SCHRIJENBOEK-BV SITTARD
01 1 1 2 2 8 5 0 8
UB A M S T E R D A M
I
A L M A N A K VOOR
HET
2
7 p o.
JAAR
M a t dit Jaar telt men: Van de Schepping der Waereld
•
.
.
5739 Jaaren.
— — den Zondvloed
1
4083
. «
" de Geboorte otizes Heereti
.
.
1790
* — — Joodfche Jaartelling
,
.
5350
,
•• ——. Hegira o f Turkfche Jaartelling. 1204
«
.
D e Zonnencirkel is
?
H e t Guldengetal
5
D e Epafta
.
.
D e Zondagsletter
.
,
14 .
.
.
.
.
.
.
.
C
Septuagefima Vastenavond
3 I
.
.
•
.
,
Paasfchea
;
Hemelsvaartsdag Pinkfter Advent
jan.
16 Febr. 4 April13 M e i j .
,
23 M e i j . 28 N o v .
J A N U A R Y Louwmaand X X X I .
i a 3 4
.1 7 8 9 IO II 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 25 27 28 29 30 31
Vrydag Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag. Saturd. Zondag, Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag. Saturd. Zondag, Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag. Saturd. Zondag, Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag. •Saturd, \ Zondag*
Nieuwe Jaar Duink- j , Doesb. j . Eyndh. j . Thelesphor. Drie Koning. Kastel j . f. O m e r . j . Middelb. b . O'jeniyd. Ripbeim. Archadius. Juletta. f. Pontiaan, Paulus. Brugge j . H.N,J.f, /f, f. Picterftoel, West. b. F a b . en S e b . f, Agnï&t, 'f. Viru Oorfchot j . A n t v v e r p . p* f. Paulus bek. Kortryk. j . Tilburg, j . Herenthals j , Emmerik j . Geersberg.p. L u i k . j»
Dagen
©
Volle Maan Viydagden 1 s'av.ten7uur. 29 m i n u u t .
C
Laatfte quartier Donderd.den 7 av. ten 5 . uur 5 4 m i n .
Nieuwe t Maan V r y d . den 15 ' s m o r g . ten 6 u u r . 53 m i n . ü§]> E e r f t e >JE$/ quartier Saturd. den 23'smorg.ten 1 iuur 48min. Volle Maan Sat. den 3 0 'sav.tenSuur. i i 2 min*
F E B R U A R Y x 2
3 4 5 6 7
8
9 io li xa ï3 14 15 1*5 37 i3 19 ao 21 22 23 24 25 aó" 27 38
Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag.
Satuid.
Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. DondVryd. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag. Saturd. Zondag Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag. Saturd. Zondag*
Sprokkelm. X X V I I I Gelder j . Mar.Lkhtm. Geldorp p. Arnemuirt. j . f', A'gatha. C. Dorothea. Nioort j . Gcnd p. f. Apolonia. Bremen j . Roermond j . Eulalia. Gregorius. Oiiinquagef. iperen j . Vast.-Avond. Asdag Btfi' Simeon. f.Bonifacius. Maftrigt p . Oaadrag. . /; Pkterfi. Heusde j . f. Matthya. Gouda p . Quatertemp. Ouaten'emp\ 'kemimlcere. <
9
Dagen.
/j^ Laatfte quartier Saturdag den 6,'s midd.ten i 2 u u r . 19 min*
0J\ N i e u w e . Maan Z u n d . den 14. 's movg. ten 1 uur. 33 m i n .
quartier Maandag d e a 2a.'smorg.tea 6 uur 4 9 i n i a *
M A A R T i .3 4 5
7
8 9 io li 12 13 14 15
ló
17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 S7 28 29 30 31
Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vryd. Saturd.
Zondag.
Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag. Saturu. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. DondVrydag. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd.
Lentemaand X X X I Haarl. p . H e u s d . p._ Deventer j . Grave p . Calimhus , Bosh.vastm 0:uli f- Th, Barn. p, A m f h )o. Amft. lo. Arnh.vrym. f. Greg. Euplirafia; Ltiare Horf. p . Muyden p. /. Geer. D e v e n t e r 1. f. Jofeph. Joichira, Ju di ca, Ling. j . Montf. p. Arnhem p. Maria Boodf. Vianen p . Bos b . Palm* Zond, U t r e c h t pG o r c u m pVollenh. p.
Dagen.
1 f7^\
V o l , e
\~J M a a n , I M a a n d , den [ 1,'smorg.ten 6 u r 31 m i n . Laatfte quart. Z o n d . den 7 ' s a v . ten 11 u u r . 40 rain.
C
Nieuw Maan, M a a n d , den 15,'s avonds ten7 u u r . 35 min.
"Ufo
E e r f l : e
Quart. DingsJ.den 2l,s'avonds t e n 9 u u r . 37 min. Volle \£iJ M a i n , D i n g s d . den 30 , 's H l m i d d . ten 3 uur. i 6 m i n .
A P R I L i 2 3 4 5 6 7 8 9 io H 12 13 14 15 16 17 18
J9 20 21 22 23 24 25 26 27 2Ü 29
Dond. Vrydag. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag. Saturd. Zondag* Maand. Dingsd» Woensd. Dond. Vrydag. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag. Saturd. Zondag, Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag.
Grasmaand
X X X
Witt. Dond, Goede Vryd. Richardus , Paasfchen. 2Paaschdag Zyp j . Groning. p. Vooif. k. Amersf. b . Thiel p . Qiiaf. Op, Buren p . Montf. b . Wyk h Li.s,Naard.b l l o o i n p» Kaftr. b Mijerlcordia Alkmaar b . A m ft. b . Alkm. p. s. for'i Grave b . Arnhem b. Jubilf.Marc Barn. p . Meppelc b . Lar.Mun.b. Delft b . fid. p .
Dagen.
Lastfte D i n g s d . den 6 , 's m o r g . teniouur.25 min. Nieuw.
Ij^Maan ,
Woensd. deni4,'snam i d d . ten 1 uur. 3 m i n . Eerftè >W Q a a t t . D o n d . den 22.s' morg. ten7 uur. 25 min. /p\ V o l l e Maan , Woensd. den28,'sav. ten n u u r 57 m i n . Mann Eclips,
MAI i 2
3 4 5 6 7 8
9 lo 11 12 IS 14 15
16 «7 l8 19 20 21 22 23 24 25 20 27 28 29 30 31
Bloeimaand X X X I
Saturd. Zondag, Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag. Saturd* Zondag, Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag. Saturd. Zondag, Maand. Dingsd. Woensd.
Dond. Vrydag< Saturd. Zondig, Mjand. Dingsd. Wcnsd. Dond. Vrydag.
Saturd. Zondag, Maand.
s. Ph.enjac. Ctf'z.Hulst j . f Vind. Bodegr. b. Purm. p» „<•. Jan Benfdiopb. s. Michiel Pocem. t Dag. Fran. p. NereusAcb. 1 Hem. Ckrist. Sneek j . Nimvveg. p . Exaitdi. Utregt p. Venantius , Gore. p . Gron. p . Itisberga. Vastendag, P'inxteren, 2- Pinxierd. Duyvela. p» Qiatert. Amft. lo. Ojiaiert. 'Oua'ert. li. Drisv. PetroneJla.
I
Dagen.
Laatfte Quart. Woensdag. den 5 ,'s a r . ten 12 uur» 30 min. Maan , Vryd. den 14, 'smorg. ten 4 uur.43 min. Z o n Eclips. <WK Eerfte Quarc. Vryd. den 2 1 , 's nam. ten 4 u a r . i * min. Volle Maan, Vrydag den 28, 's morg. ten 8 uur. 10 112 ia.
JUNY z
&
3 4 5 6 7
8 9
1° H
12 13 14 15
16 .17 18 19 29
21 22 23
. 24 25 3.6 2.7
28 29
30
Wiedemaand X X X Dagen
Dingsd. Woensd. DondViyd. Saturd. Zondag,
Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vryd. Saturd. Zondag,
Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vryd. Saturd. Zondag,
Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vryd. Saturd. Zondag.
Maand. Dingsd. Woensd.
Hard. p . Delft p . H. Sacram*
Enk huif. j . Oudew. p. War. k. Runfchot. p. D in tel. p . Beest p . Buytentl. p . s- Barnab. s* O du lp« s. Mlh.
Medenb. p . Mernk. p . Puttersh. p . Schagen p. Harl. j . Hilverf. p . Bosk. k. 's Gravel, p . Deventer p. Vatlendag, s.Jan Bc.pt,
Adelbertus. Joh en Paul. Haarlem k .
[/a[iendag. s. Pet. Paul. s, Paul.ged.
C
Laatfte Quart. V i y d . den 4 's naraidd. ten 4 uur. 9 min.
•dSJfEix Nieuw V^/Maan, Saturd. den 1 2 , 's namidd ten 6 uur. 16 min.
^xEerfte
,J$$J Quart»
Saiurd. den I I9's avonds | len 10 uur. 3 1 min. Volle
H/Maan,
Sac. den 2 6 , 's natnidd. ten 5uur. 11 min.
J U L Y Hooimaand X X X I Dagen. i &
3 4 5 6 7 8 9
io II
12 13 14 15 ió 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 20 30 31
Dond. Vryd. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond, Vryd. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd, Woensd. Dond. Vryd. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Viyd. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Hond. Vryd. Saturd.
Breda p . Mar. Vifit. Giesfen p. Mart. tran. Bonifac. Gorcum p. Utr. l o . Edam l o . Geertr. p, Dev. E d . k . Vlisf. k. Utrecht k . Leid.k. Svvyndr. p . Apost. - fch. Edam p . Alexius. A l p h . k. Honsd. begin s Marg. Groning- p. s Mar. Mag. Deventer j . Vastendag, s. Jacob, s. Anna. Kamp. 1. Voorfch. p . Martha. Grol. p, s. Ign.
€
Laatfte Quart. Z o n d . den 4 , 's morg. ten 9 uur. 22 min. 0\ Nieuw Maan , Maandag den 12 , ' ï morg. ten 5 unr. 42 min. 4P Quart. Maand, den j ,'smorg. ten2uur.29 min. 9
©
Volle Maan, Maand, den 26 ,s'morg. ten 3 uur. 44 min.
AUGUSTUS i 2 3 4 5 6 7 8 9 ïo if 32
13 14 35
16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
28 29 30 31
1
Zondag* Maand. Dingsd.
Woensd. Dond. Vryd. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vryd. Saturd. Zondag Maand. üirgsd. Woensd. Dond. Vryd. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vryd. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd»
Oogstmaand X X X I Dagen. s. Pietsr Portiuncula, s. Suvensy. s. Dom. Maria ter J:u Transf. Donatus Bos k . Vastendag, s. Laurtns, Rotcerd. 1» Waaiw. p. Hypolitus. Vastendag. Maria Hem. Hartjesdag. Noordw. k' Agapitus. Lodowicus. Honsd.cynd. Privatus. Gor. k. Vastendag, s.Barih, s. Ludowic. Rotterd. l o . Rotterd. lo. s. Augihiin, 3}JaMont.
Muyden p. Bomm. k.
/fS^Laatfle Quart. Dingsd.den 3 , 's morg. ten $uur,25 min. /és& Nieuw Maan , Dingsd. den 10,'s nam. ten 3 uur.31 min.
Dingsd.den 17,'s morg. ten 8 uur.49 min. /f^w Volle
ta£f Maait,
Dingsd.den 2 4 , 's namidd. ten 4 uur. 32 min.
S E P T E M B E R i 3 4 5 6
1
9 io li 12 13 U 15 ï6 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Woensd. Dond. Vrydag. Saturd.. Zondag, Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag. Saturd. Zondag, Maand. Dingsd. Woensd. Dond, Vrydag. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond.
Herfstmaand X X X s. Gillis» Blok. b . Kampen b . Seraphia. Abk. k. Nimweg.k, Nimweg. p . Maria Gcb. Workum |. Tertolen j . R o f e n d . \» Loen. k. A m ft. l o . t Verh, Quatert, Corn.Cypr. Quatert, "Qiiatert, Amft. k . Paft, s.Matt. Leeuw. p. Linus Terfch. b . Brakel p . Albl. k, Bur. p . Gore. p . s.MicHel. . s,Hier«nim.
Dagen»
/^Laatft» Quart. Woensd. den 1, 's n a m i d d . ten 5 u u r . 38 m i n .
#
Nieuw Maan , D o n d . der» 9 , 's morg. ten 1 u u r . 5 . min. Eerfte Quart» Woensd. den 15 , s ' a v . ten 7 uur 35 m i n .
3 3
Volle Maan, Dond. den 23,'s morg. ten 7 uur. 5 4 min.
O C T O B E R Wynmaand X X X I Dagen. i S
3 4 5 6 7
8
9 lo li
12 13 14
H
3(5 17 18 19 £0 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Vrydag. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag. Saturd» Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond, Vrydag. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond. j Vrydag. Saturd. > Zondag.
Bavo. W y k le. Leyd. Ontf. s. Francisc. Kuyl p. W e e f p . p. Goeree j . Mkm. Ontf. Dionifius. s. Pir. Nyp. p. Pur. b . Purtn. P . Schag. p . Barn. p. Boerezat. Heemsk k . s, Luc. Weefp. b . Haarl. b . f. Urf. Bom. p . Montf. p . Akerfl. k . Woer. p. Hag.Rot. b. Paf. i Sim. en Jud Gore. b. Paft.
Rheen* k.
C
Laatfte Quart. V r y d . den 1 's morg. t e n 10 ur.2min.
/sm*. N i e u w . Ijlgjjjj' M a a n , V r y d . den 8 's morg. ten uur.i2min. /|f% E e r d e Quart. V r y d . den 15,'smorg. ' ten 1 uur.55 min. 9
Volle \i&J M a a n , Saturd. den 23 , ' s m o r g . ten 1 uur.26" min. Maan Eclips. ftp£ L a at ft. yj/ Q u a r t . Zond. d e n 31, ' s m o r g i t e m uur- 33
min.
N O V E M B E R Slagtmaand. X X X Dagen-, x
Maand.
3
Woensd» Dond. Vryd. Saturd.
4 5 6 7
8 9 lo it 12
13 14 IS
16 17 18 ip 20 21 22 2-3 24 25 2<5 27 28 =9
Dingsd.
Zondag»
Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vryd.
Saturd. Zondag.
Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vrydag. Saturd. Zondag.
Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vryd. Saturd. Zondag.
Maand. Dingsd»
Alderh» Alderz.
Hoorn p . Gonda b . Enkh. b. Punn. p . s. miUbr. Grol. j . Weesp b. Alkm p . s. Maarten.
Bos b. Brictius. Sparen, k . Gore. p . Gorcumb. Munnik. b. Huyf*. p . s. Etij. Alkmaar 1. Maria Pref. s. Cecilia.
Clemens. Munnik. p . s. Cath.
Vlym. p . Iloogftr. b .
i Adv. Bcfl. Fajlendag*
f. Andnes,
/«Sfll&Nieuw
'fgip Maan
, Saturd. den 6 's avonds ten 6 uur 3 3 min. Z o » Eclips. 3
Ëerfte
4 P Quart. Saturd. den 13, namidd. tensuur. 29min.
©
Volle Maan; Z o n d . den 2i.'savonds ten 8 uur. Laatfte \jX^ Quart. Maand den 29'snamid. o uui.sömirj
D E C E M B E R Winterm. X X X I Dagen. i &
3 4 5
6 l 9 lo li 12 13 14
X
'Quatert. 18 *9 i 20 21 22 23 24 35 26 (
27
28 Ü9 3° ai
Woensd. Dond. Vryd. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vryd. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vryd. Saturd. Zondag. Maandi Dingsd. Woensd. Dond. Vryd. Saturd. Zondag. Maand. Dingsd. Woensd. Dond. Vryd.
s.Eloy. Bos. j . Si. Francisc. s. Barbara. 2 Advent, s. Nicolaas. s. Ambrujius Maria Ontf. Lions j . Melchiad._ Roden b. j . 3 Advent. f • Lucia. Rysfel j . Qjiatert. iielmont j. Quatert. 4 Advent. Vafiendag. s. Thomas. Hall. bev. Yverd.vuII. Vafiendag. Kersdag. 1 Kersdag, s. J.Evang. Onn. Kind. Th. Cant. SaWnus. s. Silygster.
Nieuw Maan, Maand, det 6, 's morg ten 4 uur 54 min.
11 ^
Dingsd. den 14, 'smorg, ten 5 uur. 12 min.
©
Volle Maan, Dingsd. den S E , namidd. ten 3 uur. 35 min. /vg^ Laatfte \jy^ Quart. Dingsd. den 28/savonds teniouur.44 min.
WAS
D E
E C L I P S E I f , voor 't Jaar 1790. V i e r Eclipfen zullen z i c h , in dit jaar, op het Aardrijk vertoonen, als 2 aan de Zon en 2 aan de Maan\ waarvan twee aan de Maan alhier zullen gezien worden* De Eerfte zal zijn aan de Maan den 28 A p r i l , en zal geheel verduisteren, 't begin bij ons te zien s'avouds ten 10 uur 36 m i n ; geheel verduistert, ten 11 uur 34 m i n , in de volle fchaduw vertoeven. De tiveede zal zijn
aan den Zon den 14 den M a i j ' ,
ï'morg. ten 4 uur 51 m i n . , en zal zich vertoonen op 65 graden zuidefbreete, en 73 graden van ons ten Oort*n, zijn grootfte verduistering is 4 en 3 tiende duim. De derde zal zijn aan de Maan den 23 October, en zal geheel verduisteren, 't begin bij ons te zien s'avonds ten 11 uur 14 miu , geheel verduist: ten 12 uur 21 min het begin dezer verlichting s'morg. ten 2 uur 6 min. geheel verlicht, ten 3 uur 13 min , zullende 1 uur 4S m i n . in de fchaduw vertoeven. De vierde oïlaatfti
zal zijn aan de Zo» den 6 N o v . s'av.
ten 6 uur 37 min. en zal ia America te zienzijn , zullende ruim 7 duim over de noordzijde verduisteren. HET
HUT
1. V IJ D E N
J ï R
P O O R T - K L O K VAN
A
M
S
T
DE
STAD
E
R
D
A
M.
't Verlangen. Den Den Den Den Den Den Den Den
se Jan. , »s morg. ten half 7, »• av. ten half g. 8 F e b r . , s morg. ten 6, »s av. ten 5 uur. 24 d i t o , 's morg. en 's av. ten halt 6. 1 4 M a a r t , 's morg. t e n s , ' s a v ten6 uur. 28 d i t o , 's morg. alsboven,'s av. ten halt 7. ro A p r i l , 's morg. ten halfs ,'s av. ten 7 uur. 22 d i t o , 'smorgalsboven , ' s a v t e n h a l f 8 . 7 M a i j , 's morg. ten 4 , »s av. ten 8 uur. s
N B . Van den 7 M a i j , tot den 8 Augustus, blijven alle de Poorten open ftaan, tot »l avonds ten kalt 10 s u r , als mede de Sinds Herberg. 't Verkorten. Den Den Den Den Den Den Den
8 A u g , , 's morg. ten half 5 , 's av. ten half 8. 25 d i t o , 's morg. ten 5 1 's av. ten 7uur9 Sept., 's morg. ten half 6, 's av.ten halt 7. J 1 d i t o , 's morg. als boven, 's av. ten 6 uur. 3 O ft , 's morg. ten 6, 's av. ten half 6. 2r d i t o , »s morg ten half 7 , ' s a v . ten 5 uur. 6 N o v . , 's morg. ten 7 , 's av. ten half 5.
De Maand December blijft als vooren, SIKH*
M E N G E L I N G E N I
O Z A. s
N
K
r 0 Ë Z IJ,
t*e*lgvnrf tntt eeuzv met muite zt-anger j
ff Natui-.r gam „
Eer 't haar gehikk*,
du: ze u>? onftirfeljiun
levtnslitbt
fn 't jammerdal
zanger
;
, Hst vrttijk
doe zien.
9
, De Kunst moet al haar hulp , «»' reeks van jaar en biu:
y
„
0 ; « , door beur liefde en z>rg.
5;
verbtvtH Dicht
zijn prij'vaers
V A N
D E R
_i
J
'
W A A L »
in bit 2de deel der Pottlfibt Meweljioffin
éts geitootfc/jafs:
N.B.
optckweeke/t,
der goden taal zal j}reeken.
« I 3 I O N
Zit
dien Cumtling
Kunstliefde fpaart
geen
vlijt.
De Letter D , welke bij eenige rtaamen cnder
Wichtjlutjes-,
in
btttlkw: VlCWi
dit
Jaarboekje ïRESïS,
de
vttrkomtndt . gedrukt i
V O O R B E R I V A N
D E
Ü I T G E E F S De jaarlijks uitkoomende
G T
T E R .
Almanakken inziende, be-
' üacrkte ik , federt een geruimen tijd , hoe nodig het !*
V a a r e
d a t
S M A A K
dciclven , voor zoo verre bet bijvoegzel van betreft, eene, met den aart der Nederlanders
övcrcenkomftige , verbetering nodig hadden.
De losfc
Klikken, athtér de gewoone tijd en fVeSralmanak geplaatst . Wöaren, immers voor het meerergedcelte, veriaalingen en vertellingen uit oude buitenlandfche tijdfehriften, die dooreen nieuw graveerijzer, in de plaaten , e e n weinig opgehaald en in de overzetting niet weinig Verlamt waaren.
