wonen werd hij door Henk Regts gevraagd mee te komen doen op de Ut en Thús. Maar Rinze koos voor zijn broer in a-klein. ´Eigenlijk waren wij van huis uit geen wedstrijdzeilers zoals je dat bij veel andere skûtsjeschippers ziet´ zegt Rinze. ´We hebben het wedstrijdzeilen bij Annage van Age Veldboom meegekregen. Wij waren meer surfers.´ Wellicht door die invloed van Age zijn de Herrema´s echte liefhebbers van de authentieke kleine a-klasse. In Earnewâld heeft Catrienus bij zeilschool Annage een hele vloot die hij in deze klasse kan inzetten. Naast de Engelina Smeltekop is er nog het oudste wedstrijdschip, de Eureka. Maar ook de Swanneblom is beschikbaar. Op het huidige kampioensschip, de Engelina Smeltekop, heeft Hans Boersma vorig jaar een nieuwe mast gemaakt en dit jaar is geïnvesteerd in een nieuwe fok. Aan het materiaal zal het prolongeren van de titel niet liggen. Het gevaar komt van buiten, bijvoorbeeld van de gebroeders Veenema.

Veenema’s stomen op Harold en Arnold Veenema (zeilteken Sn) brengen dit jaar de Goede Verwachting (onder de naam Hoop op Welvaart) terug in de kleine a klasse. Het succesvolle schip waar Kees Jonker in 2007 kampioen mee werd. Catrienus Herrema is vooralsnog opgetogen. ‘We vinden het geweldig dat er snellere schepen bij ons in de kleine a-klasse komen’, zegt Catrienus. ‘Het verschil tussen een kleine groep voorin en de rest is lang te groot geweest. Hoe meer concurrentie, hoe mooier.’ Ook de Veenema’s wisselen dit jaar van roerganger, Arnold neemt na vijf jaar het helmhout over van Harold. Tot zover de gelijkenissen. Interessanter is het verschil met de Herrema’s. De Veenema’s zijn van huis uit wél geboren wedstrijdzeilers. Arnold Veenema waakt echter voor te hoge verwachtingen. ‘Er wordt al door passerende schepen naar ons geroepen dat we kampioen worden, maar ik wil geen favorietenrol. Wij moeten nog aan dit schip wennen, we hebben onze eigen mast overgezet en we zeilen met het oude tuig van Kees. Maar leuk is het wel, de a-klein is sowieso vooral de origineelste klasse met skûtsjes zoals ze bedoeld zijn. Een klasse met sfeer, zolang we maar niet te dikke smeren wind krijgen.’ 23

ᦍ

Schippers Bibliotheek

ᦎ

EERDER VERSCHENEN UITGAVEN DIE NIET MOGEN ONTBREKEN IN UW SCHIPPERSBIBLIOTHEEK

NIEUW Æbelina De doem van eer Het mooiste, snelste skûtsje van de negentiende eeuw was de Æbelina. Een secuur ontworpen replica van dit verdwenen schip is in de jaren 2004 – 2009 onder leiding van Johan Prins gebouwd bij het Skûtsjemuseum op ‘De Stripe’ in Earnewâld. Speciaal rond dit project is een prachtig gebonden, rijk geïllustreerd boek gemaakt, met een compleet overzicht van het bouwproces en een beknopte geschiedenis van het Skûtsjemuseum. Dit bestond in oktober 2007 tien jaar. ISBN 978-90-77948-31-6 Johan Prins, Piet Herrema, Age Veldboom en Klaas Jansma

€18,50 Jachten & Jagen Schipperskinderen aan boord

NIEUW

Een pretje was het niet, leven aan boord van een zeilschip. Zeker niet voor kinderen. Zij moesten vroeg meewerken. Een onbezorgde jeugd eindigde vaak al op hun tiende, en soms nog eerder. ISBN 978 90 330 0794 1 Netty Gabel en Klaas Jansma

