September plus. Seniorengids. Praktische infogids. voor senioren

September 2012

Seniorengids

plus

Praktische infogids voor senioren

Voorwoord voorwoord

Beste senioren, Bij het schrijven van dit voorwoord gaan mijn gedachten ongewild naar onze overleden voorzitter van de seniorenraad Rosine Van Damme. Het was haar wens als seniorenconsulente een naslagwerk met alle mogelijke informatie ter beschikking te stellen van de senioren en aankomende senioren (medioren). Tot op het laatste moment heeft ze hieraan meegewerkt. Het is dan ook met respect en een gevoel van dankbaarheid dat we deze seniorengids aan haar opdragen als een eerbetoon. Het is een uitgebreide gids geworden die een antwoord geeft op veel voorkomende vragen. Een nuttig document dat best bewaard kan worden. Voor het drukken werden alle teksten en verwijzingen naar wetteksten en adressen een laatste keer gecontroleerd en gecheckt door onze medewerkers, wat een geactualiseerde info waarborgt en waarvoor mijn oprechte dank. Na verloop van tijd zullen wijzigingen zich opdringen, al was het maar om de wetgeving te volgen. Suggesties en ervaringen zijn van harte welkom voor eventuele aanpassingen.

Armand Van Cappellen Burgemeester, bevoegd voor senioren

REDACTIEADRES: Gemeentebestuur Dienst Informatie en Communicatie Wespelaarsesteenweg 85 3150 Haacht Tel.: 016/26.94.13 Fax: 016/26.94.19 E-mail: [email protected]

REDACTIE: Marleen Van Hees Laura Vanermen

EINDREDACTIE: Pieter Florentie

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: Luc Van Rillaer Gemeentesecretaris Wespelaarsesteenweg 85 3150 Haacht LAY-OUT & DRUK: ARTOOS Communicategroep

3

inhoudstafel voorwoord inhoudstafel ALGEMEEN VRIJE TIJD 1 Organisaties van de gemeente..........................6 2 De seniorenverenigingen ....................................8 3 Opleidingen voor senioren .............................. 11 4 Bibliotheek .............................................................. 11 naar het einde van uw loopbaan 1 Periode voor het pensioen ............................... 13 2 Pensioenen ............................................................. 14 3 De aanvraag............................................................. 17 4 Nog vragen ............................................................. 17 5 Contactgegevens diverse diensten............... 18 Financiele en sociale voordelen 1 Financiële en sociale voordelen voor ouderen en personen met een handicap .....18 2 Ziekteverzekering.................................................. 19 3 Vlaamse zorgverzekering................................... 21 4 Mantelzorgpremie................................................ 21 5 Diverse sociale tegemoetkomingen en premies................................................................ 22 VERVOER en mobiliteit 1 Openbaar vervoer................................................. 26 2 Persoonlijke mobiliteit........................................ 27

4

woonzorg 1 Thuishulp/thuiszorg............................................. 31 2 Residentiële ouderenzorg................................. 36 gezondheid / medische zorgen 1 Rechten van de patiënt...................................... 40 2 Hulp en ondersteuning...................................... 41 3 Palliatieve zorg........................................................ 43 beslissingen betreffende het levenseinde 1 Zorgplanning.......................................................... 46 2 Euthanasie of levensbeëindiging op verzoek................................................................ 46 3 Voorafgaande wilsverklaring euthanasie.... 47 4 Laatste wilsbeschikking inzake de wijze van teraardebestelling........................................ 48 5 Orgaandonatie........................................................ 48 6 Schenking van het lichaam aan de wetenschap............................................................. 49 7 Nalatenschap.......................................................... 49 NA het overlijden 1 Wat te doen bij een overlijden........................ 54 2 Nalatenschap / erfenis........................................ 57 persoonlijke gegevens nuttige gegevens / adressen bronnen

algemeen De gemeentelijke seniorendienst

De HOAR of Haachtse Ouderenadviesraad werd opgericht door de gemeenteraad op 22 december 2008 en heeft als doel het contact en het overleg te bevorderen tussen de verschillende ouderenverenigingen en alle ouderen van groot-Haacht.

De dienst voor de senioren van de gemeente Haacht wordt vertegenwoordigd door mevrouw Laura Vanermen en valt onder de bevoegdheid van de burgemeester, Armand Van Cappellen. Hier kan men terecht met alle vragen in verband met medioren/ senioren alsook allerhande uitstappen, premies, activiteiten en vieringen.

Op eigen initiatief of op verzoek kan de HOAR een advies uitbrengen aan het college van burgemeester en schepenen en aan het OCMW. Ze kan ook voorstellen doen aangaande alle problemen die verband houden met het ouderenbeleid en in het bijzonder over huisvesting, dienstverlening, maatschappelijke en culturele participatie, veiligheid en mobiliteit.

ALGEMEEN

De Haachtse Ouderenadviesraad (HOAR)

Dienstencentrum Den Breughel Wespelaarsesteenweg 85 - 3150 Haacht ) 016/26.94.35 * [email protected]

De HOAR probeert vier keer per jaar samen te komen en telkens wordt een gastspreker uitgenodigd die een onderwerp aankaart dat de ouderen nauw aan het hart ligt. Elke seniorenvereniging mag twee afgevaardigden sturen naar de vergadering, maar ook onafhankelijke geïnteresseerden zijn welkom. Ook de woon- en zorgcentra en afgevaardigden van ziekenzorgkernen maken er deel van uit. U kan de HOAR contacteren via de

Seniorendienst Wespelaarsesteenweg 85 - 3150 Haacht ) 016/26.94.35 * [email protected]

5

vrije tijd 1

Organisaties van de gemeente

1.1 Activiteiten georganiseerd door de seniorendienst 1.1.1 Seniorenfeest Elk najaar vinden de seniorenfeesten plaats. Alle Haachtse zestigplussers en hun partner zijn hierop van harte welkom en dit volledig gratis. De deelnemers krijgen een feestmaaltijd aangeboden, waarna een amusant showgedeelte volgt. Deze feesten beginnen om 12.00 uur en eindigen omstreeks 17.00 uur. Uitnodigingen worden verspreid via individuele brievenbussen. Mindermobiele deelnemers kunnen gebruik maken van een taxidienst.

1.1.2 Seniorenuitstappen Jaarlijkse culturele uitstap In mei/juni organiseert de seniorendienst een daguitstap voor mobiele en een halve daguitstap voor minder mobiele senioren. De daguitstap bestaat meestal uit bezoek van een stad met geleide stadswandeling, bezoek aan een museum en een vrij uurtje wandelen. De halve daguitstap bestaat uit een busrit door een bepaalde streek in Vlaanderen. Beide groepen treffen elkaar na de uitstap in het gemeentehuis voor een stuk taart en koffie. De prijs schommelt tussen 11 en 14 euro (hele dag) of 6 en 8 euro (halve dag) per persoon.

6

Rimpelrock Midden augustus vindt op de festivalweide van Kiewit (Hasselt) het jaarlijks terugkerend muziekfestival Rimpelrock plaats. Vanuit Haacht vertrekken er steevast enkele bussen richting Limburg voor een stevig dagje rocken. De affiche en alle praktische info wordt tijdig bekend gemaakt via de gemeentelijke infoborden en infobladen, via mailings naar seniorenverenigingen en via de website. Naast de ticketprijs wordt ook een kleine vergoeding voor het transport aangerekend.

1.2 Activiteiten georganiseerd door de Sportdienst

Houden van ... Griffelrock In het kader van Nekka Nacht vindt jaarlijks het festival Houden van ... Griffelrock plaats. Dit legt de nadruk op het Nederlandstalige lied. Ook voor dit muziekfestival legt de seniorendienst een bus in. Naast de ticketprijs wordt ook een kleine vergoeding voor het transport aangerekend.

vrije tijd

De seniorensportdagen Elk voorjaar organiseert de sportdienst een seniorensportdag. Fietsen, wandelen, petanque, badminton, tafeltennis, … Voor een prikje kan u deze sporten beoefenen. De deelnemers krijgen ook een broodje en T-shirt.

Binnen het samenwerkingsverband van Sportregio Noord organiseert de sportdienst verder ook nog een regionale sportdag in het voorjaar en een sportdag in Blankenberge in het najaar.

1.1.3 Viering van de jubilarissen Elk koppel dat 50, 60 of 65 jaar getrouwd is krijgt de kans om ontvangen te worden op het gemeentehuis. Gedurende een uurtje worden zij in de bloemetjes gezet door het college van burgemeester en schepenen, waarna een hapje en een drankje volgen. Elk koppel krijgt daarbij nog een felicitatiebrief van de koning, een kopie van hun trouwakte en een medaille. Elk jubilerend echtpaar, met of zonder ontvangst op gemeentehuis, heeft sowieso recht op jubileumpremie

7

2

De seniorenverenigingen

Verspreid over de verschillende deelgemeenten en gehuchten telt Haacht een groot aantal verenigingen voor senioren. Hiermee bedoelen we verenigingen die zich met hun activiteiten louter richten op 55-plussers. Deze verenigingen zijn erkend door de gemeente en ontvangen jaarlijks een toelage ter ondersteuning van hun werking. Hieronder vindt u het overzicht van de seniorenverenigingen.

OKRA Wakkerzeel • fietsen: elke dinsdagnamiddag • kaarten: elke donderdagnamiddag • gezellig samenzijn met hapje-tapje: elke derde donderdag van de maand • kerst- en paasfeest • drietal uitstappen per jaar Contact Daniel Van Win 016/60.01.40 - [email protected] Socialistisch Gepensioneerden Wespelaar Elke tweede maandag samenkomst in de kantine achter sporthal Den Dijk. Contact Edward Vankriekingen 0476/90.38.41 Senioren Haacht-Station Kaarten en gezelschapsspelen, iedere eerste maandag van de maand van 14.00 tot 17.00 uur. Contact Maria Benoye 016/60.50.60 - [email protected]

2.1. Seniorenverenigingen Vrienden Op Rust Gestelden Tildonk • elke tweede vrijdag van de maand in Concordia kaarten en bingospel • soms ook fietsen en wandelen • twee keer per jaar ledenfeest: kerstmis en lente Contact Ludo Van den Branden 016/60.00.75 NEOS Haacht – Keerbergen Eén à twee keer per maand organiseren zij een culturele activiteit. Contact August Cuveliers 016/60.03.56 - [email protected] Vlaamse Actieven Senioren Haacht (VL@S) Elke maandag fietstocht. Om 13.00 uur vertrekt een groep voor 40 km, om 13.10 uur één voor 25 km. Plaats van afspraak: Wespelaarsesteenweg 61. Contact Elise De Cauter 016/60.11.37

8

60+ Sint-Adriaan Kaarten, babbelen, gezelschapsspelen. Elke eerste en derde dinsdag van de maand van 13.00 tot 17.00 uur in de parochiezaal van Sint-Adriaan. Contact Frans Van Rillaer 016/60.42.13 T.A.O. Tildonk Elke maandag van 19.30 tot 20.30 uur samenkomst zaal Familia te Tildonk. Contact Pino Bongiovanni 016/60.51.05 OKRA Tildonk Elke donderdag om 14.00 uur kaarten in zaal Familia. Contact Roger Ver Elst 016/60.04.04 Dansgroep Levensvreugde (OKRA Sint-Adriaan) Line dance op donderdag van 14.00 tot 17.00 uur in zaal Onder den Toren. Contact Angèle Moons 0474/39.44.05

Duiven Plezante Duivenmelkers Contact Louis Van den Eynde 016/60.22.87 - [email protected]

Christelijke Beweging Gepensioneerden Haacht Contact Mit Van Eyken 016/60.03.66 - [email protected]

Duiven Recht en Vooruit Duivenmaatschappij Contact André Aerts 015/51.54.56 - 0485/20.29.74

Subsidies seniorenverenigingen Ter ondersteuning van hun werking kent de gemeente aan elke Haachtse seniorenvereniging jaarlijks een subsidie van 250 euro toe. Om hiervoor in aanmerking te komen, moet een vereniging door de gemeente erkend zijn en tijdig het aanvraagformulier ingevuld en voorzien van de gevraagde documenten aan de dienst senioren bezorgen. Deze dienst bezorgt de verenigingen tijdig het aanvraagformulier.

Onderhoudsgym Gym Haacht Contact Renaat Willems - www.gymhaacht.be 016/60.73.93 - [email protected]

Het volledige subsidiereglement voor seniorenverenigingen vindt u op de gemeentelijke website onder de dienst senioren.

2.2 Andere verenigingen met senioren als doelpubliek Uiteraard bieden niet enkel de seniorenverenigingen activiteiten voor 55-plussers aan. Ook een resem andere verenigingen heeft een ruim aanbod voor deze doelgroep. Een overzicht van de voornaamste vindt u hier.

vrije tijd

Socialistische Ouderen Tildonk Contact Emile Sterckx 016/48.04.02

Petanque Petanquers Den Dijk Contact Raymond Gellaerts 0475/91.93.78 [email protected] Petanque Petanquers Haacht-Station Contact Jean-Paul Gielens 0474/69.62.41 - [email protected] Tai chi Stress-a-way Contact Marleen Meuris 016/60.55.02 - [email protected] Tai chi The Wushu Family Contact Jurgen Vanhorenbeeck 016/52.00.57 [email protected]

2.2.1. Sport- en vrijetijdssportverenigingen Biljart Oefening Baart Kunst Contact Bruno Janssens 0474/36.12.35 - [email protected] Biljart Sparta Boys Contact Nancy Vanhoof 016/60.51.50 Bridge Bridgeclub Haacht Elke woensdagavond om 19.30 uur en elke vrijdagmiddag om 13.30 uur in Sporthal Den Dijk te Wespelaar. Contact Henk Cuyle 016/60.28.70

Vissen Altijd Beet Contact August De Greef 015/23.41.06 Vissen Capri Forelvisserij en Forelvissersclub Contact Johnny Kindt - www.etangcapri.be 016/23.82.30 - [email protected]

9

Vissen Catvissers Contact Robert De Bie - www.decatvissers.be 016/85.04.29 - [email protected]

Ziekenzorg Tildonk Contact Roger Colin 016/60.53.82 - [email protected]

Vissen Haachtse Zeeduivels Contact Jozef Van Reeth 016/60.65.31

Ziekenzorg Haacht Contact Mit Van Eyken 016/60.03.66 - [email protected]

Vissen Loze Vissertje Contact Leo Evers 016/60.40.54

Ziekenzorg Wespelaar Contact Maria Engels 016/60.01.14 - [email protected]

Vissen Onder Ons Contact Remy Feyaerts 016/60.37.15

Ziekenzorg Wakkerzeel Contact Christiane Pues 016/60.04.32 - [email protected]

Wielrennen WTC Wespelaar Contact Willy Pauwels - www.wtcwespelaar.be 016/6086 - [email protected]

Ziekenzorg Sint-Adriaan

Wipschieten Wipmaatschappij Wespelaar Hoek Contact Emiel Feyaerts 016/60.38.34

Ziekenzorg Haacht-Station Contact Janien Vandessel 016/60.35.60

Yoga Yoga Haacht Contact Simonne Temmerman 015/51.46.68

2.2.3 Andere verenigingen

2.2.2 Welzijnsverenigingen Crea Club Ziekenzorg Elke eerste en derde donderdag van de maand alle hobby’s en handwerken. Contact Mit Van Eyken 016/60.03.66 - [email protected]

Contact André Van Camp

015/51.72.24 - [email protected]

Behalve bovenstaande verenigingen telt onze gemeente nog een resem sport-, cultuur- en andere verenigingen waar senioren, net als iedereen, terecht kunnen. Een overzicht per sector en genre vindt u op www.haacht.be/verenigingen of bij de sportdienst en de cultuurdienst. Indien u interesse hebt in hun werking, neemt u best contact op met deze diensten. Zij begeleiden u graag in de zoektocht naar een vereniging die voldoet aan uw wensen. Cultuurdienst Wespelaarsesteenweg 85 - 3150 Haacht ) 016/26.94.30 * [email protected] Sportdienst Dijkstraat 1 - 3150 Haacht ) 016/57.02.28 * [email protected]

10

3

Opleidingen voor senioren

Seniorama Leuven Taal- en computeropleidingen, cursus gsm-gebruik Contact www.seniorama.be Vanden Tymplestraat 35 - 3000 Leuven (500m van station) 016/22.20.14

4.1 Ruim aanbod

vrije tijd

Gemeentelijke computeropleidingen De gemeente Haacht zal binnenkort de computeropleidingen (via Seniorama) hervatten. Meer info bij dienst senioren.

4 Bibliotheek

HaBoBIB biedt een gevarieerde en actuele collectie aan. U vindt er een ruime keuze aan romans en een uitgebreid aanbod non-fictiewerken. In de leeszaal kan u terecht voor een groot aantal dagen weekbladen. U kan er bovendien gratis enkele interessante databanken raadplegen, waaronder het Keesings historisch archief. Ze hebben ook een groot assortiment cd’s en dvd’s. HaBoBIB heeft een eigen website (www.habobib.bibliotheek.be) waar u naast praktische informatie zoals openingstijden en geplande activiteiten ook online de volledige collectie kan raadplegen.

4.2 Cursussen U kan bij HaBoBIB terecht voor allerlei cursussen, bijvoorbeeld om uw computerkennis bij te spijkeren of om te leren digitaal fotograferen. In de bib staan ook computers ter beschikking waarop u gratis kan surfen.

4.3 Extra diensten Voor veel mensen is lezen een aangenaam en ontspannend tijdverdrijf. Soms duiken er echter problemen op waardoor het moeilijk of zelfs onmogelijk wordt om nog te lezen of om naar de bibliotheek te gaan om een boek te halen. HaBoBIB biedt enkele diensten aan die dan van pas kunnen komen.

CVO Orangerie Allerlei taalopleidingen en computercursussen Contact campus Haacht Verhaegenlaan 5a - 3150 Haacht 016/77.93.80 - [email protected] www.deoranjerie.be

Boekendienst-aan-huis Als u niet tot in de bibliotheek kan komen, dan komt de bibliotheek tot bij u. Al wie niet in staat is zelfstandig de bib te bezoeken door ouderdom, handicap of langdurige ziekte kan een beroep doen op de vrijwilligers van de boekendienst-aan-huis. Maandelijks brengen zij uw favoriete lectuur, film of muziek aan huis.

11

Om van deze dienst gebruik te maken, betaalt u een jaarlijks lidgeld van 1,25 euro. Voor dvd’s en cd’s komt er nog een kleine extra bijdrage bij. Het leveren aan huis is volledig gratis. Daisyluisterboeken Boeken lezen is niet voor iedereen evident. Voor mensen die moeilijk een gewoon boek kunnen hanteren, biedt HaBoBIB een speciale collectie luisterboeken aan: de Daisyboeken. Daisyboeken zijn bedoeld voor mensen met een leesbeperking. Hieronder vallen niet alleen blinde en slechtziende personen, maar ook mensen die door een fysieke beperking (spier- en gewrichtsziekten, ...) of om andere redenen (dyslexie, autisme, ...) moeilijk gewone, gedrukte boeken kunnen lezen. In onze Daisycollectie zitten recente boeken voor jong en oud.

Groteletterboeken en luisterboeken HaBoBIB biedt ook groteletterboeken en luisterboeken aan. Groteletterboeken zijn goede en populaire romans voor wie last heeft met de kleine letters in gewone druk. Luisterboeken zijn romans of informatieve boeken die worden voorgelezen op cd.

Daisyboeken hebben een speciale digitale structuur waardoor ze kunnen gebruikt worden als een gewoon boek: u kan in één ruk doorlezen, maar ook door het boek bladeren, stukken opnieuw beluisteren, een bladwijzer plaatsen, de voorleessnelheid aanpassen, …

4.4 Rondleidingen

De boeken kunnen beluisterd worden met een Daisyspeler, die u ook in onze bib kan lenen, of op de computer via software die HaBoBIB gratis ter beschikking stelt.

Voor wie het aanbod nog beter wil leren kennen, biedt de HaBoBib rondleidingen in hun vestigingen aan. Neem gerust contact op voor meer informatie!