Mijne landsluiden ontbraken een oir.
fprongkelijk Jaarboekje, dat, met fmaak uitgevoerd w o r dende, tevens geheele nieuwe ftukfcen, van inboorelinjjen onzes landaarts inhieldt! Ik verheug m i j , bij den aanvang van dié jaar mij in ftaat fiefteld cc z i e n , den'Nederlanderen eene kleene verzameling , nieuwc-oirfpfongketijltê door
itukken in dit jaarboekje,
de medchulpe van eeniga bekende
Dichters en
ÖSchreresfen, te hebben kunnen bezorgen, hoopende d a t , voor volgende jaaren , eene even gunftige medchulpe m i : rcoog' aanzetten , om dit werkje ,
dat mogelijk den
V
O
O
R
B
E
R
I
G
T.
grond tot een groter plan kan legden, aan den gang te houden, waaromtrent
ik mij, met aandrang , aan het
aandenken van iedeien weidenkenden landgenoot beveel; A l l e ftukken, het zij Poézij of Proze , welken men m i j , ter aanmoeJiging, zal gelieven mcdetedeelen , z u l len , voor zoo verre zij belangrijk z i j n , en het
beftek
dezes Almanaks toelaat , in een volgend jaar geplaatst worden , waarom ik den geëerden Schrijveren of Schrijffters derzelven verzoek, ze mij vóór den eerflen April o f uiterlijk voor den eerften Mei , o? ijder jaar , te
doen
toekoomen. - Eij de plaatsing van dezelven zal ik eens gelijkheid i n de ondertekeningen der naamen van hunne Dichters en Schrijvers op het oog houden j en altijd flechts de Vóórletteren
des naams en toenaams gelijk in
dcczen Almanak, onder ieder ft uk doen drukken. De fpeU'vng van ijder Dichtftuk zal in haar geheel behouden worden ,
en de juistheid der taaie zal m e n ,
pveiaj > in acht neeracn. l i e t is overbodig den Lezeren te doen opmerken dar ik , tot de uitgave van dit Jaarboekje geene moeite noch kosten heb ontzien, en ik vertrouw dat mijne pogingen, om iet tot het algemeene nut bijtedraagrr»» met goedkeuring zullen ontvangen Worden. Jmfterdam i Nfvember i 7 8 9'
De Weduwe T D é L L»
_ ^ « <2 / " ^rajcr&
'TnMTtSfV
^es&or'veTzey
7?7^e6- eerw, j^7~ereri& kre7Cm*y
.2% Z
c\
<2
als ^neewi* — zyn, Ttcrofzl
was
.
(O DE DROOM VAN LUCINDE»
v J i j weet, Z E L I E ! dat ik mijnen geliefden misfe. twee jaaren zijn reeds, gedachteloos , over zijn graf weggcrolt - De zon heeft reeds tweemaal haaren l o o p voleindigt) en de hope der zaligheid, alwaar ik den edelen verflorvenen zal wederzien, begon mijne fmarten te verlichten en mijne traanen o p t e d r o o g e n ; d o c h , de nacht van gisteren
heeft alle mijne wonden weder
open gekrabt, zij bloeden, bloediger - fraartelijker dan ooit in mij. - Ik heb hem - hem den dierbaren ontflaapenen,
in mijnen d r o o m , gezien! - dat gezicht wat
vreezelijk , en , zvvcevt onophoudelijk voor mijnen geest - hoe troostvol het ook waare! H e t fcheen mij toe,dat ik in het donkere bosch bij RBINV A L wandelde. - Ik dacht aan God - aan mijnen geliefd e n - e n aan de onftervlijkhcid-de geheele ITille - feboone natuur ademde zaligheid en zegen, rondom m i j , en mijne ziel klom tot den Eeuwigen op , zoekende haren vriend boven de hoogte der aarde in deu luister der Qjerubijuea , . . . D i e mengeling van edel - meer dan A
racn-
( 3 ) •enfcheliik gevoel, deedt « i j rnijue kniën voor den •ngezierieU Eeuwigen buigen; ik Jprak niet tén woord maar mijne denkbeelden zweefden in ongekende - o n bevattelijke Spkaercu öm. Geheel los van de w a c r c l d , gevoelde ik de ouftervlijkheid in mijn binneufte k l o p p e n , en zag de drieëenheid van gezichte tot gezicht e ! . . . » A c h ! Z E L I E ! hoe juichte mijne z i e l aan de zijde van mijnen outflaapenen ! . . . . I k riep hem toe!
9
II E N R I K ! zie hier uwe L U C I K D E ,
Zij leevt, ah
engel,
man uwe zijde / / . . . . . . Midden i n die hooge klimming mijner denkbeelden, richte ik mijn hoofd o p , cn z a g , op ecu afftand van m i j , in het bosch, eene wolk die zich aJlengskeos opende
Eene huivering kroop
door mijne leden - maar - ik vreesde piet! . . . « P a a r (tap mijnen
geftorvene
uit
die wolk - geen doodskleed
fleepte hem treurig na - gocuc doodstrekken waaren op *ijn gelaat uitgedrukt - zijn kleed was wit als fntcuw zijn hoofd was met eene groene kroonc gekroond - cn l i j n gelaat fcondt jeugdig ei> vrolijk; de onfchuld en de deugd donkerden hem ten oogen uit!
De ge-
liefden trad tot m i j , ik hielde mijne armen naar hem opgeheven - en 5 hij z o n k , geheel zacht • geheel vreugdTÓl •
( 3
)
vól - geheel vrij van driften, op de k l o p p e n d e » beezem zijner L U C I N D E
neder!
- 6 ! Zaligheid!
verre boven het peil eener vergankelijke verbeelding, opgewonden zaligheid, die ik toen - toen ik den gelouterden aan mijn zwoegend hart drukte, ondervond, wie zal U omfebrijven? . . . . Z E L I E !
bevat dezelve;
zoo gij kunt; ik kan 'er u niets van zeggen. - L a n g lag hij op mijnen b o e z e m ,
en zijnen zuiveren adeta
blies eeuwig genot in mijn hart . . . . T o e n hief h i j , met majesteit zijn gelauwerde kruin o p ; zag mij teder? aan - zijue hand beevde in de mijne - hij nam die h a n i leide ze op zijne borst, en fprak: L U C I N D E S C H O O N
I K
G I J E E N S
!
G I J
Z I E T
G E S T O R V E N
L E E V E N ,
L I J I X E ! N I N G ,
Z I E D E E Z E Z I J
Ï R O E V T I J D H A A R V O O R S T R I J D SS
IS
E N
Z A L
U
G I J
E N
D E R
I S
J O N G E R E N ,
L I E F D E , A
H I J
~
D E
-
L E E VE Z O O
S T
,
Z U L T
S T E R V l !
S I E R E N ,
O V E R W I N T !
A L T I J D
O O K
D I E R B A R E
K R O O N E O O K
V E R S T R E E K Z I J N E
-
S C H O O N
Mam de Kroon van zijnen Schedel')
IK
D A T
B E K
-
(hij
E R V E ,
O V E R W I N A L S
J E S X J S
U W » H E E F T
V E R W O R V E N ! G O D
D E R
V E R B R E E K T
L I E F * C E S -
H E
(4) NE B A S D E N ,
EIE
DOOR DE L I E F D E E S DB
DEUGD G E S N O E R T ZIJN ! . C ELO O V DER GODS» SPRAAKE : Z I E L E K D I E , I » DEN DER V E R B O R G E N H E I D ,
E E U W R O L
ALS Z U S T E R E N T O T
E E KT E E E U W I G E V E R B I N D T E N I S VERÖR DE ND W I E R D E N , BLIJVEN E I N D E L O O S
CCN!-TREUR
S I E T , G E L I E F D E ! SPOEDIG ZJJT GIJ BIJ MIJ, REEDS
IS,
IN DE WONINGE
GODES,
UWE
F L A A T S B E R E I D , E N DAN ZAL IK D E E Z E KR 00N E MET U DEELEN.'! Hier zweeg hij, drukte zijne lippen op de mijnen cn - rees met de wolk naar boven ! . . . Ik wilde hem toeroepen - maar hij was mijn oog ontwecken cn liet mij, opgetoogen, aan het laag des wornis geboeid. - Kom, der
Edele Ziel ! Kom .' . . . daal noch eenmaal ne-
- en verhef uwe L u C I N D E met U, om dc vreugde
dtr zaligheid, fooreloos, aan utve zijde, te genieten! -Zoo
fnikte ik, ó mijne Z E L I E ! cn ontwaakte noch dooidrongen van dit genoegvol - fchoon voor eene fter« velijke vreezeüjk, nachtgezicht.' J. E , D. W . Jr.
C 5) ï
S
M
E
N
E
AAN
L
De
E
A' N
D
E
R.
zon is opgeklaart - de nevel is verdweenen H e t opgeruimde hart is vrij van angst en pijn -
D e kalme reine z i e l fnelt naar haar ooripronk heeneti E n z a l , in beuren Spheer, welhaast, gelukkig z i j u l L E 4 I Ï D E R ! onze min hielde mij in 't ftof geboogen , Zij deedt, geruim een t i j d , mij aan mij zelv ontvliên j Maar thans kan uw vriendin , met opgehelderde oogen, Naar de eeuwigheid, naarGod- en al 't gefchaapne zien 1 • Ik juich ten leven i n - I k voel de ontbinding nadren De matte lluïer zinkt voor mijne voeten neer N i e t meer aan de aard geboeit, ftroomt wellustdoor mijne adren i k heb,wat zaligheid! mijn vriend! geen weufciien meer !A 3
Ge-
C 6) Geliefde! o , zing t r i u m p h ! . . juich, wijl ikhaastzal ftcrven! L E A N D E B ! mint gij m i j ? . , verhoor dan mijne b e ê j Pleng niet een e'ukle traan ! . .Zou.k gij mij hooploos derven ? . . . N e e n , E d l e ! ik voer uw beeld, in hoger kringen, meê ! • T o e n , eerst, een rillingmij den fchootdes ftofs vertoonde, Week mijne denkkracht weg • ik fchrok vcor de eeuwigheid , M i j dacht dat, in het graf, wooudei
de fchrik der menschheid
Maar thans voele i k , G c d lof! hoe 'c graf ons heil bereid! 'k L a g , dikwerf, als den flaaphet angltig oog vermande, Beklemt door koud gevoel,met doodzweet op 't gelaat: D e frnart, die alle hoop van mijne fpondc bande, Goot wanhoop in mijn borst; en riep : uw tijd vergaat ! D a n , Dierbre! zulk een ftrijd is, roemrijk, doorgeftredett, ' k K a n derven,roept mijGod van deez verganklijkcaard. Geheel mijn ziel is kalm.-De roos bloeit voor mijn tredenIk z i e , door 'c lombre floers, het loon der deugd bewaard ! -
Treur
C 7 ) T r e u r n i e t , LEANDER ! n e e n . - z o u d e gij mij trnancn geevcn , N u m i j de l i e f d e h a n d des Scheppers tot z i c h w e n k t ? . . H e b t gij mij o o i t b e m i n t ? . . w e l ! v o ' g m i j , i n d i e d r c c v e n , Waar
woeste
drift de
deugd
d o o r geene laagheid
krenkt. ol'K
v o e l een r e i n e traan langs m i j n e w a n g e n r o l l e n ,
E e n traan van d a n k b a a r h e i d ! g e l i e f d e ! v o o r u w m i n ! Z i j z a l niet h i e r o p a a r d , maar i n d e n H e m e l , d o l l e n , I k v o e r ' h a a r , w a r m , bij 't k o o r d e r C h e r u b i j n e n i n ! T r e e d t o*p,mijn h a l s v r i e n d ! h e f u w e d e l h o o f d naar b o v e n ! G i j m i s t rsMENE n i e t - z i j b l i j f t U , f t o o r l o o s , b i j W i l Jezus m e n f e h e n m i n - w i l 's vaders g o e d h e i d l o v c n E n , h a a s t , z w i e r t ge u w v r i e n d i n , v ó l tuajesteit,op z i j * ! . . A c h ! , . 'khoordeftemmeGods!..zijroeptmijop waarde ! . . . , M i j n bloed kruipt heen
l a n g k z a a m , d o o r gerekte
,mij» fpicre»
M i j n hart Haat m a c h t l o o s . , flaauw! . . d a a r w i j k e n m e n s c h e n aarde.; ESANDER 1 alles d e i a s t ! . . . ' k z i e c o D en u a l l é é n ! ! . . A 4
Va«r,
C8 ) Vaarwel! mijn edle v r i e n d ! . . ontvang mijn laatfte zuch. ten ! . . , . Vaarwel! denk dat geen doodgekuischtczielej fcheidt ! ! Daag aan, vernietiging! doe mij natuur ontvluchten ! . . . Triumph! . . . mijn Goël k o o m t ! . . ó , zalige Eeuwig-
heid! -
M,
v. Z . D.
Ouder het afbeeldzel van Jongkvrouiut JUL1ANA C O R N E L I A B A R O N E S S E
DELANNOY.
Dit is de edele de LAwnoyjder kunst te vroeg onttoogen : D i e , aau haar fikfen l i e r , en hart en ziel verpandt.W i e r naam, de tijd ten trots, elk' kunstvriend moet verhogen , l i e t fieraad haarer eeuw, de roem van Nederland! C.
B.
D. GRAF-
C 9 ) G R A F S C H R I F T .
H i e r bloeide , vól bekoorlijkheên , Een Roos die pas ontlooken fcheen! Zij deedt haar' zachten geur aan 't wapprend windjetlpaa* ren. Ze ontlook in dezen morgenftond, T e r w i j l de Zephirs , in het r o n d , M e t knschjens om haar blaadjcns waaren ; . . . . E é n oogenblik ! . . de
ftormwindwoeï
•
Benam aan 't Roosjen geur en bloei'! D e d o o d - de wrede dood , ontzaglijktoegefchooten» T r o f , in zijn w o ê n , de lieve bloem} Dat ieder zijne wreedheid doem', D i e nimmer teerheid kweekt voor de allerfchoonlte la<*>» ten!
j . 3. v. D , M .
A
S
KLINK*
( 10 ) K
L
I
N
K
D
I
C
H
T
,
A A N I
't W
as
K
I
S.
N a c h t , fn alles lag in diepen flaap gezonken -
De Maan dreef ftatig langs een' effen hemel héén Natuur was in den boei' der irille rust geklonken; JEu fmoJt de pnftérflijkhèid met fterflijkheidin een, Meu zag geen' modezot met zijn verilerfels pronken M c u hoorde geen gejuich - ook geen benaainvt geween • Men hoorde mensch en dier op hunne legers r o n k e n Geen minnaar wierdt veracht - geen meisjen aangebeènHet vooglcnheïr wr.s ftil.- Geen Torst dacht aan gebiedenG e c n ' TToovling deedt, dit uur, de deugd aan 't hol ontvlieden Geen klacht der armen drong, in t hart dermenschheid, door J
Me»
Men zag,doorflaapvermand,geen vrek zijn fchijven tellesj Maar, . . IRIS ! m i j , helaas! moet zulk een rtvstontftellen 5 Wijl i k U , droomend, zag, en-al mijn rust verloor! E.
• ** Qndtr het Afbeeldzel van den gthtrden Jtod:
M O SE S
M E N D E L S Z O O n ,
N a t u u r wilde in het brein van CCSTEN mensch verée'nen, A l 't geen zij nuttig, voor den ftervling, fpreid ten toon? Ze ontwierp - zij tchiep - en trof een breinkast voor dien éénen; Minerva ziet dit b e e l d , en zegt: 't is MENDELSZOO» ! J. E i D, W . Jr.
D
£
P
R
E
D
I
K
E
E
T
R
E N
P
H
I
L
E
.
Een Prediker fprak met Phileet, (Die weinig van zijn Godsdienst w e e t , Maar veel van fles en dobbelfleenen:) H o e diep rampzalig hij zou z i j n , Wanneer hij ftierf gelijk een z w i j n , E n dan zijn dwaasheid zou beweenen . . D e Predikant wees hem het l o o n , D e n waaren Christen aangeboün, H i j zei h e m : gij kunt eenwig l e v e n , fcEn
juichen, met der englen reij;
E e u w uit - eeuw i n , arm Goëls z i j , I n Ec'.ens onfchuldvollc dreeven l Phileet fprak :-zeg m i j , Domini! Deelt men daar wijn en kaarten
met, Ik
•
0
3
5
.
Ik wetifchte d i t , vooraf, ts weeten? . • i D e Leeraar zag hem donker aan, E n zei : wilt gij i n 't leven gaan» Dan moet gij zulk een tuig vergeeten, D e wijn en 't laage dobbelfpel, Zijn voedfterlingén tot de h e l , De hemel fcbenkt ons edler fpijze ! A c h ! riep Phileet! ach! ftaak uw r e ê n , 'k Vaar met mijn fles ter helle h e ê n j Want ieder leevt op zijne wijze! Vaart gij ten Hemel - ik ter h e l ; Dan zijp w i j , immers, beide'n w e l ? •
AAN
C
A A N
-4)
GESCHEIDEN
GELIEVEN.
Tedre harten, die de wreedheid, W o e d e n d , van elkander fcheurt! Ivuilche z i e l e n , die uw afzijn, M e t een bittre traan, betreurt!
A c h ! verheft, in 't woèn des rampfpocds, M o e d i g ' t matte hoofd omhoog 1 Eens toch zult gij weêr heieenen 5 ó ! Dat dit uw traanen d r o o g ' !
Voelt ge, door zoo wrang
een fcheiding,
H e e l uw aanzijn neergedrukt; Zie dan h o e , de grens des levens, U aan allen ramp ontrukt! *
lic
( is ) Zie hoe eens, de G o d der l i e f d e , U ontheft aan aardsch verdriet.' D e u k t , trouwharte lievelingen! Deukt :
,,
DE ZIELEN STERVEN
IIIET"i
Laat de waeréld ü vervolgen Dat de dwang U woedend fcheidt; E d l e n ! gluur op hoger orden, Zend ecu' wenk in de eeuwigheid!
IVIoet ge, op aard, elkander derven; Troost U ! - iu dcez' rampwoestijn, V i n d de tederheid geen fchuilplaats, Hoger zal haar fchuilplaats zijn!
L e g t g c , aan 't eind des wredeu levens, M o e d e , uw brozen fluiër neêrj Juicht dan, onfehuldvolle harten! Juicht dan, in uw' eigen fpheer!
I.1UÏ
< 16 ) 3Laat de wreedheid U vervolgen E l i i v t ftandvastig i n uw rnin , P e n k t : na weinig batige dagen, Kwijnen wij ten leven i n !
*t Graf zal alles effen maakcn Zendt naar 'z graf uw wenfchen heen, P a a r , getrouwen! leevt gij ftoorloos Eeuwig - ongefcheiden e'e'Nj
M . v. Z .
D E
ce^i ^TTT^CTZ. ?2&d^ertt&2^eé
/wrcï&r was
VOTZ .
&&?z& ^cf
I w ^e<s&aZóe-, die
ojt? A^ó" ^troeyru
( 17 )
DE SCHULD E L Q O Z E V E R É ENIG ING.
De zestienjaarige E U Z R , fchaapjes,
w e i d d e , dagelijks> baare
aan den voet der Alpen. -
Tot
hier
toe
hadt zij het gefpeel der jonge Lammeren, met deelnceming, aangezien, en hadt geenc andere weafchen gevoelt dan d i e , welke de kinderlijke onnozelheid i n den ftaat der onfchuld aanbrengt. - N u eerst gevoelde z i j , fomtijds , eene ledigheid in haar jong hart. De zich ontwikkelende natuur deedt haar naar iet wenfehen,
waar van zij zelvs geene rede wist te geeveiv
A l s z i j , in de Lente, tegen de helling eens bergs rustende, om de brandende hitte der middag zonne te ontwijken, zag
ftreelen,
het gepaar der vooglen zag; * als zij hen cn elkander,
tjilpend,
naar huppelen,.
zuchte zij o n w i l l i g , terwijl haare jeugdige boezem, door zijn zwoegen, haar de tederheid der natuur deedt gewaar worden.
In die mengeling van ongekend ver-
langen en ingefchapen gevoel, zag zij treurig om zich B
.
flea
heenen; al het gcfchapene, dat zich aan haar oog v e r . toonde,
was gepaart eu -juichte. - Z i j alleen ltoudt
onverzeld daar! O p een J'chooncn morgen dreev zij haare kudde naar den heuvel, e n , weggezonken i n , voor haare aandoen i n g e n , treurige gedachten,
volgde zij hen. - Dicht
aan den "heuvel kooroende, hoorde z i j , aan de andere zijde van denzelven,
het geluid van eene veldpijp.
D e bekoorlijkheid van dit mnzijk , wiens toon v o l maakt met haare neêrflachtigbeid inftemde , trok het lieve meisje uit haare mijmering. - Zij beklom den top des bergs, en z i e t , in de beneden vlakte zag zij een jongen herder van eene fchoone geflalte, die op het groen ncdcrgczcten w a s , houdende i n zijne hand de veldpijp, wiens geluid het oor van
E L I Z E
getroffen
hadt. - Hoe feboort is deze Herder! . . . Z o o fprak h?a hart . waarom kent hij mij niet, w i l ik afklimmen en bij hem gaan? HTj fchVy.n treurig - treurig gelijk Ik ben! Zijne tinnen zu.ir.ren bcthtlscb - zij drongen in mijne ziel • maar zij
tvaaren
even droèfgetitlg
als mijn bsrt het is! . . .
Zie! daar firtelt de fibocne herder ten jong lammertje'. , . ach i
C
"O )
ath ! hij tviscbt zijne oogett af'. . , Zou hij geweent hebben ? ach! misfebien, is hij even ongepaart ah ik bet ben ? -
Terwijl E L I Z E
d u s , bij zich z e l v e , fprak, zag de
herder o p , e n , haar op den heuvel ontdekkende, gaf hij een luiden fchreeuw, en vloog haar te gemoete. 2ijt g i j , zoo ftamerde h i j , eene fterfelijke o f zijt gé van den hemel hier gezonden, om mij in mijne onge» kende treurigheid optebeuren ? die,
Zijt. gij eene g o d i n ,
i n de gedaante van een jong meisje, mij w i l t te
kennen geeven, welk een fchat ik moet v i n d e n , om de geftoorde rust aan mijn hart. wedertegeeven ? . . « E I , I Z E ' - bedwelmt - verlegen - bloosdde - D i e blos maakte haar de jonge door den zomerregen verkwikte roos gelijk , en was een nieuwe pijl die de liefde gebruikte ,
om den jongeling te doorwonden. - Z i |
z w e e g , een geruimen t i j d , om hem te antwoorden; haar hart iloeg gehoorbaar, en het zaliglte gevoel van natuur en onfchuldvollen wellust fmolt haare i n zijne g i e l , toen hij haare bevende hand i n de zijne l e i d d e , en haar, met een veel beduidend oog, badt, hem te
B s
zeg.
( 20 )
zeggen, wie zij icocht weezen, die hem in eene dusdanige vervoering bragt ? Ach! gij
zachte z i j , A c h ! ik weet niet, herder! wat
w i k zeggen;
ik ben gcene andere dan een een-
voudig landmeisje,, mijn
naam is £ltts en mijn Vader
is de hoevenaar Bhtialkus! . . . Laat mij gaan - mijne fchaapjes zullen
weggraazen, ik moet hen te hoop
hoeden. . Het geluid van uwe v e l d p i j p , riep mij op den top des heuvels. - W i e zijt gij? . . . I k , (fprak h)j) i k ben D A M o i r de zoou van den hoevenaar Miken . . , , A c h ! . . . w i l t gij mij zoo fpoedig verhaten? hebt g j den trenrigen toon mijner Luite niet ge:
hoord? . . Ik znchte om U , fiboon ik u uict kev.de! ... wilt gij mij zoo fpoedig verlaaten! . . H o e ? - lieve Herderin ! gij zucht o o k ? . . wilt gij mij verh aten. D A M O N ! ACti! . . len
ik moe, immers heenengaan? , . . wat z u l -
wij hier langer doen? . , waarom fchreit gij? . .