€20,Kleine Encyclopedie van het Skûtsjesilen Waar gaat het om? Wat doen ze nou? Wat ropt dy man? Skûtsjesilen is een sport vol mysterie. Zelfs kenners en vaste toeschouwers vragen zich geregeld af wat er op het water gebeurt. Trouwens, wat zijn nu eigenlijk skûtsjes? En aan welke regels moeten de deelnemers zich houden? Daarom verschijnt nu de Kleine Skûtsje-encyclopedie met van a tot z alle gangbare termen opgeschreven en uitgelegd en worden de zaken betreffende het wedstrijdzeilen bij SKS en IFKS beschreven. Kortom: een onmisbaar naslagwerk voor wie er echt van wil genieten. ISBN 978-90-330-0806-1 Klaas Jansma

De Jonge Jan

€16,50

verwacht

De Poep - De Sytema’s Op 2 augustus 2008 won Jelle Talsma bij Lemmer de B-klasse van de IFKS. Zijn ‘De Jonge Jan’ was het legendarische kampioensschip van Sytze Sytema oftewel De Poep. Zoon Jan en dochter Jeltje voeren er hun hele leven op. Ze waren tot elkaar veroordeeld. ‘De Jonge Jan’ zou centraal moeten staan in een streekroman. Maar dan moet eerst de geschiedenis worden geordend. Daartoe is er nu dit boek. Deze rijk geïllustreerde uitgave verschijnt in augustus/september. Het boek is alvast te reserveren op www.penn.nl.

€18,50

Postbus 633 • 8901 BK Leeuwarden • T 058 284 94 10 • F 058 212 94 36 • E [email protected] • I www.penn.nl

De IFKS zet op alle vlakken in op een verdere professionalisering van bestuur en organisatie. Het karakter van ‘een wilde bond’ is er al lang af. Toch zullen er altijd mensen zijn die de IFKS zien als alternatief. Vanuit historisch oogpunt klopt dat natuurlijk ook.

VAN HET BESTUUR

IFKS MAAKT KWALITEITSSLAG De IFKS is destijds opgericht als een protest tegen een limitering van 14 skûtsjes als maximaal deelnemersveld bij de SKS. Er waren (en zijn) nog vele skûtsjes aanwezig, waarvan de eigenaren door het standpunt van de SKS geen mogelijkheid meer werd geboden zich middels een georganiseerde wedstrijd met elkaar te meten. De IFKS is opgericht als een Iepen (open) vereniging. Dit houdt in dat iedereen die een door de IFKS goedgekeurd schip heeft, onder de voorwaarden van de IFKS lid mag worden en mee kan doen met de wedstrijden, die door de vereniging zelf worden georganiseerd. Want daartoe is de IFKS opgericht: het organiseren van een Open Kampioenschap Skûtsjesilen.

Vallen en opstaan Natuurlijk ging deze start (het eerste kampioenschap werd gevaren in 1981) met vallen en opstaan. Er was nog geen gestructureerde organisatie zoals die momenteel geldt binnen de IFKS. Maar wat niet veranderd is, is het ongekende enthousiasme waarmee de wedstrijden georganiseerd en gezeild worden en de liefde voor de skûtsjes. De IFKS voelt een grote verantwoordelijkheid om dit typisch Fries cultureel erfgoed ook voor het nageslacht te bewaren. Dat dit breed gedragen wordt, blijkt wel uit het feit dat de vereniging inmiddels ruim 600 leden telt en het deelnemersveld tijdens de kampioenschapsweek al jaren uit meer dan 60 schepen bestaat. Er wordt flink geïnvesteerd in kwaliteit, binnen alle geledingen van de vereniging. Die kwaliteitsslag is in lijn met de ontwikkeling binnen de vloot. De schepen zijn in de loop der jaren steeds beter uitgerust en het niveau van de schippers als wedstrijdzeilers is steeds hoger geworden. Het gevolg daarvan is dat er hogere eisen gesteld worden aan de wedstrijdorganisatie, temeer daar de belangen van de individuele schippers en hun schepen blijven groeien.