Contactgegevens en openingsuren bibliotheek * [email protected] 8 www.habobib.bibliotheek.be Vestiging Haacht

Vestiging Tildonk

Vestiging Boortmeerbeek

Verhaegenlaan 5 3150 Haacht

7e Liniestraat 15 3150 Tildonk

Blokstraat 2 3191 Schiplaken

016/61.90.34

0473/96.56.96

015/62.70.29

9.00 - 12.00 uur 17.30 - 20.00 uur

17.30 - 20.00 uur

gesloten

Gesloten

Gesloten

17.30 - 20.00 uur

Woensdag

9.00 - 12.00 uur 13.00 - 16.30 uur

13.00 - 16.30 uur

9.00 - 12.00 uur 13.00 - 16.30 uur

Donderdag

15.30 - 18.30 uur

Gesloten

17.30 - 20.00 uur

Vrijdag

17.30 - 20.00 uur

Gesloten

17.30 - 20.00 uur

9.30 - 12.30 uur

Gesloten

9.30 - 12.30 uur

Maandag Dinsdag

Zaterdag

12

naar het einde van uw loopbaan Periode voor het pensioen

1.1. Tewerkstellingsmaatregelen voor oudere werknemers Met het doel om zowel werkgevers te motiveren om oudere werknemers in dienst te nemen, alsook om ouderen te helpen om opnieuw aan het werk te gaan, heeft de overheid enkele maatregelen in het leven geroepen. We kunnen deze maatregelen als volgt kort samenvatten: • diverse premies voor een werkgever die een 50-plusser in dienst neemt; • verschillende vormen van begeleiding voor een werkzoekende 50-plusser. 8 www.vdab.be

1.2 Seniorenvakantie Seniorenvakantie laat 50-plussers die na een lange periode van inactiviteit het werk hervatten en hierdoor geen recht hebben op een (volledige) jaarlijkse vakantie, toe om toch extra vakantiedagen te kunnen nemen. Deze seniorvakantiedagen krijgt u bovenop de gewone vakantiedagen waarop u eventueel recht hebt. Op deze manier kan u maximaal vier weken vakantie nemen.

einde loopbaan

1

Dan kan u gebruik maken van verschillende stelsels die toelaten uw prestaties te verminderen in aanloop naar uw pensioen. Zij vormen tevens een geleidelijke overgang tussen voltijds werken en volledig met pensioen zijn. Enkele van deze stelsels zijn: • het tijdskrediet eindeloopbaan (voor werknemers uit de privésector); • loopbaanonderbrekingen 55+ (voor ambtenaren). Het huidig regeerakkoord heeft heel wat aan deze stelsels gewijzigd. Zo kan men bijvoorbeeld sinds 1 januari 2012 niet meer instappen in de vrijwillige vierdagenweek en de halftijdse vervroegde uittreding. Verder werd de minimumleeftijd voor het tijdskrediet eindeloopbaan en loopbaanonderbreking 50+ opgetrokken naar 55 jaar. Voor de juiste voorwaarden en meer informatie verwijzen wij naar uw werkgever, uw vakbond en de RVA. Zij kunnen u ongetwijfeld de correcte informatie geven die specifiek voor u van toepassing is. 8 www.socialsecurity.be 8 www.seniorennet.be 8 www.rva.be

Voor elke seniorvakantiedag ontvangt u van de RVA een seniorvakantie-uitkering. Deze uitkering wordt beschouwd als een werkloosheidsuitkering, wat betekent dat u tijdens deze seniorvakantiedagen geen ander beroeps- of vervangingsinkomen mag genieten.

1.3 Loopbaanonderbreking / tijdskrediet Omwille van diverse omstandigheden wilt u graag tijd vrijmaken voor familiale of sociale verplichtingen. Of wilt u het gewoon wat kalmer aan doen?

13

1.4 Stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag (SWT) Deze regeling stond vroeger bekend als het ‘brugpensioen’. Op 1 januari 2012 werd het brugpensioen omgedoopt naar het ‘stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag’ (SWT). Dit stelsel is nog steeds de regeling waarbij sommige oudere werknemers (vanaf 58 jaar) die ontslagen worden, bovenop de werkloosheidsuitkering een aanvullende vergoeding krijgen van de laatste werkgever. Een bruggepensioneerde is eigenlijk werkloos in een speciaal statuut en moet dus beschikbaar blijven voor de arbeidsmarkt. Het SWT is uitsluitend van toepassing op werknemers uit de privésector. Let op: als u van dit stelsel geniet, kunt u niet vervroegd met pensioen gaan en moet u dus wachten tot de pensioengerechtigde leeftijd. Wanneer heeft u recht op het SWT? • U moet ontslagen zijn. U hebt hier geen recht op indien u zelf ontslag neemt of uw contract van bepaalde duur ten einde loopt. • U moet in de periode van 36 maanden voor uw ontslag, ten minste 624 arbeidsdagen gewerkt hebben. • De voorwaarden om van dit stelsel te kunnen genieten, staan vermeld in een collectieve overeenkomst (CAO) van uw bedrijf of sector. Is er geen collectieve overeenkomst, dan moet u nagaan of uw situatie overeenkomt met de voorwaarden in CAO 17. • Volgens CAO 17 moet u de leeftijd van 60 jaar bereikt hebben om van een brugpensioen te kunnen genieten. • Theoretisch moet u een loopbaan van minstens 30 jaar opgebouwd hebben, doch deze voorwaarde kan verschillen naargelang de leeftijd waarop de werknemer met brugpensioen gaat. Bij een herstructurering binnen een bedrijf volstaat vaak een anciënniteit van 20 jaar of zelfs 10 jaar in dezelfde sector. Mag u bijklussen als u via dit stelsel een uitkering geniet? U mag bijklussen en u verliest hierdoor uw vergoeding van uw vorige werkgever niet. U moet wel elke activiteit aangeven waarvoor u wordt betaald, maar

14

ook de uitoefening van niet vergoede activiteiten (vrijwilligerswerk) is onderworpen aan bijzondere regels. U kan zich dus het best op voorhand informeren bij uw uitbetalingsinstelling indien u een activiteit wenst uit te oefenen. Heeft u nog vragen ? U kan het best contact opnemen met de RVA. De contactgegevens voor de inwoners van Haacht: RVA-kantoor Leuven Vaartkom 31 (bus 3 & 4) - 3000 Leuven ) 016/30.88.50 8 www.rva.be

2 Pensioenen 2.1 Het vervroegd rustpensioen We spreken van vervroegd pensioen als u vóór de wettelijke pensioenleeftijd met pensioen gaat. De keuze om vroeger met pensioen te gaan heeft uiteraard gevolgen op het pensioenbedrag, wat hierdoor lager wordt. Deze vermindering is afhankelijk van het aantal jaren dat u vroeger met pensioen gaat.

Tot eind 2011 kon u reeds met vervroegd pensioen gaan vanaf de maand die volgt op uw zestigste verjaardag, op voorwaarde dat u een loopbaan had van 35 jaar, of minstens 5 jaar in overheidsdienst werkte. Inmiddels wil het regeerakkoord de minimumleeftijd om vervroegd met pensioen te gaan trapsgewijs optrekken naar 62 jaar, met een loopbaan van 40 jaar of minstens 10 jaar in overheidsdienst.

Jaar

Pensioenleeftijd

Opgebouwde loopbaan

2012

60 jaar

35 jaar (privé) / 5 jaar (overheid)

60,5 jaar

38 jaar

60 jaar

40 jaar (uitzondering lange loopbaan)

61 jaar

39 jaar

60 jaar


61,5 jaar

40 jaar

60 jaar


2013 of 2014 of 2015 of

62 jaar of 2016 61 jaar of 60 jaar

40 jaar 41 jaar (uitzondering lange loopbaan) 42 jaar (uitzondering lange loopbaan)

De aanvraag hiervoor kan u indienen bij de dienst bevolking van uw gemeente, ten vroegste één jaar voor de gevraagde ingangsdatum.

2.2 De pensioenbonus

de pensioengerechtigde leeftijd is momenteel, zowel voor mannen als voor vrouwen 65 jaar.

einde loopbaan

Overzicht van het voorstel van dit regeerakkoord

2.3.1 Werknemers / zelfstandigen Na uw loopbaan als werknemer, als zelfstandige of als helper van een zelfstandige, hebt u bij het bereiken van de pensioenleeftijd recht op een rustpensioen indien u hiervoor tijdens uw loopbaan de bijdragen betaald hebt. Het pensioen waarborgt een vervangingsinkomen berekend in functie van de lonen verdiend tijdens de loopbaan. Uw rustpensioen hangt dus af van uw loopbaan. Indien u tot 65 jaar werkt, gaat het pensioen in op de eerste dag van de maand, volgend op uw 65e verjaardag. Dit wettelijk pensioen wordt aan werknemers en zelfstandigen automatisch toegekend bij het bereiken van de pensioenleeftijd. In dit geval ontvangt u ongeveer een jaar voor u 65 wordt een brief van de Rijksdienst voor Pensioenen (voor de werknemers) of van het RSVZ (Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen) waarin staat dat zij uw pensioendossier onderzoeken.

De pensioenbonus heeft tot doel om meer mensen aan het werk te houden op het einde van hun loopbaan. Het is een financiële verhoging van het pensioenbedrag voor werknemers en zelfstandigen, die na hun 62e of na een loopbaan van minstens 44 kalenderjaren, hun beroepsactiviteit voortzetten. U hebt recht op een pensioenbonus vanaf 1 januari van het jaar waarin u 62 wordt, of waarin u het 44e jaar van uw loopbaan bereikt, tot de laatste dag van de maand vóór u met pensioen gaat of 65 jaar wordt. Indien u op dat moment nog geen loopbaan van 45 jaar hebt, wordt de periode verlengd tot 31 december van het jaar waarin het 45e loopbaanjaar bewezen wordt. De pensioenbonus bedraagt momenteel 2,20 euro per gewerkte (voltijdse) dag (= 624 euro/jaar).

2.3 Het rustpensioen Dit is het pensioen dat u geniet als u zelf gewerkt hebt en met pensioen gaat. Een volledige loopbaan telt zowel voor mannen als voor vrouwen 45 jaar en

2.3.2 Ambtenaren U hebt recht op een ambtenarenpensioen indien u gewerkt heeft als vastbenoemde ambtenaar of een daarmee gelijkgestelde ambtenaar. Indien u als contractuele ambtenaar hebt gewerkt, valt u onder de pensioenregeling voor werknemers. Het ambtenarenpensioen waarborgt een vervangingsinkomen en wordt voor ambtenaren beschouwd als een uitgesteld loon. De berekening gebeurt dan ook op de gemiddelde wedde van de laatste vijf jaar tewerk-

15

stelling. Tot op heden mag u als ambtenaar niet langer werken dat de pensioengerechtigde leeftijd en moet u dus op pensioen als u de leeftijd van 65 jaar bereikt. Dit gaat echter niet automatisch. Als ambtenaar moet u steeds zelf uw pensioen aanvragen. U kan uw aanvraag het best één jaar voor de gewenste pensioendatum indienen bij uw werkgever. Het regeerakkoord voorziet voor zowel de berekening als voor de voorwaarden een wijziging vanaf 1 januari 2012, waardoor bijvoorbeeld werken na 65 jaar ook in de overheidssector zal worden toegestaan en het pensioen zal worden berekend op de gemiddelde wedde van de laatste 10 jaar. Voor de toepassing van deze wijzigingen zal een overgangsperiode worden voorzien.

2.4 Overlevingspensioen Bij overlijden van uw partner kan u als langstlevende echtgeno(o)t(e) recht hebben op een overlevingspensioen. U moet het overlevingspensioen steeds aanvragen op het gemeentehuis, in het bezit van uw identiteitskaart en trouwboekje. Indien uw overleden partner zijn/haar rustpensioen reeds ontving, of dit in onderzoek was, zou het kunnen dat u rechtstreeks een overlevingspensioen wordt toegekend. Als uw overleden partner recht had op een pensioenbonus, dan zal deze ook aan u worden toegekend en zal in zijn geheel worden uitbetaald. Heeft u recht op een overlevingspensioen? Hiervoor moet u aan de volgende voorwaarden voldoen: • u moet tenminste 45 jaar oud zijn, tenzij: -- u een kind ten laste heeft; of -- u tenminste 66 % arbeidsongeschikt bent; of -- uw echtgenoot als mijnwerker minstens twintig jaar in de ondergrond heeft gewerkt. • u moet minstens één jaar getrouwd zijn, tenzij: -- uit het huwelijk een kind werd geboren (eventueel postuum); of -- de echtgeno(o)t(e) overleden is ingevolge een ongeval of beroepsziekte; of -- er een kind ten laste is op het ogenblik van het overlijden waarvoor één van de echtgenoten kinderbijslag ontvangt.

16

Indien u echter niet aan deze voorwaarden voldoet en uw beroepsinkomen ligt beneden de toegelaten grens, hebt u gedurende één jaar recht op een tijdelijk overlevingspensioen. Na dit jaar ontvangt u geen enkele pensioenbetaling meer tot u de leeftijd van 45 jaar hebt bereikt. De aanvraag voor dit tijdelijk overlevingspensioen doet u op het gemeentehuis. Mag u bijverdienen als u een overlevingspensioen ontvangt ? U mag bijverdienen. Doch u moet uw werkgever per aangetekende brief inlichten dat u een overlevingspensioen krijgt en u moet elke activiteit waarvoor u wordt betaald, aangeven bij de pensioendiensten. Hiervoor vult een speciaal formulier in dat u op de gemeente kan verkrijgen.

2.5 Inkomensgarantie voor ouderen (IGO) Dit is geen pensioen, doch een aanvullende uitkering, al dan niet op het pensioen, met het doel om ouderen van 65 jaar of ouder, met een beperkt inkomen of onvoldoende middelen, in staat te stellen om een aanvaardbare levensstandaard te behouden. Het basisbedrag van deze inkomensgarantie bedraagt 648,26 euro netto per maand indien u samenwoont met één of meerdere personen (al dan niet familie). Als u alleen woont, kan u het verhoogde bedrag van 972,39 euro netto per maand ontvangen.

Meer info 8 www.onprvp.fgov.be

3

De aanvraag

De aanvraag wordt op de dienst burgerzaken rechtstreeks ingebracht via de internetapplicatie ‘Pensioen OnLine’. De identiteitskaart volstaat. U ontvangt een ontvangstbewijs van de aanvraag. De in te vullen formulieren worden door de pensioendienst met de post, rechtstreeks aan de aanvrager gestuurd. Indien u hulp wenst om deze formulieren in te vullen kan u terecht op de zitdag van de pensioenen (elke derde woensdag van de maand in dienstencentrum Den Breughel). Om uw dossier zo correct mogelijk te kunnen invullen, vragen wij u om volgende documenten mee te brengen: • beknopt overzicht van uw loopbaan (begin- en eindjaar als zelfstandige, werknemer of in openbare dienst) en eventueel de datum van de ingang van uw brugpensioen; • gegevens van eventuele tewerkstelling in het buitenland en eventueel pensioenkas en aansluitingsnummer; • indien u militaire dienst hebt gedaan, het militair zakboekje; • of u al dan niet een politiek mandaat hebt uitgeoefend en hiervoor een pensioen geniet; • indien u een overlevingspensioen komt aanvragen, hebt u ook de gegevens van de loopbaan van uw overleden partner nodig.

4

Nog vragen einde loopbaan

De pensioenaanvraag geldt tevens als IGO-aanvraag. Dit betekent dat, bij het bereiken van de pensioenleeftijd, het recht op de IGO automatisch wordt onderzocht. Indien u echter nog geen pensioenaanvraag hebt ingediend, kan u voor de inkomensgarantie terecht bij de gemeente of de Rijksdienst voor Pensioenen.

Elke derde woensdag van de maand kan u met al uw vragen terecht op de zitdag voor pensioenen. Hier kan u tussen 14.00 en 16.00 uur, zonder afspraak, terecht met al uw vragen. De zitdag voor pensioenen vindt plaats in dienstencentrum Den Breughel. 8 www.socialsecurity.be 8 www.werk.be 8 www.seniorennet.be

Rijksdienst voor Pensioenen (RVP) Centraal Bestuur Zuidertoren 5 - 1060 Brussel 8 www.onprvp.fgov.be

Rijksinstituut voor Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ) Centraal Bestuur Jan Jacobsplein 6 - 1000 Brussel 8 www.rsvz-inasti.fgov.be

Pensioendienst voor de Overheidssector (PDOS) Briefwisseling Victor Hortaplein 40 (bus 30) - 1060 Brussel 8 www.ap.fgov.be

Ombudsdienst Pensioenen Tony Van Der Steen Simon Bolivarlaan 30 (bus 5) - 1000 Brussel ) 02/274.19.80 * [email protected] 8 www.ombudsmanpensioenen.be

17

Financiële en sociale voordelen 1

Financiële en sociale voordelen voor ouderen en personen met een handicap

1.1 Tegemoetkoming voor personen met een handicap De federale overheid kent een financiële tegemoetkoming toe aan de persoon met een handicap indien die wegens zijn of haar handicap niet in staat is om een voldoende inkomen te verwerven of hierdoor bijkomende lasten te dragen heeft. Om recht te hebben op een tegemoetkoming voor personen met een handicap, moet de aanvrager daadwerkelijk op het Belgisch grondgebied verblijven.

De evaluatie van de handicap wordt toevertrouwd aan de arts van de medische dienst of een arts uit een multidisciplinair team, aangewezen door de minister. Indien u aan deze voorwaarden beantwoordt, heeft u afhankelijk van uw leeftijd recht op één van de onderstaande tegemoetkomingen.

1.2 Tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden De tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden wordt toegekend aan personen vanaf 65 jaar met een beperkt inkomen als deze als gevolg van een handicap zorgbehoevend zijn. Het bedrag van deze tegemoetkoming hangt af van de mate van zelfredzaamheid.

1.3 Integratietegemoetkoming

Om van een tegemoetkoming voor personen met een handicap te kunnen genieten, moet een gebrek aan of een vermindering van de zelfredzaamheid vastgesteld zijn. Voor de berekening van de zelfredzaamheid worden volgende aspecten in aanmerking genomen: • de mogelijkheid om zich te verplaatsen; • de mogelijkheid om zijn voeding zelf te bereiden of te nuttigen; • de mogelijkheid om voor zijn persoonlijke hygiëne in te staan en zich te kleden; • de mogelijkheid om de woning te onderhouden en huishoudelijk werk te verrichten; • de mogelijkheid om te leven zonder toezicht, bewust te zijn van gevaar en het gevaar te kunnen vermijden; • de mogelijkheid tot communicatie en sociaal contact.

18

De integratietegemoetkoming wordt toegekend aan de persoon met een handicap vanaf de leeftijd van 21 jaar, die ten gevolge van de vermindering van zijn zelfredzaamheid bijkomende kosten heeft om zich in het maatschappelijk leven in te passen. Indien de gerechtigde van deze tegemoetkoming, meer dan drie maanden in een instelling verblijft en geheel of gedeeltelijk ten laste is van een overheid, wordt zijn tegemoetkoming met één derde verminderd.

1.4 Inkomensvervangende tegemoetkoming De inkomensvervangende tegemoetkoming wordt toegekend aan de persoon vanaf 21 jaar, die wegens zijn handicap niet in staat is om meer te verdienen dan een derde van wat een gezonde persoon kan verdienen door uitoefening van een beroep op de algemene arbeidsmarkt.

De formulieren om één van voorgaande tegemoetkomingen aan te vragen, kan u verkrijgen op het gemeentehuis. Het enige wat u hiervoor nodig heeft is uw identiteitskaart. Indien iemand anders voor u de formulieren aanvraagt, dient u deze persoon een volmacht te geven en hem/haar uw identiteitskaart mee te geven. Deze formulieren omvatten verschillende delen waarvan: • u één deel door uw dokter laat invullen; • een ander deel, indien van toepassing, laat u door de oor- en/of oogarts invullen; • het laatste deel moet u zelf invullen. 8 www.handicap.fgov.be Indien u dit wenst, kan u zich hierbij laten helpen door het OCMW of de dienst welzijn van het gemeentehuis.

2 Ziekteverzekering De ziekteverzekering wordt voor iedereen geregeld via het ziekenfonds. In sommige gevallen wordt door het ziekenfonds een verhoogde tussenkomst (RVV) uitgekeerd waardoor u minder remgeld (= uw eigen deel van de rekening) moet betalen voor zaken zoals een ziekenhuisbezoek, de dokter of medicijnen.

financiele / sociale voordelen

1.5 De aanvraag

2.1 Verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering (RVV) De persoon of de persoon ten laste die zich in een van onderstaande situaties bevindt, kan een verhoogde tegemoetkoming genieten. Als een gerechtigde een verhoogde tegemoetkoming geniet, wordt dit voordeel ook toegekend aan de personen die hij ten laste heeft. Indien u behoort tot één van onderstaande categorieën heeft u, zonder inkomensvoorwaarde, recht op deze verhoogde tegemoetkoming. U ontvangt: • een leefloon; of • sociale hulp, toegekend door het OCMW; of • een inkomensgarantie voor ouderen; of • een inkomensvervangende tegemoetkoming voor personen met een handicap; of • een verhoogde kinderbijslag. Ook personen die behoren tot één van de volgende categorieën kunnen recht hebben op deze verhoogde tegemoetkoming indien hun inkomen een bepaald maximumbedrag niet overschrijdt. U bent: • weduw(naar)(e), invalide, gepensioneerde of wees (WIGW); • erkend als gehandicapte (en ontvangt hiervoor geen financiële tegemoetkoming); • een persoon van 50 jaar of ouder en volledig langdurig werkloos; • lid van een kloostergemeenschap vanaf de pensioenleeftijd; • een ambtenaar die in disponibiliteit werd gesteld; • een persoon met het Omnio-statuut; • een éénoudergezin; • rechthebbend op een verwarmingstoelage; • iemand die vroeger in de openbare sector in Afrika heeft gewerkt; • als resident inschreven en minstens 65 jaar. De verhoogde tegemoetkoming van de ziekteverzekering moet u bij uw ziekenfonds aanvragen.