6 ! Gij moet niet weencn; mijn hart kan dat niet aanz i e a , ik zou ook fchreïen; en gij wilt mij immer» niet droeviger maaken dan i k ben ? . . . . Waarom zijt f i j dan droevig , S Ü Z E ? . . . w ^ r g m ?
. . . Herder
C tJer.' Ik
21 )
ik kan u hier geen reden van geeven? . . •
wei , (fprak Damon) misfchien treurt gij om dat
uwe
geliefde herder niet bij u is ? . . . N e e n ! . . •
Nee: ! .
. . N e e n ! . . . (fnikte zij) ik ken geenen
geliefden herder dan . . . maar kom D A M O N ! laat mij
gaan!
Toen viel hij haar te voete, en riep : zoo gij geenen
geliefden hebt, dan bezweer ik U bij de g o d e n ,
geev mij uw hart, gelijk ik U , zints het eerfte©ogenb l i k , dat ik U
z a g , het mijne, voor eene geheele
eeuwigheid, fchonk! . . . H i j zag E L I Z E vól tederheid
aan - de natuur i s , in onfchuldige harten, altijd
eenvoudig en oprecht; zij richte hem van den grond op,
e n , terwijl eene zachte blos haarJfchoone gelaat
bedekte, zeide zé : D A M O N ! als uw hart zoo zuiver voor m i j , als het mijne voor u fpreekt, ontvang dan mijne liefde voor de uwe! . . . H i e r dook zij met haar hoofd op zijne borst neder, de gelukkige herder drukte
haar, bevend van redaea wellust, in zijne armen,
en,
op hunner beider l i p p e n , fcheen de fchuldelooze
liefde een lied van overwinning aanteheffen ! - Hunne B
3
wen-
C« ) wenfchen wasten voldaan, en hnfine kuifche zielen v o n d e n , i n elkanders b e z i t , de verloorene rusten we» der.
-
M E K A I K U S
en
MIKON,
wierden
fpoedig
van de liefde hunner deugdzame kinders onderricht, en achtten het ak een Godsdienstplicht:, twee harten door den echt te verbinden, die , i n hunne z i e l e n , vóór hunne fchepping, reeds, in den hemel, verbonden waaren!
J. E . D
W . , junior.
BIJ
( =3 )
BIJ
D E »
D O O D
V A N
G
E
S
S
N
E
R.'
Natuur, verflauwd van gloed, vertoont niet meer dien luister, W i e n s majesteit in 't hart een ftillen eerbied wekt; Haar fchreiend aanzien is met een ontzettend duister, I n plaats van met den glans der ichoonftc pracht bedekt^ Zij treurt om G E S s N E R . . . en nooit heeft haar baud voor deezen, Dat eerbiedsblijk verricht, 't geen ze aan zijne asch bewijst. D.e Hevling van haar' fchoot heeft aan haar zelfs bewezen. D e n Hoofdtol,dien zij fteeds van ijdreu ftervling eischt! Z o o ooit haar teder hart tot fchreïen is bewoogen, *t W a s z e k a r , toen zc aan hem het jougfte fuikje vroeg 5 B 4
Toe*
C
24 )
Toen zeker rolde een traan uit haare lanminnife oogen-
Toïl
Eea
^
Z U i V C 1
'
S C
W i j k
droefheid
d c r r e i l l f t e
Ja! toen zij d'eedlen band, de zagte
ftrengmoestbreeken,
Die aan beur' lievling haar zoo tederhadverknocht,
1
Toen zag men hgar een vloed van warme traanen leeken, E e r zij dien band ontfuoerde, en kommervol ontvlocht. T h
"
n S
dwijJcn"
fcjf£
Mea
H a a r
d
r
o
"
V a
e
°
ft nd
v
e
n
r
o
t 0 t
u
w
- " M e n ziet haar pracht ver'
ftond
Srnltf ^
d a t
' '•
C n
b
M
M
fchoonh'eid
^'"WÜft ze altijd
Daar z i j , door G E S S K E R S d o o d , haar eigen leven derft! In >i barnen van die fmart kan niets haarleed verpoozen, Dan dat zij foms een krans van frisfche roosjes p l u k t , E n d i e n , geheel beweend, bij 't dille zuchten loozcn,' Op 0
°
k
GESSNERS
eenzaam graf met waaren eerbied drukt.
Aftrekken " 01
^
^
^
flaainvea
t r o o s t
t e
Zijn kalme rustplaats doisreeu kleurrijk bloemprieel, Een fomber wilgen boschje, cn treurcijpresfen dekken, .Op dat hun koele fchaêuvv zijn rustende asfche
ftrccl'.. Na-
C
=5 )
p a t t l ï i r . ' d i e alles p o o g t - d i e alles w i l t v o l d i n g e n , W a t o o k d e n g r o o t c n r o e m van u w e n v r i e n d vermeer^*. H e l p , h e l p mij z i j n e n l o f , in a l z i j n f c h o o n , b e z i n g e n , D u l d t dat i k k l a n k e n flae u w ' l i e v e l i n g ter e e r ' 1 IMaar z a g t l . . o m z i j n e n n a a m , h e m w a a r d i g , t e d o e n l e e vcn, G e l i j k hij z e l f , d o o r U , d i e n b o e i d e aan de e e u w i g h e i d , I M o e s t gij me een v o n k j e n van z i j n e i g e n d i c h t v u u r g c e v e n l D a n Hechts w i e r d G E S S N E R S naam te r e c h t d o o r mij verbreid]
J. J. V .
BS
D E
<2<5)
D E
B E K O O R L I J K S T E
E E N Z A A M H E I D .
Eenzaam Bosclije ! - ftille daalen ! Lieve woning der natuur! A c h ! i n uwe zoele fchaduw, V i n d mijn hart zich zelve weer! H i e r i n dees bemoste dreeven, Stijgt mijn ziel ten hemel o p ! Juichend, met de vliegende orgels, L o o v t zij 's waerelds opperheer.' Teedere - onfchulclvolle harren ! De aarde is uwe woning n i e t , M a a r , in dit bekoorlijk boschje, V i n d ge een Edens Lustprieel! H i e r , aan deze beek gezeeten, Zijn mijn traanen louter vreugd Ijder golf jen voert ecu zucktjen ,
Za«
07 ) Zalig zuchsjeu, van mij meê! Door de jonge - groene blaadren, Blaazen Zephirs om mij heên ! Hun geblaas giet reine kalmte Zuivre wellust in mijn ziel! Ijder vliegjen - ijder miertjen, Dat mijn tuurend oog aanfchouwt, Is belangrijk voor mijn harte, In dit oord der zaligbeid! In de gintfche - vette weiden, Speelt mijn' V E L D L I E F op zijn luid Ecbo kaatst mij van den heuvel, s Herders zachte klanken toe! »k Hoor de lieve Lammren bleeten! . . . . Toonbeeld der onnozelheid! Mogt ik ook zoo fchnldloos worden, Vóór natuur mijn loop vólend! . . . . 'k W i l die lammren évenaaren; Dikwerv in dit Boschjen gaan; Hier ontluistren pracht noch weelde, >t Denkbeeld der onnozelheid! . Hier J
H i e r kan ik mijn G o d bewondren, Ja elk ondeel zijner macht. H i e r kan ik de Schepping prijzen; E n - een nuttig ftervling zijn.' Eenzaam Boschje .' - mie raaien»
,.,
t
L i e v e woning der Natuur! J a ; in uwe zoele fchaduw, loei» ik mijne ouflervlijkheid!!
J . E . D, W . Junior,
P E
M O E D E R
VAN N E R O .
(Klinkdicht.) A G R . I P P I N A .
Mi,- zoon . . . Natuur verfchrik !... mijn zoon ftaatmiï naar 'c lecven J . . . . J
Mij, die in wrange fmart en angst,hem heeft gebaard!... Is, N E a o! dit mijn loon? . . . Ik heb u 'l licht gegeevea! Toon, wreedaart! dat uw woên, voor': minst uw moeder fpaart 1! . . ROME
ANTWOORD.
Neen , A G R I P P I S A ! neen ! dat N E R O U doe fneeveiï j
U die dit helsch gedrocht hebt in uw fchoot vergaart! Sterv! dat de hand nw 's zoons, natuur en U doe beeven ; Gij wierpt, tot Romesfchrik, ditmonfterop der aard !• N-E-
C ÏERO
3° ) SPREEKT.
M i j n hart kent geen natuur ,-gij moet uwleeven derven 1 A c h ! konde ik Rome en U ter ééner flond doca fterven ! H i j is mijn grootfte vriend die ' t meest op de onichuld woed! AGRIPPlNA.
Ik fterv, ontaarte zoon ! de hemel is rechtvaardig; Ik b e n , v o o r uwe dragt,geen beter ftervlot waardig; D e vrouw is ftraf baar, die ecu moniler baart en voedt!
£.
v.
P.
HOE
HOE
V R E E S L I J K Z A L HIJ D A G E N S donder gromt! - De blikzem lchiet!
D e boosheid beevt, als trillend riet ! D e lucht is enkel vuur en zwavel! D e waereld dreunt, tot in haar navel! D e orkaanen flaan een woest gedruis; Zij lloopen bosch - en berg - en huis! D e Zee komt uit haar boezems hollen J „ De Hemellichten fuifebollcn" ,, A l l e elementen zijn in
ftrïjd"!
De zon - de maan - het jaar » de t i j d , 't Is alles uit zijn' kring geweeken! »k H o o r G o d , door fchorrc donders, fpreeken! «• De mensch - het woud - en vcldgediert, D e v o g e l , die door 'i luchtruim zwiert, 't Valt alles, machteloos, ter neder! Natuur geevt haare fchoonheid weder, Zij treurt! en heel het fchepzel fchreit, Op d'oordeclsdag der
ftervlijkheid! M
. . . .
V. Z. IIO B
C 32 )
HOE
SCHOON
Z A L II IJ V O O R
DEUGD
DE
ZIJN.
Au een de Christen juicht een lied'; Daar h i j , in G o d , ecu' vader z i e t ! H i j z w i e r t , ontboeit van 't lage duister, M e t de englen, tot zijn grootfchen luister, E u treed, dc palmtak in de hand, Verheerlijkt, in zijn vaderland! H i j z a l , wat 's wacrelds lot m o o g ' weezen, Geene sardfche tegenipoeden vreezen; De d a g , die alles richt en fcheidt, Is d'aanvang zijner zaligheid!! M
v.
Z.
DE
A
V
O
N
D
( 33
5
D
E
S
T
O
N
D
.
Heerlijk! . . . . fchoon, daalt hier den avond! Gloeiend flikkert nog de z o u ! . . . »k Zie hoe haar' verflaauwde v u u r g l o e d , Zich nog fpiegelt in decz» b r o n ! Daauw verkwikt de vruchtbre v e l d e n , D o o r den heeten dag verzengd, Luisterrijk i s , aan den hemel, 't Gloeiend rood met blaauw gemengd! « Zuifeild driugt de koele Zephir In het digt geboomte d o o r , W i j l ik 't avondlied der vooglen, U i t hun hooge takken hoor! •> Eerbiedwekkend valt de fcheemring, E n mijn ziel zoo kalm - zoo v r i j ,
C
Heft
C
34 )
Heft zich tot haar' bron en oorfprong, In een zaclite melodij'! Z i e t , mijne oogen op de feboonheid Van deez' trotfehen avondftond! B a n k , mijn z i e l ! de bron der eeuwen, Die U op deeze aarde zondt! D i e , ook U , uit Niet deedt w o r d e n , E n een Hofje, in 't all' deedt zijn'. . . . » N e e n ! geen ftofje maar een weezen, Dat onitervelijk zal z i j n ! Blensch! gevoel hier uw beftemming! Niets is edler hier beneèn ! G i j , fchoon aan het Hof verbonden, Stijgt eens op tot de eeuwigheCn'! G o d fchonk U een draal dier grootheid, Die in Hem oneindig b l i n k t , V o o r wier eeuwig zuivre glanfen, De aarde cn al haar trots verzinkt! Stijgt dan o p , mijn dankbre klanken! V o o r den troon van die mij fchiep l d Eeuwige d i e , door zijne almacht, ftlij,
uit ftof ten voorfchijn riep ! Juich ,
(3- } : a i c h met m i j , ó blijde fchepphig! r
Juich , ó rustende natuur! Jij verbreid, met m i j , Gods grootheid, In Hit heerlijk avonduur!
C.
A.
N, r>.
C 2
D Ë
DE V L U C H T E N D E MOEDER MOORDER. Js 't waarheid ! . . . . moet ik dan bet wreed gerucht gelcoven? . . Kan een vervloekte drift, ontvonkt door heilloos vuur , D e n zoon dus wanklen doen in p l i c h t , dat hij Natuur Verkracht, zijn Moeder durv' het lieve leven rooven ? L irbaar! kost gij uw' brand, uw'geil en brand niet doe ven? Haar ten gevalle, die U onder 't hart zoo zuur, '.Met fraarten droeg, dat gij beflaat ter kwaader uur E e n gruweldaad, die alle gruwden (treeft te boven ? Gelukkig! zoo U hadde in moeders ingewand, O f in uw fchonilend wiegje , een zachte dood vermand. Waar was ooit gruweldaad, meer wreed o f ongehoordcr ? Ontvlied uw Rechters v r i j ; maar G o d , die alles ziet, Zal U vervolgen , en voor 't ritslen van een r i e t , Doen fjddren, febrik der aard! vervloekte moedermoorder! J,
W.
r>.
W .
Bat.
D E
C 37 }
D E
R O O S .
R o o s j e ! toen de wenk des Scheppers, U,
uit niet, ten voorfchijn r i e p ,
U , tot fieraad van de Schepping, E n tot vreugd des menschdoms fchiep! G r o e i d e , t o e n , in Edens dreeven, - ZCó veel doornen om U heen? N e e n ! gij waart bevrijd van p r i k l e n , V o o r de zonde op aard verfcheên.' Heeft de val van vader Adam U die doornen aangebragt ? Deelde g i j , met al 't gefchaapne, In de elleud van 't ndgeilacht? W i l d e G o d , in U , ons t'oonen, Dat het fchoou der rampwoestijn, Sints den val der eerde menfeheuj Zou doormengt met distien zijn ? Bloozend Roosje! leert uw fchoonheid Aan den ftervling, hoe de deugd, C 3
Ka
C 33 ) N é het zwijgend graf zal g l o o r e n , Vrij van fmart en ongeuengt? . . . . R o o s j e ! ik zie een zachte daauwdrop , Tintien langs uw blaadjes H i j fchenkt U
neêr;
een' nieuwen luister,
Geevt U geur en leeven w e è r ! -Ook zoo zal de zuivre Godsdienst, Zielen laaven die zij mint, D i e een vonk van hemel w e l l u s t , Aan geen nietige aarde bind ! R o o s j e ! mogt mijn's levens avond Daagen, als uw wording daagt; D i e het merk der heilige o n f c h u l d , O p de ontlooken knopjes draagt! M o g t mijn hart , aanminnig Roosje ! D e n k e n , als 't uw fteeltje ziet: A l l e s teelt, in 't oudermaanfche, Doornen - rampen - en verdriet» Laat mijn hart, bij dit aanfehouweu , Denkeu : na het rustend graf, Neemt de liefde hand des Scheppers, Aan uen flaaf zijn kluister af! He-
< 39 ) H e m e l ! laat mijn avond dagen , M e t de toozen in den m o n d , E n , verwisfel mijne doornen, V o o r een zaalge rnorgeulTond! Roosje'! dan - in hooger luister, W o r d e ik aan uw fchoon gelijk, Daar i k , aan den tliroon der eeuwen, Schuldloos - zonder fmctteu prijk!
}. E . D , W . Junior
C4
DJE
< 40 )
D E
D O N D E R .
I'Toe trenrig-zwijgetjd is de Schepping! D e zon verbergt haar l i c h t ! Geen wind. beweegt den top der boomen, Geen fpichtig grasje beeft! Natuur l e g t , hijgend naar den regen, D o o r 't zbmervuur verzengd; Het vee l o e i t , in de drooge velden Elkander , angjHg, toe! H e t ooft hangt kwijnend, half verwelkend, Aan *t buigend takje n é é r ! Geen voedend vocht is meer in de aarde, N o g dringt ten wortel in ! D e R o o s , die Koningin der bloemen, W e r p t dorre blaadjes heón! Haar Ween en teêr ontluikend knopje, W o r d t door geen dauw gedrenkt! . Het
c 40 Het geurig - fchoone rijk der bloemen, Staat treurend - fmachtend d o f ; E n dreigt, wel draa, daar heên te
fterven»
A l s de aard geen vocht ontvangt 1
Ook 't rijpend graan buigt van zijn halmen,. Op *t fplijtend aardrijk n e ê r ! De landman Haart, met droeve blikken, De drooge gronden aan!
t! Dat de G o d h e i d , op de Schepping, N u gunflig neder zag! H o e blij zoude alles, dan herleven! H o e dankbaar 't menschdom z i j n !
Zacht, welk een licht? • 'k Zie blikzemftraalert Aan 't zwarte luchtgewelf! Daar rolt de donder, romlend, klatrend E n bonst den blikzem na,
cs
D e
C 45 ) •De Schepping beeft! Natuur! gij f i d d e r t ! . , . De mensch zwijgt, vreezend,
ftil!
H i j hoopt dat G o d , door vruchtbre droppen, H e t aardrijk drenken zal.
Ja-, eeuwig Vader! 'k ftaar, bewondrend, U w wijze grootheid aan! U w blik doet blikzem fchichten w o r d e n , G i j wenkt - de donder r o k l -
Daar opent d'Eeuwige de w o l k e n ; E n regen daalt op 'c veld ! H o e drinkt n u , 't hijgend fmachtend aardrijk, H e t dalend voedzcl (al
N u zal al 't veldgewas ontluiken, M e t blijden • fchoonen glans! N u fpreid het geurig rijk der bloemen, Verkwikking om zich heen!
Dk
( 43 ) Dit alles, in zijn vollen luister, Geniet, gevoelt den mensch! Zou hij, als de edelfte aller fchepzlen, ó , God! ondankbaar zijn?
•t Juicht alles nu, met blijde klanken^ Den Schepper, dankbaar, toe. Een onbegrensde Schepzlen - liefde, Waakt, mensch! voor uw behoud!
Juich dan, kniel heel aanbidding, neder, Verhef uw blijden dank, Voor U deed God natuur herleven, Op zijucn euklen wenkj
C. A. N .
BE-
C B
E
S P I
Ê
44 )
O E
Bij een' vruchtbaar en regen, duurige
droogte,
L
I
N
GT,
nd eer.e lang'
in hei jaar 17S9,
"vVieus hart juicht niet vol dankbaarheid, ö Weldoende Oppermajesteit! E i j 't zien van deezen vri;:l.tbren regen! E l k droppeltje, op ' t verdorde k r u i d , R o e p t , galmend, Scheppers goedheid uit, V o o r zulk een onverdieudea zeegeut
H e t dorftige aardrijk fpleet van een H e t zuchtend vee liep zwoegend heen , E n aasde in onbegraasdc velden , 't V o o r u i t z i c h t , dat zóó vleiend was, O p oogst ge waste n - kruid en g;~s, Zag men ü e c h t i enkel weè voorfpelden.
Des
C 45 ) Des Lindmans h o o p , zoo wel gegrond, Zag u i t , op eiken morgenftond, Bij 't reizen van den vroegen morgen , O f reeds een vruchtbaarmakend nat, Zijn noestig werk bevochtigd hadt, Dat hem bevrijden zou van zorgen!
De lucht verzwaart; hij h o o p t , niet grond. Bij elke warme avondftond , Dat God het aardrijk zal belproêïéo ! De donder loeit 1 - de blikzem dreigt, Van verre! *t fchijnt den hemel heigt. E n regenwolken zaamea v l o e i e n !
Vergeevs! - flraks doet de zilvren maan, W e e r al zijn hoop in rook vergaan, E n door één heldre wolk verdwijnen; Het ltarrenheïr b l i n k t , wijd en z i j d , H e t tintelt aan het ïuchttapijt, E u komt in vollen luister fchijnen !
No
( 4<5 ) N u leunt h i j , zuchtende, op zijn fnaü, E n o o g t , bedrukt, de wolkeu na, D i e hem 't begeerde heil beloofden; Dan , ach! zij fcheitlen zich van een 1 Een zachte oostwind drijft hen h e é u , D i e tevens hem zijn hoop ontroofde J
H i j Haat zijn oog op *t veldgewas-, Op kooren - kruid - op rijzig v l a s , Verfchroeid , verdord en neêrgeboogen ! H i j roepe, in fpraakloos zugten, u i t : ó Schepper van *t heelal! ontfluit, Ontboei uw regen, op het droogen.
Dan lag de nijvre Landman w e ê i , J
Z i c h afgewerkt ter ruste neer, 'Gausch hoopeloos en neêrgeflaagcn.' D o c h , w i j l de zuster van den d o o d , Hem koestert, in haar zachten i c h o o t . Doet G o d voor hem den regen daagen.
6 Hen-
C
47)
6 Heugelijke omwenteling! H o e groot is zijn verwondering j ' H i j wordt van blijdfchap opgetoogen! Toen hij de ftulpdeur open doet,. Ontvangt zijn oog dees morgengroet, i Ziet alles Scheppers l o f verhoogenj
Geen blikzemfttaal - geen noordftorm l o e i t , Geen donderend geratel boeit Zijn hart, noch doet hem angftig beeven; ó Neen ! de Vormer der natuur D o e t , in dit rijkgezegend u u r , 5
t Gelaat des aardrijks blij herleeveu! -
De malfche dropplen daalen zacht Op »t aardrijk, dat hun invloed wacht, 2 i c h opent om die blij te ontvangen j Het vlas . het kooren •• beureu 't hoofd Blijmoedig opwaards; dit belooft (Den Landman, om zijn vrucht te erlangen;
Een
C 48 ) Een dankbre traan ontvalt zijn oog. Terwijl zijn geest des hemels boog Aaufchouwt, in wiens verheven zaaien, De Schepper 't vruchtbaarmakend nat, Zoo lang een tijd bellooten had, En nu zoo gunstrijk neer deed daalen.'