Statuten “Met de tijd meegaan” is de mentaliteit die heerst binnen de IFKS. De vereniging heeft zich ten doel gesteld om zowel de organisatiestructuur als de kwaliteit van de huidige organisatie aan te passen

naar de eisen van deze tijd. Dit heeft ondermeer tot gevolg dat momenteel de statuten en huishoudelijke reglementen onder de loep zijn genomen om deze, waar nodig, aan te passen en te verbeteren. Ook op het water worden de zaken voortvarend aangepakt. De IFKS zal als organisatie toetreden tot het Watersportverbond. Door dit lidmaatschap kan de vereniging een beroep doen op gekwalificeerde wedstrijdleiders en leden voor de protestcommissie. Zowel wedstrijdleiding als protestcommissie opereren geheel onafhankelijk van de IFKS, waarmee kwaliteit, deskundigheid en onpartijdigheid gegarandeerd zijn. De IFKS heeft hiermee een aantal belangrijke stappen voor de toekomst van onze vereniging gezet. En dit alles zonder het eigen karakter en de identiteit van de IFKS en haar oorsprong uit het oog te verliezen. Want we weten waar we met z’n allen heen willen, maar zullen nooit vergeten waar we vandaan komen. Het bestuur

SPONSORS VERZORGEN PERSBOOT EN SITE Dit jaar heeft de IFKS weer de beschikking over een speciale persboot. Deze Lodestar-rib is ter beschikking gesteld door de bekende watersportgroothandel Lankhorst Taselaar in Lelystad.

Bovendien is bij aanvang van het kampioenschap de nieuwe IFKS website gereed. Deze professionele site voldoet volledig aan onze wensen en wordt kosteloos gebouwd door de firma Van der Let & Partners te Heerenveen. De IFKS dankt beide bedrijven zeer hartelijk voor hun diensten.

25

Onderhoud- en scheepstimmerbedrijf Masten, zwaarden en gieken

Hellingpad 20 | 8715 HT Stavoren Tel. 0514 682 194 | Mobiel 06 53 47 44 18 www.pietblaauw.nl en [email protected]

Ruime overdekte winter- en buitenberging

Kraan met vermogen van 30 ton

Wilt u reserveren, of heeft u vragen of opmerkingen? E-mail naar: [email protected] Vosseleane 67, 8551 ML Woudsend, Telefoonnummer: 0514-592018, Fax: 0514-592152

www.woudsends ail .nl

SILERIJ AGENDA 2009 Bron: SKS/IFKS/Zevenwolden/skutsjejongerein 13 juni

Burgumer Mar - Proloog IFKS

19 juni

Snitser Mar

20 juni

IJsselmeer bij Stavoren - Proloog SKS

27 - 28 juni

Lemmer

WIST U DAT...? Het skûtsjesilen is een sport vol mysterie. Klaas Jansma beschrijft in kleurrijke taal het werken en leven, de karakters en de regels in de kleine encyclopedie van het Skûtsjesilen. Het ligt vanaf 18 mei in de boekhandel (Zie ook www.penn.nl) Hierbij een korte inzage.

- Rotary Regatta

- Lemster Bokking Race voor rond en platbodems én voor scherpe jachten

18 juli

Grou

- kampioenschap SKS

20 juli

De Veenhoop - kampioenschap SKS

21 juli

Earnewâld

- kampioenschap SKS

22 juli

Terherne

- kampioenschap SKS

23 juli

Langweer

- kampioenschap SKS

25 juli

Stavoren

- kampioenschap SKS

27 juli

Woudsend

- kampioenschap SKS

28 juli

Elahuizen

- kampioenschap SKS

29 juli

Lemmer

- kampioenschap SKS

30 juli

Lemmer

- kampioenschap SKS

31 uli

Sneek

- kampioenschap SKS

31 juli- 2 aug.