19

2.2 Omnio- of WIGW-statuut Het Omnio-statuut geeft sinds 1 juli 2007 recht op betere vergoeding van medische kosten (arts, tandarts, kinesitherapeut, apotheker, hospitalisatie, …) voor gezinnen met een laag inkomen. De persoonlijke bijdrage (remgeld) die u voor prestaties betaalt, is dan merkelijk lager. Het gaat om een beschermingsmaatregel die het recht op het voorkeurtarief voor geneeskundige verzorging uitbreidt naar de verzekerden uit gezinnen met een laag inkomen. Dit statuut geeft recht op dezelfde terugbetalingen als voor de rechthebbenden op de verhoogde (verzekerings)tegemoetkoming (RVV). Dit statuut kan toegekend worden aan gezinnen waarvan het jaarlijks bruto belastbaar inkomen (beroepsinkomen, roerende en onroerende inkomsten, uitkeringen, pensioenen, …) van alle gezinsleden voor het jaar vóór de aanvraag lager is dan een bepaald maximumbedrag. Ook dit statuut moet u aanvragen bij uw ziekenfonds. U ontvangt een verklaring op erewoord die uzelf en alle leden van uw gezin moeten invullen. Bij deze verklaring voegt u de bewijsstukken met betrekking tot uw inkomsten. Dit kan gaan om: • meest recente aanslagbiljet; • de loonfiches • attest van de instelling die de werkloosheidsuitkering betaalt; • attest van de pensioenen; • attest van de uitkeringen; • het kadastraal inkomen. Personen die genieten van het Omnio-statuut kunnen bij De Lijn en de NMBS vaak ook rekenen op het WIGV-statuut. Zij kunnen hierdoor aan verminderde tarieven gebruik maken van het openbaar vervoer (zie pagina 26).

2.3 Maximumfactuur apotheekkosten Geregeld gaat ouder worden gepaard met een groter gebruik van medicijnen en de kosten kunnen soms erg oplopen. Om deze kosten op te vangen, werd de maximumfactuur in het leven geroepen

20

waardoor alle remgelden boven een bepaald bedrag per jaar worden terugbetaald. Uw ziekenfonds bepaalt, op basis van het netto-inkomen van uw gezin, of u recht heeft op de maximumfactuur. Dit kunt u dan ook best bij uw ziekenfonds navragen. Verder hoeft u zelf niets te doen. Het ziekenfonds houdt voor u bij hoeveel remgeld u al betaalde en zal, wanneer deze kosten uw maximumfactuur overschrijden, deze remgelden automatisch terugbetalen.

2.4 Globaal medisch dossier Het globaal medisch dossier omvat uw volledige medische geschiedenis (inclusief de reeds voorgeschreven medicatie) en wordt bijgehouden door één arts, meestal uw huisarts. Voor de aanleg en het bijhouden van dit globaal medisch dossier, betaalt u tweejaarlijks een extra bijdrage aan uw arts. Deze extra bijdrage wordt volledig door uw ziekenfonds terugbetaald. Door uw arts toe te staan om een globaal medisch dossier aan te leggen en bij te houden, krijgt u door het ziekenfonds 30 % meer van het remgeld terugbetaald voor elke consultatie of huisbezoek. Uitgebreide informatie, alsook de maximum bedragen van het belastbare brutoloon, kan u terugvinden op www.riziv.fgov.be/citizen/nl/ medical-cost/index.htm.

Vlaamse zorgverzekering

Misschien komt er een dag dat ook u hulp nodig heeft bij eenvoudige dingen zoals de trap open afgaan, boodschappen doen of schoonmaken. Gelukkig kunt u voor deze niet-medische zorgen rekenen op een netwerk van professionele zorgverleners, zorgvoorzieningen en mantelzorgers. Wanneer de instellingen door de Vlaamse Gemeenschap erkend zijn, komt ook de professionele residentiële zorg in aanmerking voor de tegemoetkoming van de Vlaamse zorgverzekering. Met ‘instellingen’ bedoelen we de: • woonzorgcentra (voorheen rusthuizen); • rusten verzorgingstehuizen (RVT’s); • psychiatrische verzorgingstehuizen. Om de extra kosten voor deze niet-medische zorgen te helpen dragen, ging in 2001 de Vlaamse zorgverzekering van start. Hiervoor moet iedereen vanaf 26 jaar jaarlijks een verplichte bijdrage betalen aan een erkende zorgkas. Dit gaat meestal automatisch via uw mutualiteit. De volledige lijst van de erkende zorgkassen kan u terugvinden op www.zorg-engezondheid.be.


3

4 Mantelzorgpremie Mantelzorg is de thuishulp die door familie en/of vrienden, vrijwillig en onbezoldigd aan de zorgbehoevende wordt verleend. De mantelzorgpremie is een financiële tegemoetkoming van 30 euro per maand die, in tegenstelling tot voorgaande premie, wel aan de mantelzorger zelf wordt uitgekeerd. Om als mantelzorger recht te hebben op de mantelzorgpremie, moet u aan volgende voorwaarden voldoen: • u moet de zorgbehoevendheid van de verzorgde kunnen bewijzen; • de hulp moet op een kwaliteitsvolle manier gebeuren; • .de mantelzorger moet meerdere malen per week bijstand en hulp verlenen.

De Vlaamse zorgverzekering biedt dus een tegemoetkoming in de kosten voor de niet-medische zorgen zoals de mantelzorg, thuiszorg, professionele residentiële zorg, ... De aanvraag Zwaar zorgbehoevenden die in de thuissituatie verzorgd worden of in één van voormelde instellingen verblijven, kunnen een aanvraag indienen voor de forfaitaire tegemoetkoming van de Vlaamse zorgverzekering. U bezorgt hiervoor het formulier ‘aanvraag van een tegemoetkoming voor mantel en thuiszorg’ of ‘aanvraag van een tegemoetkoming voor residentiële zorg’, ingevuld aan uw zorgkas (doorgaans uw mutualiteit). Voor meer info en documenten kan u terecht bij uw ziekenfonds, het OCMW of op www. zorg-en-gezondheid.be.

Indien de zorgbehoevende de premie van de zorgverzekering reeds ontvangt, beschikt deze over een attest van zorgbehoevendheid en kan de mantelzorger zich richten tot het OCMW voor meer info, voorwaarden en procedure. De dienstverantwoordelijke komt dan op huisbezoek bij de zorgbehoevende om samen met de mantelzorger de formulieren in te vullen.

Opgelet, het is de zorgbehoevende zelf die de forfaitaire premie van 130 euro per maand ontvangt (en niet de mantelzorger of de instelling voor residentiële zorg).

21

5

Diverse sociale tegemoetkomingen en premies

5.1 Aanpassingspremie voor de woning van ouderen en van personen met een handicap Hiermee bedoelen we allerlei aanpassingen in en aan de woning, waardoor u als oudere vaak langer zelfstandig kan functioneren en in uw eigen huis kan blijven. De provincie Vlaams-Brabant kent een premie toe voor het uitvoeren van deze aanpassingswerken. Enkele voorbeelden van aanpassingen die voor deze premie in aanmerking kunnen komen: plaatsen van een traplift, aangepast sanitair, aanleggen van hellende vlakken. Het betreft uiteraard enkel die aanpassingen die gericht zijn op de fysieke noden van de aanvrager. Naast de basisvoorwaarde dat u in de provincie Vlaams-Brabant moet wonen, moet u ook aan de volgende voorwaarden voldoen om voor deze premie in aanmerking te kunnen komen: • u bent 60 jaar of ouder of u bent erkend als persoon met een handicap door de FOD sociale zekerheid Vlaams Agentschap voor personen met een handicap; • het huis heeft een niet-geïndexeerd kadastraal inkomen van maximum 1.700 euro; • het huis is uw eigendom, of u beschikt over een schriftelijke toestemming van de verhuurder voor het uitvoeren van de werken; • u heeft een beperkt belastbaar inkomen. Provincie Vlaams-Brabant- Dienst Wonen Provincieplein 1 - 3010 Leuven ) 016/26.73.10 * [email protected]

22

5.2 Sociaal tarief voor gas en elektriciteit Dit sociaal tarief heeft tot doel u te helpen met de hoge energieprijzen. Het komt overeen met het normaal tarief voor het verbruik, doch zonder de abonnementskosten. U kan hiervoor in aanmerking komen indien één van onderstaande tegemoetkomingen ontvangt: • een tegemoetkoming voor personen met een handicap met minstens 65 % arbeidsongeschiktheid; • een inkomensvervangende tegemoetkoming; • een integratietegemoetkoming categorie 2, 3, 4, 5; • een tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden. U kan uw aanvraag voor dit sociaal tarief schriftelijk of persoonlijk indienen bij uw elektriciteit- en gasleverancier, samen met het bewijs dat u één van voornoemde tegemoetkomingen geniet.

5.3 Verwarmingstoelage (stookoliepremie) Ook voor de aankoop van huisbrandolie, verwarmingspetroleum of bulkpropaangas wordt door de federale overheid een toelage uitgekeerd. Om hiervoor in aanmerking te komen, moet u tot één van de volgende categorieën behoren: • u ontvangt een verhoogde tegemoetkoming van de ziekteverzekering; • u behoort tot de gezinnen met een laag inkomen (bruto belastbaar kleiner of gelijk aan 15.364,99 euro eventueel verhoogd met 2.844,47 euro per persoon ten laste);

Om deze toelage aan te vragen, moet u binnen de zestig dagen na levering van de stookolie naar het OCMW gaan. Op de dienst verwarmingstoelagen wordt dan, aan de hand van een recent aanslagbiljet en de leveringsfactuur, samen met u bekeken of u hier al dan niet recht op heeft. Vergeet niet om uw identiteitskaart en een strookje van de mutualiteit mee te brengen.


• u bent in schuldbemiddeling of heeft een collectieve schuldenregeling.

-- u bent 65 jaar of ouder en woont alleen of samen met één of meerdere personen die minstens 60 jaar zijn, of met kinderen of kleinkinderen die voor ten minste 66 % invalide zijn of nog leerplichtig zijn. De kleinkinderen moeten volle wezen zijn en bij gerechtelijke beslissing aan de grootouders toegekend zijn; of -- u bent ouder dan 18 jaar met een handicap van minstens 66 % en u woont alleen of samen met maximaal twee personen, ofwel met bloed- of aanverwanten van de eerste of tweede graad; • zonder inkomensgrens: -- gehoorgestoorden of personen bij wie een laryngectomie werd uitgevoerd; -- militaire oorlogsblinden; -- personen met een leefloon. U kan het sociaal telefoontarief rechtstreeks aanvragen bij uw telefoonoperator.

5.4 Sociaal telefoontarief Dit is een verminderd tarief dat door elke telefoonoperator moet worden toegekend aan een aantal categorieën van personen. De korting wordt slechts één keer per huishouden toegekend. Het is niet mogelijk om het sociaal telefoontarief voor zowel de vaste als de mobiele telefoon te combineren. Rechthebbende huishoudens kiezen zelf bij welke operator (vast of mobiel) zij van deze korting wensen te genieten. Voorwaarden: • u beschikt over slechts één telefoonaansluiting en er mag maar één begunstigde zijn per huishouden; • u heeft een beperkt bruto jaarlijks gezinsinkomen (bedragen cfr. Belgisch Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie BIPT):

De operatoren moeten de volgende kortingen toepassen op hun standaardtarief: • 50 % op de activeringskost voor vaste telefonie; • 8,40 euro per maand (korting) op het abonnementsgeld; • 6,20 euro per twee maanden op de gesprekskosten Indien de gesprekskosten en het abonnementsgeld niet aan dezelfde operator verschuldigd zijn, wordt de korting verrekend op de gesprekskosten en bedraagt deze 23 euro per twee maanden. De telefoonkaart Enkel personen die recht hebben op een leefloon komen hiervoor in aanmerking. Aan hen wordt maximaal één keer per maand een vooraf betaalde kaart ter beschikking gesteld, met een waarde van 3,10 euro. De gesprekskosten worden aan het normale tarief verrekend. Belgisch Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie 8 www.bipt.be

23

5.5 Provinciale tegemoetkoming in de telefoonkosten Bovenop het sociaal telefoontarief, wordt door de provincie Vlaams-Brabant een financiële tegemoetkoming uitgekeerd voor de plaatsing van een telefoontoestel (max. 50 euro) en/of een bijdrage in de abonnementskosten van het telefoontoestel (40 euro per jaar).

5.7 Sociaal tarief van de kabeldistributie Dit is een korting van de kabelmaatschappij (tot maximum 50 %), uitgereikt door de FOD Sociale Zekerheid op het kabelabonnement voor personen met een erkenning van een verminderde zelfredzaamheid van 80 %. Uiteraard moet de betrokken persoon zijn domicilie hebben op het adres waarvoor de aanvraag wordt gedaan.

U komt hiervoor in aanmerking indien u: • 75 jaar bent of ouder; of • een handicap heeft van 66 % en dit met een geldig attest kan aantonen. Verder moet u: • reeds het sociaal telefoontarief genieten; • alleen wonen of samen met personen die aan dezelfde voorwaarden voldoen als hiervoor vermeld (kinderen tot 10 jaar mogen inwonen / rusthuisbewoners komen niet in aanmerking). U kan uw aanvraag indienen op het gemeentehuis of via www.vlaamsbrabant.be/welzijn-gezondheid/premies-en-tegemoetkomingen/telefoonbijdragen/index.jsp.

5.6 Vrijstelling van de heffing op afvalwater Sinds enkele jaren heft het Vlaams gewest een belasting op het gebruik van water. Onder bepaalde voorwaarden kan u hiervoor worden vrijgesteld: • personen met een handicap en die een inkomensvervangende tegemoetkoming krijgen; • personen die een tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden ontvangen; • bejaarden die een gewaarborgd inkomen krijgen; • personen die het leefloon ontvangen. U vraagt deze vrijstelling aan, vóór het verstrijken van de uiterste betaaldatum op het heffingsformulier, bij uw drinkwatermaatschappij (VMW) met het bewijs dat u tot één van de hierboven genoemde categorieën behoort. U kan het OCMW vragen deze aanvraag voor u in te dienen.

24

Om dit aan te vragen volstaat het om een kopie van het attest van uw verminderde zelfredzaamheid van 80 %, op te sturen naar de kabeldistributie (Telenet, Belgacom, …). Het OCMW kan deze aanvraag voor u indienen.

5.8 Vermindering op inkomensbelasting Belastingplichtigen van wie het gezin één of meer personen met een handicap ten laste heeft, kunnen genieten van een verhoging van de belastingvrije som. De vrijstelling wordt verleend aan de persoon waarvan: • het verdienvermogen daalde tot 1/3; • de vermindering van zelfredzaamheid minstens negen punten bedraagt; • de lichamelijke of geestelijke handicap of de blijvende werkonbekwaamheid minstens 66 % bedraagt; • de handicap aangeboren is of de feiten die tot de invaliditeit geleid hebben zich voordeden en vastgesteld werden vóór de leeftijd van 65 jaar.

Het gaat hier om een forfaitaire vermindering van de onroerende voorheffing voor huurders en eigenaars. U komt in aanmerking wanneer u: • gezinsleden met een handicap (hoeft geen familielid te zijn) heeft en deze op hetzelfde adres gedomicilieerd zijn; • minstens twee kinderbijslaggerechtigde kinderen ten laste heeft (een kind met een handicap met een ongeschiktheid van minstens 66 % telt voor twee kinderen ten laste); • zelf minstens 66 % arbeidsongeschikt bent.


5.9 Vermindering onroerende voorheffing

• gehandicapte personen, in het bezit van een invaliditeitsattest van de FOD Sociale Zekerheid. Indien het voertuig een lichte vrachtwagen betreft, moet de gehandicapte persoon eveneens beschikken over een attest van zijn arts, waaruit de noodzaak van het gebruik van dit soort voertuig blijkt. Voor deze voertuigen wordt de vrijstelling niet automatisch verleend. Dit betekent dat u het recht op deze vrijstelling zelf moet bewijzen aan de hand van de nodige documenten en attesten. U kan het aanvraagformulier vinden op belastingen.vlaanderen.be/ nlapps/docs.

De handicap moet te bewijzen zijn vóór de leeftijd van 65 jaar ! De vermindering is uitsluitend van toepassing voor de woning die men volgens het bevolkingsregister bewoont op 1 januari van het aanslagjaar. De aanvraag • u bent de eigenaar en hebt recht op een vermindering, dan zal deze automatisch worden toegekend. • u bent huurder en rechthebbend op een vermindering, dan moet de eigenaar van de huurwoning het bedrag van deze vermindering jaarlijks aftrekken van de huurlast. Hiervoor dient u, best in samenspraak met de eigenaar, een aanmeldingsformulier in bij de Belastingsdienst voor Vlaanderen, Onroerende Voorheffing. U kan deze formulieren aanvragen bij de Vlaamse Belastingdienst, Onroerende Voorheffing.

5.10 Vrijstelling verkeersbelasting Een vrijstelling van de verkeersbelasting wordt in de meeste gevallen verleend aan bepaalde categorieën van voertuigen, op basis van het doel waarvoor dit voertuig wordt gebruikt. Eén van deze categorieën omvat de voertuigen die als persoonlijk vervoermiddel worden gebruikt door: • militaire en burgerlijke oorlogsinvaliden, die in die hoedanigheid een invaliditeitspensioen van minstens 60 % genieten;

25

vervoer en mobiliteit 1

Openbaar vervoer

Naarmate u ouder wordt, wordt het gebruik van het openbaar vervoer niet enkel wat moeilijker, gelukkig ook voordeliger. Wat zijn de verschillende voordelen en mogelijkheden op dit vlak, ook voor personen met een beperkte mobiliteit?

1.1 De bus

MOBIB-kaart nodig. U kan deze laten aanmaken in elk BOOTIK-verkooppunt, mits betaling van een waarborg. Gratis kaart voor personen met een handicap – Omnipas Wie ingeschreven is bij het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) of een tegemoetkoming krijgt van de FOD Sociale Zekerheid en in Vlaanderen woont, rijdt gratis met de Lijn. Ook deze mensen krijgen hun netabonnement automatisch thuisgestuurd.

1.1.1 Voordeeltarieven WIGW en Omnio Indien u het Omnio-statuut hebt (de verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering) of in het bezit bent van een WIGW-verminderingskaart van de NMBS, kan u voor 32 euro een Omnipas van 12 maanden kopen. Dit is een busabonnement waarmee u op alle bussen van De Lijn kan reizen. Bij de aanvraag moet u de WIGW-kaart of het Omnio-attest voorleggen. Heeft u een leefloon, inkomensgarantie voor ouderen, gewaarborgd inkomen of verblijft u in een lokaal opvanginitiatief, dan kan u deze Omnipas, aan dezelfde, verminderde prijzen aankopen. U moet hiervoor wel een attest afleveren om te bewijzen dat u in één van deze categorieën valt. Bij het OCMW kan men enkel het attest aanvragen. Het OCMW zal dit dan zelf overmaken, men krijgt het daar niet direct mee i.t.t. bij de Rijksdienst voor Pensioenen. 1.1.2 Gratis vervoer Omnipas 65+ Wanneer u 65 jaar wordt, krijgt u de Omnipas 65+ volledig gratis. Hiervoor hoeft u zelf niets te doen, de Omnipas 65+ wordt u automatisch toegestuurd in de maand voor uw 65e verjaardag. Met deze kaart van De Lijn kan de 65-plusser ook gratis gebruik maken van de bussen en trams van MIVB in Brussel en TEC in Wallonië. Opgelet: bij MIVB op weekdagen enkel geldig vanaf 9.00 uur. Om ook gratis te reizen bij de MIVB hebt u een

26

Kaart kosteloze begeleider Met deze kaart kan u samen reizen met een andere persoon met slechts één vervoersbewijs. De begeleider is meestal een persoon, maar kan ook een assistentiehond (aan de leiband) zijn. Deze kaart is maximaal tien jaar geldig en is van toepassing voor personen die niet alleen kunnen reizen omwille van: • Vermindering van zelfredzaamheid van ten minste 12 punten wat overeenstemt met een ongeschiktheid van ten minste 80% of 6 punten in pijler 1; • een blijvende invaliditeit of arbeidsongeschiktheid van minstens 80 %; • een blijvende invaliditeit aan de onderste ledematen van minstens 50 %; • een volledige verlamming of amputatie van de bovenste ledematen; • een integratietegemoetkoming categorie 3 of 4. Personen in het bezit van een ‘Nationale Verminderingskaart’ voor het openbaar vervoer, mogen deze kaart gebruiken in combinatie met de kaart ‘Kosteloze Begeleider’.

vervoer en mobiliteit

Nationale verminderingskaart voor het openbaar vervoer voor blinden en slechtzienden (90 %) erkend door de FOD Sociale Zekerheid Met deze kaart reizen u en uw geleidehond gratis met bus, metro, tram en trein (tweede klasse) in België. Deze kaart kan enkel met een speciaal formulier (te verkrijgen op de dienst welzijn op het gemeentehuis) worden aangevraagd. U moet dit formulier ingevuld opsturen naar:

dient u te vertrekken na 9.00 uur, in het weekend geldt deze beperking niet. Wenst u comfortabeler te reizen? Dan kan u voor 12 euro een heen-en-terugbiljet voor eerste klasse kopen. Let op! Tijdens de weekends in juli en augustus geldt het seniorenbiljet niet. U kan dan wel profiteren van het weekendbiljet.

Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid Dienst attesten Zwarte Lievevrouwestraat 3c - 1000 Brussel

1.1.3 De belbus Deze rijdt enkel na reservatie en heeft geen vaste route of dienstregeling. De belbus rijdt van halte naar halte (indien gereserveerd) en is dus zeker geen taxi die u aan de voordeur oppikt. Om een rit te maken, belt u de centrale minstens twee uur op voorhand om te reserveren. U kan de belbus contacteren op weekdagen contacteren van 6.00 tot 19.00 uur op het nummer 016/31.37.00. Op zaterdag, zondag en feestdagen kan dit van 9.00 en 16.00 uur. U kan maximaal zeven dagen op voorhand een rit reserveren. De medewerker van de belbus zal u een klantennummer geven zodat uw eventuele volgende reservatie nog vlotter zal verlopen. U kan best een paar minuten op voorhand aanwezig zijn aan de afgesproken halte. Indien u in het bezit bent van een Omnipas 65+, rijdt u gratis. Voor de andere mede passagiers geldt het tarief van de gewone lijnbus.

1.2 De trein 1.2.1 Het seniorenbiljet Indien u 65 jaar of ouder bent, kan u voor slechts 5,30 euro een heen-en-terugreis maken. In de week

1.2.2 Het weekendbiljet Met een weekendbiljet kan u genieten van een korting van 50 % op elke heen-en-terugreis die u maakt tussen vrijdagavond 19.00 uur en zondagavond. Dit biljet geldt ook op feestdagen en tijdens lange weekends. NMBS ) 02/528.28.28 (van 7.00 tot 21.30 uur)

2

Persoonlijke mobiliteit

2.1 Parkeerkaart Met deze kaart mag u parkeren op de plaatsen die voorbehouden zijn aan personen met een handicap of in de blauwe zones (dit zijn zones met een beperkte parkeertijd). In sommige gemeenten mag u hiermee zelfs gratis parkeren. Een volledig overzicht van deze kunt u terugvinden op www.handicap. fgov.be.

27

Opgelet: in Haacht geeft deze kaart u geen toelating om gratis te parkeren op plaatsen waar een parkeermeter staat. U kunt de parkeerkaart aanvragen op de dienst bevolking van de gemeente. Indien u zelf niet in staat bent om de parkeerkaart te komen aanvragen, kan iemand anders dit in uw plaats doen. U geeft deze persoon een ondertekende volmacht en uw identiteitskaart mee. Op basis van uw aanvraag zal de Federale Overheid nagaan of u recht heeft op een parkeerkaart. U krijgt een ontvangstbewijs van uw aanvraag aangezien uw parkeerkaart zelf door de Federale Overheid per post naar u thuis wordt gestuurd. Dit duurt normaal ongeveer zes weken, maar als u nog niet officieel erkend bent als invalide of als persoon met een handicap kan deze termijn oplopen tot vier maanden. De parkeerkaart is strikt persoonlijk en geldt zowel voor u, als chauffeur van het voertuig, maar ook als passagier. Dit betekent dat niemand de kaart kan gebruiken als u niet zelf in het voertuig zit.

Het CARA zal u verder bijstaan in de praktische en administratieve zaken zoals waar u terecht kan voor de aanpassingen aan uw auto, welke financiële tussenkomst u kan krijgen, wat met de autokeuring en de verzekering.

2.2 Aanpassingen aan eigen voertuig

De dienstverlening van het CARA is gratis, doch verplicht! U mag wettelijk niet met een gewoon rijbewijs rijden in geval van een verminderde functionele vaardigheid.

Het Centrum voor Aanpassing aan het Rijden voor gehandicapte Automobilisten (CARA) is een afdeling van het BIVV en heeft als opdracht de rijgeschiktheid te bepalen van de bestuurders met een verminderde functionele vaardigheid indien deze een invloed kan hebben op het veilig besturen van een motorvoertuig. Dit betreft niet alleen mensen met een lichamelijke handicap, maar ook mensen die bijvoorbeeld lijden aan concentratie- of gedragsstoornissen. De deskundigen van het CARA nemen praktijktests af en adviseren over de technische aanpassingen in motorvoertuigen. De artsen van het CARA beoordelen de medische rijgeschiktheid en leveren in gunstig geval het rijgeschiktheidsattest af. Hierop worden, indien van toepassing, de nodige aanpassingen, voorwaarden en beperkingen vermeld. Met dit attest kan u een aangepast rijbewijs halen of desgevallend een nieuwe rijvaardigheidsproef afleggen.

28

Het CARA stelt hiervoor aangepaste voertuigen ter beschikking van de rijscholen.

CARA Haachtsesteenweg 140 - 1130 Brussel ) 02/244.15.11 * [email protected] 8 www.bivv.be

Drivolution (=rijvaardigheidscentrum) Rotselaarsesteenweg 44 - 3018 Leuven ) 0495/16.12.14 * [email protected] 8 www.drivolution.be

Wordt het toch te moeilijk om u te verplaatsen met eigen of openbaar vervoer en kan u geen beroep doen op vrienden of familieleden? Dan kan u gebruik maken van de volgende initiatieven.

vervoer en mobiliteit

2.3 Aangepast vervoer voor personen met mobiliteitsbeperkingen

Dienst Aangepast Vervoer Leuven-Hageland vzw ) 016/20.53.83 * [email protected] 8 www.mobiel-dav.be

2.3.1 Mindermobielencentrale (MMC)

2.3.3 Vervoerdienst van de mutualiteit

De mindermobielencentrale is een organisatie van vrijwillige automobilisten die in een samenwerkingsverband tussen het OCMW van Haacht en Taxistop vervoer verzorgen. U kan de MMC inschakelen als u op consultatie moet bij de dokter, maar ook als u bijvoorbeeld naar de kapper moet, boodschappen wil doen of op familiebezoek gaat.

Voor de verplaatsingen in geval van reeksbehandelingen voor o.a. radio- en chemotherapie en nierdialyse, hebben de meeste mutualiteiten reeds in de verplichte ziekteverzekering een tegemoetkoming voorzien. Dit ongeacht of u hiervoor gebruikt maakt van het openbaar vervoer, uw eigen wagen of één van de hierboven vermelde diensten.

Alvorens u gebruik kan maken van de MMC moet u zich laten inschrijven bij de verantwoordelijke van de centrale op het OCMW. De geldigheidsduur van de lidkaart loopt telkens tot 31 december van het lopende jaar. Verder betaalt u per rit een kilometervergoeding van 30 eurocent per kilometer. De teller begint te lopen op het moment dat de chauffeur bij hem thuis vertrekt en stopt wanneer hij terug thuis is.

Daar de voorwaarden kunnen verschillen al naargelang het ziekenfonds, raden wij u aan u voor de juiste informatie te bevragen bij uw ziekenfonds. Daarnaast bieden sommige mutualiteiten ook een vervoerdienst aan volgens het principe van de Mindermobielencentrale. Ook hiervoor informeert u best bij uw mutualiteit.

OCMW Haacht Verantwoordelijke mindermobielencentrale Els Vandezande ) 016/61.91.11 * [email protected] 2.3.2 Diensten aangepast vervoer (DAV) Deze diensten beschikken over een aangepast busje voor rolwagens en bieden, op aanvraag, vervoer van deur tot deur aan personen met mobiliteitsbeperkingen en dit door professionele chauffeurs. Zij helpen ook bij het in- en uitstappen. U kan op alle week- en zondagen van 6.30 tot 24.00 uur vervoerd worden. Reserveer uw rit tijdig: minimum 24 uur en maximum drie maanden op voorhand. Het lidmaatschap, om gebruik te kunnen maken van een DAV, is gratis maar u betaalt wel een kilometervergoeding. U kan één begeleider gratis meenemen.

29

2.4 De begeleiderspas De begeleiderspas is een initiatief van de Provincie Vlaams-Brabant en heeft tot doel om ook aan minder mobiele personen of aan personen met een handicap, de mogelijkheid te bieden om deel te nemen aan culturele en sportieve activiteiten buitenshuis. Deze pas geeft kosteloze toegang aan de begeleider op een optreden, tijdens een toneelvoorstelling, in het zwembad, …

Het Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid (BIVV) heeft een aantal brochures uitgegeven waarin wordt uitgelegd waar u zich als rolstoelgebruiker of als blinde/slechtziende op de rijweg mag begeven volgens het verkeersreglement. De brochures zijn gratis te verkrijgen via Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid Haachtsesteenweg 1405 - 1130 Brussel ) 02/244.15.11 8 www.bivv.be

De begeleiderspas wordt opgemaakt op naam van de persoon met de handicap, zodat deze ook zelf kan kiezen wie met hem/haar meegaat.

2.5.1 Rijbewijs

Voor zowel de aanvraagprocedure als de lijst van de deelnemende organisaties en cultuurhuizen kan u terecht op de website van de provincie www. vlaams-brabant.be/handicap.

Om een stapvoets motorvoertuig (elektrische rolstoel met een maximumsnelheid van 8 km/u) te besturen, heeft u geen rijbewijs nodig, voor een sneller voertuig wel.

2.5 Rolstoelen in het verkeer

Voor de juiste procedure en meer specifieke informatie betreffende het rijbewijsexamen, kan u terecht bij het examencentrum in Leuven.

Voor het verkeersreglement is niet elke rolstoel gelijk. Het maakt een onderscheid naargelang de snelheid van de rolstoel. Indien u uw een rolstoel zelf met uw armen voortbeweegt of u door een derde wordt geduwd, schakelt het verkeersreglement u gelijk met een voetganger. Indien u over een elektrische rolstoel beschikt die sneller rijdt dan 8 km/u, wordt u beschouwd als een bromfiets.

Examencentrum Leuven Ambachtenlaan 10 - 3001 Leuven ) 016/39.80.40

2.5. Verzekering Voor rolstoelen zonder motor moet u geen extra verzekering afsluiten. Eventuele schade aan derden valt in de meeste gevallen onder de familiale verzekering. Het is echter aangewezen om dit bij uw verzekeraar na te vragen. Indien uw rolstoel wel over een motor beschikt, ongeacht de bereikbare snelheid, bent u verplicht om een groene kaart te kunnen voorleggen als u hiermee op de openbare weg komt. Dit betekent dat u hiervoor een burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering moet afsluiten zoals dit ook voor een auto of bromfiets wettelijk verplicht is. Uw verzekeraar kan u hier ongetwijfeld verder over inlichten.

30

woonzorg Thuishulp / Thuiszorg

Met deze benaming vatten we het geheel samen van de diensten en verzorging die u bij u thuis kan krijgen als het, bijvoorbeeld door ouder te worden, moeilijk wordt om zelfstandig en in uw vertrouwde omgeving te blijven wonen. Deze term omvat een uitgebreid pallet van verschillende soorten dienstverlening. Verpleging, poetshulp of huishoudelijke hulp, boodschappendienst, maaltijdbedeling, persoonlijke verzorging en het uitlenen van hulpmiddelen zijn slechts enkele voorbeelden. In dit hoofdstuk willen we u vooral een bondig overzicht geven van de diensten waarop u als zorgbehoevende of als mantelzorger beroep kan doen. Een goed uitgebouwde thuiszorg kan immers voor zowel de betrokkene als de familie, een aangename en houdbare oplossing bieden zodat de opname in een woon-of zorginstelling zo lang mogelijk kan worden uitgesteld. De ziekenfondsen, OCMW’s en verschillende organisaties uit de privésector, zorgen voor een uitgebreid netwerk voor thuishulp en thuiszorg. Op het einde van dit hoofdstuk vindt u de contactgegevens van de meeste van deze organisaties in onze omgeving. Aarzel niet om ze te contacteren en hun hulp in te schakelen.

1.1 Thuishulp

woonzorg

1

1.1.1 Poetsdienst Lukt het nog wel om de lichtere dagdagelijkse taken zelf te doen, maar gaat het zwaardere werk, zoals met volle emmers zeulen of ramen poetsen, u niet meer zo goed af? Dan kan u beroep doen op iemand die u komt helpen met poetsen. De kostprijs van de poetshulp is afhankelijk van uw gezinssamenstelling en –inkomen. U kan een poetshulp inschakelen via diverse diensten voor thuishulp (zie pagina 66) of het OCMW. 1.1.2 Gezinszorg Stilaan worden ook de kleinere taken in het huishouden wat moeilijker. Via gezinszorg komt een verzorgende of gezinshulp u hierbij helpen. Deze persoon neemt heel wat dagdagelijkse taken op zich. Dit kan gaan om het helpen bij uw dagelijkse hygiëne, het bereiden van maaltijden, strijken, boodschappen doen, administratieve taken in orde maken, … Ook hiervoor kan u terecht bij de diverse diensten voor thuishulp (zie pagina 66) of het OCMW. 1.1.3 Klusjesdienst Voor niet alledaagse onderhoudsklusjes kan u beroep doen op de klusjesdienst van de diverse thuishulpdiensten. Zij kunnen onder meer helpen met het herstellen van een kraan of het scheren van de haag … De hulp van de klusjesman is uitsluitend bedoeld voor het uitvoeren van kleine karweitjes. Klusjesdienst OCMW Haacht dienstverantwoordelijke André De Hondt ) 016/61.91.11 * [email protected] Uiteraard kan u hiervoor ook terecht bij de diensten voor gezinszorg.

31

1.1.4 Maaltijdbedeling Het lijkt vanzelfsprekend, maar toch is een warme maaltijd bereiden niet voor iedereen een haalbare taak. U kan dan beroep doen op diverse diensten die een volledige maaltijd bij u thuis brengen. Het is ook mogelijk om maaltijden te bestellen die volledig worden aangepast aan uw dieet. De prijs van de maaltijd kan variëren naargelang de instantie waarop u beroep doet. In onze omgeving kan u onder meer terecht bij:

1.1.5 Strijk- en huishoudhulp

Solidariteit voor het Gezin vzw Afdeling Tienen- Elke Hendrickx ) 016/78.15.10 * [email protected]

Bij het Landelijk Dienstencoöperatief kan u terecht voor huishoudhulp (opruimen, …) en uw strijk kan u brengen naar één van hun strijkatelier. Betalen kan via dienstencheques, wat fiscaal aftrekbaar is.

Traiteur Ronny Bellestraat 206 - 1790 Affligem ) 053/68.00.78 8 www.ronnytraiteur.be

Traiteur Goossens bvba Abeelstraat 2 - 2580 Putte ) 015/75.37.56 8 www.traiteurgoossens.be

Meer info Regiokantoor Haacht Stationsstraat 46 - 3150 Haacht ) 015/70.90.60

1.2 Thuiszorg 1.2.1 Thuisverpleging U hebt medische verzorging nodig, maar u wil zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen? Thuisverpleging maakt dit mogelijk. Uw huisarts blijft uw eerste aanspreekpunt. Hij maakt het voorschrift voor thuisverpleging. Hiermee kan u een thuisverpleegdienst naar keuze inschakelen. Zij helpen thuis met de algemene hygiënische verzorging, het geven van inspuitingen, het toedienen van medicatie, de zorg bij blaassondes en allerlei andere zaken die moeilijk alleen te beredderen zijn. Ook hier kan u kiezen voor een thuisverpleegkundige dienst via het ziekenfonds of voor zelfstandige verpleegkundigen. Databank van de Vlaamse Beroepsvereniging voor Zelfstandige Verpleegkundigen 8 www.verplegingthuis.be

32

1.2.2 Oppasdiensten

woonzorg

Een oppashulp is meestal een vrijwilliger op wie vooral beroep wordt gedaan om u gezelschap te houden op momenten dat uw mantelzorger of gezinszorg niet bij u kan zijn. Ook kunnen zij u helpen met de kleine dingen. Een oppashulp kan uiteraard ook een familielid of een vriend zijn die graag eens inspringt. Indien u via een officiële dienst een oppasdienst voorziet, heeft u het voordeel dat, indien nodig, er vervanging voorzien wordt. U kan een oppas regelen via het ziekenfonds, een thuiszorgdienst of een lokaal dienstencentrum.

aan het bad. Deze en een heleboel andere hulpmiddelen staan via diverse uitleendiensten ter uwer beschikking. Sommige van deze hulpmiddelen kan u aankopen, andere kan u lenen of huren. U kan hiervoor terecht bij uw ziekenfonds, apotheker en thuiszorgdienst.

Dienstencentrum Seniorama Vanden Tymplestraat 35 - 3000 Leuven ) 016/22.20.14 * [email protected] 1.2.3 Personenalarm Het is niet mogelijk om altijd iemand bij u in huis te hebben. Wat als u net op dat moment uw evenwicht verliest, valt en niet onmiddellijk opnieuw kan rechtstaan? Net dan ligt de telefoon aan de andere kant van de kamer … In situaties als deze kan het personenalarm de reddende factor zijn. Het is een toestelletje, in de vorm van een ketting of een armband, dat u steeds draagt als u alleen thuis bent. Het bevat een zendertje waarmee u, door een éénvoudige druk op een knop, een alarmsignaal doorstuurt naar een observatiepost. Van hieruit tracht men u op te bellen om te controleren of het geen vals alarm is. Indien u de telefoon niet opneemt, belt de alarmcentrale de contactpersonen op die u hebt opgegeven. Zodra iemand de telefoon opneemt, stopt de alarmcentrale met mensen op te bellen. Het personenalarm kan u aanvragen bij het OCMW of het ziekenfonds. 1.2.4 Uitleendiensten Soms is menselijke hulp alleen niet voldoende en vragen fysieke beperkingen om aangepaste middelen. Zo kan u nood hebben aan een rolstoel, een ziekenhuisbed, een verhoogd toilet of hulpmiddelen

1.2.5 Diverse zorgen aan huis Tot slot willen we nog kort vermelden dat, naast de hiervoor reeds genoemde diensten, ook heel wat zelfstandigen hun diensten bij u thuis aanbieden en zo meehelpen aan de mogelijkheid om zolang mogelijk in uw vertrouwde omgeving te blijven wonen. Het gaat onder meer om kinesisten, pedicures, kappers, logopedisten, diëtisten en nog zovele meer. Indien u één van dergelijke diensten nodig heeft, vraag dan na of zij ook aan huis komen. Indien u van één of meerdere diensten wenst gebruik te maken kan u zich het best richten tot de dienst Thuishulp van uw ziekenfonds, het OCMW van Haacht of een organisatie uit de privésector om de gewenste hulp zoveel mogelijk op uw persoonlijke noden af te stemmen. De kostprijs wordt, zowel voor de diensten geleverd door een openbare instelling als door een privéorganisatie, berekend in functie van uw inkomen. Sommige mutualiteiten geven een financiële tegemoetkoming in de kost voor een poets- of gezinshulp. Deze tegemoetkoming geldt niet als u hiervoor gebruikt maakt van dienstencheques.

33

1.3 Algemene informatie 1.3.1 Het gebruik van dienstencheques Een aantal van deze diensten kan/moet u betalen met dienstencheques. Een dienstencheque heeft een waarde van 7,50 euro per stuk en u betaalt één gedagtekende cheque per uur. Hiervan mag u 2,25 euro per cheque inbrengen voor de belastingen, echter met een beperking tot 2.560 euro per jaar. De dienstencheques moet u aankopen bij de firma:

Sodexho België nv - Cel Dienstencheques Charles Lemairestraat 1- 1160 Oudergem ) 02/547.54.95 8 www.dienstencheques.be

Het aantal dienstencheques is beperkt tot 500 cheques per persoon per jaar. Onder de volgende voorwaarden kan een aanvraag ingediend worden om dit aantal te verhogen tot maximaal 2.000: • personen met een handicap, erkend door een gewestelijk fonds of een gemeenschapsfonds of de ouders van minderjarigen die door een dergelijk fonds erkend zijn; • personen op leeftijd die de tegemoetkoming Hulp aan Bejaarden genieten; • éénoudergezinnen met kinderen ten laste. Tevens bestaat de mogelijkheid om van het OCMW een financiële tussenkomst te krijgen in de kosten van de dienstencheques. Dit kan enkel na een inkomensonderzoek en na goedkeuring van het Vast Bureau of de Raad voor Maatschappelijk Welzijn. OCMW dienstverantwoordelijke Daniëlla Bisschop ) 016/61.91.11 * [email protected] 1.3.2. Thuiszorgdiensten contactgegevens OCMW Wespelaarsesteenweg 42 - 3150 Haacht ) 016/61.91.11 * [email protected]

34

Landelijke Thuiszorg vzw ) 070/22.88.78 * [email protected] 8 www.landelijkethuiszorg.be Landelijke Thuiszorg Hageland Remylaan 4b - 3018 Wijgmaal ) 016/24.39.90 * [email protected] Familiehulp vzw - Zorgregio Mechelen Begijnenstraat 18 bus 3 - 2800 Mechelen ) 015/29.25.70 * [email protected] 8 www.familiehulp.be Familiehulp vzw - Zorgregio Leuven Martelarenlaan 6a - 3010 Leuven ) 016/29.81.30 * [email protected] 8 www.familiehulp.be CM-Thuiszorgcentrum ) 016/35.95.05 * [email protected] 8 www.cm.be Vlaams Agentschap Zorg & Gezondheid Ellipsgebouw Koning Albert II-laan 35 bus 33 - 1030 Brussel ) 02/553.35.00 * [email protected] 8 www.zorg-en-gezondheid.be

Dienstencentrum Seniorama Vanden Tymplestraat 35 - 3000 Leuven ) 016/22.20.14 * [email protected]

woonzorg

Vlaams Zorgfonds Koning Albert II-laan 35 bus 37 - 1030 Brussel ) 02/553.46.90 * [email protected]

• 75 % van de kostprijs der werken met een maximum van 2.500 euro indien de aanvrager voldoet aan de inkomstenvoorwaarden van het statuut van de Verhoogde Tegemoetkoming (VT) of het Omnio-statuut bij het ziekenfonds. Provincie Vlaams-Brabant Dienst wonen ) 016/26.73.10 * [email protected]

Solidariteit voor het Gezin - Afdeling Tienen Minderbroedersstraat 30 - 3300 Tienen Tel 016/78.15.10 8 www.solidariteit.be

1.3 Aanpassing van de woning Als u jong bent en een huis koopt of bouwt, lijken de problemen die ouderen ondervinden nog ver weg. Het gebeurt dan ook niet zelden dat er later aan de woning aanpassingen moeten gebeuren om, wanneer u minder mobiel of hulpbehoevend wordt, toch zolang mogelijk thuis te blijven wonen. Het kan gaan om het wegwerken drempels of trappen in huis, het aanpassen van het sanitair, ... Zowel de provincie Vlaams-Brabant als de gemeente Haacht beschikken over een subsidie die u kan helpen bij deze woningaanpassing. 1.3.1 Provinciale aanpassingspremie Indien er in uw gezin minstens één persoon aanwezig is die ouder is dan zestig jaar of die erkend is als gehandicapt persoon door de FOD Sociale Zekerheid of Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap, dan heeft u recht op deze aanpassingspremie. Bedrag van de premie: • 50 % van de kostprijs der werken met een maximum van 2.500 euro indien inkomsten 3 jaar voor de aanvraag niet meer bedragen dan 36.660 euro voor een alleenstaande en 51.950 euro voor een gezin van minimum twee personen (te verhogen met 3.130 euro per persoon ten laste).

