INHOUD ..............................................................................................................................................2 STATUS ...............................................................................................................................................2 MICROSEISMISCHE OBSERVATIES .............................................................................................2 GEGEVENS EN INTERPRETATIES .................................................................................................3 SPECIALE WAARNEMINGEN EN WERKZAAMHEDEN ............................................................4 REFERENTIES ....................................................................................................................................4 FIGUREN .............................................................................................................................................5
INHOUD In de maandrapportage worden de metingen en veranderingen van de meest recente maand gerapporteerd. De locaties van de categorie-I trillingen worden op een kaart weergegeven (Fig. 1) en tevens in een grafiek. In deze grafiek worden de microseismische magnitudes, gemeten gedurende het rapportagejaar, tegen de tijd uitgezet (Fig. 2). Lezers die niet bekend zijn met het referentierapport over microseismische monitoring in het Bergermeer veld wordt aangeraden eerst het referentierapport te lezen alvorens deze maandrapportage te raadplegen (Ref. 2). STATUS o
Het microseismisch monitoringsysteem is gedurende de maand december 2012 buiten werking geweest vanwege constructie werkzaamheden en verplaatsing van de geofoons.
o
Sinds het begin van de metingen (inclusief de test in februari 2010) zijn 5 categorie-I trillingen gemeten (Tabel-1).
o
Er zijn geen bevingen gemeten met een magnitude die groot genoeg zou zijn om door de KNMI stations waargenomen te kunnen worden, dit is vanaf M = 1.0 het geval.
o
Alle tot nu toe gemeten trillingen vallen ruim binnen de groene zone van het ‘verkeerslicht veiligheids management systeem’ (VMS; Ref. 1).
o
Aanpassing van de huidige gasopslag activiteiten is niet noodzakelijk.
MICROSEISMISCHE OBSERVATIES De tot nu toe gebruikte geofoons zijn op 14 september vervangen door een type dat dezelfde meetnauwkeurigheid heeft, maar waarvan de elektronica beter beschermd is tegen de effecten van een stroomstoring. Bovendien werkt de verankering van de nieuwe geofoons in het boorgat op een andere manier waardoor deze niet los kan gaan bij een stroomstoring. Dit heeft als gevolg dat de positie van de geofoons niet kan veranderen ten gevolge van stroomuitval zodat er geen extra checkshot nodig is om de oriëntatie opnieuw te bepalen. Dit brengt naast aanzienlijke operationele tijdwinst een belangrijke verbetering in de continuïteit van de metingen met zich mee. De geofoons worden in januari verplaatst van BGM-03A naar de put BGM-05. Gedurende de maand december zijn geen microseismische waarnemingen gedaan. Document ECM number TEN_DM-#64590-v12B; december 2012
Revision 1
Revision date 24-januari-2013
Page 2 of 7
GEGEVENS EN INTERPRETATIES De gemiddelde druk in het reservoir (berekend met behulp van reservoirmodellen en drukmetingen) en het drukverschil tussen beide reservoirblokken ten tijde van waargenomen trillingen staan in tabel 1 en tabel 2. De gemiddelde reservoirdruk over de maand december was 69 bara, het gemiddeld drukverschil over de centrale breuk was op 1 december uitgerekend op 40 bara. Dit is het maximale drukverschil dat wenselijk is over de breuk. Gasinjectie is per 1 december gestopt zodat het drukverschil over de centrale breuk geleidelijk af neemt, terwijl de gemiddelde reservoir druk gelijk blijft. Sinds de aanvang van de metingen in 2010 zijn slechts enkele microseismische trillingen waargenomen die direct geassocieerd kunnen worden met de centrale breuk. Het tot nu toe gemeten ruisniveau maakt registratie en locatiebepaling van zeer zwakke microseismische trillingen mogelijk (M ≥ -3.5; Referentierapport Fig. 9). De signaal/ruis verhouding varieert uiteraard met de sterkte van het gemeten signaal. Seismische magnitudes worden weergegeven volgens de logaritmische schaal van Richter. M = 3 betekent M = 10log103 = 3. M = -3 (minus 3) betekent M = 10log10-3 = -3, dit is dus een miljoen (106) keer kleiner dan M = 3! Trillingen met M < 1.5 worden als microseismische trillingen beschouwd, omdat trillingen pas vanaf M = 1.5 geregistreerd worden door geofoons aan de oppervlakte. Voor kleine magnitudes (M < 1.5) is een geofoon in het reservoir nodig, zoals de geofoons in BGM-03A. De vermelde reservoirdruk (PRes) is de gemiddelde druk over het gehele reservoir voor de betreffende kalendermaand. Het drukverschil over de breuk (ΔPbreuk) is het verschil tussen de gemiddelde reservoirdrukken voor blok 1 en blok 2 over de betreffende kalendermaand. Figuur 2 geeft de microseismische waarnemingen sinds januari 2012 weer. Het drukverloop sinds 2010 is grafisch weergegeven in één figuur samen met de microseismische waarnemingen (Fig. 3). Tabel 1. KNMI interpretatie van microseismische categorie-I en –II trillingen. Volg Datum tijd x y Z Magn. nr. dd-mm-yyyy
afstand (m)
PRes
Categorie-I: trillingen die over de gehele breuk waarneembaar zijn (vanaf augustus 2010) 10 04-09-2010 08:21:31 109504 518104 1948 -1.1 1125 37 17 12-12-2010 20:44:13 116965 522762 2551 -0.2 800 42 33 11-05-2011 08:42:29 108963 516814 2116 -1.2 2281 45 57 14-09-2011 14:06:01 109109 518672 2223 -1.0 1446 53 186 29-03-2012 9:22:52 108988 518997 2190 -0.8 116 62
ΔPbreuk 13 19 21 30 35
Categorie-II: Een trillingen buiten het Bergermeer veld met M > -1.4 Niet gemeten in december 2012.