Zijn ziel, die waarlijk dankbaar i s , Barst uit, in deeze erkentenis : „
Ik zal, 6 God! uw naam verhoogenl Gij hebt ons, een geruhnen tijd, Gedrukt; maar thans met heil verblijd,
Cij giet uw flroomen op het droogen!
S Vader van *t gejchapen
!
Uw droogten dreigden ons met de val; Het flnagtend aardrijk maakte U moede; 't Gefchaapen he'ir viel U te voet Als Vader, die bet fchept en voed j Op dat gij zijnen val verhoedde!
A
C 49 ) Gij boorde, Almachtig Opperheer ! Het lachend groen verbreidt uwe eer; Het buplend vee loopt tierig weiden, 't Gevedert koor vervangt mijn zang! t! Dat ik, heel mijn leven lang, Mijn dank.bre ziel mogt tbroon waards leiden I
Ct
a
C: S.
Wed. Vi W;
C 50 >
A A N
G O D .
endeAlzeeg'naar! die, met onvermoeide zorgen,. Geftaag u w zeegen f'preid op 'tlaagefchepzlen dal! 5
CJedoog dat ik mijn hart, in deezen vroegen morgen, T o t U , almachtig G o d ! eerbiedig buigen zal! - -
H i j die natuur - uw werk! als Christen kan befchouwen , D i e de edler orden z i e t , die gij den
ftervlinggeefty
W o r d , in zijn z i e l , verrukt, door eerbied en vertrouwen, E u roept, erkentlijk, uit: w IJ N G R O O T E N SCHEPJ
EER
L E E F T !
U w baud, eensvaders hand,doe ons ftaag dankbaar weczeni
H i j , wie de deugd waardeert, wiens hart voor d e e n » < deugd v l i e d , Behoeft, u w ' o n g e n a è , mijn vader! niet te vreezen; Door Ü is 't dat de mensch op aard geluk geniet! Wen
C 50 W e n rampfpoed ons ontftelt in ' t wisfelvalJig l e v e n , . Aïs
zich een donkre wolk om onze hoofden i p r e i d !
Laat dan de vriend der deugd zich aan uw' throon begceven; Waar hij verlichting vind door uwe almogenheid- -
Ik, d i e , ('choon nog een kind , uw grootheidkan bemeik e n , (a) *k Eerbiedig U , mijn God I die zoo veel groot? ebbe fiiert; Ik ftaar, ootmoedig, op mijn' Scheppers wonderwerken} Dewijl ik mede één Hofje i n al'tgelchaapnewierd!
(a) De maak ft er van dit dichiftukje is een jonge jufarenzv ban nog geen 13 jaaren ; men vertrouwtdat
ieder Kunst'
vriend belang zal neemen , om zoo veel fcheppend genie, in zulk een tedren ouderdom, aantcmnedigen; en daarom heeft men ,
met zeer veel genoegen, dit difktflultje eene plaats
D a
naast
( 52 ) D e r eeuwen morgenzon z a l , fpoedig, luistrijk praaien 1 Thans daalt de zon des daags op 't draagend aardrijk rjeêr! M e t de aankomst van den dag, zien wij Gods zegen daalen; E « d'avoud brengt den menseh geluk en goedheid weêri
C.
D. E.
B.
naast die van ttndere, hier voorkoomendc j dichteresfin gegteven.
Wij raaden onze jonge Knnstgenoote om zich meer
tn weer te oefenen, in eene Kunst, waartoe de natuur huar fihynt gejchikt te hebben.
DE
C 53 )
D
E
S A M E N H A N G
D E R
W A E R E L D.
L a a t oude en nieuwe Wijsgeeren, Op het hevigst disputeeren, Of van deeltjes , groot dan kleen, z Waereldiielzel hangt aan een.
3
Laat een L E I B N I T Z zich vermoeien, Met Atomi uit te broeien, E n dat N E W T O N
Monades
Schakelt tot eeu Series-; Ik voor mij, ben van gedagten , Dat de meeste aantrekking*-krachten , Van dien fchakel is gefield, In Metaal; ik meen het G E L D ! Want bet geld doet oorlog brouwen Steeden flegten en weer bouwen D 3
En
C
54 )
E n een lang gewen schre wet. Brengt, foratijds, het geld ook meé\ ' t Geld doet ook den Krijgsman
ftrijdcn,
«
Dat hij anders zou vermijden. 't Maakt een botmuil Advocaat, E n brengt Ezels in den Raad. 't Doet den Doctor vifiteerén d'Apothecar ook klisteeren, E e n Ziekentrooster voer het b e d , Doet voor geld zijn doods gebed. Geen Bidder zou bekend gaan maaken, 't L i j k niet onder de aard geraakeu, D o o r des Doodegravers hand. L a g hem 't geld niet in *t verfland. „ 't G e l d maakt mooije meisjes Hoeren , E u ook Edellnij van B o e r e n , ' 1
Helpt meenig meisjen aan de M a n , Dat geen vreijer vinden kan. E n door gebrek o f hooge jaaren, Anders nimmermeer zou paaren, Maar tta geboggelt oud en k r o m , D o o r I M M geld is w t l l e k o m i Men
C 55 ) M e n boorde ook geen Leeraars preeken, Was 't niet voor 't geld der Leeken E n niet eenen Ambagtsman, Toonde wat hij maaken k a n , >z Geld doet ook den Landman p l o e g e n , E n den Koopman dravend zwoegen, l i e t brengt een Schip door holle zee, Van de een tot de andre reé. Geen Koordendanfer zoude danfen, Had hij zonder dat te fchranfen, Geen H o n d noch Aap fprong op de ftraat, W i s t baas Hechts voor honger raad, D e grootfte van de Konftenaaren, Zoude vlijt en arbeid fpaaren , Iets nieuws te brengen aan den dag, Zoo hij daar voor geen geld en zag. E n om niet meer op te haelen, *c Is ellendig rond te dwaalen, Met een beurs heel ongefteld, O f niet wel voorzien van geld. O o k moet ïk U wel betuigen, Dat het boeltje viel in duigen, D 4
Var?
(5<S) Van ons- lieve Vaderland, Hieldt het geld het niet in ftandJ Dus is hier het hard M e t a a l ,
H E T
deai
G E L D
Series ,
Yan
L E I B N I T Z
Aiomi,en N i TT T
O S
S
F.
Monade*
E.
DE
C 57 ) D E V O O R
R O O S D I R C E .
Schoon Roosjen ! dat, thans,opnwfteeltjen praalt} Bij welker glans geen bloem i n luister haalt! H o e teêr - hoe veel zijn uw aantreklijkheên! Uw
gloeijend rood blinkt over alles h e ê n ! -
Uw
geur, die zich z o liefelijk verfpreid,
L o k t me aan o m , tot een merk der tederheid, tanmiunig R o o s j e n ! U van uw fteel te pluKken; •p dat mijn D I R C E , U voor haar borst moog' drukken f
Ze is fchoon als gij! - reeds i n haar tedre j e u g d , Ontvonkte i n haar een zachte trek tot deugd! D c blos, die foms op haare kaakjes gloeit, Is als uw g l o o r , lief R o o s j e n ! nu gij bloeit! En, Leer
als uw glans uw teder blad verlaat, DIRCE
't l o t dat haar te wachten ftaat! -
ens zal haar fchoon verwelken , als uw bladen, n,'t vraatig graf zich aan haar lijk verzaden!
DS
Of
C 58 ) O f wijkt de d o o d , als bij mijn D I R C E ziet? D a n , neen. - H i j kent de deugd o f f c h o o n h e i d n ï c t . Zijn fcepter daalt en wij - wij zijn niet meer: Gelijk een b l o e m , zo vallen wij ter neer; Z e l f 't wormpje, trots met onzen voet g e t r e è n , T i e r t , in het graf, door de ijdle fiofklomp h e è n , Vernederend beeld Tan onze
fterflijkheid!
U w fchoon, mijn D I K . C E ! is voor den worm bereid !
Eeas zal die leest, die zuivre wellust k w e e k t ' , Eens zal dat o o g , dat kwijnend minnend fpreekt, Eens word mijn D I R C E , die al mijn heil volmaakt, G e l i j k dit R o o s j e , een prooij der aard gemaakt'! D a n , 'k fidder! G o d ! zoude ik haar fterfuur zien? N e e n ! dat m e u w w e n k , v ó ó r h a a r , i n ' t g r a f d o e v l i ê n , E n , als ik eens het levenslicht zal derven, Laat me i n den arm van mijne D I R C E Iterven!
G a , roosje, voor ner maagden fchoon bereid! L e e r mijne dierbre ook haar verganklijkheid, Zij
C
59 )
Zij beev* niet, wen z e , üi ü , haar broosheid z i e t , Maar werpe een blik o p ' t fchittrend eeuw verfchiet.' Zij zie den fchijn van 't vlug voorbijgaand leven, Op ieder blad van U , ö bloem ! gefchreeven! Zo moet uw gloor - uw tederen blijden fchijn , De deugd ten n u t , en 't fchoon ten fieraad zijnj
C.
A.
N. Do
C öo )
E V A «IJ H E T LIJK V A M
A B E L .
Wdk
a k e l l
-
g
g e g i i
,
w a [
2 i e t
m f
.
n
o o g
^
fl
G o d j
M i j n Silla legt, bezwijmt, angst doet mijn» adem bevenf D i t k o u d , dit zielloos l i j k , is dan het overfchot, Van j e u g d i g e ^ ; , ;
: o r t s
den wellust van CHM leven >
Is dit mijn' Abel, thans voor eeuwig mij ontrukt, A c h • had gij mij omhelst in 's levens jongde flippen Nooit,wreede Kaïn.' was uw moord naar wensch gelukt • Natuur en lievde zweevdc op Abels tedre lippen! V o l vreugd verliet hij nog deez' ugtend onze tent. H i j leide >t bfferlam, omkranst met lentebloemen, J a ^ h e e f t , reeds v r o e ^ o d s lievde en magterkendj Reeds hoorde ik zijne jeugd des Scheppers wijsheid roemen. Zijn lieve Kindsheid beeft mijn zielsverdriet verzagt, Zoo vaak ik treurig dagt, aan Edens zalig lommer •
S
d
,
e
^
h
u
^
l
e
n
d
P a a p j e , diep getroffen, doormijn Zijn
C
61 )
Kjn ftreelen fchonk mij.troost, verbande zorgenkontmer. 1
M i j n ' Abel was de vreugd, de lievling van 't g e z i n ,
ï o o i t heeft een norfebe blik zijn minzaam oog verwildert, I Zijn boezem klopte voor de tedenle oudermin, !t'Genoegen hadt een b l o s , op t gul gelaat, gefchildert! M i j n Jbefs U i l geluk heeft Kaïn's ziel vervoerd; k Zag l a n g , in 'c dreigend o o g , de wraak en wanhoop ichittren, ; Zijne ontevredenheid heeft 't moederhart ontroerd, >, Kainl moest uw nijd, uw haat mijn heil verbittren I K o m zie uw' Broeder thans door uwe hand o n t z i e l d , [k zogt vergeevsch zijn bloed in Silla's arm teftelpen, Ik zie mijn weerhelft, bij zijn t e l g , i n 't
ftofgeknielt,
è, Eeuwige levens V o r s t ! laatonsnwe Almacht helpen! Dan i k , ben de oorzaak dat mijn lievling fterven moet; Ik heb, door waan m i s l e i d , Gods lievde en trouw vertreden , 'k Heb voor mijn nakroost zelv den wreeden dood gevoed , ilk heb d'ouftervlijkheid geweerd , uit 't bloeiend Eden, Hoe word dit vrolijk oord, korts Edens fchaduw b e e l d , Ver-
(
)
Vervult met batige fmart, en naare boezem klagteft! Geen hnplend Lam worde meer, door Abel?* hand, geftreeld
,
Zijn veldzang zal niet meer ons grievend leed verzagten !. H i e r treurt natuur met ons om mijn gelievdenZoon; ' k Z i e gtnts bet lustprieel bij 't krouklend beekje kwijnen. Hoe vaak weergalmde diftt mijn's
Abels
dankbre toon ,
k Z i e overal den dood door 't icb:cmretul loof ver»
3
fchijnen! Ik mogt, deez ugtend n o g , van bange Zorgen vrij, Win'Abel!
aan uw hand op gintfeheu heuvel klimmen ,
W i j zongen van Gods gunst; vaal; zag ik aan uw z i j ' , Ook daar de zilvren maan door blauwe wolken glimmen! M i j n K i n d ! 'k zal op de plaats, daar wraak uw bloed vergoot, Van groene zooden zelv een rijzend Altaar bouwen, W i j offren G o d ten z o e n , hier trof ons eens den dood •'k V o e l , *k zal in de eeuwigheid mijn' Abel wéér aanfehou-
wcu 1
.>x «ootÏMt 8 ïm sfcov
\
;
A. # m m
v.
O.
D.
A A N
C
A A N
«3 )
N. N.
Kan ik deeze bloemtuil weigren, D o o r uw hand voor mij geplukt? 'k W o r d , door 't fchoon der zagte kleuren» D o o r den frisfchen geur verrukt! Vrolijk lacht de blanke lelie , Naast de pas ontloken R o o s , Bloempjes! die i k , in mijn kindsheid, Vaak tot Ingte kransjes koos! Bloempjes! gulle vriendfchap hegt IJ', Zoo bevallig thans aan é é n , Vrolijk ademt ge op mijn boezem, Lente - geurtjes om mij héén. Frisfche jeugd lacht op Uw blaadjes, Vreugd lonkt me uit uw kelkjes aan;D a n , haast, lieve ontlooken bloempjes! Is uw pracht, uw fchoon vergaan,
Wei
< ö4 ) Wen mijn oog na weinige uuren, Tedre bloempjes! op uw ftaart, Sloept gij kwijnend : »k fchets verwelkend, t Vlugcig leven op deeze aard! s
A . v. O.
OVER.
< «5 ) © V E R D E N K I N G E N
E B S E f c T R O B W ï ) BIJ
Z I E K
E*
H«T
S T E R F B E D D I
V A »
H A A R .
E C H T G E N O O T .
'Ach 't is dan tè vergeefs, 6 wellust mijner dagen ! Beminde zielevriend! dat ik een heete vloed Van bittre traanen Mort, en dat mijn biddend klagen In dit beperkt vertrek de lucht weêrgalraen doet! Vergeefs vest ik op U,helaas! mijn fchreïende ooge», Terwijl mijn bange ziel haar kerker als ontvlugt, )En, voor den hogen throou der almacht, neêrgeboge», Yoor uw beboudeuis, aanhoudend, fraeekt en zucht! 1
( ö<5 )
Konde ik door rnijn geween, uw levensdagen rekken , , 6 Dierbaar Echtgenoot! konde ik door mijn geklag
D e n G o d des levens, Hechts tot medelij verwekken,,
Dan zag ik nogmijn wenschbekroond opdeezen dag; : D a n achldeGodheid fchijnt mijn fmeekftem niet te hooren, Z i j geeft op mijn gefchreï, op mijne fmert geen acht, N o c h op mijn zugten , die door lucht en wolken booren,. 'k Heb dan vergeefs belaas, op haare gunst gewagt. A l s mij uw hulp verlaat, ö G o d ! de ilag zal treffen, Ontferm U a o g , k a u ' t z i j n , om dit onfchuldigkroostj D a t , nog zijn ongeluk niet kunnende b d e f l e n , Bij U nietroept om h u l p , bij U niet (meektom troost! K o m t , lieve kindren ikomt treed toe ,komt allen nader! Buigt uwe knietjens neer, (trekt uwe handjes uit, T o t uwen Schepper, bid om 't leven van uw vader!' Eer dat de d o o d , voor U , zijne oogen eeuwig fluit! Dan wordt de Godheid, ligt nog met ons leed bewogen
r
Haar romlcnd ingewand vertederd d o o r u w k l a g t ; Dan,,mogelijk, zal haar hand nog onze traanen droogen,, E n wordt ons hartenleed , d o o r haare gunst verzagt. M a a r , neen! ach! 't is vergeefs! hét raadsbeiluit moei
buren, Ter*
C«7 ) T e r w i j l mijn mond zijn reeds beflorven lippen kust», T e r w i j l mijn oog blijft op zijn ftervende oogen ftaaren , W o r d t , in mijn tranen vloed,zijn levenslamp geblust! DHij derft, ó G o d ! bij fterft • wie zal mijn leed verzagten ? W i e n s fmert, 6 H e m e l ! is gelijk aan mijne fmert ? iKan i k , na dezen dag,mijn leven dierbaar achten, I\u mij mijn levenslust in hem ontnomen w e i d t ! Gij
fterft,
mijne andre z i e l ! ach! mogt ik met a fterven!
D e dood die u verlost van kommer, finert en p i j n , Doet mij in uw gemis, al mijn genoegen derven, Waartoe zal *t leven m i j , dan langer dienftig z i j n ! : G i j fterft, mijn l i e f ! gij fterft! in 't bloeien uwer jaaren ! In 't ftre!end.-t voorgevoel van t vleïendfte g e l u k , ?
In een voorfpoedig l o t ! dat bij dit wreed ontpaaren, Verwisfeit in een nacht van zwarten ramp eudrukj. ï ö ! W e l k .vooruitgezickt van kommervolle dagen, Voorfpeh mij uwe d o o d , in dit noodlottig uur! [ Daaraan mijn zorg alleen, dit Kroost wordt opgedragen , Ontbloot van uwe hulp en vaderlijk beftunr! 1 D i t Kroost!.dit hulploos Zaat! - dees vaderlooze weezen! ó G o d ! miju kracht bezwijkt, als ik uw hulp ontbeer! ] M i j n kindren , ach! wie zal ? wie z a l die wojid^cuejizen ? E 2
Ik
C Ik
58)
r o e p U f n i k k c n d t o e : gij hebt getn f'aJer meer t
C e e n V a d e r ? n e e n ! H i j is UW t e d r e l i e f d e o n t t o g e n , ' Z i j n k i n d e r l i e f d e en p l i c h t is v o o r U afgedaan , H i j z a l u w l e e d n i e t z i e n , u w traantjes n i e t m e e r d r o o g e n , Z i j n V a d e r l i j k e z o r g b i e d t U g e e n t r o o s t m e e r aan. G e e n V a d e r ! a c h d i t w o o r d m o e t i!< ' t n o g c e u s h e r h a a l e n i
D o o r g r i e f t m i j n m o e d e r j i a r t e n f c h e u r t h e t a l s v a n een ! ! O u n o o z e l ! l c h u l d l o o s k r o o s t ! waar z u l t gij h e e n e n dwaaJen, G i j r o e p t u w v a d e r n o g ! d a n , a c h ! gij h e b t ' e i g e e n ! ^ O n k u n d i g van h e t l o t h i e r d o o r U
wedervaren,
L o o p t g i j o n w e e t e n d dat b l i j m o e d i g te g e m o e t , G e e u traan o n t r o l t u w o o g o m ' t geen u w m o e s t b e z w a a r e n , D a a r g i j n o g met de m e l k d e r o n f c h u l d w o r d t g e v o e d . G e e n wroeging kwelt uw hart, o f fchuldeloos geweeten, W a a r o m u w batige b o r s t b e n a u w d e z u c h t j e s u i t , U w j e u g d i g hart w o r d t n i e t d o o r f m e r t van é é n g e r e e t e n , A l s ' t f c h o m l e n d w i e g j e traag u w j e u g d i g e o o g j e s W a a r z o u de k e n n i s van d i t o n h e i l o o k toe Dat Het
d o o r dit mogt
wreed
gemis, U
fluit.
ftrekken,
z e k e r treffen z a l !
een ijders hart t o t m e d e l i j d ' v e r w e k k e n ,
M a a r 't geeft g e e n waare t r o o s t i u b i t t e r
ongeval,
Uw
(<*) b w hart gevoelt nog niet a l ' t geen gij hebt v e r l o e r e n » I
U w moeder blijft alléén gedompeld in den rouw!
k c h , ongelukkige! wat lot is mij befchooren • I
6 Smerteüjk verlies! ó vroeg ontfnoerden trouw!
k Dierbaar Echtgenoot, nu doof voor mijne klagten, I
W a t baart uw droeve dood mij eindloos zielverdriet!
lUw denkbeeld,waardfte vriend! zal in mijn ziel vernachten, I
T o t dat mijn fchreïend oog bet laatfte daglicht z i e t !
|ACII !dat mijn levensdraad met U wierdt afgeweven! f Dan zoude ik bij U zijn ! dan neen ! >t is nog geen tijd , lik w i l nog eerst uw beeld doen in uw Kroost herleveu! ü o o r mijne trouwe zorg en onvermoeide vlijt G ;an zij uw voetfpoor n f , het zal mij welgebakken j »k Zal dan den Vader weêroinhelzen in zijn K r o o s t , Dan zie ik hen het fpoor van uwe deugden drukken, Dan ftrekUen zij nog eens haar moeder tot een troost! M e n fcheurt mij van U a f , ö G o d ! behoed mijn leven , Voor dees onfchuldigen , w i l haar hun Vader wéér , 1B uwe trouwe hulp en zorgen weder geven! Vaar wel, vaar eeuwig w e l ! geliefde ! ik kan niet meer! 'Vergeef, ó groote G o d ! mijn oubcdagtzaam klagen! De wanhoop overheerst^de fmert die mij beroert, E 3
Leert
C 70 ) L e e r mij me ootmoedig naar uw wijzen wil gedragen; O p dat mijn ziel niet weêr te drift igwerd vervoert 1 Laat daar toe uwe gunst en invloed mij beftralen, Zoo onderwerp ik mij geduldig aan uw w i l , 3\Iiju geest,daar door geflerkt,kan reeds weer adem halen, U w w i l is mij een w e t ; dies zwijg i k G o d e f t i l !
C . C . S. tPtdi V . W . P.
A A N
Tl. V.
C
A A N
71 )
M Y N
G R A F .