1.3.2 Gemeentelijke aanpassingspremie Ook het gemeentebestuur verleent een premie aan bejaarden en mensen met een handicap voor aanpassingen aan een woning gelegen op het grondgebied van Haacht. De aanpassingspremie heeft betrekking op werken die de woning functioneel aanpassen aan de fysieke toestand van bejaarden en gehandicapten. De totale premie van de gemeente bedraagt maximum 1.000 euro per aanvraag. Om voor uitbetaling in aanmerking te komen, moet het restbedrag (bedrag dat overblijft na uitbetaling van provinciale aanpassingspremie) minstens 50 euro bedragen. Deze subsidie komt bovenop een premie die de provincie Vlaams-Brabant toekent. Het is ook langs deze weg dat u de gemeentelijke premie kan verkrijgen. U hoeft hiervoor geen aparte aanvraag te doen. Na uw aanvraag bij de provincie voor de provinciale aanpassingspremie brengt deze het gemeentebestuur op de hoogte, waarna die het bedrag waar u recht op heeft, uitbetaalt.

35

Contactgegevens Het is aangewezen om voor u met dergelijke aanpassingen begint advies in te winnen bij één van de onderstaande diensten voor woningaanpassing: Dienstencentrum Seniorama Vanden Tymplestraat 35 - 3000 Leuven ) 016/22.20.14 * [email protected] Wooninfopunt ) 016/31.18.69 * [email protected] Spreekuren in Haacht - elke tweede dinsdag van de maand: gemeentehuis (10.00 tot 12.00 uur) - elke derde dinsdag van de maand: OCMW (10.00 tot 12.00 uur) - elke vierde dinsdag van de maand: gemeentehuis (17.00 tot 19.00 uur)

meer bieden en u bijna permanent verzorging en hulp of toezicht bij het wonen nodig heeft, dat u naar een woonzorgcentrum verhuist. Er bestaan heel wat verschillen tussen de erkende woonzorgcentra, zowel qua faciliteiten als qua prijzen. Elk erkend woonzorgcentrum voldoet in elk geval aan de erkenningsvoorwaarden, die een basiskwaliteit in de opvang en de zorg garanderen. Elk woonzorgcentrum heeft ook een eigen reglement van orde met de belangrijke afspraken en huisregels.

Uw ziekenfonds

2

Residentiële ouderenzorg

Een residentiële ouderenvoorziening is een voorziening waar een oudere tijdelijk of permanent kan verblijven als bewoner. Een oudere heeft er dus zijn vast adres. Het gaat dus niet om ziekenhuizen of diensten voor thuiszorg.

2.1 Woonzorgcentra en rusten verzorgingstehuizen Een woonzorgcentrum is wellicht beter bekend onder de vroegere naam ‘rusthuis’. Als in een woonzorgcentrum ook speciale plaatsen zijn voor zwaar zorgbehoevende ouderen, spreken we van een rusten verzorgingstehuis (RVT). Al wie 65 of ouder is, kan terecht in een woonzorgcentrum. In de praktijk is een woonzorgcentrum in de eerste plaats bedoeld voor wie echt niet meer thuis kan wonen. Het is dus pas als andere zorgformules zoals mantel- en thuiszorg geen oplossing

36

2.2 Serviceflat In een serviceflatgebouw huurt u een flat waar u zelfstandig woont. Zo’n flat heeft minstens een leefruimte, keuken, slaapkamer, toilet en badkamer. De woning is aangepast en veilig: zo zijn nauwelijks trappen en is er een oproepsysteem om hulp in te roepen. U kunt er, als u dat wil, ook een beroep doen op gemeenschappelijke diensten, zoals poetshulp, warme maaltijden of thuisverpleging. Er zijn ook gemeenschappelijke ruimtes waar u de andere bewoners kunt ontmoeten. Een serviceflat vormt een combinatie van zelfstandig wonen met (permanente) ondersteuning en zorg op maat. Het is dus gericht op een oudere (60+) of een ouder koppel dat door een beroep te doen om thuiszorg en de permanentiedienst die een groep van serviceflats biedt, zelfstandig kan blijven wonen.

2.4 Dagverzorgingscentrum

Een centrum voor kortverblijf (CVK) biedt tijdelijk verzorging en opvang aan ouderen. Als oudere verblijft u er dag en nacht of alleen ’s nachts. U kunt er verblijven voor een periode van maximaal zestig opeenvolgende dagen en maximaal 90 dagen per jaar. Deze centra zijn verbonden aan een woonzorgcentrum (wat vroeger een rusthuis heette) en soms ook aan een centrum voor herstelverblijf. Ze worden erkend door het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. De dienstverlening is er grotendeels hetzelfde als in het woonzorgcentrum of centrum voor herstelverblijf. U krijgt er de nodige verzorging (zoals verpleegkundige en hygiënische zorg) gezinsen huishoudelijke hulp, revalidatie, activering, ontspanningsactiviteiten en sociale contacten met de andere bewoners.

Een dagverzorgingscentrum (DVC) maakt meestal deel uit van een woonzorgcentrum. Een DVC biedt opvang en verzorging overdag aan ouderen. Het centrum neemt dus tijdelijk de opvang en zorg over van de mensen die normaal thuis voor u zorgen (mantelzorgers en thuisverplegers). U kunt als oudere één of meer dagen per week naar een dagcentrum gaan. Het personeel in het centrum zal u helpen bij het wassen en de verzorging. U wordt er verpleegd, het centrum organiseert activatie-, revalidatie- en ontspanningsactiviteiten en u vindt er sociale contacten. Blijft u er de hele dag, kan kunt u er ook warm eten. Een DVC biedt ook vervoer aan van en naar het centrum tot bij u thuis. Zo bieden de centra een oplossing voor als u thuis wilt blijven wonen maar er niet elke dag iemand bij u langs kan komen voor verzorging of andere ondersteuning.

Zo is het centrum voor kortverblijf een tussenschakel tussen thuis blijven wonen met thuisverzorging en een permanent verblijf in een woonzorgcentrum. Al wie 65 of ouder is, kan terecht in een centrum voor kortverblijf. Een kort verblijf in een CVK kan nodig zijn als de personen die u normaal thuis verzorgen, dat een tijdje niet meer kunnen (bijvoorbeeld als ze op vakantie of ziek zijn). Een CVK is ook een oplossing als u een tijdje meer verzorging nodig hebt dan normaal, bijvoorbeeld als u gevallen bent of zich in een crisissituatie bevindt.

woonzorg

2.3 Centrum voor kortverblijf

2.5 Centra voor herstelverblijf Mensen die herstellen van een operatie in een ziekenhuis of herstellen van een zware aandoening of ongeval, kunnen in een centrum voor herstelverblijf terecht voor opvang, verzorging en revalidatie. U blijft er maximaal 60 dagen tot u voldoende hersteld bent om terug naar huis te gaan. In bepaalde gevallen kunt u ook een eigen begeleider meebrengen naar het centrum voor herstelverblijf. Dan kan bijvoorbeeld uw mantelzorger zijn. Een centrum voor herstelverblijf is toegankelijk voor alle leeftijdsgroepen. Woonzorglijn ) 078/15.25.25 Vlaams Agentschap Zorg & Gezondheid Ellipsgebouw Koning Albert II-laan 35 bus 33 - 1030 Brussel ) 02/553.35.00 * [email protected] 8 www.zorg-en-gezondheid.be

37

Rijmenamsesteenweg 71 - 3150 Haacht ) 016/63.97.10 * [email protected] 8 www.soprimat.be

2.7 Centra in de omgeving

2.6 Centra in Haacht Residentie Langerheide Langerheide is ook een centrum voor kortverblijf, voor tijdelijke opvang en verzorging. Zorgbehoevende ouderen kunnen maximaal zestig opeenvolgende dagen en maximaal negentig dagen verspreid over een kalenderjaar opgenomen worden in kortverblijf. In het RVT (rust-en verzorgingstehuis) is er plaats voor 34 bewoners. Het is toegankelijk voor personen met: de ziekte van Alzheimer, dementie, de ziekte van Parkinson, semi-validen, validen en verzorgingsbehoeften. Het permanent rustoord voor bejaarden telt 34 plaatsen. De prijzen van de kamers variëren tussen 48,67 en 60,27 euro per nacht in een éénpersoonskamer Langerheide 7 - 3150 Haacht ) 016/60.01.04 * [email protected] 8 www.residentielangerheide.be Woonzorgcentrum De Klinckaert De Klinckaert is open voor alle personen ouder dan 60 jaar. Het biedt plaats aan 64 senioren die matig tot veel behoefte hebben aan verzorging. Het kan gaan om personen met de ziekte van Alzheimer, dementie, verzorgingsbehoeften, de ziekte van Parkinson, semi-validen en validen. De prijzen variëren tussen 50,17 en 65,71 euro per nacht.

38

Residentie Zonneweelde Staat open voor valide en semivalide hulpbehoevenden en dementerende senioren. De tarieven variëren van 46,71 tot 62,29 euro per nacht voor een éénpersoonskamer of 80,30 tot 83,44 euro voor een zorgflat. Oude Pastorijweg 22 - 3140 Keerbergen Lange Dreef 50 - 2820 Rijmenam. ) 015/50.07.77 * [email protected] 8 www.zonneweelde.be Rusthuis Molenstee Rusthuis Molenstee beschikt over 61 bedden. 39 zijn er voorbehouden voor zwaar hulpbehoevende ouderen. Het gewoon rustoord telt 22 plaatsen. De dagprijs voor een niet-inwoner van de gemeente Kampenhout voor een éénpersoonskamer bedraagt 54,79 euro per nacht. Voor een tweepersoonskamer betaalt een niet-inwoner van Kampenhout 50,10 euro per persoon per nacht. Gemeenteplein 1 - 1910 Kampenhout ) 016/31.43.28 * [email protected] 8 www.kampenhout.be/ocmw/molenstee Woon- en zorgcentrum Bethlehem Dit centrum biedt plaats aan 335 valide, zorgbehoevende of dementerende senioren. De tarieven per persoon per nacht bedragen: • tweepersoonskamer: 39,20 euro • eenpersoonskamer: 49,50 euro • grote eenpersoonskamer: 57,30 euro • echtpaar (per persoon): 37,60 euro

Wilselsesteenweg 70 - 3020 Herent ) 016/21.96.11 Fax 016/21.96.00 * [email protected] 8 www.betlehemrvt.be

2.8 Enkele aandachtspunten Vergeet bij inschrijving niet om uw identiteitskaart en een klever van de mutualiteit mee te brengen!

woonzorg

Naast het woon- en zorgcentrum zijn er nog 33 comfortabele serviceflats in Windesheim. Deze zijn afgestemd op valide, zelfredzame senioren die in principe de pensioengerechtigde leeftijd van 65 jaar bereikt hebben.

Indien u op een wachtlijst staat, moet u om de zes maanden steeds uw aanvraag vernieuwen! Indien u zelf de volledige kost van een verblijf niet kan betalen, kan het verschil verhaald worden op uw kinderen. Bij het OCMW kan u nagaan in welke gevallen dit mogelijk is.

Een overzicht van alle centra in Vlaams-Brabant en de nodige info over hun werking vindt u op www.derusthuizen.be/vlaams_brabant.htm.

39

gezondheid en medische zorgen 1

Rechten van de patiënt

Sinds 2002 bestaat er een wet waarin de rechten van een patiënt duidelijk worden omschreven. Deze reglementering is bedoeld om het vertrouwen in en de kwaliteit van de relatie tussen patiënt en de behandelende arts(en) te bevorderen. De patiëntenrechten omvatten: • Een kwaliteitsvolle dienstverlening: u moet erop kunnen rekenen dat uw arts op de hoogte is en gebruik maakt van de beschikbare medische kennis en technologie. Hij moet uw morele, culturele en religieuze waarden respecteren. • De vrije keuze van de zorgverstrekker: zo heeft u bijvoorbeeld het recht om vrij het ziekenhuis te kiezen waar u wil opgenomen worden (tenzij u bij een spoedgeval door de ziekenwagen wordt vervoerd). In de praktijk wordt uw keuze wel beperkt, meestal omdat uw behandelende arts aan een bepaald ziekenhuis verbonden is. • Het recht op informatie: in principe heeft u recht op alle informatie met betrekking tot uw gezondheidstoestand (diagnose, behandeling, geneesmiddelen, kostprijs, …) te krijgen en dit op een duidelijke en begrijpbare manier. Maar u heeft ook het recht om dit niet te weten. U kan aan uw arts vragen om u niet in te lichten, hij moet deze vraag respecteren. Indien u een vertrouwenspersoon hebt aangesteld, moet de arts hem/haar wel inlichten. • Toestemming: geen enkele handeling kan zonder uw toestemming worden opgestart, verdergezet of stopgezet. De arts moet u vooraf en tijdig informeren zodat u eventueel nog een andere arts kan raadplegen als u dat wenst. • Het medisch dossier: u heeft het recht om uw medisch dossier in te kijken, ongeacht of het uw dossier betreft bij uw huisarts, tandarts of in het ziekenhuis. Dit is echter wel beperkt, zo mag u bijvoorbeeld de persoonlijke nota’s van de arts niet lezen. • Bescherming van de persoonlijke levenssfeer: u heeft recht op de bescherming van uw privéle-

40

ven. Zonder uw toestemming mag er geen informatie uit uw medisch dossier / over uw gezondheidstoestand worden meegedeeld aan derden. U bepaalt dus zelf wie uw dossier mag inkijken. Ook bij een behandeling of onderzoek mag er, zonder uw toestemming, niemand aanwezig zijn die hiervoor niet strikt nodig is. • Een beroep op bemiddeling: met eventuele klachten in verband met de patiëntenrechten kan u terecht bij de medische ombudsdiensten. Elk ziekenhuis moet over dergelijke ombudsdienst beschikken. U kan bij hen terecht met klachten over uw behandeling. Met klachten over zorgverstrekkers waarvoor geen specifieke ombudsdienst bestaat, kan u terecht bij de Federale Ombudsdienst ‘rechten van de patiënt’.

Wat is … • een vertrouwenspersoon: in ideale omstandigheden kan u deze rechten als patiënt volledig zelf uitoefenen, maar soms heeft u toch nood aan iemand die dit in uw naam doet. Of u wil gewoon graag dat iemand u bijstaat tijdens de contacten met het medisch team. In dergelijke gevallen kan u een vertrouwenspersoon aanstellen. Dit kan om het even wie zijn en kiest u volledig zelf. Deze persoon kan met u meegaan naar een onderzoek of uw dossier inkijken. De gegevens van uw vertrouwenspersoon dient u te vermelden in uw medisch

Federale commissie ‘rechten van de patiënt’ Ombudsvrouw Sylvie Gryson Tel: 02/524.85.20 * [email protected] 8 www.ombudsfunctieggz.be 8 www.belgium.be/nl/gezondheid/gezondheidszorg/patientenrechten Vlaams Patiëntenplatform vzw Groenveldstraat 15 - 3001 Heverlee ) 016/23.05.26 * [email protected] 8 www.vlaamspatientenplatform.be

2

Hulp en ondersteuning

2.1 Psychologische ondersteuning Ergens in de loop van het leven kampen we allemaal wel eens met psychische of psychiatrische moeilijkheden. Meestal lukt het ons ook om hieraan zelf het hoofd te bieden of met de hulp van vrienden en/of familie er weer bovenop te komen. Soms is dit echter niet voldoende en is het aangewezen om gespecialiseerde hulp te zoeken. Hiervoor hoeft u niet noodzakelijk naar een psychiater of psychotherapeut, er bestaan verschillende organisaties waar u terecht kan als u emotioneel steun zoekt. Zij willen graag hulp bieden bij bijvoorbeeld een depressie, rouwverwerking, eenzaamheid, relatieproblemen, psychosomatische klachten (slaapstoornissen, angsten, gepieker, …) en allerlei andere problemen.

gezondheid / medische zorgen

dossier. Opgelet: uw vertrouwenspersoon mag u bijstaan en ondersteunen, maar mag geen enkele beslissing in uw plaats nemen. • een vertegenwoordiger: in tegenstelling tot de vertrouwenspersoon, is de vertegenwoordiger een persoon die u formeel aanstelt om uw belangen te behartigen vanaf het moment dat u dit zelf niet meer kan. Dit kan uiteraard dezelfde persoon zijn als uw vertrouwenspersoon.

Centrum Geestelijke Gezondheidszorg PassAnt vzw ) 016/31.99.99 Afdeling Haacht Jennekensstraat 22 - 3150 Haacht Afdeling Leuven St.-Geertruiabdij 6 - 3000 Leuven CAW (Centrum Algemeen Welzijnswerk) Afdeling Leuven Redingenstraat 6 - 3000 Leuven ) 016/21.01.01 * [email protected] 8 www.caw.be Afdeling Haacht Grote Baan 55 - 3150 Haacht ) 016/60.27.27 * [email protected] 8 www.caw.be Centrum Morele Dienstverlening (C.M.D.) Brusselsestraat 78 - 3000 Leuven ) 016/23.56.35 Trefpunt Zelfhulp vzw Voor al wie op zoek is naar een vorm van lotgenotencontact of ervaringsdeskundigheid: Trefpunt Zelfhulp vzw E. Van Evenstraat 2 (bus c) - 3000 Leuven ) 016/23.65.07 * [email protected] 8 www.zelfhulp.be Tele-Onthaal Tele-Onthaal is er voor iedereen die (anoniem) wenst te praten over zijn/haar zorgen, angsten, … 24 uur op 24 kan u er terecht met uw verhaal en/ of vragen. Tele-Onthaal biedt een luisterend oor en kan al pratend inzichten en uitwegen aanreiken, of desgewenst contacten voor verdere hulp. Tele-Onthaal ) telefoonnummer 106.