Tabel 2. Micro seismische bevingen dichtbij de observatieput (categorie III). Alle tot nu toe waargenomen trillingen, zijn te vinden in Tabel 1 van het referentie rapport (Ref. 2). In december 2012 zijn geen microseismische metingen verricht. Volg Datum afstand Tijd x y Z Magn. nr. dd-mm-yyyy (m) PRes ΔPbreuk Categorie-III: uitsluitend dicht bij de observatie put waarneembare trillingen (november 2012) Niet gemeten in december 2012. Document ECM number TEN_DM-#64590-v12B; december 2012
Revision 1
Revision date 24-januari-2013
Page 3 of 7
SPECIALE WAARNEMINGEN EN WERKZAAMHEDEN Vanwege de constructie werkzaamheden op de boorlocatie Bergermeer, zijn de geofoons uit BGM-03A gehaald om in BGM-05 geplaatst te gaan worden. Modificaties aan BGM-05, die nodig waren om in de put veilig geofoons te kunnen plaatsen hebben vertraging opgelopen, waardoor de geofoons gedurende de maand december 2012 niet operationeel geweest zijn. REFERENTIES Ref.1: Plan van maatregelen tot voorkoming of beperking van bodembewegingen gebaseerd op microseismische monitoring bij de gasopslag in het Bergermeer veld”. Ref. 2: Referentierapport microseismisch monitoring Bergermeer gasopslag. (TAQA Energy Nederland, juli 2012). Ref. 3: Wekelijks Magnitude rapport: Taqa_MAG121029.
Document ECM number TEN_DM-#64590-v12B; december 2012
Revision 1
Revision date 24-januari-2013
Page 4 of 7
FIGUREN
Figuur 1. Dieptekaart op Top Rotliegend niveau, met categorie-I trillingen geprojecteerd. De trillingen vinden plaats op verschillende dieptes die per beving geannoteerd zijn. De magnitudes van de bevingen zijn met een kleurcode weergegeven. Een ellips tussen BGM-06A en BGM-03A geeft de locatie aan van de kleine breuk die door de microseismische trillingen van oktober 2011 gedefinieerd wordt. Een dergelijke kleine breuk is met behulp van de vernieuwde seismiek ook gevonden in het zuidelijk deel van het veld in de nabijheid van BGM-02.
Document ECM number TEN_DM-#64590-v12B; december 2012
Revision 1
Revision date 24-januari-2013
Page 5 of 7
Figuur 2. Magnitude van microseismische waarnemingen voor 2012. Gedurende de maand december zijn geen metingen verricht.
Document ECM number TEN_DM-#64590-v12B; december 2012
Revision 1
Revision date 24-januari-2013
Page 6 of 7
Fig. 3. Microseismische waarnemingen sinds het begin van de monitoring in augustus 2010. De waarnemingen in februari 2010 zijn gedaan tijdens een test vanuit de put BGM-06A. Ook de gemiddelde reservoirdruk en het gemiddelde drukverschil over de centrale breuk zijn weergegeven. Gedurende december 2012 waren de geofoons niet operationeel en zijn dus geen metingen verricht. Gasinjectie is op 1 december gestopt en zal in april 2013 weer herstart worden. De precieze datum waarop gasinjectie hervat wordt, wordt mede bepaald door de heersende gasprijs; eventueel zou dit dus al in maart 2013 kunnen zijn. Bij voortdurende gasinjectie en oplopende gemiddelde reservoir druk, is er vanaf 65 bara geen microseismische activiteit meer waargenomen tussen 15 mei en de drie micro bevingen in november 2012. Dit is in overeenstemming met de geomechanische analyse, volgens welke de stabiliteit van het reservoir en van de centrale breuk zal toenemen met toenemende reservoir gasdruk.
Document ECM number TEN_DM-#64590-v12B; december 2012
Revision 1
Revision date 24-januari-2013
Page 7 of 7