D a t thans de koude hand des doods mijn fnakren ftcra' Daar ik ze t o k k e l , in het vaal Cipresferi lommer Dat vrij het nadrend uur mijn bloed in de adren flrem , M i j n rustkoets lacht mij aan, vlugt fmarten , angst en k o m . roer! D e wolken drijven weg , mijn oog ziet de eeuwigheid. Zij daagt van agter't graf , dat ginds mijn ftof verbeid! Graf! fombre plaats, zoo vaak al fidderend gefchunwt! ' k W a g t aan uw' rand den d o o d , gij doet mijn hart t.iet feb rikken, M i j n laatfte zangtoon, die aan 'c hijgend (hikken huuwt, Vloeit op de jongfte golf der fmoorende osgenbiikken , T e r w i j l op 'f bleek gelaat de laatde tl aan bevriest, E u 't levensllroompje zig,in 't vreedzaam graf,verliest! ï
A
Graf!
< 70 G r a f ! eertrofeên des tijds.' wieg der onfterflijkbeid 2 Het raoegefolterd hart blij ve U zijn fchuilplaats noemen , ó , Rustkoets! weenend door een Seraphijn gefpreid, V a n ü d e n s kwijnend loof en dorre lentebloemen. J a , Seraphs weenden, toen on* de onfchuld was O H » . vlucht, D e ontroerde fchepping Haakte een bange boezemzuebtj
H e t zwart verderf, alöm door 't wreed gewormte omkranst, Daalt in het fombrefgraf, op vaalen vlenglen, neder, Daar pest uit 't {kapend ftof het leven tegendanst, £ n loert, al moordend , ftaag, op 't aard/che woelperk «ederj Angst en verfchrikkiug waart al fiddrend om elk graf, De vloek der wanhoop rolt den doodfehen heuvel af!
D a n , 't zaalig troosdicht rijst, 't graf is geen kerker meer! D c glans der Godheid mag door'tdoodsgewelfzel bloo-
zeu.
C 7S > God daalde in 't (lof gekleed, Ó, graf, alfluimrendnefc, Toea bloeiden in uw' fchoot,de onverwelkbre roozen! Elk traaDtje aan uwen rand, doorEnglen zelv gefchreid, Gloort alseeu paerel, daar Gods bloem zijn weerglans fpreid 1 Ja, zaalge fchepzlenmin ! gij zweevdeom Goëls graf, I n angst en wanhoop moest,in 's afgronds poel verzinken» De Christen droogt vol vreugd de bange traanen af, I n hoort den weêrgalm reeds der hemeltoonen klinken! Hoe vrolijk daalt die galm! het brekend hart, gevleid Door zaalge hoop, - vervangt het lied der eeuwigheid l Bekoorlijk denkbeeld, dat mijn tedren boezem roert l Ik voel de onlterflijkheid, in *t kwijnend leven gloeien ! Waar ben ik ? word mijn geest in ruimer kring gevoerd? è God! 'k voel mij niet meer aanfterflijkeoorden boeïen* ï s dit de ontbinding? . . . dit ? . . bij 't weemlen van den dood, Begint hier de eeuwigheid? die mijabeftaan vergood?. SS
6 God!
C 74 ) ö G o d ! 'k ben nog op aard,'k zingaan den rand.van't graf, U c t fterrlijk leven kruipt door langzaam kloppende adren , Maar 'k voel , u w menfchenmin neemt haast mijn kluisters af., Ik voel mijn vrijheid reeds in eiken polsflag nadrenl M i j n g r a f ! g i j o p c n t U ! ' l : treed aan
M i j n Heilborg vond de rust in uwen kou den fchoot, Toenfmart,en angst der hel,zijn boezem had doen gloeien, T o e n hij den prikdcl n i k t e , uic uwe ha^id , ó d o o d ! T o e n hij des levens boom in'tfomber graf deedt bloeien! Sints ftillerustkoetj ü l a a p t d c lang vermoeide dengd In uwe duisternis, bewaakt door Er.glen vreugdi
6 J a , gewen sebt vèrblij'v! hoe h ijgt mijn kwijnend hart, - O m , in den arm des doods, verkwikking te genieten. ' t Slaat haast den jongfbn t i k , k o m , folterende fmait! Doe
't vluchtig l e v e n , ras, weer naar zijn oorfprong vlie« ten J 't Smoort
: Smoort in een oceaan der peillooze eeuwigheid , 'ijd! fchroeï uw wieken v r i j , d a a r ' t e i n d l o o s l i c b t z i j fpreid!
)e doodflaap fterkt mijn kracht! »k ontwaak,
en de
Englen lach i ftooreioos geluk, zweeft op verrukte lippen, ïu fplijt mijn graf,mijn G o d ! dit is de jongfte dag , !, afgemecten door de ras ontvluchte Hippen, W 's waerelds morgen rijst, de fchepping volgt d e » toon )er Godheid. 'k fnel uit 't graf voor de eeuwge glorie throon. S G o d ! ben ik dat H o f , gevormd door U u i t « t e l »lk goddelijk gevoel droomt door mijn aanzijn henen J 'kBemiu dat weezen, d a t ' t onmeetbaar A l gebied, hans is het wentlend rond voor mijn gezicht verdwenen J De Cherub, die 't gelaat voor 'tgodlijk vuur bedekt, E e r t mij, om's Goëls w i l , daar'talles blijdfehap wekt»
C 74 ) ö G o d ! 'k ben uog op aai'd,'k zing aan den rand van't g "Het iteröijk leven kruipt door langzaam kloppende adrt Maar 'k v o e l , uw meufchenmin neemt haast mijn kb ters af, Ik voel mijn vrijheid reeds in eiken polsflag nadren! M i j n graf! gij opent U ! 'k treed aan de kille hand Des d o o d s , in uwe fchaauw, naar't juichend vaderla
M i j n Heilborg vond de rust in uwen kouden fchoot Toenfmart,en angst der hel,zijn boezem had doen gloe T o e n hij den prikdel rukte, uit uwe hand, ö dooc T o e n hij des levens boom iu'tfomber graf deedt bloe' Sints ftille rustkoets ! flaapt de lang vermoeide deug. In uwe duisternis, bewaakt door Englen vreugd
ö Ja ,gewenscht verblijv J hoe hijgt mijn kwijnendhi O m , in den arm des doods, verkwikking te genieten. *t Slaat haast den jongften t i k , k o m , folterende fmart D o e 't vluchtig leven, ras, weêr naar zijn oorfprongvli ten » s
t Smc
C 75 ) »t Smoort in een oceaan der peillooze eeuwigheid , T i j d ! fchroeï uw wieken v r i j , daar 't eindloos licht z i j ipreidl De doodflaap fterkt mijn kracht! »k ontwaak,
en de
Englen lach Van dooreloos geluk, zweeft op verrukte lippen. N u fplijt mijn graf,mijn G o d ! dit is de jongde dag , N i e t afgemecten door de ras ontvluchte d i p p e n , N e e n ! 's waerelds morgen rijst, defchepping volgt den toon D e r Godheid, ' k f n e l
uit'tgrafvoordeeeuwgeglorie
throon. 6 G o d ! ben ik dat d o f , gevormd door U u i t «tel W e l k goddelijk gevoel droomt door mijn aanzijnheneni 'k Bemin dat weezen, d a t ' t onmeetbaar A l gebied. Thans is het wentlend rond voor mijn gezicht verdwenen1 De Cherub, die 't gelaat voor 'tgodlijk vuur bedekt, Eert mij, om's Goëls w i l , daar 't alles blijdfchap wekt f Ja
( 76 ) Ji vlammende E n g l e n ! 'k mag, door Jezus bloedbe dauwd, V o o r 't gouden dankaltaar , de zaalge fnaaren drukken! U w fchitcrende oogen, door uw vleuglen thans befchouwd, 2 i e n haast in'tgodsgcheim, ciat de aardlingkan verrukken, D e Hoffelijke aardliug, die, op 'sHeilandsliefde, p l e i t , Outdekt het groots ontwerpjgevormdiu de eeuwigheid!
M i j n Goël.' welk een wolk verduistert nog mijn oog ? Ü o c ! is 't nog nacht? heeft de aard mijnboeïen niet zien (laken ? Verbeelding zweevde Hechts,al juichend,naar om hoog, Dan , 'k zie den zagten glans der eeuwige vreugde blaken ! D e troostelijke hoop lacht mij i n ' t donker aan, Gelijk ia *t zwart des nachts het kwijnend licht der maan J P.
M.
CLOX
<77 )
C L O E
Mijn
B y
V R I J H A R T ,
t e d r e l i e r , n a t u u r en vriendfctaap t o e g e h e i l i g J ,
W o r d t door de deugd gefnaart, v o o r U , ó zaalge m i n ! V o o r U I die door de fcbaaiiw van ' s l e v ' e n s b o o m b e v e i l i g d R e e d s h u u w d e aan ' s w a e r e l d s j e u g d , ó ! P a r a d i j s g o d i n !
C i j , d i e o m H r o o z e n b e d des ilaapende a a r d l i n g s d a n f t e , Toen
fcheppende
Almacht hem een
ttowjite
ungei
fchonk. I D i e de e e u w i g e W i j s h e i d m e t ' t b e v a l l i g s t f c h o o n o m kranfte, Daat 'thart ontvlamde door een goddelijken v o n k !
C i j d e e d u a t u u r h e t eerst d e n t o o n d e r b l i j d f c b a p z i n g e n i T o e n A d a m i n den arm der k o m m e r l o o z e
rust,
Z i c h d o o r e e n B r u i l o f t s f t o e t van S e r a p h s z a g o m r i n g e n , D a a r de eer d e r S c b t p p i u g h e » , a a a m i n n i g , w a k k e r kas% Mijn
( 78 ) M i j n Cloê! voelt ge uw ziel door Engl'enwellust gloeien! Zoo vaak ge 'mVrjhart's l arm , t verganklijkftof veragt}. Ziet ge Edensrozen, gul om uwen boezem bloeien, Daar de onfchuld alhetleed der iterilijkheid verzagt!
M i j n Cloé! voelt ge uwlotaan datdcrSeraph'shuuweu? Der Seraph's, die, ontvonkt door *t zuiverst liefdevuur, Gevoellooze eigenbaat,
en trouchheids dwang blijft)
fchuuwen , Daar min de fchaduuw volgt der Godlijke natuur! -
M i j n Cloé.'ja,
mijn Jot kon me aan mij zelv ontvoeren,
'k Verlu.scme in ' t h e i i i g vur.rdat in uw boezem brand; Verrukking , deedt mij zagt de vrij e fuaaren roeren , 6 , M i n ! dit offer biedt eeu tedre maagden baud.'
Aandoenelijk gevoel .'mijn CloPs zuivren boezem, H i j g t , drar een heldre traan in fprekende oogen blinkt; •Bekoorlijke onfchuld ftrooitnog Edens leutebloezem, Daar z i j , , vertedert, ui haar FrijJjart's armeu z i n k t ; Ja,
C
79 )
hi^rijbart t 't reinst geluk kan dankbre bli jdfcbap wekke% f
Daar gij den lievling van uw bloeiend leven ftreelt •
P k L e e s ftille zaligheid in de ongedwongen trekken, I
Daar vreugde en tederheid in gulle lachjes fpeelt!
Laat dartle wellust vrij., dè deugd al fcbimpend tergen, T e r w i j l zij 't moordend g i f , in gouden kelken, mengt, E n r o o z e n b i e d , waarin zig de adders wreed verbergen, T e r w i j l meuschlievenheid gevoelge traaneu plengt! j 1
Haar dartle hand vlegt vrij verzengde mirthenkransfen ; Terwijl zij 'tgaapend'graf met klatergoud bedekt; !En doet haar offers op den rand des afgronds dansfen , T o t hun de wréedfteval uit bimne zwijmling wekt
!De deugd, die *t heiligdom der liefde biijftbewaaken
a
Leidt de edle ziel op aard,, het iloflijk voorhof i n ; i Van hier ziet ze in 't veri'chiet het gouden outer blaken , In de eeuwigheid gewijd aan de onbevlekte roiul -
Mijn
( 89 ) M i j n Cloê! toen uw hart het eerst voor Vrijhart t i k t e , T o e n voelde gij de waarde eerst van uw groots beftaan Sen geest die nimmer voor vernietiging verfchrikte ; Heft bij den gloed der min het eeuwge feestlied aan l
J a , » t isdeonftervlijkheid, die liefdeblijvtverzeilen, D i e ftraal der Godheid gloort op 't heilig min altaar ! D-e ftervling voelt verrukt zijn' gloênde boezem zwellen E n plaatst zich juichend in der englen burgerfchaar 5
Verdwaalden, diebetfpoor der vleiende ondeugd koozen f B i ê n , w e n d e c i r c e wenkt, hun hand aan reine deugd} $m«rt, wanhoop, a n g s t - « n dood, fchuilt in verwelkte roo zen, D e min bied eenen krans bedaauwd met zaalge vreugd >
Moe groots klopt *t tedre hart, dat eens door liefde o u t gloeide
è yrijbnrt! kweekte a i n niet « t n s uw heldendeugd? Tef<
(8t) T e r w i j l , uit 't fchittrend o o g , een mannelijk traantje vloeide, W e r d 't zuchtendVaderland door uwen moed verheugd!
U w Cloe's zagte hand bood'tforfche helden waapen, i G i j hield het fnikkend meisje aan 't zwoegend hart gekneld, U w zielen voelden zich toen voor elkaar gefchaapen, T e r w i j l eenftemmigkeid Gods heilrijk oogmerkmeld!-
Niets kon iii'theet des ftrijds uw fleren moed verwrikken, * U w dierbre C/oe, door geweld verdrukt te z i e n ! Dit denkbeeld deedt uw geest voor flaaffche ketens fchrikken , ' G o d deedt haar in uw* armoden trotfchen dwang ontvliên! -
Z i j , van U afgefcheurd, bleev op uw' moed vertrouwen ! Gods min blonk door een wolk van vuur eu dampen heên, F
#J
( 82 ) Z i j .hoorde beldenwraak, i n 't dondren der kartouwen, Daar h o o p , bij 't blikzemen van 't bloedigftaal , v e r « fcheeu l
G o d zag uw Cloê, hierin 't ftofbekommerd knielen!
H i j zag haar angst, gij werd door de englenwachtbe.; waard, 3a, reine liefde zag de zaalge ontboeide zielen ,
Daar de overwinning daalde, om 't dankaltaar gefchaard,
Mijn Cloê! hoe verrukt mogt ge in zijn armen fnellen! H o e zwijmde ge aan zijn hart volzaalge tederheid 1 tia mogt een heiige traan in Vrijharts oogen zwellen , Daar Cloê fpraakloos op zijugloènde boezem fchreid!
ö ! Zagte omhelzingen, 6 ! ftille traan der liefde! H o e fpveekt het reinst gevoel in 't hevig kloppend hart!. D e doodlijkc angst,die korts*t l i e f lachend meisje griefde, V l u c h t ; dankbre blijdfckap keut i n lauwrenfchauwgeea
fvnartl Neen!
C 83) een! nooit, gelieven, moet 't ge weld,uwrust doen kwij> nen! Gewen uw aan 't genot van 't heil der eeuwigheid $ lijn Cloe! wordt eerlang, wanneer de tijdgordijnen, We ontrukken aan uw oog, ia 't minnend oord verbeid! P.
M. 9,
Fa
D E
( 34 )
D
A
L
M
A
C
E
H
T
I
G
E
W i f c h o k t , m e t zijne hand,dcScliepping uit haar fpil ? 1 e
W i e decdc,op zijnen wenk,uit isiET,ecn\vaereld worden?; W i e fpreekt, cn alles vliegt, op zijn gedachten w i l ?
W i e fchicp het cicrlijkst plan,vol heerlijkheid en orden?-;
W i e vloekt,cn mensch en dier zijn nngftig fiddrend (lil?W i c k n n zich in het kleed des winds - des donders gorden?W i e fchikt de zielen w e g , voor't eeuwig raadsgelchil? W i e bind de deeltjes (aam, die in het graf verdorden ? -
W i e kent het wijs waaróm van onze onfiervlijkheid ? -
W i e heeft den nicteling een eindloos heil bereid? - • W i e is rechtvaardig-ftreng cn tevena-mededogend? •
W i e is de zachtile Vorst,fchoou vreeslijk-alvermogend?Wie
(»s) W i e is de hoop der deugd, in 's wnereld droefenis ? ,Vic is der armen troost?-Wie kan op de eeuwen zwevenfiVie roept, natuur ten trots,de dooden w e ê r i n 'tleven ? Gij,GOD!
A L M A C H T I G
GOD!
wiens naam
ONTFERMI-R.
is!
J . E . D . W . Junior.
F 3
0
4»
(85) •
*
E E N
B L O E M T T J I L T J * A A K
F M IJ N
I
L
I
S
V R I E N D I H
-
.
' k Schik deez vers bedauwde bloemen, Filh! voor uw lieve borst 6 ! H o e zuiver zijn hun kleurtjes, D o o r geen fmetten nog bemorst! 'k Heb zorgvuldig, ' t tengre deeltje, M e t mijn fchaartje Hechts geraakt; D a n , mij dunkt, ik h o o r , hoe * l
ftruikjen,
Een gevoelig zugtjen Haakt! Ja *k verbeeld m i j , ' k hoor het klagen: A c h ! ge ontrukt mij al mijn vreugd, L i g t bied gij het beeld der o n f c h u l d , Een veragter van de deugd! i Stervt ligt op een fnooden boezem,
f
Die zig met miju telgjes tooit,
't Blo*
C 9
87)
t Blosje kwijnt, eer 't avond koeltjen, Mij met ftollend zilver ftrooit!
Voor den boezem van een meisje, Waar in 't hart voor vriendfchap tikt, Sprak ik, zijn uw tedre telgjes Treurig ftruikjen! thans gefckikt! 't Schuldloos blosje uwer roosjes, Siert een deugdgezinde maagd, »t Bloempje dat haar vriendfchap offert , Is 't gefchenk dat best behaagt! Struikjen! 'k zal haar naam U noemen; Ken haar die ik teder min, *t Is zij die mij zugtjes afvergt; 't Is mijn F I L I S mijn vriendin; A . v. O. D.
F 4
ADRIANA
C
83 )
A D R 1 A N A
E IJ
B E L C O U R ,
H E T
L IJ K
V A N
L O T J E
LOTJE
R O U L I N.
! cloor uw leted bewogen,
VJoeïde vaak een tedre traan, Vriendfchap deedt mij nimmer de oogen Op uw grievend lijden flaan, O f ik voelde 't hart verfcheuren L O T J E ! al mijn levensvreugd! Ik heb uw dagen weg zien treuren , lk beb uw lieve ontloken jeugd Zien verwelken ; bange zorgen, Zweevden om uw levensmorgen! Vriend-
(89) Vriendfchap! die mijn z i e l doet g l o e ï e » , Bij dit vreedzaam flapend l i j k , Lente R o o s ! die thans moogt b l o e i e n , In het Godlijk Hemelrijk. Dierbaar L O T J E ! thans verengeld, Jonge - tedre hartvriendin! Die
uw zachte toonen mengelt, Met
den roem der eeuwge min •
L O T J E ! vreugd der hemelreïen! Vriendfchap doet mij fnikkeud fchrcïen! Ach!
ge ontweekt deez rampvolle aarde, D o o r verdriet en fmart verteerd.
L O T J E ! thans gevoelt ge uw waarde, Daar gij 't wislend lot trotfeert. Vriendfchap blijvt mij aan u k l u ï s t r e n , Schoon g i j , in een hoger kring» M o o g t naar 't Godlijk troostlied Juistren. 'k V o e l , terwijl ik ftaamleud z i n g , Zaalge! ' k voel het rein genoegen, Dat
uw vrije ziel doet zwoegen! F S
H
o
#
Cpo) H o e veel kommervolle dagen, Sleet i k , fints uw rust verdween! »k Zag uw k w e l l i n g , »k hoorde uw klagen, E n deelde in uw rampzaligheên. Vaak verbergde gij uw fmarten, M e t een afgedwongen l a g , Schoon ik d'angst van 't kloppend harte, I n uw kwijnend blosjen zag, H o e veel lang verkropte zuchten, Hoorde ik 't jeugdig hart ontvluchten! Schuldloos offer eener lievde, D i e zoo zuiver als de g l o e d , D i e ooit Englenboezems grievde, W e r d t in vriendfchaps fchoot gevoed J N o o i t zal haar die drift doen b l o z e n ; Neeul wanneer de onftervlijkheid, Zegepralend, Edens roozen, Langs 't verheerlijkt aardrijk fpreid, Z a l z e , omkranst met lentebloemen, O p zoo
fchoon een lievde roemen.
Lx*
C 91 ) L E V B K D ! L O T J E minde U teder, Groote z i e l ! hoe treft me uw rouw! L E V E H D ! de Engelin daalt neder, juichend meldt ze uw deugd en trouw Aan
de Serapbs die haar
ftreelen;
U onwaukelbaare min Schetst ze in Godlijke Eertafreelen ; ' t H e i l van Chrisje, uw zielsvriendin, D o e t haar dankbre vreugd ontgloeien, 1 Ja,
eens ziet ze uw wenfchen b l o e i e n !
L E V E N D ' ! wijd' met mij deez
flippen,
Aan den lievling van ons hart, Druk nog op haar koude lippen d'Affcheids kus - de kus der fmart! L E V E N D ! ach! 't mocht U gelukken, Stervend op uw borst g e v l e i d , N o g haar koude hand te drukken! ' t Laatfte traantje, om U gefchreid , V l o e i d e , door uw fmart bewogen, U i t mijn L O T J E S breekende oogen»
s
(
Ach!
92 )
vermoeid door 't grievend l i j d e n ,
Heeft haar flauwe kracht gezwicht, 't Stervlot kon haar ziel verblijden , Zelvs,toen zij den jongftcn fchicht Van
den d o o d , nog fcheeu te ontwijken, L E V E N D ! toen zij aan uw hart,
R i l l e n d , de angst des doods deedt blijken, Toen gevoelloosheid haar fmart Zacht in eeuwge fluhnring kustte, Daar zs op uwen boezem rustte! L E V E N D ! mengen we onze traaherr, Wanhoop fchuw dit fljpend H o f , Wanhoop zou den glans doen taan en Van
haar vreugd in »t cnglenhof!
N o g bemint ze ons even v u r i g , L O T J E is nog mijn zielsvriendin, L E V E N D ! oogeu wij gedurig Up haar zuivre hemelmin ! Zou
haar geest, in 't wijlend l e v e n ,
Soms niet troostend om ons zweven ?