41

Als u een vermoeden heeft dat een oudere mishandeld wordt, kan u dit melden bij het Vlaams meldpunt ouderenmishandeling: Vlaams meldpunt ouderenmishandeling ) 078/15.15.70 (voor thuiswonenden) ) 078/15.25.25 (rusthuisfoon, voor mensen die in een rusthuis verblijven) 8 www.meldpuntouderenmishandeling.be 8 www.horenzienenpraten.be

2.2 Ouderenmishandeling Onder mishandeling van een oudere persoon (55 jaar of ouder) wordt verstaan: “Het handelen of het nalaten van handelen van al degenen die in een persoonlijke of professionele relatie met de oudere staan, waardoor de oudere persoon (herhaaldelijk) lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt, dan wel vermoedelijk lijden zal, en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid.” Als zorgverlener, familielid, vriend, buur of in welke hoedanigheid dan ook, is het belangrijk dat u signalen van ouderenmishandeling kan herkennen omdat de oudere zelf meestal niet aangeeft dat hij/ zij mishandeld wordt. Wat er gebeurt en of er hulp geboden wordt, is daarom mede afhankelijk van de oplettendheid en moed van personen in de omgeving van de oudere. Ouderenmishandeling kan zich onder diverse vormen voordoen: • fysische mishandeling en/of seksueel geweld: lichamelijk kwetsen, slaan, toedienen van foutieve medicatie, … • materieel of financieel misbruik: stelen van bezittingen, geld eisen, misbruik van volmachten, … • psychische ouderenmishandeling: schelden, roepen, intimidatie, negeren, … • verwaarlozing: gebrekkige elementaire hygiëne, onthouden van medisch noodzakelijke hulp, sociale verwaarlozing, …

42

2.3 Informatie over dementie en de ziekte van Alzheimer De zorg voor een dementerend familielid is vaak een slopend proces waarbij ieder zijn eigen ervaringen heeft en zijn eigen gevoelens moet verwerken. Voor meer informatie omtrent deze ziekte, kan u onder meer terecht bij de volgende organisaties: Vlaamse Alzheimer Liga vzw 8 www.alzheimerliga.be ).gratis Alzheimer infonummer 0800/15.225

8 www.dementie.be 8 www.omgaanmetdementie.be

2.4 Psychosociale steun en diverse activiteiten voor kankerpatiënten en hun omgeving U heeft kanker of iemand om wie u geeft, heeft kanker? U bent op zoek naar informatie of heeft vragen over diensten die u kunnen helpen? U heeft het moeilijk om uw gewone leven weer op te pakken na deze ziekte? Spring dan eens binnen in het VLKinloophuis. Zij kunnen u helpen. Vlaamse Liga tegen Kanker Inloophuis O.L.Vrouwstraat 33 - 3000 Leuven ) 016/23.00.91 * [email protected] 8 www.tegenkanker.be

Palliatieve zorg

De palliatieve zorg omvat een continue, totale zorg voor mensen met een levensbedreigende aandoening bij wie geen genezende behandeling meer mogelijk is. Het doel van de palliatieve zorg is het zo lang en zo goed mogelijk behouden van de levenskwaliteit van de patiënt met aandacht voor de familie en de omgeving van de patiënt. Binnen deze zorgverlening richt men zich op de patiënt als persoon, waarbij zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met de eigen wensen en waarbij de eigen waarden en normen worden gerespecteerd. Hiervoor is een goede samenwerking tussen alle hulpverleners noodzakelijk.


3

3.1.2 Palliatieve zorg in het RVT of ROB Na het vaststellen door de huisarts van het palliatief statuut van een bewoner van een RVT of ROB, kunnen deze laatste en de familie een beroep doen op de deskundige zorg van het palliatief team van de instelling. Zij zijn specifiek opgeleid in de palliatieve zorg en streven naar een maximaal comfort in deze laatste levensfase. 3.1.3 Palliatieve zorg in het ziekenhuis Ook in het ziekenhuis kan een patiënt die terminaal ziek is, een beroep doen op de deskundigheid van het palliatief supportteam. Zij werken nauw samen met de verpleging van de dienst waar de patiënt verblijft. Het team zelf is niet afdelingsgebonden maar kan op verschillende afdelingen worden ingeschakeld. Indien de patiënt het ziekenhuis verlaat, zorgt het supportteam ervoor dat de verplaatsing naar huis zo goed mogelijk verloopt en dat de continuïteit van de palliatieve zorgverlening gewaarborgd blijft door een goede samenwerking met de huisarts en de palliatieve thuiszorgdiensten. 3.1.4 Palliatieve zorg in een palliatieve eenheid

3.1 Waar kan u palliatieve zorg krijgen? 3.1.1 Palliatieve zorg aan huis Een patiënt die thuis wenst te verblijven, kan hiervoor beroep doen op verschillende instanties die palliatieve zorg bieden, zoals thuisverpleging, ziekenfonds, gezinszorg en diverse andere thuiszorgdiensten (zie ook hoofdstuk ‘Thuiszorg’ op pagina 32). Meestal vervullen ook de familie, buren en/of vrienden hier een belangrijke rol. Bij specifieke problemen kunnen de betrokken zorgen hulpverleners terecht bij het begeleidingsteam van de palliatieve thuiszorg voor advies, ondersteuning en begeleiding. Deze palliatieve verpleegkundigen zijn 24 uur op 24 te bereiken en werken nauw samen met de hulpverleners zonder evenwel hun taken over te nemen.

Aan sommige ziekenhuizen is een palliatieve eenheid verbonden. Dit is een kleinschalige voorziening waar patiënten tijdelijk of permanent opgenomen worden als ze niet langer thuis kunnen worden verzorgd. Er heerst een huiselijke sfeer. Heilig Hart Ziekenhuis Naamsestraat 105 - 3000 Leuven ) 016/20.96.47 Gasthuisberg Herestraat 49 - 3000 Leuven ) 016/33.70.60

43

3.2 Specifieke sociale voorzieningen 3.2.1 Tegemoetkoming van de ziekteverzekering Ook de ziekenfondsen onderkennen het belang van de palliatieve zorg en voorzien hiervoor volgende financiële tegemoetkomingen: • Palliatief forfait: dit is een forfaitaire tussenkomst van het ziekenfonds ten behoeve van 603,12 euro in de kosten voor de geneesmiddelen, de verzorgingsmiddelen en de hulpmiddelen. Deze tegemoetkoming wordt uitsluitend uitgekeerd aan palliatieve patiënten die thuis verzorgd worden. De huisarts moet hiervoor, samen met de patiënt en zijn familie, het formulier ‘medische kennisgeving’ invullen en opsturen naar de adviserende geneesheer van de mutualiteit van de patiënt. • Afschaffing van het persoonlijk aandeel (remgeld): dit houdt in dat palliatieve patiënten geen remgeld hoeven te betalen voor sommige medische prestaties. Onder meer bezoeken van de huisarts en bepaalde prestaties van de thuisverpleging komen in aanmerking. Voor zowel het formulier ‘medische kennisgeving’ als voor het overzicht van de prestaties waarvoor u geen remgeld moet betalen, raadpleegt u het best uw mutualiteit.

Palliatief Netwerk Arrondissement Leuven (Panal vzw) ) 016/23.91.01 * [email protected] 8 www.panal.be U vindt hier ook voorgedrukte formulieren. Federatie palliatieve zorg Vlaanderen vzw J. Vander Vekenstraat 158 - 1780 Wemmel 02/456.82.00 [email protected] 8 www.palliatief.be - www.riziv.fgov.be 3.2.2 Palliatief verlof Familieleden en/of vrienden die een palliatieve patiënt wensen bij te staan, kunnen hiervoor hun beroepsprestaties tijdelijk verminderen of onderbreken via het ‘palliatief verlof’ of het ‘verlof voor medische bijstand aan een zwaar ziek familielid’. Door een eenvoudig schriftelijk verzoek aan de werkgever en mits het voorleggen van een medisch attest, kan u op één van deze mogelijkheden beroep doen. Het palliatief verlof • Opschorten of verminderen van de arbeidsprestaties kan gedurende één maand, eventueel verlengbaar met maximaal één maand. • U moet niet verwant zijn aan de palliatieve patiënt. • U moet een medisch attest voorleggen, van de behandelende geneesheer van de patiënt, dat bevestigt dat u bereid bent om de persoon in kwestie palliatieve zorgen te verstrekken.

44


Het verlof voor medische bijstand aan een zwaar ziek familielid • Opschorten van de arbeidsprestaties kan voor een periode van minstens één en maximaal drie maanden, eventueel verlengbaar tot een maximum van twaalf maanden. • Verminderen van de arbeidsprestaties kan voor een periode minstens één en maximaal drie maanden, eventueel verlengbaar tot een maximum van vierentwintig maanden. • De patiënt is een gezinslid of een familielid (tot de tweede graad). • U moet een medisch attest voorleggen, van de behandelende geneesheer van de patiënt, dat bevestigt dat u bereid bent om de zwaar zieke persoon bij te staan of te verzorgen.

De RVA voorziet een gedeeltelijke tussenkomst in het financiële verlies van uw loon. In sommige gevallen betaalt de Vlaamse Gemeenschap, bovenop de tegemoetkoming van de RVA, een aanmoedingspremie. Voor meer info, documentatie en voorgedrukte formulieren kan u terecht bij: RVA-kantoor Leuven Vaartkom 31 bus 3 & 4 - 3000 Leuven ) 016/30.88.50 8 www.rva.be Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap ) Vlaamse infolijn 1700 * [email protected] 8 www.werk.be

45

beslissingen betreffende het levenseinde

1 Zorgplanning Het is een geluk dat we niet op voorhand weten wat ons te wachten staat. Indien we ernstig ziek worden, komen we onvermijdelijk voor moeilijke beslissingen te staan. Er bestaat een bijna onbeperkt gamma aan medische mogelijkheden (chemotherapie, bestraling, experimentele chemotherapie, kunstmatige voeding, beademingsapparatuur, …) maar heeft u er al eens bij stil gestaan welke behandelingen u wel of niet zou willen indien u ongeneeslijk ziek zou zijn? In de rechten van de patiënt (zie pagina 40) staat dat u als patiënt het recht heeft om zelf over dergelijke behandelingen te beslissen. U kiest zelf of een behandeling wordt opgestart of niet, of ze wordt stopgezet of niet. Uiteraard is dit niet het meest actuele onderwerp zolang we gezond zijn, maar wat indien er ons onverwachts toch iets ernstigs overkomt waardoor we zelf niet meer bij machte zijn om te zeggen wat we willen? Daarom is het belangrijk om hier nu al eens over na te denken. Uiteraard kan u met vragen steeds terecht op de dienst bevolking van de gemeente, maar er bestaan ook verschillende organisaties die u kunnen helpen en begeleiden. Op die manier kan u zoveel mogelijk zelf beslissen over uw latere zorg. Zij maken u wegwijs in uw rechten als patiënt, hoe u uw eigen keuzes kan vastleggen en door wie u zich, indien de noodzaak zich voordoet, kan laten vertegenwoordigen.

46

Negatieve wilsverklaring (levenstestament) In toepassing van voornoemde wet op de patiëntenrechten kan u reeds op voorhand schriftelijk vastleggen welke behandeling(en) u niet wenst te ondergaan indien u in een situatie komt dat u zelf uw wensen niet meer kenbaar kan maken. Deze negatieve wilsverklaring, soms ook ‘levenstestament’ genoemd, is: • onbeperkt geldig (tenzij u ze zelf herroept voor u wilsonbekwaam bent); • geldig in alle omstandigheden van wilsonbekwaamheid (coma, hersentumor, dementie, ….); • wettelijk afdwingbaar. Dit wil zeggen dat de artsen de keuzes in deze negatieve wilsverklaring moeten respecteren en deze dus niet mag weigeren.

2

Euthanasie of levensbeëindiging op verzoek

Sommige mensen willen hun leven niet rekken als het nog slechts bestaat uit pijn, aftakeling en hulpeloosheid. Zij verkiezen zelf de beslissing te kunnen nemen om hun leven te beëindigen. Euthanasie is sinds 2002 in België toegelaten onder strikte voorwaarden en wordt door de wet als volgt omschreven: ‘Euthanasie is het opzettelijk levensbeëindigend handelen, door een ander dan de betrokkene, op diens verzoek’. Dit betekent dat euthanasie in België uitsluitend kan/mag worden uitgevoerd door een arts en wel onder volgende voorwaarden: • op het moment dat de euthanasie wordt gevraagd moet de patiënt: -- meerderjarig zijn of een ontvoogde minderjarige zijn; -- handelingsbekwaam en bewust zijn. • het verzoek tot euthanasie moet schriftelijk gebeuren, vrijwillig, weloverwogen en herhaald zijn: -- schriftelijk: opgesteld, gedateerd en ondertekend door de patiënt zelf of, indien hij/zij daar-

het levenseinde

Indien het voor u niet meer mogelijk is om zelf te schrijven, kan u dit verzoek mondeling formuleren en laten opschrijven door een onafhankelijk iemand. Na afronding van de procedure bepaalt de patiënt wanneer de euthanasie gebeurt. Een euthanasieaanvraag dient korte tijd voor de voltrekking ervan te gebeuren.

3 Voorafgaande wilsverklaring euthanasie

toe niet meer in staat is, door een meerderjarige persoon die gekozen is door de patiënt en die geen materieel belang heeft bij diens dood; -- vrijwillig: zonder druk van buitenaf; -- weloverwogen: alvorens tot deze beslissing te komen, heeft de patiënt correcte en relevante informatie gekregen over zijn ziekte, de mogelijke behandelingen, zorg; -- herhaald: het is geen impulsieve beslissing. Het verzoek werd reeds op verschillende dagen herhaald. • De toestand van de patiënt is: -- medisch uitzichtloos ingevolge ondraaglijk fysiek of psychisch lijden, ten gevolge van een ernstige en ongeneeslijke aandoening door een ziekte of ongeval; -- het betreft niet noodzakelijk een ziekte of aandoening met een terminaal karakter. De wet is dus onder specifieke voorwaarden ook van toepassing op niet-terminale patiënten. Schriftelijk verzoek Wanneer men zich in de hiervoor beschreven situatie bevindt en nu om euthanasie vraagt, moet dit ook schriftelijk worden opgetekend. Het volstaat dat u, op het even welk stukje papier, de tekst schrijft ‘Ik, voornaam en naam, vraag euthanasie’, dit dateert en ondertekent.

Dit is het document op basis waarvan de behandelende arts euthanasie kan toepassen wanneer u niet meer in staat bent om dit zelf te vragen omdat u in een onomkeerbare coma ligt. U kan dus enkel een voorafgaande wilsverklaring opmaken voor de uitvoering van euthanasie indien u ooit in een onomkeerbare coma komt, en niet in een situatie met een andere vorm van wilsonbekwaamheid zoals een hersentumor of dementie. Twee getuigen waarvan tenminste één geen belanghebbende is, moeten het document ondertekenen. Er kan indien gewenst een vertrouwenspersoon worden aangesteld door de patiënt. U kan deze wilsverklaring ook bij de dienst burgerzaken op het gemeentehuis laten registreren. Dit is echter niet noodzakelijk om geldig te zijn. Deze wilsverklaring, al dan niet geregistreerd, blijft maximaal vijf jaar geldig. Daarna moet u deze vernieuwen. Wanneer u tijdens deze periode wilsonbekwaam wordt, door bijvoorbeeld dementie, blijft ze onbeperkt geldig. De voorgedrukte formulieren die u dient in te vullen, kan u verkrijgen bij de dienst bevolking. Wanneer u deze wilsverklaring euthanasie laat registeren bij de dienst bevolking, dan dient u ook een kopie van uw identiteitskaart, van die van de getuigen en van de eventuele vertrouwenspersoon mee te brengen. Opgelet: hulp bij zelfdoding, pijnbestrijding en het stopzetten van een behandeling, vallen NIET onder het begrip euthanasie.

47

4

Laatste wilsbeschikking inzake de wijze van teraardebestelling

U kan, indien u dat wenst, zelf bepalen of u kiest voor een traditionele begrafenis of voor een crematie. Deze keuze kan u bij de dienst burgerlijke stand laten vastleggen in een laatste wilsbeschikking. In uw laatste wilsbeschikking kan u eveneens laten opnemen volgens welke levensbeschouwing de uitvaartplechtigheid moet worden gehouden. Op deze manier krijgt de overledene zekerheid dat de plechtigheid zal verlopen volgens zijn of haar levensbeschouwing. Wanneer de familie van de overledene er een andere levensbeschouwing op nahoudt dan de overledene, kan het gebeuren dat de uitvaartplechtigheid verloopt volgens de levensbeschouwing van de familie en niet volgens die van de overledene. Een schriftelijke kennisgeving kan dit vermijden. Bij elk overlijden gaat de gemeente na of de overledene een laatste wilsbeschikking heeft laten registreren en indien dit het geval is, zal zij ook nagaan of de nabestaanden de wens van de overledene respecteren. Voor meer info, documentatie en voorgedrukte formulieren kan u terecht bij: LEIF (LevensEinde Informatie Forum) Vander Vekenstraat 158 1780 Wemmel ) 078/15.11.55 8 www.leif.be vzw Recht op waardig sterven Constitutiestraat 33 2060 Antwerpen ) 03/272.51.63 * [email protected] 8 www.rws.be 8 www.delaatstereis.be

5 Orgaandonatie U kan zelf bepalen wat er na uw overlijden met uw lichaam gebeurt.

48

5.1 Transplantatie De Belgische wetgeving beschouwt iedere overledene als mogelijke donor. Indien men niet wil dat zijn/haar organen kunnen worden gebruikt voor transplantatie, dient men dit zelf kenbaar te maken. In de praktijk worden er geen organen verwijderd alvorens aan de familie de toestemming wordt gevraagd. Door het verdriet na een overlijden wordt door de nabestaanden meestal niet ingestemd met een orgaandonatie. Indien u hierover zelf een uitgesproken mening heeft, kan u best op voorhand uw keuze vastleggen. Via een eenvoudig formulier kan u kenbaar maken dat u geen organen wil doneren, maar u kan ook expliciet bevestigen dat u wel wil doneren. Dit formulier kan u verkrijgen en indienen op de dienst burgerzaken. Zij registreren uw wens in het donorregister van het Ministerie van Volksgezondheid. Als u na uw overlijden in aanmerking komt om organen te doneren, zullen de artsen eerst nagaan of uw keuze in het donorregister werd geregistreerd. Zij zullen uw wens respecteren. Ook volgende aspecten zijn belangrijk in het bepalen van uw keuze: • de orgaandonatie moet gebeuren met respect voor het lichaam van de overledene en voor de nabestaanden. Na het wegnemen van de organen wordt het lichaam opgebaard zodat de familie nog kan groeten.

5.2 Autopsie Soms wordt, wanneer iemand in het ziekenhuis overlijdt, een klinische autopsie uitgevoerd om de juiste doodsoorzaak te kennen. Dit kan omwille van een diagnosecontrole of uit wetenschappelijke interesse. De artsen nemen een weefselmonster dat anoniem wordt bewaard en waarbij het lichaam niet wordt verminkt. Ook hiervoor moet aan de nabestaanden toelating worden gevraagd en hebben zij het recht om te weigeren. Voor meer info, documentatie, ethische kwesties, voorgedrukte formulieren, … kan u terecht bij: Federale Overheidsdienst Volksgezondheid ) 02/524.97.97 8 www.beldonor.be

Voor meer info, documentatie, ethische kwesties, voorgedrukte formulieren… kan u terecht bij:

het levenseinde

• de orgaandonatie moet anoniem zijn. Indien nabestaanden wensen te weten hoe de ontvanger het stelt, of de ontvanger misschien zijn dank wil uitdrukken, kan dit anoniem via het transplantatiecentrum.

LEIF (LevensEinde Informatie Forum) Vander Vekenstraat 158 - 1780 Wemmel ) 078/15.11.55 8 www.leif.be

7 Nalatenschap U wil graag zelf bepalen wat er met uw vermogen/ bezittingen gebeurt. Ook hier zorgt een goede planning voor gemoedsrust. Naast de wettelijke regeling over de verdeling van de nalatenschap, wil u zelf kunnen beslissen wie wat krijgt, wanneer, hoe en onder welke voorwaarden. U kan een deel van uw vermogen/bezittingen reeds verdelen via een schenking en/of uw wensen vastleggen in een testament. De wet voorziet een regeling over de verdeling van de nalatenschap waarbij voor gehuwden het huwelijksvermogenstelsel bepalend is. Samenwonenden daarentegen kunnen hun partner enkel begunstigen via een testament, ook al werd er een samenlevingscontract afgesloten.

De Maakbare Mens vzw Lange Leemstraat 57 - 2018 Antwerpen ) 03/233.70.32 8 www.demaakbaremens.be Uw ziekenfonds

6

Schenking van het lichaam aan de wetenschap

U kan er ook voor kiezen om na uw overlijden uw lichaam of delen ervan af te staan voor wetenschappelijk onderzoek. Indien u op deze wijze wil bijdragen aan onderzoek naar nieuwe medische behandelingen en technieken, neemt u best contact op met de medische faculteit van een universiteit naar keuze. Zij zullen u verder inlichten en desgewenst een formulier ‘lichaam schenken aan de wetenschap’ bezorgen. Dit is een soort testament dat handgeschreven, gedateerd en ondertekend moet worden door de schenker.

49

7.1 Schenking

om te kunnen bewijzen dat de schenking wel degelijk meer dan drie jaar geleden plaatsvond.