Heeg

- Friese reünie rondeen platbodems

1 augustus

Hindeloopen

- kampioenschap IFKS

3 augustus

Stavoren

- kampioenschap IFKS

4 augustus

Heeg

- kampioenschap IFKS

5 augustus

Sloten

- kampioenschap IFKS

6 augustus

Echtenerbrug - kampioenschap IFKS

7 augustus

Lemmer

- kampioenschap IFKS

8 augustus

Lemmer

- kampioenschap IFKS

28 augustus

Snitser Mar

- Rabobank/Interpolis Regatta

29 augustus

Snitser Mar

- Amateursilen SKS

5 september

Pikmeer

- Leeuwarden tegen Boarnsterhim

Blabberje - Met weinig wind nauwelijks vooruitkomen. Alsof de skûtsjes door modder (blabber) varen en niet op water. Waarschijnlijk is het een vorm van volksetymologie, afgeleid van labberich of labberwyntsje (betekenis: flauw en zwak). Bûtenstfallaatster - Skûtsje dat gebouwd is op het Buitenste Verlaat aan de westkant van Drachten. Onder leiding van Jan Oebeles van der Werff werd hier vooral na 1916 een redelijk snel zeilend skûtsje ontwikkeld, dat net iets meer op ‘laden’ was gebouwd dan de Piipsters met hun accent op snel varen. Flappe flappen - Iemand boven de zeilen draaien, zodat hij in de luwte ligt. Was vroeger bij het Skûtsjesilen een doodzonde, maakt tegenwoordig gewoon deel uit van de wedstrijdtactiek. Gribus chaos - In radioverslagen veel gebruikt woord bij onoverzichtelijke toestanden. Doet zich bij de SKS herhaaldelijk voor bij tegenwind in de Tynje bij Grou, in de Folkertssleat bij Earnewâld en de Wide Ie of het Grytmansrek bij De Veenhoop. Bij de IFKS is het soms een gribus op de Sleattemer Mar en de Hegemer Mar. Hobma, Sytse - Onvergetelijk schipper van het ‘Lemster Skûtsje’ (1969-’81). Bekende uitspraak over een gratis gekregen zeil: ‘ik haw it der stjurboard opsjoud en oer bakboard wer ôfdondere’. Latsjesilers jachtjezeilers - Een ietwat neerbuigende term voor skûtsjeschippers die in de wedstrijdsport op bootjes zijn gevormd. Ranjajonge roefmeester - Voorziet bemanning tijdens de wedstrijd van drinken en houdt de roef op orde, inclusief het innemen en beleggen van het grootschoot. Kan ook een meisje (famke) zijn. De zangeres Mink(e) Adema bracht in 2008 de klip ‘Ranjajonge’ uit. Tigchelaar, Sippy - Redacteur van Omrop Fryslân, vroeger schaatskampioene en sinds 1975 verslaggeefster van het Skûtsjesilen. Haar specialiteiten zijn de interviews en langere radiodocumentaires. Is ook bestuurslid (formeel adviseur) van de Stifting Houten Skûtsje.

Wedstrijd voor SKS en IFKS skûtsjes (onder voorbehoud) 3-4 oktober

Lemmer

- Friese Hoek race voor skûtsjes en alle andere rond- en platbodems

10 oktober

Heeg

- Slotdag IFKS (dat. o. voorb.)

17 en 18 oktober Sneek

- Roekepollerace

17- 24 oktober

Workum

- Strontrace

31 oktober

Lemmer

- Steile Bank race voor 'bruine vloot' schepen

De SKS competitie in 2010, 24 juli tot en met 6 augustus. De IFKS competitie in 2010, 7 augustus tot en met 14 augustus.

Schadefonds – In 1951 op initiatief van de journalisten Tiny Mulder en Jildert Zuidema (Sudema) ingesteld fonds ter leniging van strop en schade als gevolg van deelname aan skûtsjewedstrijden. Hierdoor bleef het voor minvermogende schippers mogelijk om de zeilsport te blijven beoefenen. Af en toe werd er een uitkering uit gedaan voor een nieuwe giek of een andere mast. Het fonds had, nadat de meeste skûtsjes eigendom van stichtingen waren geworden, geen functie meer. 27

VAARBEWIJZEN MARIFOON MARCOM A/B Cursussen groot vaarbewijs beperkt groot vaarbewijs klein vaarbewijs I en II, cursussen en examens marifoon gmdss marcom a en b.Ook tkn. We zijn te vinden in Leeuwarden Grou Kollumerzwaag Drachten Sneek Lemmer Groningen Den Oever en Zwolle. Tienstra Organisatie Nautische Opleidingen/Nautische Examens Nederland. Hindeloopen Tel. 0514-523090 Mob. 06-53810585 www.t-o-n.nl e mail [email protected] Opleiders van beroep.

