SIKB-jaarcongres, 6 oktober 2010 in „s Hertogenbosch
Sessie B1 Integraal werken en denken. Leidraad integrale benadering bij archeologisch vooronderzoek
Eelco Rensink, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort. Esther Wieringa, Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer, Gouda
Een integrale benadering van Inventariserend Veldonderzoek is (mede de) de oplossing, maar: Wie heeft er een probleem? Archeologisch werkveld, universiteiten en/of RCE? Beleidsmakers? Verstoorders (projectontwikkelaars, ontgronders, etc)? Wat is het probleem? “... het meeste onderzoek wordt afgesloten zonder dat sprake is van een betrouwbare, controleerbare, heldere en vraagstellingsgerichte onderzoekscyclus” (Willemse et al. 2010) Hoe kan het probleem worden opgelost? verbetering bestaande methoden en technieken? introductie nieuwe methoden en technieken? - integrale benadering van prospectief veldonderzoek? “herwaardering van de Nederlandse prospectiepraktijk”?
Methoden van prospectief onderzoek
Leidraad karterend booronderzoek
A. Tol, Ph. Verhagen, A. Borsboom & M. Verbruggen 2004: Prospectief boren. Een studie naar de betrouwbaarheid en toepasbaarheid van booronderzoek in de prospectiearcheologie. RAAP-Rapport 1000. A. Wilbers: Karterend booronderzoek: de leidraad bekeken. Archeobrief 2007-04 A. Tol: Leidraad booronderzoek: dwingende norm of hulpmiddel? Archeobrief 2008-02
Welke onderzoeksinspanning moet worden geleverd, in relatie tot gespecificeerde archeologische verwachting? Belang van vondstdichtheid en oppervlakte voor bepalen van trefkans en vindkans “Karterend booronderzoek techniek met beperkte mogelijkheden”
Leidraad Proefsleuvenonderzoek
A. Borsboom & Ph. Verhagen 2009: KNA Leidraad Inventariserend Veldonderzoek, deel: Proefsleuvenonderzoek
- Iedereen denkt vanuit eigen praktijkervaring; - Complexiteit bodemarchief: verschillende complextypen, stratigrafisch gescheiden niveaus, palimpsests, verschillen in conservering; - Proefsleuvenonderzoek is maatwerk, deels kan dit pas worden geleverd op basis van voortschrijdend inzicht; - Wens tot integratie van karterend en waarderend onderzoek. NB: Waarde van proefsleuvenonderzoek voor opsporen en waarderen van archeologische sporen en resten staat niet ter discussie!
Andere methoden
M. van der Rijst: In de grond kijken met Radar en Tracer. Archeobrief 2008-01 E.P. Graafstal, R.D. Hoegen & D. van der Roest: Kijken in de bodem. Een technologische doorbraak in grondradaronderzoek. Archeobrief 2009-3 A.E. Kattenberg 2008: The application of magnetic methods for Dutch archaeological resource management. Geoarchaeological and bioarchaeological studies 9. S. Oonk 2009: The application of geochemical prospection for Dutch archaeological resource management. Geoarchaeological and bioarchaeological studies 11.
Haarzicht, Leidsche Rijn (2009): toepassing van grondradaronderzoek na de fase van proefsleuvenonderzoek (Hoegen & Jansen 2008). Voor het eerst gelukt om grondsporen te „zien‟. NB: meten in 1,5 uur van een oppervlak van 1 hectare.
Methoden en technieken onder water
Integrale leidraad IVO
De leidraad heeft als doel om het brede scala van werkwijzen op het gebied van prospectief onderzoek op een overzichtelijke wijze te presenteren en (vooral ook) de integrale toepassing ervan te bevorderen.
Nationale Onderzoeksagenda Archeologie Hoofdstuk 6 - versnippering onderzoeksfasen in huidige praktijk - belang van geïntegreerde onderzoeksaanpak - belang van bureauonderzoek en GIS - verificatie van resultaten van geofysisch onderzoek, remote sensing door middel van proefsleuven of boren - “prospectie moet een creatief en vooral ook flexibel onderzoeksproces zijn”
Project De Maaswerken, Borgharen
Project De Maaswerken, Well Aijen werkvak 2
Booronderzoek karterende fase (Van Dijk 2003) Proefsleuvenonderzoek waarderende fase (Tichelman 2005) Normaliter einde IVO, behoud in situ of opgraven van behoudenswaardige vindplaatsen Geofysisch onderzoek: electromagnetische weerstandsmetingen (Paulussen & Orbons 2010)
Toekomstig onderzoek: 1) Aanvullend proefsleuvenonderzoek, o.a. toetsen bevindingen geofysisch onderzoek 2) Megaboringen in sleuven, uitgraven zeefvakjes 3) Aanvullend geofysisch onderzoek (grondradaronderzoek) in geselecteerde gebieden 4) Megaboringen, uitgraven zeefvakjes, o.a. toetsen bevindingen geofysisch onderzoek
www.integraaldenken.nl Albert Einstein: Eine neue Art von Denken ist notwendig wenn die Menschheit überleben will.
Integrale aanpak van Inventariserend Veldonderzoek kan de betrouwbaarheid van de uitkomsten ervan vergroten. Uitdaging is om vast te stellen op welke wijze en in welke situaties bepaalde methoden en technieken elkaar kunnen aanvullen en versterken.