Door tijdens uw leven goederen te schenken aan uw erfgenamen vermindert u de waarde van het vermogen dat u hen op het ogenblik van uw overlijden nalaat en dus ook de successierechten die zij op uw erfenis dienen te betalen. Hoewel ook een schenking onder levenden onderworpen is aan de heffing van het Vlaams schenkingsrecht (dit zijn de registratiekosten die moeten betaald worden op de goederen van de schenking), zijn deze kosten aanzienlijk lager dan de successierechten. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen een schenking van roerende en onroerende goederen. 7.1.1 Schenking roerende goederen 7.1.2 Schenking onroerende goederen Een schenking van roerende goederen kan u op verschillende manieren doen, via een handgift, via een bankgift (bijvoorbeeld overschrijving van geld of effecten) of via een onrechtstreekse schenking (bijvoorbeeld als begunstigde van een levensverzekering of door kwijtschelden van schulden). De schenking van een roerend goed (geld, aandelen aan toonder, juwelen, …) geeft op zich geen aanleiding tot de heffing van het schenkingsrecht. Toch is het aangeraden om een geschreven document op te stellen (in tweevoud: één voor de schenker en één voor de begunstigde). Het is pas wanneer een notariële akte of een onderhands geschrift tot bewijs van de gedane schenking ter registratie (bij de notaris) wordt aangeboden, dat het schenkingsrecht verschuldigd is. U bent niet verplicht om deze vorm van schenking te registreren. Nochtans heeft een niet geregistreerde schenking enkele belangrijke nadelen: • Geen van de betrokken partijen heeft enig bewijs van de schenking. De registratie ervan kan nuttig zijn wanneer het eigendomsrecht van de begunstigde zou worden betwist. • Indien de schenker overlijdt binnen de drie jaar na de schenking, worden de geschonken goederen geacht nog in het patrimonium van de overleden schenker aanwezig te zijn en moeten zij dus worden aangegeven in de aangifte van nalatenschap van de overleden schenker. Het is dus belangrijk

50

Voor een schenking van onroerende goederen is een handgift niet mogelijk. Dit kan alleen via een notariële akte en deze is verplicht registreerbaar. Op een schenking van een onroerend goed zal dus altijd het schenkingsrecht worden geheven. Het bedrag van de schenkingsrechten varieert naargelang de waarde van de overgedragen goederen en de graad van verwantschap tussen schenker en begunstigde. 7.1.3 Contractuele erfstelling Dit is een vorm van een toekomstige schenking tussen echtgenoten. Beide echtgenoten stellen afzonderlijk een notariële akte op, waarin zij de goederen die zij na hun overlijden zouden nalaten, of een deel ervan, overmaken aan de langst levende echtgenoot. Op deze wijze verkrijgt de overblijvende echtgenoot niet enkel het vruchtgebruik, maar ook de naakte eigendom van de betrokken goederen. Dit heeft uiteraard geen nut indien er geen kinderen zijn. Elke partij kan te allen tijde, zonder toestemming van de andere echtgenoot, deze overeenkomst herroepen. 7.1.4 Tontinecontract Het tontinecontract is meer een clausule die wordt opgenomen in een koopakte waarbij twee samenwonenden bijvoorbeeld samen een gezinswoning kopen. Hierdoor wordt bepaald dat de langstlevende

Het tontinecontract kan echter ook voor onroerende goederen worden gemaakt. De bedoeling is om geen schenking te maken, het is een contractuele overeenkomst! De inbreng van beide partijen moet even groot zijn en het mag niet te voorspellen zijn wie het eerst zal sterven. Bij het overlijden van één van de partners moet de overlevende partner geen successierechten betalen, maar wel registratierechten van 12,5 %. Deze registratierechten moeten betaald worden bij het overlijden en niet bij het overeenkomen van het contract. Ze worden berekend op de waarde op het moment van overlijden en niet op datum dat het contract werd overeengekomen. Het tontinecontract is in veel gevallen voordeliger dan de successierechten aangezien deze afhankelijk zijn van de graad van verwantschap en dus aardig zouden kunnen oplopen. Het tontinecontract kan, in tegenstelling tot een testament, niet herroepen worden.

Erfgenaam: iemand die volgens de wet recht heeft op een (deel) van een erfenis.

het levenseinde

partner de volle eigendom krijgt van die woning, niet via erfenis maar op een contractuele basis (zie ook hiervoor de contractuele erfstelling). Zelfs de reservataire erfgenamen van de overledene kunnen op deze wijze geen aanspraak maken op het betreffend goed.

Legaat: een duidelijk omschreven goed of een bepaald genoemd geldbedrag dat u aan iemand nalaat. Legataris: iemand aan wie u bezittingen (geld of goederen) nalaat. Een legataris kan, maar dit hoeft niet, tot de wettelijke erfgenamen te behoren. Reservataire erfgenamen: dit zijn de erfgenamen (kinderen, ouders, echtegeno(o)t(e)) waarvoor de wet heeft bepaald dat een voorbehouden deel van de nalatenschap aan hen toekomt. Voor descendenten (bloedverwanten in dalende lijn) kan dit oplopen tot drie vierde van het legaat (te verdelen over het aantal kinderen) en voor bevoorrechte ascendenten (bloedverwanten in opgaande lijn) tot twee vierde (één vierde per ouderlijke lijn) dat voor hen is voorbehouden. De reserve van de bevoorrechte ascendenten bestaat slechts indien er geen descendenten zijn. Hierbij is het belangrijk te weten dat met een testament of zelfs met een schenking bij leven, niet aan deze reserves geraakt kan worden.

7.2 Testament Het wettelijke stelsel voorziet de verdeling van de nalatenschap over de echtgenoot en kinderen. Indien u na uw dood iemand wenst te bevoordelen dan is het noodzakelijk om een testament op te maken. In dat geval kan u enkel het beschikbare gedeelte weggeven. Houd er rekening mee dat er geen beschikbaar gedeelte is, wanneer u een huwelijkscontract heeft afgesloten waarin vermeld staat dat alle goederen van de overledene toegewezen worden aan de langstlevende echtgenoot (zie hiervoor de contractuele erfstelling/tontine). 7.2.1 Enkele begrippen: Erflater: de persoon die de verdeling van zijn/haar nalatenschap regelt bij testament.

51

Wilt u zelf bepalen hoe uw goederen moeten verdeeld worden na uw overlijden, dan kan u een testament opmaken in één van de volgende vormen: 7.2.2 Eigenhandig of onderhands testament Om een testament op te stellen, hoeft u niet noodzakelijk naar de notaris. U kan ook eigenhandig een testament opmaken. Om rechtsgeldig te zijn moet dit onderhands testament: • volledig handgeschreven zijn: u mag het dus niet typen; • in uw eigen handschrift opgesteld worden: het mag dus niet door iemand anders geschreven zijn; • gedateerd zijn: de datum is belangrijk omdat men zich hierop baseert om te bepalen of u op dat ogenblik bekwaam en gezond van geest was. Indien u diezelfde dag een nieuw testament zou schrijven (om bijvoorbeeld het eerste aan te vullen of te herroepen), is ook de vermelding van het uur belangrijk. • ondertekend zijn: met uw handtekening en vermelding van uw volledige naam. U kan hieraan steeds wijzigingen aanbrengen, aanvullingen toevoegen, ongeldig verklaren of een nieuw testament opmaken. Zorg er wel voor dat het overzichtelijk blijft zodat het duidelijk is voor de nabestaanden welke versie de juiste is. Om te voorkomen dat dit testament niet zou worden nageleefd, kan u een dubbel toevertrouwen aan een vertrouwenspersoon of een notaris. Als u een testament aan een notaris toevertrouwd moet deze het bestaan (niet de inhoud) ervan melden bij het Centraal Register der Testamenten (CRT) te Brussel. Hierdoor vereenvoudigt u de opsporing van het testament na uw overlijden.

7.2.3 Notarieel of openbaar testament Dit testament wordt soms ook het authentiek testament genoemd en is een notariële akte die wordt opgemaakt door een notaris in de aanwezigheid van twee getuigen. Indien er geen getuigen zijn, moeten er twee notarissen aanwezig zijn. De erflater dicteert het testament aan de notaris, die dit eigenhandig in een akte neerschrijft. Hij mag dit niet typen of door een klerk laten schrijven. Zoals elke akte, wordt het testament door de notaris voorgelezen en door alle partijen (notaris, erflater, getuigen) ondertekend. Met een notarieel testament kan u ervan uitgaan dat alle bepalingen die erin opgenomen worden, rechtsgeldig zijn. 7.2.4 Internationaal testament Wanneer het testament of een deel ervan, betrekking heeft op bezittingen of personen in het buitenland, wordt er een internationaal testament opgemaakt. Ook hier stelt de erflater het testament zelf op maar dit mag wel getypt of door iemand anders geschreven zijn. Het moet uiteraard wel door de erflater zelf ondertekend zijn. Het moet onder gesloten en verzegelde omslag aangeboden worden aan een notaris die in het bijzijn van twee getuigen een verklaring opmaakt dat de omslag een testament bevat, met vermelding van datum en uur waarop het aan de notaris werd aangeboden.

7.3 Successieplanning Zolang u dit zelf kan, kan u op zoek gaan naar een manier om uw vermogen over te dragen aan uw nabestaanden op een manier die hen het minst belast met successierechten. Het is dus een legale manier om de successierechten te verminderen. 7.3.1 De levensverzekering Dit kan een vorm zijn om na uw overlijden geld toe te wijzen aan een begunstigde. De levensverzekering staat buiten de nalatenschap, wat inhoudt dat de begunstigde erfgenaam toch aanspraak kan ma-

52

Vaak gaat men ervan uit dat een testament fiscaal niet interessant is omdat er hoe dan ook successierechten verschuldigd zijn. Door het opnemen van bepaalde clausules kan u een fiscale optimalisering tot stand brengen.

ouder van de grootouder. De kleinkinderen kunnen deze schuldvordering wel pas innen op het moment dat hun eigen ouder overlijdt. Hierdoor moeten er minder successierechten worden betaald omdat men in het normale scenario tweemaal successierechten moet betalen.

het levenseinde

ken op de verzekeringsuitkering, zelfs indien deze de nalatenschap niet zou aanvaarden.

Door de toepassing van de ik-opa-clausule vererft een deel van het vermogen van de grootouder maar éénmaal (rechtstreeks naar het kleinkind) en is dus ook maar één keer successierecht verschuldigd. Het is niet de bedoeling dat de kleinkinderen het bedrag van de erfenis meteen na het overlijden van de grootouders daadwerkelijk in handen krijgen. De kleinkinderen erven namelijk alleen op papier in de vorm van een schuldigerkenning (zonder rente). Pas na het overlijden van hun ouders kunnen de kleinkinderen het bedrag opeisen. 7.3.4 Duolegaat

7.3.2 Restlegaat Het restlegaat is een clausule in het testament waarbij bepaalde goederen aan een persoon worden nagelaten, en waarbij tegelijkertijd wordt bepaald aan wie de goederen toekomen na het overlijden van de eerste begunstigde. Zo kunt u bepalen dat bepaalde goederen binnen de eigen bloedlijn blijven (en dus niet naar de schoonzoon of -dochter) of, indien er geen kinderen zijn, na het overlijden van uw echteno(o)t(e) naar uw broers en of zussen gaat. Het restlegaat kan fiscaal interessant zijn omdat de successierechten afhankelijk zijn van de graad van verwantschap en ze berekend worden volgens het tarief tussen de erflater en de eerste begunstigde. 7.3.3 Ik-opa-testament Bij een ik-opa-testament stelt een grootouder zijn kinderen aan als algemeen legataris via zijn testament. Zij erven dus in principe alle goederen van de grootouder in kwestie. Er wordt wel een last aan gekoppeld: dat het kind-erfgenaam aan zijn kinderen (dus de kleinkinderen van de grootouder) een bepaald bedrag moet betalen. De kleinkinderen erven in dat geval dus een schuldvordering op hun eigen

Het duolegaat is een formule waarbij, via een testament, de ene begunstigde (meestal een vzw) een legaat krijgt, op voorwaarde dat hij de successierechten betaalt van de andere begunstigden (meestal één of meerdere particuliere personen). Deze formule wordt meestal toegepast wanneer de erflater geen rechtstreekse erfgenamen heeft en er dus hoge successierechten verschuldigd zijn. Als de erflater beslist om een deel over te maken aan één of ander goed doel moet deze caritatieve instelling alle successierechten ten laste nemen. Zij geniet echter van een verlaagd tarief. De rest van de nalatenschap gaat dan naar de verre familie die hierop geen successierechten meer moet betalen. 8 www.notaris.be 8 www.seniorennet.be 8 www.mijntestament.be 8 www.netonline.be Dienstencentrum Seniorama Vanden Tymplestraat 35 - 3000 Leuven ) 016/22.20.14

53

na het overlijden 1

Wat te doen bij een overlijden

Iemand die u dierbaar is verliezen, zorgt voor moeilijke momenten in ons leven. Toch is het een ervaring waarmee we vroeg of laat allemaal geconfronteerd worden. Net in deze moeilijke tijden moeten heel wat formaliteiten vervuld worden, denk maar aan de aangifte van overlijden, de begrafenis of crematie, eventueel de regeling van een nalatenschap of erfenis.

1.1 Vaststelling Een overlijden moet officieel vastgesteld worden. Meteen nadat u het overlijden heeft geconstateerd, moet u dit laten vaststellen door een arts die hiervoor een overlijdensattest invult. Bij een overlijden in het ziekenhuis zal men daar voor het overlijdensattest zorgen. Als de overledene beslist had om zijn lichaam aan de wetenschap te schenken of organen af te staan, moet u het ziekenhuis hiervan zo snel mogelijk op de hoogte brengen.

1.2 Aangifte 1.2.1 Begrafenisondernemer U bent vrij in de keuze van uw begrafenisondernemer, tenzij de overledene zelf uitdrukkelijk een voorkeur heeft uitgesproken. Maar noch het ziekenhuis, noch het rusthuis of een andere openbare instantie kan u een begrafenisondernemer opleggen. Nadat de arts het overlijden heeft vastgesteld, neemt u contact op met een begrafenisondernemer. Met hem kan u de begrafenis regelen en in de meeste gevallen is het ook de begrafenisondernemer die de eerste formaliteiten op zich neemt, zoals de aangifte van het overlijden aan het gemeentebestuur, de aangifte van het vervoer en het begraven van de overledene. Een overzicht van begrafenisondernemers kan u vinden op www.inmemoriam.be. 1.2.2 Gemeentebestuur U bent niet verplicht om de aangifte van het overlijden door de begrafenisondernemer te laten doen. U kan er ook voor kiezen om dit zelf te doen. U moet het overlijden, zo snel mogelijk en ten laatste 48 uur voor de begrafenis, aangeven op de dienst burgerzaken van het gemeentebestuur waar de overledene ingeschreven was. U dient hiervoor de volgende documenten voor te leggen: • het attest van overlijden; • identiteitskaart en rijbewijs van de overledene; • trouwboekje van de overledene; • identiteitskaarten van de aangevers; • in geval van crematie: een aanvraag tot lijkverbranding en een bijkomend medisch attest. Op basis van deze gegevens maakt de ambtenaar van de burgerlijke stand de overlijdensakte op. Deze hebt u nodig voor de verschillende diensten en instellingen die u van het overlijden op de hoogte moet brengen.

54

na het overlijden

Dienst bevolking Wespelaaarsesteenweg 85 - 3150 Haacht ) 016/26.94.20 * [email protected]

8 www.minfin.fgov.be/portail2/nl/themes/ family/decease/bank-account.htm 1.3.2 Pensioenen

1.3 Welke diensten inlichten? 1.3.1 Financiële instellingen Bij een overlijden worden alle gelden op de bankrekening, postchequerekening of spaarboekjes volledig geblokkeerd. Hetzelfde geldt voor de rekeningen van de overlevende echtgenoot, ongeacht het huwelijksstelsel. Ook bankkluizen worden geblokkeerd. Voor betalingen/geldopnames tot maximaal 750 euro kan u met een erfrechtverklaring deze periode overbruggen. Voor de erfrechtverklaring kan u terecht op de dienst bevolking van de gemeente. Als u de erfrechtverklaring gaat aanvragen moet u het trouwboekje van de overledene meebrengen, alsook de adressen, burgerlijke staat en beroep van alle erfgenamen. Indien u meer geld nodig heeft, moet u zich wenden tot de vrederechter of de notaris. Sinds 2009 stellen de financiële instellingen zich wat soepeler op. Hierdoor kan zowel de overlevende echtgenoot als de wettelijk samenwonende voor de dagdagelijkse uitgaven beschikken over de helft van wat er op de bankrekeningen staat, met een maximumbedrag van 5.000 euro, en dit zonder dat er een attest van erfopvolging moet worden voorgelegd. Bij overschrijding van dit maximumbedrag worden er sancties opgelegd. Om de gelden op de rekeningen opnieuw te laten vrijgeven, moet u een akte van bekendheid voorleggen. Dit is een document dat door de vrederechter of notaris wordt afgeleverd en het bewijs vormt wie de erfgenamen zijn.

Indien uw overleden partner een pensioen ontvangt uit de privésector of als zelfstandige, moet u geen verdere stappen ondernemen. Voor alle andere pensioenstelsels moet u de overlijdensakte opsturen naar de desbetreffende pensioenkas. Als overlevende partner heeft u mogelijk recht op een overlevingspensioen. Dit is echter afhankelijk van uw eigen beroeps- of vervangingsinkomen. Voor de voorwaarden en aanvraag verwijzen wij naar het hoofdstuk ‘overlevingspensioenen’ op pagina 16. 1.3.3 Ziekenfonds Om de ziekteverzekering op te zeggen, moet u het ziekenfondsboekje en de overlijdensakte voorleggen. Het ziekenfondsboekje zal dan op de naam komen te staan van de weduwe/weduwnaar. Om in orde te blijven met de uitkeringen is het mogelijk dat het ziekenfonds u vraagt om een attest van toekenning van het overlevingspensioen te bezorgen. In sommige gevallen keert het ziekenfonds een vergoeding uit aan de persoon die de begrafeniskosten heeft betaald. Dit kan u het best navragen bij het ziekenfonds van de overledene. 1.3.4 Dienst Inschrijving Voertuig (D.I.V.) Indien het voertuig werd ingeschreven op naam van de overledene en u als langstlevende echtgenoot het voertuig wenst te behouden, moet u het inschrijvingsbewijs laten aanpassen bij de de Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer (D.I.V.).

55

Wenst u het voertuig niet te behouden, dan moet u uiterlijk twee maanden na stopzetting van het gebruik de nummerplaat terugsturen met verzoek tot schrapping. Indien een andere erfgenaam dan de langstlevende echtgenoot het voertuig wenst te behouden, moet die een nieuwe nummerplaat aanvragen. FOD Mobiliteit en Vervoer Vooruitgangstraat 56 - 1210 Brussel ) 02/277.31.11 Neerveld 3/B - 2550 Kontich ) 02/277.30.50 * [email protected] 8 www.mobilit.fgov.be

1.3.9 Uitvaartverzekering Ga na of de overledene een uitvaartverzekering had. Deze dekt de begrafeniskosten. Het is mogelijk dat een verzekering werd afgesloten bij een begrafenisondernemer.

1.3.5 Verzekering en nutsvoorzieningen

1.3.10 Werkgever

De contracten van water, gas, elektriciteit, telefoon en televisie staan mogelijk op naam van de overledene. U dient deze maatschappijen in te lichten om een einde te stellen aan het contract of om de contractgegevens aan te passen.

Als de overledene een werknemer was, verwittig dan zo snel mogelijk de werkgever van het overlijden en bezorg hem een uittreksel uit de overlijdensakte. Sommige werkgevers voorzien een speciale tegemoetkoming. Vraag ook of de overleden werknemer een groepsverzekering had.

1.3.6 Postkantoor 1.3.11 Zelfstandigen Als u als nabestaande de post van een overledene bij u thuis wenst te ontvangen, kan u dit op het postkantoor aanvragen, mits voorlegging van de erfrechtverklaring.

Als de overledene nog een zelfstandige handelsactiviteit uitoefende, moet u het handelsregister verwittigen.

1.3.7 De diensten voor sociale hulp

1.3.12 Arbeidsongeval

Dit kan gaan om gezinshulp, thuisverpleging en andere diensten. Indien de overledene van één of meerdere van deze diensten gebruikt maakte, moeten deze eventueel worden opgezegd. Wenst de overlevende partner hiervan nog verder gebruik te maken, dan is het wenselijk om, in functie van de gewijzigde noden en financiën, de situatie met de betrokken diensten te herbekijken.

Als het overlijden het gevolg is van een arbeidsongeval, hebben de nabestaanden soms recht op een uitkering (rente). Dit kan u best navragen bij de werkgever, de arbeidsongevallenverzekering van de overledene of het Fonds voor arbeidsongevallen. Fonds voor arbeidsongevallen Troonstraat 100 - 1050 Brussel 8 www.foafat.fgov.be

1.3.8 Instellingen die allerhande toelagen uitkeren 1.3.13 Verhuurder Dit kan gaan om tegemoetkoming gehandicapten, kinderbijslagfonds, … Ook hier moet desgevallend de situatie herbekeken worden met de betrokken diensten.

56

Indien de overledene nog alleen woonde en een huurwoning betrok, moet u ook de verhuurder verwittigen.

De vakbond keert een overlijdensvergoeding uit wanneer een aangesloten lid overlijdt. 1.3.15 Belastingaangifte bij overlijden Voor het jaar van overlijden, moet een aangifte van de inkomstenbelasting worden ingevuld. De overgebleven partner moet bij de aangifte de keuze maken tussen een gemeenschappelijke en een afzonderlijke aanslag. Standaard wordt een afzonderlijke belastingheffing toegepast. Wanneer de langstlevende echtgenoot nog kinderen ten laste heeft, mag hij/ zij de overleden partner nog éénmaal aangeven als persoon ten laste. Dienst directe belastingen Remi Van de Sandelaan 2 - 3150 Haacht ) 02/578.38.30 8 www.belgium.be/nl/belastingen/inkomstenbelastingen 1.3.16 De administratie van het kadaster, de registratie en de domeinen Vanaf de dag van het overlijden heeft u vijf maanden de tijd om de aangifte van de nalatenschap in te dienen en de verschuldigde successierechte te betalen.