EINDKLASSEMENT IFKS 2008 A-klasse 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

Lytse Lies Ut 'e Striid Striidber Ut en Thús Goede Verwachting Raerder Roek Grutte Pier Jonge Jasper Hoop op Zegen Verwisseling Sûn en Wol Oude Zeug Eelkje II De Yde Lonneke Frisia

Tony Brundel Jacob Huisman Siebo Zijsling Henk Regts Walter de Vries Michiel Kalsbeek Delmer Los Sieb Meijer Peter de Koe Martin Vlasbloem Siete Meeter Eelke Dijkstra Jeroen de Vos Lolle Schakel Jappie Bandstra Robert de Jong

B-Klasse 20,9 22,0 22,9 25,9 28,9 34,9 39,9 41,0 49,9 52,0 53,0 55,0 69,0 72,0 74,0 82,0

a-klein 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

Engelina Smeltekop Lytse Earnewâldster Nieuwe Zorg Hoop op Zegen Hoop op Welvaart De Tiid Sil 't Leare Twa Famkes Avontuur Trije Doarpen Hoop & Vertrouwen Noarderling It Swarte Wief Rust na Arbeid Lutgerdina Smeltekop Doeke van Martena Nooit Volmaakt Hoop doet Leven

Catrienus Herrema Sjoerd Kleinhuis André Wiersma Eelke Boersma Harold Veenema Quirijn Kuiper Pieter Jansma Sietse Broersma Jurjen Posthuma Frans Deinum Piet Dijkstra Jaap Hofstee Rudolf le Poole Andries Honing Bart Siegers Jochem v/d Vaart jr Koos van Drunen

7,6 8,7 24,0 25,0 28,0 33,0 38,0 40,0 42,0 58,0 62,0 64,0 75,0 79,0 83,0 84,0 97,0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Jonge Jan It Doarp Eastermar Singelier Nooit Volmaakt Drie Gebroeders Wylde Wytse Roos van Dekema Ora et Labora De Verandering Gerrit Ynze Grytsje Obes Ulbe Zwaga Stêd Sleat Friesland Goede Verwachting Gerrit de Vries Zeldenrust Harmonie

Jelle Talsma Geale Tadema Henk Keizer Kees Riezebos Freddy v.d. Heide Sikke Heerschop Lieuwe de Jong Willem Timmer Sint Bekkema Maarten Dirks Romke de Jong Kees Hermsen Hilbrand de Vries Hidzer Meeter Bouke v.d. Vaart Johannes de Vries Merward Syperda Floris Bottema

11,8 16,7 23,8 29,0 29,0 30,0 36,0 51,0 54,0 56,0 60,0 61,0 72,0 73,0 77,0 83,0 96,0 97,0

C-Klasse 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Jonge Rein Driuwpôlle De Lege Wâlden Opsjitter Swan fan Donia Hoop op Zegen Oant Moarn Twee Gebroeders Galamadammen Nije Dei

Erik Jonker 8,6 Kees Jonker 9,8 Willem Prins 24,0 Koos Lamme 26,0 Sietse Jan Rijpkema 26,9 Wiebe Leenstra 33,0 Andries Brouwer 37,0 Jan Overwijk 39,0 Theun van Berkum 44,0 Bastiaan With 51,0

Pieter Jansma uit Drachten met de Twa Famkes. 29

Friesche Jacht Centrale U heeft een permanente keuze uit 100 tot 150 gebruikte schepen. In een prachtige verkoophaven. De grootste occasionshow van Nederland

“schepen tegen een betaalbare prijs” De Burd 19 A | 8621 JX Heeg | Tel. 0515-443344 www.fjc.nl

Siebo Zijlsing uit IJlst heeft definitief afgerekend met de traditie dat Lemmer Ahoy altijd wordt gewonnen door een SKS skûtsje. De IFKS schipper won met de Striidber, voor de Sneker Pan van SKS schipper Douwe Visser. Delmer Los, ook IFKS, werd derde.

DOORBRAAK VAN IFKS SKÛTSJES BIJ LEMMER AHOY

De Oude Zeug werd vrijdag op het startschip gedrukt. Lemmer verspeelde de fok.

