bestuur en beleid
Scholenbouwprijzen 2013 uitgereikt Eén hoofdprijs en vier innovatieprijzen Staatsecretaris Sander Dekker heeft op 25 november jl. de Scholenbouwprijs 2013 uitgereikt tijdens een feestelijke bijeenkomst in Den Haag. Mytylschool Gabriël Kinderexpertisecentrum Atlent in ‘s-Hertogenbosch was de grote winnaar. Het St. Ignatiusgymnasium in Amsterdam, Sterren College in Haarlem, Lentiz I LIFE College in Schiedam en STC Anthony Fokkerweg in Rotterdam kregen ieder een Innovatieprijs. Tekst Janet van Oort en Sibo Arbeek
D
eze tiende editie van de Scholenbouwprijs voor het primair en voortgezet onderwijs is bijzonder. In de eerste plaats omdat met deze prijs ruim twintig jaar opdrachtgeverschap in de Nederlandse scholenbouw wordt gemarkeerd. In de
tweede plaats vanwege het hoge aantal aanmeldingen. Met bijna 220 aanmeldingen en uiteindelijk 162 compleet gedocumenteerde projecten een absoluut record in de geschiedenis van de Nederlandse Scholenbouwprijs. Als zoveel partijen enthousiast
schooldomein
december 2013
11
Mytylschool Gabriël KinderExpertiseCentrum Atlent
St. Ignatiusgymnasium
meedoen aan deze prijsvraag laat dat zien dat onderwijs leeft en dat het nadenken over de vertaling van de visie op onderwijs in een mooi en goed gebouw heel actueel is. En daar gaat het natuurlijk om! In Nederland worden scholen gebouwd door mensen die hart hebben voor het onderwijs en vinden dat leerlingen en docenten recht hebben op een goede en duurzame leer- en werkplek. Deze Scholenbouwprijs is ook bijzonder omdat het lang heeft geduurd voordat het ministerie deze tiende prijs heeft uitgeschreven. Dat had onder meer te maken met het advies van de vorige Rijksbouwmeester Liesbeth van der Pol om onderwijsgebouwen pas te beoordelen als ze vier seizoenen in gebruik zijn.
Gedeeld opdrachtgeverschap In twintig jaar tijd is er veel veranderd. Toen de eerste Scholenbouwprijs in 1992 uitgeschreven werd, moesten de opdrachtgevers hun schoolgebouw nog binnen de rijksbekostiging realiseren. Het was de tijd waarin de centrale overheid bepaalde hoe gebouwd werd, onder welke voorwaarden en tegen welke prijs. De inhoud van het begrip opdrachtgeverschap heeft zich in twintig jaar sterk ontwikkeld. Was het voorheen klip en klaar wie aan de knoppen draaide en ging het om die duidelijk aanwezige directeur of bestuurder te stimuleren in zijn of haar rol, nu is het opdrachtgeverschap veel complexer en gevarieerder. Deze tijd staat voor grote veranderingen in de samenleving en dus ook in het onderwijs. Door de verschillende decentralisaties vanuit de rijksoverheid naar de gemeenten en de schoolbesturen is het binnen de eigen context en afweging steeds beter mogelijk maatwerk te leveren. Onderwijs vormt de belangrijkste drager voor de economie van morgen en levert onze nieuwe ambassadeurs, leraren, advocaten en de mensen op de bouw. De omgeving van het onderwijs grijpt steeds meer in op het leerproces en de vormgeving ervan. Tegelijkertijd is er meer behoefte aan veiligheid, herkenbaarheid en kwaliteit. Dat lijken tegengestelde bewegingen, maar in de uitwerking en
12
schooldomein
december 2013
Scheepvaart en Transport College
vormgeving van de gebouwde opgave leiden ze tot mooie voorbeelden van fraaie en duurzame gebouwen die steeds vaker tot stand komen in gedeeld opdrachtgeverschap.