2

Nalatenschap / erfenis

Indien er geen testament werd opgesteld, zal de nalatenschap worden verdeeld zoals in het erfrecht wordt bepaald.

na het overlijden

1.3.14 Vakbond

In het Belgisch erfrecht maakt men onderscheid in de volgende ordes/graden om de wettelijke erfgenamen te bepalen: 1. descendenten (kinderen, kleinkinderen, …); 2. ouders, broers en zussen (bevoorrechte zijverwanten); 3. grootouders en volgende (indien geen broers of zussen); 4. overige zijverwanten (ooms, tantes, neven en nichten); 5. de Staat, indien geen van de voorgaande aanwezig is of alle erfgenamen de erfenis hebben verworpen. De eerste begunstigde of erfgenaam is diegene die binnen zijn orde, de dichtstbijzijnde graad heeft (bijvoorbeeld eerst kind, dan kleinkind). In de praktijk komt het erop neer dat, indien de overledene kinderen en een echtgenoot nalaat, de langstlevende echtgenoot het vruchtgebruik van de volledige nalatenschap erft en de kinderen de naakte eigendom ervan. Erfloze nalatenschap Indien de overledene geen wettelijke erfgenamen nalaat en hij geen testament heeft opgemaakt, gaat de nalatenschap naar de Belgische Staat.

Een nalatenschap of erfenis is het geheel van bezittingen (goederen en rechten) én schulden die een overleden persoon achterlaat bij overlijden. De schulden van de nalatenschap zijn onder meer: • de schulden van de erflater; • de kosten van de lijkbezorging, voor zover zij in overeenstemming zijn met de omstandigheden van de overledene; • de kosten van vereffening van de nalatenschap met inbegrip van het loon van de vereffenaar; • de schulden uit legaten die op een of meer erfgenamen rusten.

57

2.1 Hoe kan ik weten of er een testament bestaat ? Doorgaans neemt, bij een overlijden, de familie contact op met een notaris. Dit moet niet noodzakelijk de notaris zijn van de overledene. De erfgenamen zijn niet verplicht de verdeling van de erfenis toe te vertrouwen aan de notaris die het testament heeft opgesteld. Als de erfgenamen dat wensen, kunnen ze elk hun eigen notaris om bijstand vragen. De notaris zal eerst nagaan of overledene een testament heeft nagelaten. Dit is belangrijk voor het opstellen van de erfopvolging. Op die manier kan hij bepalen wie aanspraak maakt op de bezittingen van de overledene. Als nabestaande kan u ook zelf nagaan of er een testament werd geregistreerd in het Centraal Register der Testamenten. Hiervoor kan u of persoonlijk naar de dienst C.R.T. gaan of een formulier ‘aanvraag voor een opzoeking in het Centraal Register der Testamenten’ invullen en samen met een kopie van de overlijdensakte opsturen naar: Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat (C.R.T.) Bergstraat 30/34 - 1000 Brussel Fax 02/505.08.56 * [email protected] Bij de dienst bevolking van de gemeente kan u nagaan of een testament werd geregistreerd in het C.R.T.

2.2 Aangifte van de nalatenschap De erfgenamen zijn verplicht om aangifte te doen van de nalatenschap van de overledene. Het is een opsomming van alle goederen en schulden van de overledene dat via een aangifteformulier moet worden ingediend bij Federale Overheidsdienst Financiën. U kan het aangifteformulier verkrijgen in het lokaal kantoor van de FOD Financiën in de buurt vanwaar de overledene zijn laatste woonplaats had. U moet daar ook de aangifte indienen. Vanaf de dag van het overlijden beschikt men over vijf maanden om de aangifte in te dienen. De erfgenamen kunnen de hulp van de notaris inroepen bij de opstelling van de fiscale aangifte van de erfenis, maar het is niet verplicht om de aangifte te laten opstellen door een notaris. Indien zich ernstige moeilijkheden voordoen bij het opstellen van de aangifte, kunnen de erfgenamen een aanvraag doen tot verlenging van de indieningstermijn. Dit doet u bij het registratiekantoor waar de aangifte moet worden ingediend en vóór de indieningstermijn verstreken is. 8 www.minfin.fgov.be Registratiekantoor Remi Van de Sandelaan 2 - 3150 Haacht ) 02/578.38.20 * [email protected]

2.3 Successierechten Het successierecht is een belasting op erfenissen. Deze belasting is verschuldigd op de waarde van alle goederen die uit de nalatenschap worden verkregen, na aftrek van de begrafeniskosten en eventuele schulden. Iedereen die iets ontvangt uit het bezit van een overledene, moet hierop successierechten betalen.

58

na het overlijden

De tarieven van de successierechten zijn afhankelijk van de graad van verwantschap met de overledene. Ze kunnen oplopen tot 27 % in rechte lijn en tussen echtgenoten en tot 65 % tussen niet-verwante personen. Zij zijn dus hoger dan de schenkingsrechten. In sommige gevallen wordt er een vermindering of zelfs vrijstelling toegestaan op de successierechten. Hiervoor wendt u zich best tot uw notaris.

2.4 Een nalatenschap aanvaarden, verwerpen of aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving Door een testament of door de wet kan u aangewezen worden als erfgenaam. Als u niets doet, gaat de wet ervan uit dat u de erfenis aanvaardt en dat u accepteert dat u erfgenaam bent. 2.4.1 U aanvaardt de erfenis: U erft niet alleen de goederen en schuldvorderingen, maar ook de schulden van de overledene. Dit betekent dat, als blijkt dat de schulden groter zijn dan de goederen en schuldvorderingen, u het verschil moet betalen met uw eigen vermogen. Ingeval u vermoedt dat de overledene enkel schulden nalaat, kan u de nalatenschap weigeren of ze onder voorbehoud van boedelbeschrijving aanvaar-

den. In dit geval dient men zijn afstand te betekenen bij de griffie van de rechtbank van eerste aanleg van de laatste woonplaats van de overledene. 2.4.2 U verwerpt de nalatenschap: Uw deel van de nalatenschap zal worden overgedragen aan de andere erfgenamen, die aanvaarden. Indien meerdere erfgenamen de nalatenschap willen verwerpen, kan het raadzaam zijn om dit via een notaris te laten betekenen. Zo kunt u eventueel besparen op de griffiekosten. Als alle erfgenamen de nalatenschap verwerpen, is het aan de Staat om de nalatenschap al dan niet te aanvaarden. 2.4.3 U aanvaardt de nalatenschap onder voorrecht van boedelbeschrijving: Na het betekenen van dit voorbehoud moet, binnen een termijn van drie maanden, een nauwkeurige inventaris opgesteld worden zodat de erfgenaam zich een duidelijk beeld kan vormen van de samenstelling van de nalatenschap. Na deze inventaris heeft u veertig dagen de tijd om te beslissen of u de erfenis aanvaardt of verwerpt. 8 www.notaris.be 8 www.belastingen.vlaanderen.be

59

persoonlijke gegevens MIJN PERSOONSGEGEVENS Naam Voornaam Adres Telefoon Rijksregisternr.

Gsm -

HUISARTS Naam Voornaam Adres Telefoon

Gsm

E-mail

SPECIALIST Naam Voornaam Adres Telefoon

Gsm

E-mail

ZIEKENFONDS Naam ziekenfonds Contactpersoon Adres Telefoon E-mail

60

Gsm

PERSOONLIJKE GEGEVENS

MANTELZORGERS Naam / voornaam Verwantschap Adres Telefoon

Gsm

E-mail


Gsm

E-mail


Gsm

E-mail


Gsm

E-mail

61

BANKKANTOOR Naam bank Contactpersoon Adres Telefoon

Gsm

E-mail

NOTARIS Naam Voornaam Adres Telefoon

Gsm

E-mail

ANDERE CONTACTPERSONEN Naam / voornaam Functie Adres Telefoon

Gsm

E-mail

ANDERE CONTACTPERSONEN Naam / voornaam Functie Adres Telefoon E-mail

62

Gsm

PERSOONLIJKE GEGEVENS

ANDERE CONTACTPERSONEN Naam / voornaam Functie Adres Telefoonnr.

Gsm

E-mail


Gsm

E-mail


Gsm

E-mail


Gsm

E-mail

63

NUTTiGE GEgeVENS / ADRESSEN Locale overheden Gemeentelijke dienst senioren

Dienstencentrum Den Breughel Wespelaarsesteenweg 85 3150 Haacht ) 016/26.94.13 * [email protected] 8 www.haacht.be/senioren

Provincie Vlaams-Brabant

Provincieplein 1 3010 Leuven ) 016/26.70.00 * [email protected]

OCMW Haacht

Wespelaarsesteenweg 45 3150 Haacht ) 016/61.91.11 * [email protected]

Ontspanning en educatie CVO Orangerie

Campus Haacht Verhaegenlaan 7 3150 Haacht ) 016/77.93.80 * [email protected] 8 www.deoranjerie.be

HaBoBIB Tildonk

7e Liniestraat 15 3150 Tildonk ) 0473/96.56.96 * [email protected] 8 www.habobib.bibliotheek.be Seniorama Leuven

HaBoBIB Haacht

Verhaegenlaan 5 3150 Haacht ) 016/61.90.34 * [email protected] 8 www.habobib.bibliotheek.be

64

Vanden Tymplestraat 35 3000 Leuven ) 016/22.20.14 8 www.seniorama.be

nuttige gegevens / adressen

Pensioen- en arbeidsinformatie Ombudsdienst Pensioenen

Tony Van Der Steen Simon Bolivarlaan 30 – bus 5 1000 Brussel ) 02/274.19.80 8 www.ombudsmanpensioenen.be * [email protected]

Rijksinstituut voor Sociale Verzekeringen der

Zelfstandigen (RSVZ) Centraal Bestuur Jan Jacobsplein 6 1000 Brussel 8 www.rsvz-inasti.fgov.be RVA-kantoor Leuven

Pensioendienst voor de Overheidssector

(PDOS) - Briefwisseling: Victor Hortaplein 40 – bus 30 1060 Brussel 8 www.ap.fgov.be

Vaartkom 31 – bus 3 & 4 3000 Leuven ) 016/30.88.50 8 www.rva.be

Rijksdienst voor Pensioenen (RVP)

Centraal Bestuur Zuidertoren 5 1060 Brussel 8 www.onprvp.fgov.be

Ziekenfondsen Christelijke Mutualiteit

Werchtersesteenweg 8 3150 Haacht ) 016/61.82.10 * [email protected] 8 www.cm.be Euromut

Mercatorpad 9 3000 Leuven ) 016/22.34.24 * [email protected] 8 www.euromut.be

Partena

Naamsestraat 102 b 3000 Leuven ) 016/22.78.60 * [email protected] 8 www.partena-kantoren.be Socialistische Mutualiteit

Stationsstraat 26 3150 Haacht ) 016/60.12.17 8 www.fsmb.be Vlaams Neutrale Ziekenfonds

Liberale Mutualiteit van Brabant

Vital Decosterstraat 84 3000 Leuven ) 016/20.61.12 * [email protected] 8 www.liberalemutualiteit.be

Wespelaarsesteenweg 2 b 3150 Haacht ) 016/63.09.69 8 www.vnz.be

65

Zorg- en hulpinstellingen CM-Thuiszorgcentrum

) 016/35.95.05 * [email protected] 8 www.cm.be Familiehulp vzw Leuven

Martelarenlaan 6a 3010 Leuven ) 016/29.81.30 * [email protected] 8 www.familiehulp.be Familiehulp vzw Mechelen

Begijnenstraat 18 – bus 3 2800 Mechelen ) 015/29.25.70 * [email protected] 8 www.familiehulp.be Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid

Dienst attesten Zwarte Lievevrouwestraat 3c 1000 Brussel Landelijk Dienstencoöperatief

Regiokantoor Haacht Stationsstraat 46 3150 Haacht ) 015/70.90.60 Landelijke Thuiszorg vzw

070/22.88.78 [email protected] 8 www.landelijkethuiszorg.be Landelijke Thuiszorg Hageland

Remylaan 4b 3018 Wijgmaal 8 www.landelijkethuiszorg.be

66

Solidariteit voor het Gezin

Afdeling Tienen Minderbroedersstraat 30 3300 Tienen ) 016/78.15.10 8 www.solidariteit.be Vlaams Agentschap Zorg & Gezondheid

Ellipsgebouw Koning Albert II-laan 35 bus 33 1030 Brussel ) 02/553.35.00 * [email protected] 8 www.zorg-en-gezondheid.be Vlaams Zorgfonds

Koning Albert II-laan 35 bus 37 1030 Brussel ) 02/553.46.90 Fax 02/553.46.59 * [email protected] vzw IN-Z

Elizabethlaan 20 3200 Aarschot 8 www.in-z.be Thuishulp Brabant

Elenstraat 8 3270 Scherpenheuvel

nuttige gegevens / adressen

Transport en vervoer Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid

Haachtsesteenweg 1405 1130 Brussel ) 02/244.15.11 8 www.bivv.be

Drivolution (= rijvaardigheidscentrum)

Rotselaarsesteenweg 44 3018 Leuven ) 0495/16.12.14 * [email protected] 8 www.drivolution.be

Dienst Aangepast Vervoer Leuven-Hageland

vzw ) 016/20.53.83 * [email protected] 8 www.mobiel-dav.be

Rust- en verzorgingstehuizen Residentie Langerheide

Langerheide 7 3150 Haacht ) 016/60.01.04 * [email protected] 8 www.residentielangerheide.be

Huize De Klinckaert

Rijmenamsesteenweg 71 3150 Haacht ) 016/63.97.10 * [email protected] 8 www.soprimat.be

Een overzicht van de rusten verzorgingstehuizen in de buurgemeenten vindt u op pagina’s 38-39.

67

AFKORTINGEN / BRONNEN / INDEX Voor deze gids vonden we inspiratie bij: Stad Leuven : Brochure Senioreninfo Gemeente Kortenaken : Plussers-gids OCMW Haacht: Brochure OCMW-diensten

1 Afkortingen BIPT Belgisch Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie BIVV Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid CAO Collectieve arbeidsovereenkomst CARA Centrum voor Aanpassing aan het Rijden voor gehandicapte Automobilisten CM Christelijke Mutualiteit CRT Centraal Register der Testamenten CVK Centrum voor kortverblijf CVO Centrum voor Volwassenenonderwijs DAV Diensten aangepast vervoer DVC Dagverzorgingscentrum FOD Federale Overheidsdienst HOAR Haachtse Ouderenadviesraad IGO Inkomensgarantie voor ouderen MIVB Maatschappij voor Intercommunaal Vervoer te Brussel MMC Mindermobielencentrale NMBS Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen OCMW Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn PDOS Pensioendienst voor de Overheidssector ROB Rustoord voor bejaarden RSVZ Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen RVA Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening RVP Rijksdienst voor Pensioenen RVT Rust- en verzorgingstehuis RVV Rechthebbende op de verhoogde (verzekerings) tegemoetkoming SWT Stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag VAPH Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap VLK Vlaamse Liga tegen Kanker VMW Vlaamse Drinkwatermaatschappij WIGW Weduwen, Invaliden, Gepensioneerden en Wezen

68

BRONNEN / AFKORTINGEN / INDEX

2 Bronnen ABVV ALS-liga België vzw Belastingportaal Vlaanderen Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid Belgisch Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie CGG Passant vzw Christelijke Mutualiteit De Lijn De Maakbare Mens vzw Euromut ziekenfonds Familiehulp vzw Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen Federatie van Socialistische Mutualiteiten van Brabant FOD Sociale Zekerheid FOD Volksgezondheid FOD Werkgelegenheid Koninklijke Federatie van Belgische Notarissen LevensEinde InformatieForum Luisterpuntbibliotheek Nationale Federatie van de Begrafenissector NMBS België Onafhankelijk Gezondheidsfonds Pensioendienst Openbare sector Portaal Belgische Overheid Provincie Vlaams-Brabant Rechtenverkenner Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening Rijksdienst voor Pensioenen Rijksdienst voor Ziekte en Invaliditeitsverzekering Rijksinstituut voor de Sociale Verzekering der Zelfstandigen SeniorenNet Sociale landkaart CM Vereniging Personen met een Handicap Vlaams-Brabant Vereniging van de Vlaamse Provincies Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid Vlaams Patiëntenplatform Vlaams Zorgfonds Vlaamse Overheid

www.gezondheid.be www.abvv.be www.alsliga.be www.belastingen.vlaanderen.be www.bivv.be www.bipt.be www.cm.be www.delijn.be/vervoerbewijzen www.demaakbaremens.org www.euromut.be www.familiehulp.be www.fsmb.be www.socialsecurity.fgov.be www.health.belgium.be www.werk.belgie.be www.notaris.be www.leif.be www.luisterpuntbibliotheek.be www.funebra.be www.b-rail.be www.oz.be www.pdos.fgov.be www.belgium.be www.vlaamsbrabant.be www.rechtenverkenner.be www.rva.be www.onprvp.fgov.be www.riziv.fgov.be www.rsvz.be www.seniorennet.be www.vfg.be www.vlaamseprovincies.be www.vaph.be www.zorg-en-gezondheid.be www.vlaamspatiëntenplatform.be www.vlaanderen.be

69

3 Index

Klusjesdienst �� 31 Langerheide, residentie �� 38

70

Aangepast vervoer personen met mobiliteitsbeperkingen �� 29

Levenstestament �� 46

Aanpassingen eigen voertuig �� 28

Loopbaanonderbreking �� 13

Aanpassingspremie woning ��22, 35

Maaltijdbedeling �� 32

Alzheimer, ziekte van �� 42

Mantelzorgpremie �� 21

Autopsie �� 49

Maximumfactuur apotheek �� 20

Begeleiderspas mindermobiele personen �� 30

Mindermobielencentrale �� 29

Belbus �� 27

Molenstee, rusthuis �� 38

Bethlehem, woon- en zorgcentrum �� 38

Nalatenschap �� 49, 57

Bibliotheek �� 11

Negatieve wilsverklaring �� 46

Bus �� 26

NMBS �� 27

Centra voor herstelverblijf �� 37

Omnio-statuut �� 20

Centra voor kortverblijf �� 37

Opleidingen �� 11

Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) �� 41

Oppasdiensten �� 33

Computercursussen �� 11

Orgaandonatie �� 48

Contractuele erfstelling �� 50

Ouderenadviesraad (Hoar) �� 5

Dagverzorgingscentrum �� 37

Ouderenmishandeling �� 42

De Lijn �� 26

Overlevingspensioen �� 16

Dienst aangepast vervoer �� 29

Overlijden �� 54

Dienstencheques �� 34

Palliatief verlof �� 44

Duolegaat �� 53

Palliatieve zorg �� 43

Erfenis ��49, 57

Parkeerkaart �� 27

Euthanasie �� 46 Gezinszorg �� 31

PassAnt vzw, centrum geestelijke gezondheidszorg �� 41

Globaal medisch dossier �� 20

Patiëntenrechten �� 40

Huishoudhulp �� 32

Pensioen �� 14

Inkomensgarantie voor ouderen �� 16

Pensioenbonus �� 15

Inkomensvervangende tegemoetkoming �� 18

Personenalarm �� 33

Integratietegemoetkoming �� 18

Poetsdienst �� 31

Ik-opa-testament �� 53

Provinciale tegemoetkoming telefoonkosten �� 24

Jubilarissen �� 7

Psychologische ondersteuning �� 41

Kanker �� 42

Restlegaat �� 53

Klinckaert, De, woonzorgcentrum �� 38

Rolstoelen in het verkeer �� 30

Levensverzekering �� 52

Verwarmingstoelage �� 22

Rustpensioen �� 15

Vlaamse zorgverzekering

Schenking lichaam aan wetenschap �� 49

Vrijstelling heffing afvalwater

Schening (nalatenschap) �� 50

Vlaamse Alzheimer Liga �� 42

Seniorenactiviteiten �� 6

Vrijstelling verkeersbelasting �� 25

Seniorendienst �� 5

WIGW-statuut �� 20

Seniorenvakantie �� 13

Woonzorgcentra

Serviceflats �� 36

Ziekenfondsen

Sociaal tarief gas en elektriciteit �� 22

Ziekteverzekering

Sociaal telefoontarief �� 23

Zonneweelde, residentie �� 38

Sportdagen �� 7

Zorgplanning


Rust- en verzorgingstehuizen �� 36

�� 21 �� 24

�� 36

�� 65 �� 19

�� 46

Stelsel werkloosheid met bedrijfstoeslag �� 14 Stookoliepremie �� 22 Strijkdienst �� 32 Successieplanning �� 52 Successierechten �� 58 Tegemoetkoming hulp aan bejaarden �� 18 Tegemoetkoming personen met handicap �� 18 Teraardebestelling, laatste wilsbeschikking inzake �� 48 Testament ��51, 58 Thuishulp en thuiszorg �� 31, 33, 66 Thuisverpleging �� 32 Tijdskrediet �� 13 Tontinecontract �� 50 Transplantatie �� 48 Trein �� 27 Uitleendiensten hulpmiddelen fysieke beperking �� 33 Verenigingen �� 8 Verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering �� 19 Vermindering inkomensbelasting �� 24 Vermindering onroerende voorheffing �� 25 Vervoersdienst mutualiteit �� 29 Vervroegd rustpensioen �� 14

71

72


73

74

September plus. Seniorengids. Praktische infogids. voor senioren

Recommend Documents