De eerste serieuze krachtmeting van het jaar tussen skûtsjes van IFKS en SKS begon donderdag op Hemelvaartsdag met veel wind. Voor Zijsling een ideaal begin. Zijn zware skûtsje kan veel wind verdragen, wellicht had hij direct voordeel van de stuggere nieuwe mast die sinds kort op het skûtsje staat. Samen met Delmer Los zetten de IFKS-ers de toon door de SKS-kampioen Heerenveen op dag 1 achter zich te houden. De wedstrijden op Lemmer Ahoy met een vloot van 27 schepen in de snelle klasse, duren vaak dik twee uur. De routes kennen veel langere rakken dan tijdens de wedstrijden van de Kampioenschap in de zomermaanden. Op vrijdag zijn twee wedstrijden gevaren. Voor aanvang van de eerste wedstrijd stond er een straffe wind die twintig minuten voor de start vrijwel helemaal wegviel. Een bui na de start zorgde dat de wind met dikke flagen terugkwam. De tweede wedstrijd begon chaotisch met drie valse starts waarvan één met een aanvaring tussen de Raerder Roek, Lemmer en De Oude Zeug. De laatste werd op het startschip gedrukt. Lemmer, met de nieuwe schipper Johannes Meeter, scheurde daarbij zijn gloednieuwe fok aan de opsteker van de Raerder Roek. De fok stond er pas voor de tweede keer op. Wedstrijdleider Jack Cramer van

Watersport Vereniging ‘de Zevenwolden’ had gerekend op Piet Paulusma, die een westenwind voorspelde. De startlijn kwam in de baai, maar het werd noordwest. ‘Eigenlijk hadden we moeten uitstellen en de start alsnog vanaf zee moeten doen. Maar daar was geen tijd meer voor.’ Vrijdagavond werd volgens traditie door de commissie vis gebakken voor de deelnemers. Dat maakte veel goed. ‘1200 stuks hebben we gebakken, het was een feest.’ Jelle Talsma, dit jaar debuterend in de A-klasse, zeilde zich met de legendarische De Jonge Jan bij Lemmer twee keer in de top vier. Henk Regts won net als tijdens het IFKS kampioenschap van 2008, de laatste wedstrijd. Een hele bijzondere wedstrijd, met twee kruisrakken. De voorsten zijn tegen de wind gestart, maar toen ze bij de bovenste ton in de baai kwamen was de oostenwind 180 graden gedraaid en volgde opnieuw een kruisrak. ‘Douwe Visser werd daar met de Sneker Pan wat de dupe van, maar het leverde een zeer geslaagde wedstrijd op. We waren gelukkig precies op tijd gestart,’ aldus de wedstrijdleider. Volgens Cramer hebben Zijsling en Los bewezen dat IFKS skûtsjes niet onder doen voor SKS skûtsjes. Er verschenen 56 skûtsjes in drie klassen.

31

Ingewijden herkennen de plek nog. Maar vreemden vragen zich af: op welke locatie werden toch de beroemde ‘Piipster’ skûtsjes in Drachten gebouwd? Er lijkt nu eindelijk zicht op het oprichten van een bescheiden monument voor de bouwers van de snelste Friese schepen.

OPDRACHT VOOR SMALLINGERLAND

MONUMENT VOOR DE ROORDA’S

Vanaf de Noorderhogeweg richting Molenend ligt aan de linkerkant boven het maaiveld een parkeerterrein. Het biedt al jaren een desolate aanblik. Toch stond hier, toen de oude Drachtster Vaart nog open was, het skûthûs met de boerderij van de Roorda’s. Onder leiding van Bouke werden hier door de drie zonen van oude Berend en hun werklieden vanaf 1905 de snelste skûtsjes van de vloot gebouwd. Ze hebben sinds de jaren vijftig drie van de vier SKSkampioenschappen gewonnen en domineerden ook de kampioensklasse A bij de IFKS. Volgens eigen zeggen ontwikkelde Bouke in een paar doorwaakte nachten het ideaal gelijnde prototype van een schip dat kon ‘varen en laden’. Het was met meer zeeg wat sneller van vormgeving dan de eveneens beroemde schepen van de grootste concurrent, Jan Oebeles van der Werff van het vijf kilometer verderop gelegen Buitenste Verlaat. Die werf is nog herkenbaar, en een Van der Werff zwaait er nog de scepter. Maar van Roorda’s werf is niks overgebleven.