Hoog
C
93 >
f ï o o g verheven nagedachten! Kweekt zij dan in 't moedloos hart. L E V E N D ! ik voel mijn rouw verzachten; Stil aandoeuelijke fmart, Smart, die Godsdienst zelv w i l dulden, Die de reden niet verwoest, Beelden die mijn heil vervulden , T i e n r.og T . O T j e lijden moest, Treffen mijn befpiegelingcn. Kan haar heil ons leed niet dwingen? Jeugdig bloempje! uw grootfche trekken Teekehen nog uw zachte deugd. L c l i c ' s , die 't gelaat bedekken, N i e t getooid met rood der jeugd , Doen haar maagdlijke onfchuld pronken , L O T J E , U W lieve aauvalligheêu , Konden 't koudfte hart ontvonken, Dicrbre L E V E N D ! hier bencèn
•
Blijft haar beeld , met grootfche zwieren Zacht, pns minnend hart verfieren. 't L o k -
<94) *t Lokjen heurer bruine h a ï r e n , Dat ze ons onlangs minzaam b o o d t , Zal ik aan dit hart bewaren, Zelvs bij ' t nadren van den d o o d l Lokjen dat ik zacht zag flingren, M e t bevalligheid en zwier] L E V E N D ! ach, baar blanke vingren, Boden 't pand der vriendfchap bier. H i e r op deez verganklijke aarde Heeft geen fchat bij ons die waarde, 't Zal haar deugd U doen gedenken, Daar het op uw boezem rust, W e n g i j , 't edelst der gefchenken, W e e n e n d , v o l verrukking kust. *t Overfchot der zalige Engel W o r d gekast in zuiver g o u d , Daar ik vriendfchaps kluisterftrengel, Aan mijn zwoegend hart vertrouwd, t Graf moog 't rustend ftof ontbinden,
9
N o o i t , nooit zal ' t dit deel verflinden»
Ut»
C 95 ) Lieve L O T J E ! fluimer veilig! Seraphs zweeven oin uw graf! Dierbre! uw vriendfchap blijve ons heilig! L E V E N D ! droog uw tranen af! L O T J E zal weêr 't licht zien dagen > Bij der Eeuwen morgenftond. Nimmer doe meer zorg haar klagen, Neen, dan juicht haar lieve mond* Dan zal ze ons, bij 't welkom groeten». In der Englen kleed ontmoeten. Wie
zal reine min dan wraken f L E V E N D ! ftervt ge aan deugd getromv Hoe verrukt lacht, bij 't ontwaken, L O T J E , 't voorwerp van uw rouw! Wen ze onftervlijk dan uw haïren, Zelvs met eeuwge mirthen kroont, En uw Chrisje aan de Englenfchareu, Als haar hartvriendin vertoont! Daar uw min , in 't zalig leven, Zich tot vriendfchap voelt verheven! A , v. Q, ?
D.
HET
C& ) H E T
S T E R V B E D
V A
C L A R I S S A
V
H A R L O W .
D grootfche zegepraal, der wreed gehoonde deugd e
T r e f t , aan de grenzen van het ftervlijk rijk, mijne oogen, 't Verruk]ijk fchaduwbeeld van Goddelijke vreugd Verfchijnt, en 't hemelvuur o n t v l a m t mijn denkvermogen, M i j n fterfelijke hand die nog de Dichtfnaar drukt, Beevt, wen verbeelding mij de wanhoop, vloekend, fchildcrt $ W e n zij denlaatflen gi! aan 't barftendhart ontrukt Der ftervende ondeugd, reeds door de angst des doods verwildert. Maar »k v o e l mijn fpeeltuig door een Engelzachtgefuaart, We»
(97
Wen Der
)
ik mijn klanken huw,aan deafgebroke,fuikken
r
Godgewijde Deugd, die van deez wendende Aard ,
Naar Edens beemden flapt, op rollende oogenblikken. C L A R I S S E S iïervbed fchetst mij dit gewijd tafree!, Verheevne Godvruchtboodtzelv de onverwelkte kleuren. Tfittmpb! verdrukte deugd, verlaat het woeltoneel. Natuur! ik zie v o l vreugd uw tedre kluisters fcheuren. C L A R I S S E ! U W doodbed treft mijn jonge zangeres; Ik zie de onflervlijkheid in brekende oogen fchittren. 6 , D e u g d ! door leed beproefd, gij fchuwt geen Lijk» Cipres! N o c h angst, noch wroeging kan dit zalig uur verbittren. C L A R I S S E wacht vernoegt het eindperk haarer fmart, De lach der onfchuld zweevt op de uitgeteerde wangen , Haar bloed bevriest:- Gods min gloeit in 'i verflauwde taht, J a , 't eeuwig danklied zal haar jougste zucht vervangen. Nog
Haat ze een minzaam blikje op 't jammervol gewest,
Nog
eens herlcevt gevoel van tederheid en l i e v d e ,
Schoon 't aklig zielverdriet baar dagen heeft verpest; Natuur fpreekt in dat hart, dat wrede raropfpoed grievde. G
Het
( 9* ) H e t levensvonkje dat nog in haar boezem g l o o r t , Schijnt, door baar laatfte kracht gevoed, nog eens te gloeien, D e tedre vriendfchap, die haar bange zuchten fmoort, H o o r t thans deez grootfche taal van vege lippen vloeien: „ Een lichte {luier dekt het ftof reeds voor mijn oog, „ De koude ontbinding rolt, al huivreud,door mijn adren, „ M i j n eemvge heilzon maalt den lchoonftcn regenboog, „ Op 't lot door mij befchreid: - ' k mag vrolijk 't doodsdal nadren. „ Gewijde fchaduwen ! c r, A R i S S E vreest U niet l „ Gods lievde doet alom de blanke lelie** bloeien. „ H o e fchemert alles! moet het ftoffelijk gebied, „ Dan met den droom des tijds naar't eeuwig niet weèr , , vloeien ? „ W a t kalir :e omringt mijn ziel? - 'k vind hier mij zelve „
weêr,
„ H i e r groent de levensboom ! ' k f c h u i l in zijn vreedzaam „ lommer, „, Ik vind mijn vader bij der juichende Englen Heer ! „ Aan
eind derftetvlijkheid, ftervt grievende angsten kommer. „ Dan
( 99
)
„ D a n , lievdrijk G o d ! 'k ben nog aan't treurend oord geboeit, I N o g is de wrange kelk des rampsnietleeg gedronken, „ M i j n oudren! om wier haat deez laatfte traan nog vloeit, | , A c h ! waarom kan natuur uw boezems niet ontvonken? „ C L A X I S S E leedt genoeg; -mijn vader !'k hoor uw vloek, ,„ Gelijk denweêrgalm van een weggerolden donder: , , Mijne ouders! daar ik Hechts een troostlijkweukje zoek, „ , A c h ! ging in uwen arm de zon mijns levens onder! „ M i j n lievde blaakt voor u in 't fombre ftervens uur, „ , Mijne onfchuld,thans verdacht,zal eens mijn G o d doen , , blinken, „ Dan wijd gij mij een traan , j a , deinfpraakder natuur, „
Z a l , wen ik vreedzaam rust, i n uwe boezems klinken. , , De tedre zucht van 't b l o e d , zal Jrabdla's z i e l ,
,,, E n Broeders ftuggen aart, eens bij mijn lijk verzachten, , , Dan offren z i j , daar ik al juichend nederkniel, „ Aan tedre zustermin hun bange jammerklachten; G 2
'k Ver-
(
100 )
„ 'k V e m i j t U f t e r v e n d niet», n e e n , fchoon de wreed„ fte fmart „ Wij t r o f , door h u n , bij wien 'k befcherming dacht J „ vinden, „ Ik ken geen haat, gij zijt nog dierbaar aan dit hart, s ï
o Vriendfchap' >k voel door U me aan 't wendend ftof „ nog binden ,
„ G i j waart de wellust van mijn afgematte* geest, „ U w lieve baad kon vaak mijn heete tranen drogen, a
„ Vriendin.' die al de troost mijns levens zijt geweest, , H o e ftreelde in 'tgrievendst leed me uw vleiend mede' „ dogen! „ De gouden Citer, die een Seraph voor mij f . a r t , n
„ D i e ik nit Goëls hand, haast juichend zal ontfangen, „ W o r d na den danktoon, die zich methet.welkooiu „ paart, „ l i e t eerst door mijgeftemd tot zachte viiendfchopszatv „ V A A R WEI., mijn éénige, »k wachtUin d'eeuwigheidj„ En, g i j , bewerker van mijn bartvericheurend lijden ?? Veigifci^e adder! die mijne oufehuld hebt gevleid,
» Ei:
1 i « m i j , al moordend, fcheeu voor rampfpoed tebe„ vrijden; G i j , die mijn tranen, die mijn augfïen hebtbefpot, l ïeev! voor de donder item van uw outwaakt geweten! Ik fin eek uict om uw wraak; - 'k pleit bij eenlievdrij „ God, ! Jm uw vergifnis. - kon natuur uw list vergeten! , A c h ! boogde nooit de hel, ontaarde! - op uwbederv* i \ch ! kon 't aanminnig fchoon der deugd nwgeestbe • „
koren!
'k Ben ' t offer uwer drift, ontwijkt me ! - o G o d ! ! „ fterv ! ; i V o e l 't worstlend leven in het koude doodzweet fmo • „ ren; . N u , dood! gij lacht mij, als een vriendlijk engel, toe 1 k Z i n k fluimrend in ufchoot, vriendin! de laatfle tik „ ken Van 't hart, zijn u gewijd : " C L A R I S S E is ' t l e ^ ven m o ê , i ir flauwe ftem fmelt weg inde allerjongftefnikken; [ let rein verlangen perst uit haar beklemde borst laatfte adem, die van haar verftijfde lippen G
3
Pa
(
ÏOO )
„ 'k Verwijt Uitervend niet?, n e e n . fchoon de wr< , , fte fmart „ Wij t r o f , door h u n , bij wien 'k befchermingdach „ vinden,
„ Ik ken geen haat, gij zijt nog dierbaar aan dit ha: i „ o Vriendfchap! 'k voel door U me aan 't wentleud „ nog b i n d e n , „ G i j waart de wellust van miju afgematten geest, „ U w lieve baud kon vaak mijn hcete tranen drogen, , , V r i e n d i n ! die al de troost mijns levens zijt gewe< H o e ftreelde iu 'tgrievendst leed me uw vleiend me i „ dogen! „ De gouden Citer, die een Seraph voor mij fusart, D i e ik uit Goëls hand, haast juichend zal ontfangen
i t
„ W o r d na den danktoon, die zich met het welko „ paart,
„ H e teerst door mij geftemd tot zachte vi iendfchopsz I „ gen„
V A A U W E L , mijn éénige, »k wachtUin d eeuwighe ; T
„ Eu. g i j , bewerker van mijn hartverscheurend lijden! , , V e r g i f t i g adder! die mijne onfchuld hebt gevleid
„ En mij, al moordend, fcheeu voor rampfpoed tebe„ vrijden; „ G i j , die mijn tranen, die mijn angflenhebtbefpot, „ Beev! voor de donder Hem van uw ontwaakt geweten! , , Ik fmecknict om uw wraak; - ' k pleit bij een hevdrij „ God, , , Om uw vergifnis. - kou natuur uw list vergeten! „ A c h ! boogde nooit de hel, ontaarde! - op u w b e d e r v ï „ A c h ! kon 't aanminnig fchoon der deugd nw geest be • „
koren!
, , *k Ben 't offer uwer drift, ontwijkt me! - o G o d l ï „ fterv 1 „ ' k V o e l 't worstlend leven in het koude doodzweet fmo • „ ren; , , N u , dood! gij lacht mi j , als een vriendlijk engel, toe „ ' k Z i n k fluimrend in ufchoot, vriendin! delaatfte tik• „ ken „ Van ' t h a r t , zijn u g e w i j d : " C L A R I S S E ï s ' t l e ^ ven m o ê , Haar flauwe ftem fmelt weg inde allerjongftefnikken; ! Het rein verlangen perst uit haar beklemde borst 'De laatfte adem, die van baar verflijfde lippen
C 3
De
C 102 ) D e ziel ontkluisterd voert,naar's warelds glorie - Vorst j a , de eeuwigheid verflindt de onmerkbre levensflippen Zoo zacht, ,zoo vreedzaam, llaapt de deugd de doods flaap in Bij ' t gouden dank - altaar, befchaauwd door vrede palmen Gekoesterd door den glans dereeuwge menfchenmin, Geftxeeld door ' t cboor muzijk van Cherub's hemelpfaj men.
P.
M .
W A A R
C W
Wat
A
A
R
103 )
H
E
I
D
.
mag, vroeg onze buurvrouw G R I E T ,
Die moeder was van frisfche kindreiv Het zoontje van den Landheer hindren, Daar 't altijd bleek en zieklijk ziet? . . . »
W e l , Moertje! antwoord fnuggre
PIET,
W a t zou den jongen Landheer hindren? Is dat een vraag! Der heerenkindien, Zijn halve menschjens, anders niet!
G i j geevt u w ' Jaap - uw Ncel - uw
Fij,
Een voedzaam voedzel om te g r o e ï e n , G i j laat hen nimmer ftooven - b r o e ï e u , Maar laat hun leden rrank en vrij.
G4
D
e
r
( io4 ) Der fteehiij hinder» draagen z i j , Z i j eetcu poespas om te groeien , M e n laat ze in honderd windzels broeien, V o e g daar een apenliefde bij J , . .
Ik fprak, vervolgde buurman P I E T , Eens met een mager - knijnfig heertje, Dat aan mij v r o e g : „ H o e is ' c , Compeertje! „ Dat gij altijd zoo kleurig z i e t ? " . . .
Een beul o f Doftor - ('k weet niet meer, H o e i k dien raaren fnaak zal heeren) Schoon ik hem nimmer zal vergeeten, G a f antwoord aau den maagren heer; „ E e n B o e r " dus fprak hij „ is gezond „ D o o r werken en door goede
fpïjzeu,
„ E n w i j , mijnheer! wij zotte wijzen, Zijn luie llaaven van den mond"
C 105 ) „ Ons bleek gelaat toont dat de deugd, „ In onze ftecden is ontluisterd , Dat wij aan modes zijn gekluisterd, „ D i e voedflers onzer ongeneugt!
„ Zoo lang de moeder van een kind „ Natuur in luareu loop w i l fluiten, „ Zal zij bet voorrecht buitenfluiten, , , Dat welzijn aan ons leven b i n d ; : „ A l s M o d e in ouze fleênde moedersblijvt gebieden, 9
, Zal welftaad-kracht- en kleur van onze kinders vlieden!*
Cs
RAAD,
( 106 )
R A A D . G e l o o v m i j , F I L L I S ! eene vrouw Die wijs i s , blijv' zich zelv getrouw; Geen gaapeu op de floep moet haar geheim verraadet:, Als haar de min te flerk omfluit, Werp' zij een' lonk ten venfter u i t , Om 's minnaars oogen te verzaaden. E.
** O P M E R K I N G . »tTs met veel luiden van vernuft, Als met een laate najaarsvrucht; Die in hun jeugd verflaud ontbreeken , Hoort m e n , als Grijsaarts, wijsheid fpreeken; Een laat vernuft is wel geflooft, En draagt, doorgaans, het voedzaamst ooft. W. SPREU-
C S
P
R
E
107 )
U
K
E
N
.
Een vrouw d i e m e t d e p l i c h t v a n ' t h e i l i g h u w l i j k f p o t , Verdient geen eerlijk man, noch een (gelukkig lot 1 -
W i e >t eerfte liefdesvuur eenmaal koude overwinnen, Z a l , MjeeHtwecde drift, meer koel ma a r - n n
N K
* * minnen! D
H o e moeilijk kan ons hart de liefde en medelijden, V o o r iemand die men acht, naar waarheid onderfcherden.
Alleen een
BBRSTE STAP
, i n ' t wanklen aan ha ar p l i c h t ,
Maakt elke iïruikeling voor de deugd der vrouwen ligt l J. E . D
W.j
junior^
C 10S )
D
K
R
A
E
C
H
T
D E R
M O E D E R L I E F D E
\%Ien verbeelde zich de Tem van C A J O S CIOS
C o R.IOJLA N U S ,
MAR-
in het Leger dm
V O L S C E N voor R O M E N .
V o x ü M U I A , tegen Coriolaan.
G i j juicht en Romen z u c h t ! . . kan niets uw wraak bepaa« len? G o o n ! w i l t gij Brutus woede op *t Vaderland verhaalen ? Bezwalkt mijn Marcius, door zulk een daad, zijne eer? Mijn
CoM >JLys Cf / rrtz/Tv
?n&e
Tl. VI.
LANTJ'S
vuur V/ls
e?i<
77Z-
/óa<*Z
it*eè7~séiztzris
trapan,
....
•
C 109 > IVlïjn zoonüiërroep uw deugd,uwe oude grootheid wefef Zie uw Virginia - zie Romen aan uw voeten, Laat geen barbaarfche moord in Cajus boezem wroeten 5 Keer terug, doorluchte zoon!ziehoe uw moeder fchreit
3
Haar traan is die der eer der roem-der tnenschlijkheidï Keer w e ê r ! Sicinins noch Brutus zal U
hoonen,
E l k Romer w i l mijn z o o n , als Burgervader, k r o o n e n . M i j n woord zijRomens eed! zijneed uwoHderpaud!.. K o m , volg mij ? C O l l l Ó L A f J U S .
N e e n , M e v r o u w ! ikken geen Vaderland* Laat a f ! . . zou Marcins, ter baliingfchap verweezen, 't OndaukbaarRomen niet voor zijne wraak doen vreezen ?. M i j n moedeijheeft v.wfchoot een bloden zoon gebaard? Is Romen uw geiroeek o f mijne deernis w a a r d ? . . . H o e ! heen Volumnia haar fiere z i e l verloorcn ? W o r d nier uw eigen fchande uit mijne ichand gebooren ?.« Vertrek! «f flrjjd met m i j , tot Romens ondergang, Erken mijn waare roem, in'c Volscerflaatsbclang. Die V o l s c e n , die mijn moed, tot Romens h e i l , deedt fchrikten
Vcs-
"Vermoogen, op hun beurt, van mijnen moed befcbikkenS Corióli bezweek voor mijn gefpierde vuist, Ik heb , door zijnen v a l , der Volscen trots vergruist; Maar, daar mij Romen thans als balling 'slands doet zwerven, Vervloek ik Romens h e i l , en zal een Volscer ft erven! Genoeg.
Vertrek, Mevrouw J zeg aau den Roomfchen
Raad, Dat Cajus zijne guust- zijn burgerfebap verfmaad, Dat hij de Volscen met de ftrijdbare Antiaten, A l s Veldheer aanvoert, ter verwoesting dezerStaaten.' Vaarwel, mijn Moeder! gaa, mijn wraaklustzijgeboet, A l s Romen word vervuld met moord en burgerbloed! Ondankbaar volk! zoude iet mijn gramfchap perken zetten? Hadt ge allen éénen hals - één flag zoude U verpletten! M i j n bloed golvt kokend door mijne adren op en n e ê r ! (op de lijfwachten wijzende )
Mevrouw! zie daar mijn volk. - lk ken gcenRomen meer, Zijn naam, weleer mijn roem, klinkt gruuwzaam in mijne ooren, ï l i j doet de gil der eer wraakroepend in mij hooren! Wel-
C *» ) W e l a a n ; dat Romen v a l ' , doo t vuur - door moord-doOt Haal, E n Cajus, bij dien v a l , weêr juichend adem haal'! V O Z. U M N I A .
M i j n z o o n ! . , wat bitterheid!. . I k voel mijn leedeubeven!.... ;Coou ! fchonk mijn kuifche fchoot aan een' verrader ' t l e v(>n ?
Lafharte'. is dit de deugd eens krijgsmans ?- is dit eer ? . . K o m ! veUow wraak ten zoen,bet eerstuwmoeder neer! ; K o m ! aarzel n i e t , barbaar! - verachter mijner traanen! ; K o m ! laat uw dolk een weg door mijnen boezem baanen! Doorftoot, in uwe drift , naast m i j , V i r g i n i a , N o o i t volgtnw ecbtgenoote ofikïiw voorbeeld na!
$
Laat uw onnozel Kroost in U zijn moorder vinden! ! Begin uw wreedheid door 't vermoorden uwer vrinden! Endat ge , outmenschte zoon! na dien bebloeden ftrijd, O p onze lijken trapt - en Romens meester zijt! B-''---
••.
--^wwi ïwva*.
n-
COK.IÓLANUS,
(met
t
^.Biiwisj
aandoening.)
i M i j n M o e d e r ! . . . groote G o ó n !
vo»
'
C V O I
"2 )
V X I
U i
Doe Romen vrede erlangen, O f laat uw moeder van uw handden dood ontvangen! Na een weinig
M i j n Marcius! helaas! is dit
zwijgeus.
is dit het loon
V o o r a l mijn liefde cn zorg? . , is dit uw dank, mijn zoon? A c h ! had ik U in 't wiegje uw laatfle fnik zien geevcn ; Thans zonde uw vaderland nietvooruwwraakzuchtbeeven! Waart ge in de moedermelk aan mijne borst gefmoord , Dan waar uw glorie nooit in Romens ramp vermoord! Natuur verheft haar Hem - gij ziet uw moeder weenen , JMi durft, haar rouw ten trots, uw wraak gehoorverleenen; G i j l a c h t m e t m ï j n e f m a r t - g i j j u i c h t i n Romens v a l , E n wilt dat i k , watfehande! - uw opzet roemen z a l ! . , J a , Cajus !'kfchreïom U nog meer dan om mijn Romen ; D e Had kan aan uw w o ê n - n i e t gij der fchandeontkooraen, *t Is waar; men heeft uw moed niet naar den eischbelooud, Maar is uwe eer herlteld, als R o m i n is gehoond ? . . . Ce-
( "3
)
Gehoond ? • . . Goon ! . . . en door wie ? . . door Volscen door verraders, D o o r vijanden , mijn zoon ! door beniep onzer vaders, - D o o r lieden zonder trouw , van alle deugd beroofd, E n gij, mijn Marcius! zijt van dit volk het hoofd ! . . . Neen , ken uw waar belang; wiluwe wiaakbepaalen , Laat mij op uw gemoed de zegepraal behaalen, Dat gij naar Romen keert, cn dus uwe eerherfteld, D e burger roept om ü , hij eert U als een held! Geev antwoord? .
. . kies, mijn z o o n !
(bem te voet-vallende.)