Het nieuwe ijzer

De Jonge Jasper

De talentvolle Bouke kon met vormen spelen toen in 1905 ‘nieuw ijzer’ op de markt kwam. De Engelsen noemden het ‘mild steel’, al gauw vertaald tot ‘staalijzer’, hoewel het meer ijzer dan staal was. Het nieuwe ijzer reageerde beter op verhitting dan het oude, het was flexibeler. Daardoor konden boegjes en gangen warm gebogen worden en ‘heet’ (geelgloeiend) geklonken. Mede daardoor kon Roorda uitgaan van rondere vormen dan tot dan toe gebruikelijk was. Bij een paar schepen voerde hij dit principe tot het

uiterste door met uitstulpende wangen en billen in kop en kont. Aan het Woudsender skûtsje is dat nog mooi te zien. Bij andere liet hij kop en kont in een extreem kleine hoek uit het water oplopen, zodat ze, mits goed getuigd en belast, meer over het water scheerden dan dat ze erdoor ploegden. De top daarin bereikte hij met de latere ‘Gerben van Manen’ van Heerenveen, in 1915 als laatste skûtsje van deze werf gebouwd. Ook de ‘Ut ‘e Striid’ van Jacob Huisman, de ‘Jonge Jasper’ van Sieb Meijer, de ‘Lytse Lies’ van Tony Brundel en ‘De Jonge Jan’ van Jelle Talsma behoren tot de pronkjes van deze werf.

Failliet maar ongebroken Voorjaar 1911 raakte Berend Roorda in een faillissement. Hij had veel geld verloren aan het vergaan van een niet voldoende verzekerd schip. Drie maanden later waren zijn vier zonen, inclusief boer Sietse, eigenaar van het bedrijf. Ze zouden nog vier jaar schepen maken, en zich daarna toeleggen op ander, lucratiever ijzerwerk. Zo bouwden ze een mooie tribune voor de VV Heerenveen. Terwijl op Buitenstvallaat nog veel aan de scheepsbouw van weleer herinnert, zijn vrijwel alle sporen van de Roorda’s uitgewist. Dat moet anders, vindt een ploegje Drachtsters, verenigd in ‘Smelne’s Erfskip’. Zij zijn door burgemeester Bert Middel van Smallingerland min of meer uitgedaagd om eens met een goed idee te komen voor een waardig gedenkteken. Daar wil Middel zich dan wel sterk voor maken. Wordt dus hopelijk en waarschijnlijk vervolgd.

Een ideaal skûtsje heeft een behaalde kop, een zeer lange mast en is 20 meter lang. Tot die conclusie kwam een meerderheid van vijftig liefhebbers na een kundige inleiding van ontwerper Heine Deelstra.

NIET TE LANG, HOEKIG GROOTSPANT

DEELSTRA’S IDEALE SKÛTSJE

Mooie ‘behelle’ slanke kop.

Als skûtsjesilers hun zin kregen en organisatoren niet ingrepen, groeiden de masten op skûtsjes tot grotere hoogte. Met hoekig grootspant, behaalde kop en gepiekte kont zouden de schepen er zeer sportief uitzien. Dit is het resultaat van een invuloefening op een bijzondere bijeenkomst van skûtsjeliefhebbers in Woudsend. Vrijdag 6 februari was het winterpalaver van de Stichting Foar de Neiteam. Deze keer stond ‘ijzer’ centraal. Scheepsontwerper Heine Deelstra uit Gaastmeer en oud-werfbaas Rein van der Berg belichtten verschillende aspecten. Het werd spannend toen Heine Deelstra na zijn inleiding een vragenformulier onder de negentig aanwezigen uitdeelde. De bedoeling was om samen de specificaties van ‘het ideale skûtsje’ te ontwikkelen, zonder zich iets aan te trekken van de nu gel-

dende regels. Ongeveer vijftig lijsten werden ingevuld ingeleverd. Dat leidde tot een in enkele opzichten verrassend resultaat.

Lengte loopt Vooral sinds het begin van de jaren ‘90 zijn veel skûtsjes verlengd. De stelling is ‘lengte loopt’. Vaak wordt daarmee verwezen naar de beroemde formule, waarbij de maximale rompsnelheid via wortel en sigma wordt gekoppeld aan de lengte. Deelstra wees erop dat deze formule alleen geldt als de bodem diep genoeg onder het schip zit om alle moleculen in een golf de vrije ruimte te geven. In principe zou dat bij een schip van twintig meter een vergelijkbare diepte moeten zijn. Bovendien loopt lengte alleen in voorwaartse richting. Als een schip meermalen overstag moet, in

Kop iets breder, dieper liggend.

een nauw kruisrak bijvoorbeeld, is te grote lengte een bezwaar. Uitkomst van de vragenlijst: de helft van de aanwezigen gaf de voorkeur aan een schip van 20 meter (ongeveer de huidige maat), 35% aan 22 meter en 15% aan 18 meter. Een iets grotere meerderheid (58%) koos voor een breedte van 3,75 meter. Een kwart van de invullers gaf de voorkeur aan 3,50 meter, 18% aan vier meter. De optimale holte is volgens 60% 1,15 meter, en voor 25% een tjalkachtige afstand tussen deklijn en vlak van 1,30 meter.

Hoekig is beter Folkert Nicolaas van Loon wist in 1838 al dat een schip met hoekige kimmen hoger aan de wind zeilt dan een schip met ‘weake kimen’. Een rond of buikig schip drijft vaak beter. En dus gaf 60% van de invullers de voorkeur aan een hoekig grootspant. Een gepiekt voorschip klieft het water, maar 80% van de watermassa gaat bij het skûtsjetype onder de kop en het schip door. Daarom gaf 58% de voorkeur aan een behaalde kop, tegen 43% die liever een gepiekt voorschip heeft. Voor de lossing van het zogwater geldt een ander verhaal. Daar is de gepiekte vorm (van sommige Piipsters bijvoorbeeld) volgens 55% beter, en ‘behaald’ volgens 38%. Over de loefbijter (loefhâlder) heerste het grootste verschil van mening. Traditioneel gevormd zei 33%, weggesneden had de voorkeur van een even groot (Advertentie I.M.)

percentage, met een profiel vulde 35% in. Een meerderheid was voor een korte scheg, aansluitend op het roer (53%). Weggesneden voor het roer is volgens 28% beter. Dikke strijklatten zijn voordelig volgens 50%, 38% koos voor druppelvormige. Het mooiste roer is druppelvormig. Maar of het vrijhangend dan wel aansluitend aan de scheg moet zijn, daarover bestond verdeeldheid: resp. 45 en 40%. Verder denkt een kleine meerderheid (53%) dat een ultra licht schip beter vaart dan een gemiddeld schip (48%), hoewel het met minder diepgang relatief hoger op het water ligt.

Lange masten Verrassend was de gekozen lengte van de mast: 105% van de lengte van het schip (21 meter!) is de voordeligste lengte volgens 48%, nog iets langer (110%) heeft de voorkeur van 40%. Het platte tuigageprofiel is duidelijk niet populair. De ideale gaffel is net zo breed als het schip, denkt 60%; 25% wil hem nog wel iets breder. Als het een beetje waait, is zo’n schip natuurlijk wel wat instabiel, zeker als het volgens de andere voorkeur ultra licht gebouwd is. Het mooiste onderlijk heeft een lengte van 50% over alles (tien meter), vindt 48%. Zo ontstaat een tuigage die wel wat lijkt op het veelbesproken ‘aketúch’. Deelstra heeft al deze variabelen bijeengebracht in een handzame tekening. Het resultaat is verbluffend: een sportief skûtsje, met een wel heel erg lange mast. Het lijkt uit de verte qua vormgeving wel wat op fearskipkes als de Æbelina, die in de negentiende eeuw de wateren beheersten – al waren die acht meter korter. De hele enquête is te bekijken op de website www.skutsjehistorie.nl. Klaas Jansma 35