Zie uwe moeder k n i e l e n , Zij fineekt om Romens h e i l ! - om 't heil van zoo veel zielen ! . . • O f heeft mijn fineeken, zoo vernederd, noggeen kracht? W e l a a n ! dat dan mijn borst van U den doodfteek wacht! Vermoord uw moeder eerst- doorftoot, naasthaar, uw U w jong- uw weerloos kroost gevoele uw ongenade! . . Laat af! ikblijfgeknielt! dat mij uw wraakzwaard tref', O f dat uw woord mijnRome a-nzijn gevaar onthef'!..
H
c o.
f 114 )
C O R I Ó I A N I ' S , in diepe aandoening, baar zij w band toereikende. Rijs o p , geliefde v r o u w ! gij zictnwCajusweenen, M i j n moeder! zuik een fcliok dringt door mijn aanzijn heenen, R i j s o p ! mijn moedig hart kan vuur en fraai weêrflaan, Maar *t zwicht, g e w i l l i g , voor één moederlijke traan!. N e e n ; 'k keer naar Romen niet; dat Romen dorst mij doemen; Maar 't z a l , ik zweer het U ! mij geen verwoester noemen! Ik keer naar Antiura ; maar'k leg de wapens neêr E n Romen v i n d , om U , in mij geen vijand meer! M i j n wraak zwicht voor de fmart die U , mijn dierbre J griefde, G i j zegeviert! zie daar D E K R A C H T D E R
MOEDE!
LIEFDE!
Romeineai leevtin vree -• uwfnoode ondankbaarheid Vergeev i k , om écn traan die mijne moeder febreidi M . v. Z .
( "5 )
O
V
E
R
E E N
N A T U U R - A L M A N A K .
(Uit bet Hoogdmittsb van den Hoogiteraar SA
'Wa
n n e e r
rnen
fchijr.zelen maand
in
op elkander
(Vergezellen , ze, ven,
van de
en
S D E H )
elk land
natuur
volgen,
anderen
de
had,
hoe eenigen
en hoe z i j i n elk ander
digheden
en
behoeften
v a n alle de
elkander
n i m m e r te z a m e n
over het geheel g e n o m e n ,
overeenftemming > maar
lijst
z o als z e v a n m a a n d
tot fteeds
komen,
hoe
i n e l k jaar z i c h g e l i j k b l i j l a n d w e l altijd n o g
nogthans
zekere uit de
2
eenige omftan-
v a n ieder plaats ontftaane
H
ver-
.
veran-
de-
C »«
)
dcringen hebben , die juist het geluk van elk b l o n d e r land uitmaakt n , cn 1 Óe z'ich dat :n uitgebreide koningkrijken, reeds in vcele enkele Provinciën ontdekt,
nadat
zc meer of minder naar bet noorden of zuiden geleeen z i j n ; zo zou men de v\ijsl e i J , de overvloeijende goedh e i d , de uitdee i g > de fpaarzaamheid, cn de n et elke voordfehrede des jaars, toeneemende medeJeelb'g der Nature rret handen moeten tasten, en onophoudelijk beV, ot deren. Hoe g e v i g t i g , hoe leerrijk en aangenaam zou een A l manak
der
bloeijer.de vogelpaar,
Natuur
van dien aart zijn ,
w e k e elke
p'a. t , elk knoportvvikkelend krui jen, elk dat
zende d u r e n ,
zijn nest maakt,
eik geil arht der rij-
dat in een land aa komt of wegtrekt,
elk aai boomen
ter
inzan.eting rijpgeworden
vrucht,
iedere V enk der natuur tot veldvcrrichtingen, elke paartijd der dieren in bet w o u d , elke kuitfchieteide visch, kort öni , dat alles in z'uh bevatte, wat tot onoverzienbare vocrtbrengzeieh der J a uu
bel o o r t ,
en ons door het
gnufcht) j*4t zo veel vermaak cn vreugde veruhaft] Hoe IK), i j zou 'dezelve den
Landman, den berck.ena.-r der St.ats-
C "7 ) Staatsinkomsten, en des landsrijudorr.men, hoe onontbeerlijk
een natuuronderzoeker
zijn , die gaam zijne
vrienain [in elke kleding , H eiken ft and verns:ht, cn haar gezicht gaarne van veclc zij ien befchouwt, en gaam getuige wilds zijn van haare onophoudelijke Vlijt! - G E S ZNER
in 'Zwitzerhnd, heeft begonnen op dezen weg
de orde in de natuur na te gaan , en men ziet met genoegen hoe dat land, dat van rotzen en bergen rondom ïngeilooter, i s , even daarom eene groote verfcheidenheid van
dieren, en nog meer van gewasien heeft, en hoe
het
geftadig
met
elke maand
fchooner
bloeijnder,
vruclKbaarer wordt. - I n j a n u i r j viert deZwitzer veel* gewigtige feesten ter gedagtenis der groote gebeurtenisje:!, die de gefchiedenis bewaart, maar de natuur febijnt .nog te Animeren, de -arde ligt in dc boeijen der wit* t c t k o u i e , de dagen VfiX ZÏCU,
kort, fneeaw en ijs verzamelt
men Verwacbt de weste w i n d e n , weker verwar-
mende adem het
vcift'jfde land weder zal verlevendi-
gen - De volgende maand heet de dauw - en kiem-maand , Wijl van de bergen reeds een menigte gefmolten inec-uvr W
e g fttoomt i wijlde Nieswort*! bloeit i « i j l het MaartsJJ 3
bloemp-
( «8 bloempjen verfchijnt,
)
de Leeuwrik reeds flaat; de
Kraaijen reeds op de zomerplaatzen
vcrfchijnen j
wijl
de Struisvogels haar eieren beginnen te leggen; en de Raaven te paaren.
Ook uit de andere klasfen der dieren
ontwaaken 'er al eenigen, zien,
De Kikvorfchen laaten zich
en komen van hunne verftijvingen
terug ; om-
ftreeks den 21 Februarij, fcbietde Snoek haar kuit ;ftraks> daar op zweevcn de Vlinders en de Muggen , dansfen reeds om de beeken, gelijk elders in heldere zomernachten, I n Maart wordt dc lucht reeds warmer5 Kwikftaarten > Ojcvaars, V i n k e n , Meezen, wilde Eenden, wilde D u i ven vertoonen zich ; de Patrijzen beginnen te paaren ; en men verkoopt reeds op de markt Snippen - De K o o n e l leboom , het Severbloempjen , het Fiooltjcn , en anderen bloeijen;
de Hazelaar ftuift en heeft bereids gebloeit. -
Nauwelijks zijn zo veele bloemen voorhanden, o f de opmerkzaamheid der mtuur zendt dc Bijen uit de korven, opdat de ftofvezels op iedere plant uitgefchud, en elke Vezel met bk-eizemftof bedekt w o r d e , opdat niet hier Ml daar een honigdroppel , een goed korntjen verlooren gaa ,
opdat de vlijt dezer kleine verzamelaais, door den
C "9 5 den ganfchen zomer inzamelen en den ganfchen korf v o l len kunnen. - E n nauwüjks zijn de Bijen ontwaakt en langs het veld uitgegaan, o i de natuur laat ook de Z w a luwen rond vliegen, die hen in hun zwerven vervolgen , en hier en drar eenigen detzelver opfnappen, op dat z i j zich niet te zeer vermenigvuldigen. - Dan de fchoot der aarde opent
zich rondom meer en meer.
I n April krij-
gen meer dan veertig Planten, Boomen en Kruiden, hun loof en bloeizem; de Wijnftok
wordt vol fap, zijne
botten komen te voorfchijn en de Koekoek roept - W i e befchrijft de fehoonheid van de Maij , wanneer alles bloeit;
wanneer de Tulpen haare pra^ti
vertoonen;
wanneer men de teêrfte gewasfen in de vrije lucht kan zetten ; wanneer veele ooftboomen hebben.; en men daar ziën heeft;
wanneer
reeds uitgebloeid
reeds den 26 Meij rijpe Aardbe'er reeds weder zaaden door de
lucht rondvliegen ; wanneer
de wmtergarst en rogge
bloeit; wanneer de Karpers, de Braazemsfchieten ; w a n neer fchier alle dieren door de aangenaamfte hartstocht geroerd worden. • In junij bloeit ongetwijfeld overal de K o o i e , die beminnenswaardige gave der natuur, die w i j H 4
niet
(
1=0 )
'niet genoeg fchatren, wijl ze zo menigvuldig z i j n ; van de gemaaide velden fteigt de aangenaam? hdoijreuk op; de Onrncboom bloeit, en met dezelve een gansch gevolg van vreemde
en hlandfche planten; men oogst de u i n -
tergerst ; men drinkt des avonds den reuk des Linden bloeizems; en daar tusfehen zingt de Nachtegaal zijn venukl'j'c gezang! - Het graan rijpt tot den oogst in Tui i j ; de He r.nip bloeit J men eet de eerfle Tntnt>oonen; w e i nige dagen nadat de koorenvclden haaren iteraad verlooren hebben, komen de witte wortelen te voorfchijn, en de geele b!oe j c n ; d e Hoenderen ruijen; de Salij,
de
Saffraan, de Kalabat en de Haver beloven weder nieuwe oogften, - In Augustus bloeit de Hop tot Bier; men fhijdt het Vlas; Vijgen, Druiven, Tuintoonen en V l i e r beziën worden rijp; de herfstbloemen kondigen het naderend
einde des zomers aan; men zamelt reeds veele
foerten van ooft; in Zwitzcrland verrijzen de Z w a l u wen,
daartegen hoort men thans de Blaauwfpecht, op-
dat het nist aan vijanden der Inrcdfcen, in de huishouding dc r natuur zoude ombreeken ; en in het water rijdt de Barbel. -
I n September zijn
de Meloenen rijp, en h«a.
(
121 )
h.are {truiken verwelken met het fpringkruid en andef» planten; het loof der Ahornen , der Eiken enz. wordt geel; de Braambeziën cn de Nooten rijpen',de Goudroe'de bloeit; men verzamelt de zaaden, en brengt weder winterzaad in de aarde; Spreeuwen en Vinken verdwenen; maar de Kraaijen herftellen hun nest; de Lusters Vallen in de {hikken; de Merel zingt; en in de Meeren wordt dc A l f gevangen. - Oftober heet daar de fterfmaand , wijl dan niet alleen boonen en veelc tuinvruchten ftetven, maar w i j l ook het loof van de meeste hoornen valt; w i j l
men met de vreemde gewasfen naar de
trekkasfen moet fpoeden, zo men ze niet door de nachtvorst w i l bedorven hebben; w i j l de olmboom geheel geel , en de Sperreboom geheel rood wordt, en w i j l de Leeuwrikken, Kwikftaarten , de Meezen en V i n k e n , verreizen; maar als dan jeeft ons de natuur het derde H o o i j ; de Populier is nog groen ; de Rhi jnwilgen bloeijen, en de Koornvclden worden groen; ook rijdt als dan de V o r e n : en de Snippen worden gefchooten. - In N o v e m ber komt de eerfte koude weder voor den dag; deNooteboom is geheel van zijn loof ontbloot ; zelfs de £opultet 11 f
werpt
( "2 ) Werpt nu haar bladen af; de Haazelnar, die tot de eerfte behoort, verliest eindelijk ook zijn bekleedzel j zelfs dc Tijloos verwelkt ; '
e r
« niet meer groen dan de W i l -
gen; de koude dringt in de huizen, en men moet dc trekkasfen
fluiten;
de Kruisvogel verdwijnt ook in het
openveld, hij begint nu i bouwen.-In
n
het dennewoud zijn nest te
Deeember, wanneer het vaste land niets
rreer :aan te bieden heeft, dan begint in het ZurichfcheMeer de Hageling vangst. - E n zo is de natuur door het ganfche jaar rijk , vruchtbaar en altijd goed, altijd mild. Met de voorzichtigheid eener moeder deelt zij haare gaVen u i t , en bezergt ons geftadig met nieuwe cn voor» treflijke gefchenken. Voegt Lij deze
lijst,
(die meer een aanvang, eene
proeve i s , dan een volledig dagboek over de medcdeelingendcr natuur,) nog het werpen der Koeijen en Paarden; bet zetten der Hinden, Reën , Hazen en Konijnen;
het
jongen der K a t t e n , H o n d e n , Muizen; het lammeren der Schaapen; de vermeerdering der Bijën; de voortplanting der wilde dieren en Roofvogels; het herhaalde broeden Van zo veele vogelen; de dagelijkfche nieuwe toneelen i n
de
C
I 2
3 )
L Infcftenwaereld; de rjzen der Zeevisfchen; de trapswijze vorming der Kikvorfchen en Padden; de toevloed van Vledermu.zen, Otters, Sabels, Wezels, Fretten en E-els tot het geheel der natuur;
de leefwijze der Slan-
gen en haar trapswijze dood : denkt daarenboven aanhet uitftrooijen der zaaüen in de bosfchen; de verrichtmgen |en vermeenigvuldigingen der Kreeften , der Slakken, der Bloedzuigers, der M o l l e n , der Wormen en Moszelen 1 Wanneer men dat alles w i s t , van elk ding', elk fchepzel, | elke voortgang in de v/aeteld flegts van Europa, m een fchüderijöf tafel,overal aan deregte plaats, inhet waare verband, zo als het door de natuur zelve is zamengefteld , konde optekenen of afbeelden ; - zoude men niet den ondankbaarften menseh daardoor, de goedheid van God doen gevoelen» Zoude men niet den ruuwften daardoor kunnen befchaamen? - G o d weet het, waar en wanneer en hoe elke ftecnvlccht zich zal uitftrekken : Hij heeft den tijd bepaald, wanneer iedete zwam zijn zaad moet uitftrooijen.
Hij zorgt dat led r mostjen bloeijen k a n , hoe
veele lichtftraalen in het water moeten vallen, tot daar deze cn geene eieren kunnen uitgebroeid worden; dat heeft
( 124 )
heeft alles ? j n e juiste Héftitfing bij driemaal h c n d e t j d u i z e n d dieren , en w i e w e e t , hoe veelen ' e r n o g zij™ d i é w i j i n ' t geh-el niet k e n n é n ? Z i j z i e n op I l e . n en het groote w e r k t u i g garat zijn jjafig beftendig v o o r t ; de raderen w e r k e n g e ï t a d ï g en r a s t t n n o o i t ; G o d s w a r e n ïs altijd In d : g r o o t f t é tew<*eging - i n den tempel d ? r i natuur is een b e f l e n d ï g e onrust en n o g h o o r t men niets d a n gezang en gejuich ] ;
1
AL-
C A
L
G
E
a=5 ) M
E
E
N
E
G E Z O N D H E I D S - R E G E L E N .
DOOR.
* * *
Niets is noodzaaklijker, dan dat, willen wij gelukkig en gezond leven , wij ons zodanige regelen ter navolging voorfetyrtjven , met welker iu achtneeming w i j veelc ziektens mijden kunnen : vooral komt hier de tedere (laat der jeugd en eevstgeboornen in aanmerking; nadien voor
eene altoos ,
verwaarloozing de
daarvan ,
ongclukkigfte
niet zelden
gevolgen naar z i c h
fleept. Jonge kinderen moet men niet vast bakeren, noch te warm dekken; maar het tedere hoofd, daar het nog open i s , tegen de koude beveiligen. - M e n zal ze ! dikwerf veifchoouen, omdat de uitwerpzeleu, meestal
(I2Ó )
al fcherp zijnde, niet alleen het vel Aandoen; maar de lucht Phlogistiek maaken en geweldig bederven. Het keurslijf zal men zorgvuldig vermijden, en de kinderen nimmer aan een leiband loopen , veel minder hangen laaten , beurt-
gelijk meest bij de burgerlieden ge-
M e n zal hen integendeel gelegenheid geeven,
om te kunnen kruipen : zij zullen zich immers van zelve over einde begeeven , zodra zij genoegzaame fterkte verkregen hebben, om zich op te rigten. H e t voedzel zal naar den ftaat hunner tanden gefchikt worden : melk alleen, vooral van de moeder o f miatie,
is hun beste v o e d z e l , totdat de doorgelchoott
tanden
en kiezen vaster fpijzen vorderen. -
roemde
Heelmeester V A N D E R
HAAR,
D e be-
heeft met
regt beweerd, dat ' e r , door te veel verkeerd voedzel , oneindig meer derziekte.
kinderen omkomen dan door de k i n - '
H i j w i l broodwater met melk gegeeven
hebben, wanneer de moeders borst ontbreekt. D e randen fchikken zich van zelf fa den mond , en hebben weinig konst nodig. - In onze gewesten, even* wel
ftaan
zij,
meest
oneffen,
omdat door
een
zonde*
C < «erlingen kaaken,
Z O O
invloed
12? >
van ons land en luchtffreek,
boven als onder, merkelijk
de
ümüttïzijm
dan ons hoofdbol, en dns te weinig rnimte hebben om alle de tanden te bevatten, die onderwijlen dezelfde breedte houden, als in de warmer landen.
Zij fchik.
ken z i c h , „a de verwisfeling, zo goed zij kunnen, dan fchuins,
dan sgter eikanderen,
enz. I „
Afi
a
en i n
bffrfcafkmzt r u i m , omdat de kaaken veel breeder uitgroeijen, en wederom daarin den algemeenen regel te buiten gaan. Zoodra de kinderen twee jaaren oud z i j n . z a l m e n hun de pokjes laaten itiëmen-, zelfs eerder wanneer » e r eene doorgaande befmetting heerscht: wij bepaalen d i t ffellig,
omdat niemand i n deze verlichte eeuwe, t e .
gens de bewezene
voordeden der inenting ,. ee'uige"
tegeuwerpingen zal willen inbrengen. D e Maazelen moeten vau gelijken worden i n g e ë n t , omdat daar uit veele traanende en zwakke o o g e n , en « e e r dikwerf longteering ontftaan. A l s zij vijf jaaren oud z i j n , behooren zij ligt h u i * , toer
te drinken, en koud. water nadat het eerst gekookï
C 128 ) kookt is geweest,
om het van de aardachtige dceledj
cc zuiveren : geene thee, kofli noch chocolade, als te vet en te zwaar om te verteeren : maar wat de fpijzej betreft, konnen zij groentens van allerleie foort nutti-, gen, gebraden, gekookt en gedoofd vleesch eetenJ als mede v i s c h ; eenvoudig klaar gemaakt. De wijn moet
fpaarzaam gebruikt worden; de njn-1
fche en roode wijnen z i j n , om de zuure onrijpheid,] e
n
om de wrangheid, de ilegtfte; de Cpaanfche wijnen!
die van Cipru,, van Madera, en dc Kaap de beste. Misfchien is de les van rnelijkfte,
A R I S T
O T « E S
deaannee-l
om de kinderen, van den beginne af aan,
tot koud water te gewennen. . Die groote wijsgeer w i l , dat de kinderen tot de vijf jaaren toe niet alleen niet zullen leeren, maar zelfs, geene handwerken oeffenen. Het is zekerlijk niet gunftig voor dc gezondheid, als men ze te vroeg tot leeren fchikt,des niet tegenltaande zijn anderen van oord e e l , dat die tijd niet geheel onnut verloopen moet; onder voorwaarde evenwel, dat men hun tusfehenbe> den veele fpeeluuren zal vergunnen, en eene maatige lig-
C
129 )
ighaams- oeffening toegaan. H e t geheugen moet fooril niet gevergd worden» De H e e r P E K C I V A H , is hier over zeer breedvoeig en toont overtuigend het naadeelige aan, wanneer e kinderen te jong op het werk gaan, en i n h e t f c h o o l itten moeten. H i j zegt z e e r w e l , thus the age of gaietij • /pent in the tnidst of tears, punishment, and flaverij enz. ;
Men
behoort hier over te raadplegen de Verhande-
ngen
van E A L L A X E R D ,
CAMPER
en
anderen.
ie over de lighaamlijke opvoeding gefchrevenhebben: n het geene door de fIeeren B E T S K Y en C L E R C is
ngeteekend, omtrent de opvoeding der Rusfifche jeugd. Het
lighaam der jonge Dogters behoorde men niet
et itijve keurslijven te rijgen, althans niet te beder: n , maar daar omtrent de fraaije en zeer heilzaame nmerkingen van den beroemde VAX
DER
HAAR,
dangs aan onze landgenooten medegedeeld, in achf ueemen.
Z i j behooren op laage ftoelen te zitten, en
oral op geene ftoelen zonder agterleeuingen o f taurets, om dat zij als dan verpligt zijn de lendenen diep inwaarts te buigen, om recht overeinde te zita.
Haare lighaams .oeffeningen moeten gepast z i j n , 1
maar
C kookt is geweest,
128 )
om het van de aardachtige deel
cc zuiveren : geene thee, koffi noch chocolade, als vet en te zwaar om te verteeren : maar wat de fpi] betreft, konnen zij groentens van allerleie foort nul gen, gebraden , gekookt en gedoofd vleesch eéte als mede viscrq eenvoudig klaar gemaakt. D e wijn moet
fpaarzaam gebruikt worden j de ri
fche en roode wijnen z i j n , om de zuure onrijphe. e
n
om de wrangheid, de flegtfte; de fpaanfche wip:
die van Ciprus, van Madera, en de Kaap de beste. Misfchien is de les van a melijkfte,
1 s 1 o T E t E S de aann
om de kinderen, van den beginne af at
tot koud water te gewennen. . D i e groote wijsgeer w i l , dat de kinderen tot de ] jaaren toe niet alleen niet zullen leeren, maar Zl geene handwerken oeffenen. Het is zekerlijk niet g ftig voor de gezondheid, als men ze te vroeg tot 1 ien fchikt,des niet tegenllaande zijn anderen van 0 d e e l , dat die tijd niet geheel onnut verloopen mo onder voorwaarde evenwel, dat men hun tusfeheul den veele fpeeluuren zal vergunnen, en eeue maai
C
120
j
lïghaams- oeffenïng toegaan. H e t geheugen moet vooral niet gevergd worden» De Heer P E J C I V A L I , is hier over zeer breedvoerig en toont overtuigend bet naadeelige aan, wanneer de kinderen te jong op het werk gaan, en in het fchool zitten moeten. H i j zegt zeer w e l , thus the age of gaietij is fpent in the midst oftears, punishment, and f averij enz. .'
Men lingen
behoort hier over te raadplegen de Verhandevan B A I L A X E R D ,
CAMPER
en
anderen,
die over de lighaamlijke opvoeding gefchrevenhebben: en het geene door de Heeren B E T S K Y en C L E R C is
aangeteekend, omtrent de opvoeding der Ruïfifche jeugd. Het
lighaam der jonge Dogters behoorde men niet
met ftijve keurslijven te rijgen, althans niet te bederven,
maar daar omtrent de fraaije en zeer heilzaame
aanmerkingen van den beroemde \AX
DER
HAAR,
onlangs aan onze landgenooten medegedeeld, i n achf te ueemen.
Z i j behooren op laage ftoelen te z i t t e n , en
vooral op geene ftoelen zonder agterleeningen o f tabourets, om dat zij als dan verpligt zijn de lendenen te diep inwaarts te buigen, om recht overeinde te zitten.
Haare lighaarns .oefFeningeu moeten gepast z i j n , 1
maar
C 130 ) snaar haar l i n n e n , zoo dikwils mogelijk, verfchcond w o r d e n , om dat fchoon linnen de uitwaasfeming bevordert, en uittogt geeft aan de pblogistique lucht die anders binnen het lighaam opgeflooten wordt. Men
zal echter niet alle fcbeefheid en boggelwor-
ding kunnen voorkoomen; want, behalven dat 'er on* d t r de G r i e k e n , gelijk uit H I . P P O C R A T E S
blijkt,
vcele mismaakte waaren , kau men ook uit de waarnee. jningen van F O R S I E R
opmaakcn, d a t ' e r veelc l i g -
haamelijke gebreken onder de eilanders van het zuiden gevonden worden.
H i j zegt immers zelfs i n N . Zeeland
geboggelden en fcheevcn gezien te hebben. De
wandeling, die voor beide de gedachten gunftig
i s , moet alle dagen plaats hebben, hoedanig het weder ook zijn moge.
M e n behoort alleenlijk voor het nat
worden der klcederen te zorgen, en die fpoedig te veranderen : niets fchijnt meer nadeel aan de gezondheid te doen dan natte kleederen. Koude Baden, gelijk die het lighaam best zuivren, zoo veilterken ze het ook allerzekerst. Het Paard-rijden is inzonderheid nuttig, omdat gehecje lighaam hier door bewoogen wordt.
het
Jammer
is i
C 13! ) is h e t , dat dit heilzaam middel overal, en inzonderheid in ons l a n d , te kostbaar is om algemeen te zijn. Zorgvuldig moet 'er gelet w o r d e n , o f de kinderen ook eenige gefchiktheid hebben tot Borst-teering, i welk geval msn z e ,
a
nu en dan zal doen aderlaaten ,
m e l k , en andere balfemagtige,'en verfterkende middelen gecven , veel doen te Paardrijden, o f in frifche lucht wandeleu In zwakke g e i t e l l e n , daar de engelfche ziekte ouder de leden i s , moet men vooral goede drooge lucht, maatige en drooge warmte, en teffen; verfterkende middelen geeven, de zulke inzonderheid, die uit ijzer toebereid
Z1
jn.
D e buik moet bij allen warm gehouden
worden : alle dc klieren immers van het darmfcheil o f mejenterium zijn meest aangedaan in die ziekte. t
M e l k en Meelfpijzen zijn nadeelig, het best is huis. bier te drinken, o f witte wijn op verfterkende kruiden, waar onder lepelblad, kalbes, hand hebben.
en moortel,
De natuurlijke Staal
van Pijrmont van Spa,
van Baib,
e
n
de overMuin-^len
en van Brhtol zijn
jutmuntend in die ziekte. D e koude baden en lighaams oeffening, zijn 'er wijders zeer noodzaaklijk bij. 1
2
AU
( 132 ) A l l e tusfchenpoozcnde E o o r t f e n , vooral die in liet voor en na-jaar heertenen, en dikwerf in rotkoortfen overman, door welke bet geitel des lighaams bedorven wordt,
moeten onmiddelijk met den koortsbast
van Peru, en in den beginne gefluit w o r d e n , of door zulke middelen , die , uit bet plantenrijk genomen , foortgclijke kracht hebben. H e t is immers eenmaal tijd, dat wij het onredelijk juk der ouden omtrent dc ziektenftoffe,
haare kooking en fcheidinge, dat is dat der
Crifes en der Dies critici afwerpen , enden voortgang van eene ziekte aanflonds fluiten, wanneer dezelve u i t l i e t ingeademd vergift der lucht ontflaat, en geenzins van onze vervuilde ingewanden afhangt. D e kinderen moeten, zoo dra zij huuwbaar bcvouden z i j n , uitgetrouwd w o r d e n , niet alleen om eene gezonde teelt te verkrijgen, als w e l inzonderheid, op dat de jongelingen niet door Venusziekten bedorven w o r d e n , eer zij de kracht van hun eigen geflacht beproefd hebben; of eer
beide zig met fïille
ongere-
geldheden ontzenuwen ! W i j kunnen ons hier omtrent, in het geheel met A
KIST
o
TEL, ES
niet vercenigen , die de dogters w e l op-
< 133 ) op de 1 8 , maar de zoonen niet voor de 37 jaaren w i l uitgehuuwlijkt hebben.
H i j merkt nogthans te recht
aan, dat de jonge dogters, vroeger trouwen.Ie, zwaarer kraaraen, en dikwils het leven 'er bij infchieten. Dan
hij fielt den tijd voor den jonge mans te verre
uit;
waarfchijnlijk, om dat hij het huwelijk der jonge-
lingen geheel en al ftaatkundig befchouwt, en niec goedkeurt, den
dat de kinderen te weinig in jaaren van
vader zullen verfchillen?
V o o r de bejaarde
lieden zijn dc geneesmiddelen te
bekend, e n d o o r denberoemdeu B I K K E R , te uitneemeud tot heil van onze landslieden befchrecven, en gemeen gemaakt, dan dat zij ccnig bijvoegzel of verbetering vereiichen zouden. Ik gelocve evenwel, dat men de Zeelieden niet genoeg aanprijzen kan het gebruik van versch getrokken
mout, tot dagelijkfchen drank tegens de fcorbut
op z e e , eerst door den Heere M A C B R I D E
aange-
prcezen, en daar na door den grooten Land-ontdekker
C O O K bevestigd.
Beide de geheele cn gemaaleue
:
mout heb i k , in een vaatje afzonderlijk gekuipt, tot eene proeve, in eene vogtige kelder, over het jaar, 1 3
*•*
C
134 )
zonder eenïg bederf bewaard; het kan deïhalveh i n vaten , te fcheep, zelfs gemaaleu mede genoomeü worden. T o t fpijze konde de zuurkool dienen, zo als die in Duitschland toegemaakt, niet alleen in ons land,maar ook i n Frankrijk, thans op de eerfte tafels word gegceten. D e lucht behoorde
i n fchepen, ziekenhuizen, en
vooral i n de gevangenhuizeu, door Ventilators verbeterd, en verfrischt te worden.
D i e zelfde voorzorge
is ook voor de weeshuizen nodig. I n de fteden behoorde men op allerleie wijze te waaken, dat het vuile water afgeleid, en de bedorvene lucht zoo veel mogelijk verbeterd wierde.
Dan
dit onderwerp is van te grooten nafleep, om hier v o l ledig afgehandeld te kunnen worden $ wij beveelen hier over de uitmuntende Werken aan,welke de H e e ren
SUTTOK,
TROOSTWYK
IIALKS,
NAHUYS,
en H O W A R D ,
DEI M A N ,
over de lucht- verbe-
tering in de ve'rfchillende omltandigheden, uitgegeeven hebben.
I
C i35) V E R T R E K DER S C H U I T E N , ENZ.
POSTWAGENS,
Tan A M S T E R D A M Op Haarlem , gaat alle uuren een Scbèit mtt PóortOpe^ r e n , tot s'rvonds ten 8 uuren, buiten d e H a a r h P o o r t , en dagel. de Marktfibuit van 't Water bij de Papenbrug. Op Leiden, alle morg. ten 10uur een Ü T ^ v a n deOver_ t o o m , de Marktfibuit Zom. ten 5 en s ' W i n t . t e n 4 uur van ' t Cingel bij 't Lat. S c h o o l , s'av. de Naehtfih. ten8uur van de Beerebijt buiten de U t r . P o o r t . E n over i W . vaa •waar een Schuit vertr. teu 8 , 1 0 , 1 2 , 1 , 2 , 4 , 6 en H uur. Op s'Hage, alle raidd. ten 1 uur van 't R o k k i n ten 3 uur van de Beereb. of over Leiden, van waar een fchuit vertrekt na / / / ^ e , t e n h 3 l f 4 A 3 , b a l f n , b a l f 1,3,5 en half 7 uur O o k rijdt 'er een Postwag. van Amfi. naar s'Hage en terug van den IS Febr. tot den 23 dito s'morg. ten half 7. van den 24 Febr. tot den 2 Oct. s'morg. ten 6 uur. Van de 3 Oei,tot den 20 dito s'morg. ten half 7. van de 21 O e i . tot den 5 N o v . ten 7 uur. van de 6 N o v . tot den 14 dito ten half 8. van den 15 N o v . tot den 14 Febr. s'morg. ten 9 uur (doch bij bejloten water rijdt'ers'midd. ten i u u r n o g e e n Wagen.) N B , H e t Compt. der Postw. wordgeh.te^wy?. I 4
i»
Ci3<5 ) in de Benrfteeg, in s'Hage op 't Leidfche W a g : veer in.'t Voorhout. op Delft, een Schuit op dezelfde uuren en van dezelfde piaatfen als op s'Hage. Op Rotterdam, alle midd. ten 12 uur een Schuit van 't R o k k . ten 2 uur van de Beereb. o f over Delft, vanwaar alle uur een Sch. vertr. Ook over Gouda, van waar een Postwag, rijdt van de 15 Maart tot den 1 Oei. s'morg. ten 6, 8 , 10 en 12 uur s'namidd. ten half 3 , 4 en 5 uur. van den 2 0(51. tot .den 14 Maart s'morg. ten 7 , o en 32 u u r , s'nam. ten half 3 , 4 en 5 uur. Op Gouda, i u Maart, A p r i l , Sept. en O e i . s'morg, ten 8 , én i u M a i j , J u n i j , Julij en A u g . ten7uur. e e n Schuit, de Nachtfch ' t geheele jaar s'av. ten 8 uur van doBeerebijt, ook alle'dagen de ïker van de Pijpenmarkt. Op Schiedam, Dingsd. en D o n d , een Schuit ten 12uur van 't R o k k i n , ten 3 uur van de Beereb. ook een Schuit OVer Rotterdam en Delft.
Op Dordrecht, over Gouda o f Rotterd. alle dagen van de eerlie plaats, een Schip s'morg. ten 6 uur met vallend •water o f nieuwe o f volle M a a n , en van de tweede p i : met 't begin van de eerfte en laatiïe kwartier der M a a n , s'morg.
C137 ) s'morg. ten half 6, gaande dagelijks een uw laater tofe ' t begin van 't volg. eerfte en laatfte kwartier. Op den Briel,
over Rotterd. van waar alle dagen een
Schuit gaat, en Z o n d . en W o e n s d . een Schip met'teer* fte getij. Op Gomiehem, s* Woensd. s'aV. een Schip van bij d e L u t h i N . Kerk op 't C i n g e l , o f over Utr. van waar alledag, s'morg. ten 6 uur een Wagen rijdt, o f met de Schuit op de Vaart na Vianen, van welke laatfte plaats ten 9 uur een JVagcn o f Schuit gaat. Op Schoenhoven, alle 14 dagen Dingsd. s'nam. ten 1* uur een Schuit van de Heeregr. bij de U t r . flr. of over/ Gouda, van waar van half Maart tot half O e i . voorm. ten 6 en nam. ten
S
uur en van balf 061. tot half Maart
voorin, ten 7 en nam. ten 3 vat een Wagen rijdt. ^ op Buik/loot, alle uuren een Schuit, uitgen.
s'Wint.
geen Schuit ten 12 u u r , van de Nieuwe Stads Herberg. Purmerent over Buikfloot, Z o m . ten
6 , S , II , I > 4 »
en 6 u u r , s ' W i n t . ten 8 , 9 , 1 en 4 u u r , ook op Maand, en V r i j d . s'midd. ten 3 uur een Schuit. Op Edam over Buikfloot, Z o m . ten Ö, 9, 2 , 3 en 5'
l 5
uur
>
< 138 ) *»ur, s ' W i n t . ten 7, 11, 2 , 3 en 4 u u r ,
de Markfch.
s'mid. ten 1 uur van de Texelfche Kaaij. ' Op Monnikend. met de Schuit op Edam, de Marktfch. zem.ten 2 , »s w. s'mid. teu 1 uur van d e ^ l k m . Stijger. Op Hoorn over Puikfloot. Zom.
ten
6,
8, 9,
«
x
,
t , 3 en 4 uur en met boomfl., s ' W i n t . de eerfte Schuit ten 7,
en ten 4 uur geen Schuit, ook een Schip alle
avonden voor Boomfl. van de Nieuwe Brug. Op Medenblik, s'Maand. en D o n d . s'midd. ten 2 uur een Schuit van de Nieuwen B r u g , een S c h i p ,
en Zaturd. s'av.
o f op Hoorn, van waar alle middagen een
Wagen r i j d t , en dagelijks een Marktfch. vertrekt. Op Enkbuizen, alle avond, een Schip; o f over Hoorn, van waar een i w .
r i j d t , en voorm. ten 9 en n uur"
een Zeil Scbuit.
Op Alkmaar, alle morgen een Schip ten 9, en s'Maand. nam. ten 2 uur van ' t water; o f o?Haarlem,
van waar
alle morgen ten 9 uuren een Postw. rijdt. Op Broek en Waterland, s'Maand. W o e n s d . en Vrijdag s'namid. teu 2 uur een Schuit van de Texelfche Kaaij o f met de Schuit op Edam. Op Zaandam, alle uuren een Schuit.
C
139 )
Op Burgerdam, Z o m . ten 8 , 1 0 , 2 en 4 u u r W i n t ; ten 8, 10, 1 en 3 uur ook Z o n d . ten 1 uur een Schuit. Op Naarden en Midden,
Z o m . Z o n d . ten 5 , 7 ,
10,
2 , 4 en half 6 u u r ; in de W e e k ten 6, 8 , 10, 2 , 4 e n half 6 u u r , s'Wint. ten 7 , 9 , 11, 1, 3 en 5 uur een Schuit, van de Princegr. bij de A m f t e l , van waar b i j toewater een Postwagen rijdt. Op Weesp, van half Maart tot half O e i . Zond. ten 6 , 8,
1 0 , half 3 en half 6 u u r , in de mek ten 6 , 9 ,
half 2 , half 4 en half 6 uur. H a l f Oei. tot half Maart Zond. ten 8 , 10, half 3 en half 5 u u r , i n de Week ten S , 10, half 2 , half 4 en half 5 uur een Schuit, v?n de Princegr. bij de Amftel. Op Woerden, s'Maand. en D o n d . een Schuit, ten 1» uur van de C o l v e n . Burgw, en ten 3 uur van de Beereb. Op Utrecht, alle dagen s'morg. ten 7 , s'nam. ten 1 en3 uur een Schuit, doch s'wint. s'morg. ten 8 uur.de Markfih
m
ten 4 uur v a n ' t C i n g e l o o k r i j d t ' e r bij beft. water een 'Postwag. van de Achtergr. en een van de Regul. Breeftr. Op Amersfoort,
s'morg. ten 8 uur een Schip, van ' t
W a t e r bij de Vrouweft. uitgen. s'Maand. s ' W i n t . a l leen Z o n d . , Dingsd, , D o n d . e n Z a t u r d . o f over Utrecht, -
van
C
Mo )
van waar Z o n d . W o e n s d . V r i j d .
en Zaturd. s'morg.
ten 7 en s'naraid. ten 4 uur een Postw. rijdt en dagelijks ten 4 uur een Kar. Op Wijk te Duurfïeede,
s'Maand
ten 3 uur van 't
Cin-
gel, bij de Heifteeg een Schuit o f over Utr. van waar dagelijks een Wagen rijdt. Op Tsfclftein , s'Maand. nam. ten 3 eenSc&a/Vvan't Cing. bij 't Lat. School, en ten 6 uur van dc Beereb, of over Utr. Van waar Z o m . ten 3 en s'Wint. ten 2 uur een Schuit g^at. Op Arnhem cn terug, rijdt alle dagen een Postw. 'Zom. ten 6 uur s'Wint. met Poort openen te Amft. van 't Gingel bij de Beulingil , of over Utrecht waar s'morg. ten 7 uur een Postw. rij.lt. £ 0/> Nijmegen, alle Woensd. een S<%>, van 't Cing. bij de L u t . N . K . , of over Utrecht van waar s'morg. ten 7 en 8 uur, ook van daar op Arnhem, van waarvoorm.ten S en nam.
ten
2 uur .POJ/W. rijden.
Op Harderwijk,
alle avonden een Schip, een uur voor
Boomfl. van de Sbjpiteenen. Op Zutpben en Dev. ovexllarderw.,
van waar s'morg. een
Postw. rijdt, een uur na het aankoomen van de Amfi. Beurtm. Op Nieuwkerk,
Elburg
enDeventer, Dingsd. Dond.
Jtaturd. een Schip, een uur voor Boorniluiten.
en
Óp
C 141 ) Op Zwol,
alle avonden een Schip, v a n de O. B r u g , d o c h
L D e c . en J a n . alleen D i n g s d . D o n d . en Z a t u r d . en bi) een Postw. van >t Weesper Op Meppelt,
Veld.
Steenrijk en Blokzid, D i n g s d . fn
Zaturd.
f s ' a v . v o o r B o o m f l . een Schip, v a n de M e p p e l . Stijger. Op Vollenhoven, D i n g s d . een Schip ( z i e verder Meppelt. j Op Campen, Z o m . M a a n d . W o e n s d . enVrfjd. eenSchi^ S ' W i n t . D i n g s d . en V r i j d . ( z i e verder Zwol.) Op llarlingen, I
Febr
2
alle a v o n d , doch v a n de l * N o v . tot
M a a n d . , W o e n s d . en V r i j d . v o o r B o o m f l . een
SMp v a n de N . B r u g , v a n w a a r dagel. gelegenh. is , om tta alle de Vriefche plaatfen te r e i z e n . Op de Lemmer, a l l e avond. etnSchip v a n d e f a p e n B r u g , van w a a r insgel. a ü e dagen Schuit: o p alle Vriesjchepl. gaan. Op Groning. over de Lemmer , v a n w aar alle dag. na 1 aank. ,<j
er
Beurtro. een Postw. en een Schip gaat.
Op Midddb,
over Rotterd.,vzn w a a r alle dag. eenScbip gaat.
Op r,redaovtxGornicb.,vm w a a r alle m o r g . cenPostw. l i j d t . '
Oi> Op
opZoom ovcxllott. cnDort,z maal »1 weeks e e n & £ * . S
'te&
o v e r Utrecht, v a n waar M a a n d . , W o e n s d , ,
V r i j d , e n Z a t u r d . S'morg, t e n 6 uur een Postw. rijdt. V E R -
( 142 ) V E R T R E K V A N
DE
S T A D
DER, A M S
POSTEN T E R
D A M .
avonden op de Held. Texel en 't V l i e , ten half *
S£ 1*r^
— •
—,1:
-
c'„ « I J , rurcug. en de Landpost op Zeel. sav. ten 8. op Vrankr. en Brab s'av. ten half o uj ***** o? Düi«I. Italië. Reu.. Kleefsl. G e l d S ' en Bminenk & e . ' . ten i uur. Op Hamb B1' Denem. Zweed P o n ! T > , . - I J , « « u o . ürem. weea. *ooI.Ru»l. de geheele Oostz. Overijsf N . en O . Vnesl. s'av- ten h?lf 7 ™ «~ • . * half 8. op Maa^r „ ' °P § • s'av. tea o. up jviaastr. Luik en Aken, s' . ten 8 r „ i, Engeland , s-av. ten half . ° *' 8 Donderdag, even als Maandags. Vrijdag, p Duitsl. Ital K>M1 trt r-1 « B m m . «•mid.ten.,. 00 MaaS i a Landpost op Zeeland, Z£* \*T' ™ ;
S
f f l i d
e n
3
G r o n i n
av
n
E
9
n
E L U
u u r
l fJ'
0
^
-vctde/eveTa^r^'
Zaturdags, „p Breda, Denem H , m k Zweed. N . en O . Vriesl. s'av. t^n h ff '
s'av. ten half 8 uur.
a
1
7
7
°
^
* . ™
'
h
p
Gr
C n
°ning.
1
N-
d
C
143 )
I N H O U D . Kort begrip der Almanak* De Almanak ,of de iz Maanden dezes Jaars. Van de Eclipfen voor dit Jaar, Het Luijden der Poortklok van de Stad Amft. Voorbericht. Mengelingen in Proza en
De Droom van Lncinde Ismtene azn.Leander
. .
Po'ëzij.
* .
bl. 2 .
Onder 't afb. van Jonkv. Baronesfe de Lannoij. Graffchrift . . . . . Klinkdicht aan Iris . Onder 't afb. van de Jood M. Mendelszoon . De Prediker en Phileet . . . . Aan gefcheidcn'Gelieven . • • De Schtildelooze Vereeniging . Bij den Dood van Gesfner • • De Bekoorlijke Eerrzaamheid • • De Moeder van Nero . . . Hoe vreeslijk zal hij dagen • • Hoe fchoon zal hij voor de Deugd zijn . De Ayondlbond . • * '
$
8 9 I
O
rr 4 17 3 2-S 2-9 3* 3» 33
J
a
De
C H4 ) D e vluchtende Moedermoorder • De Roos • • • De Donder • • • Befpiecebng bij een vruchtb. Regen Aan God . Dc faamenhang der Waereld . De Roos voor Dirce . . • Eva bi] hit Lijk van Abel • Aan N . N . . . Overdenkingen eener V r o u w e , bij 't ziek fterfb; van haar Echtgenoot Aan mijn Graf , , • • Cloè' en Vrijhart
. •
bi, «
. • . . en . .
,
36 37 4 0 44 5° 53 57 Co 6j 65 71
.
77
D e Almachtige . . . « Op een Bloemtuiltje aan Filis mijn Vriendin,
84 86
4
A. Belcour bij 't lijk van Lotje Roulin H e t Sterfbed van Claris/e Harlovj
Waarheid . . , Raad . . Opmerking . Spreuken . , De Kracht der Moeder Liefde
. ,
,
. ,
« ,
, .
, ..
Over een Natuur Almanak , ; Algemeene Gezondheids Regelen . ; Vertrek dér Schuiten en * ostwagens, & c . •Vertrek def Posten . . * *
Ï8 96
103 10S ibid 107 10J 115 125 135 142
1