Onderwijs als verbindend element De Scholenbouwprijs 2013 beloont professioneel opdrachtgeverschap. Het was de taak van de jury om te beoordelen in hoeverre de opdrachtgever laat zien dat hij op een professionele en betrokken wijze het proces naar het nieuwe of vernieuwde schoolgebouw heeft ingericht en gemanaged. Daarbij keek ze in het bijzonder naar de wijze waarop het thema Onderwijskwaliteit en Verbindingen in het schoolgebouw en de inrichting ervan is vertaald. Een thema dat zo goed bij deze tijd past. Het onderwijs als verbindend element in een veranderende samenleving, als een duurzame drager voor programma, bouw en exploitatie. De jury wilde gegrepen worden door een enthousiaste opdrachtgever die trots is op de wijze waarop hij binnen en buiten de school programmatische en fysieke verbindingen tot stand heeft gebracht. In drie pittige beoordelingsronden heeft de jury haar selectie gemaakt. Dit was een intensief proces van kijken en lezen, nog eens bekijken, met elkaar discussiëren en goed vergelijken. Ten slotte is de jury na een boeiende reis van twee dagen langs de acht geselecteerde projecten tot de conclusie gekomen dat zij de prijswinnaars heeft gevonden.
Vier innovatieprijzen De vier opdrachtgevers die de jury binnen de categorie voortgezet onderwijs heeft bezocht stonden met verschillende aanleidingen voor diverse uitdagingen die hebben geresulteerd in uiteenlopende uitwerkingen in onderwijsprogramma en gebouw. Het St. Ignatiusgymnasium in Amsterdam-Zuid is een zeer geslaagd voorbeeld van verbouw en uitbreiding van een bestaand monumentaal gebouw in een hoog stedelijke omgeving waardoor deze school voor de omliggende wijk is behouden. Het Sterren College in
bestuur en beleid
Lentiz | LIFE College
Haarlem illustreert hoe vmbo succesvol gestalte kan krijgen binnen een organisatorisch en stedenbouwkundig lastige opgave en zo het beroepsonderwijs in de etalage en op een voetstuk zet. Het Lentiz | LIFE College laat prachtig zien hoe op een bijna onmogelijke plek het onderwijs een stevige brug naar de samenleving kan zijn voor kwetsbare leerlingen. Het Scheepvaart- en Transport College in Rotterdam demonstreert in haar transparante en herkenbare gebouw hoe een doorlopende leerlijn in een internationaal georiënteerd opleidingscentrum leerlingen klaarstoomt voor de beroepspraktijk die voor de deur ligt. Deze vier projecten demonstreren actuele ontwikkelingen en uitdagingen waar het voortgezet onderwijs in Nederland voor staat. De opdrachtgevers laten met hun nieuwe schoolgebouw zien dat zij de uitdagingen van deze tijd met trots en volharding het hoofd kunnen bieden. De jury heeft geoordeeld dat deze opdrachtgevers een voorbeeld zijn voor velen als het gaat om innovatie, vooruitgang en verbinding en heeft daarom besloten om in het voortgezet onderwijs niet één winnaar te kiezen, maar vier Innovatieprijzen uit te reiken.
Eén overtuigende winnaar Scholenbouwprijs 2013 In de vier projecten die de jury binnen het primair onderwijs heeft bezocht, ging het in alle gevallen om multifunctionele accommodaties of brede scholen waarbij de betreffende school of scholen één van de partijen is die het opdrachtgeverschap deelt met andere maatschappelijke partners. Basisschool Edith Stein in het Brabantse Zijtaart is een mooi voorbeeld van vitalisering van het dorpshart in het voormalige klooster, waarin het onderwijs de spil vormt en allerlei dorpsfuncties samenbindt. De Sterrenschool in Zevenaar laat zien hoe fris en succesvol een vernieuwend onderwijsconcept kan zijn waarin het ritme van het kind en het gezin centraal staat. De Sterrenschool is onderdeel van Brede School Groot Holthuizen, een cluster van kindfuncties waarbinnen nog wordt
Sterrencollege
gezocht naar samenwerking. Openwijkschool De Combinatie in Vlissingen laat zien hoe in een grootschalige herstructureringsoperatie de identiteit van de partners gewaarborgd blijft in een samenhangend gebouw en waar dankzij een uitstekende samenwerking meer gerealiseerd wordt dan voor mogelijk werd gehouden. Mytylschool Gabriël ten slotte laat volgens de jury zeer overtuigend in activiteitenprogramma en gebouw zien dat het concept van de brede school succesvol integraal kan worden toegepast. In alle onderdelen van deze school en dit KinderExpertiseCentrum heeft de samenwerking tussen onderwijsen zorgpartners geleid tot synergie en een bijzondere, volledig op de leerlingen toegesneden leeromgeving. Deze geslaagde symbiose tussen inhoud en de fraaie gebouwelijke uitingsvorm heeft de jury unaniem doen besluiten dat er binnen het primair onderwijs een overtuigende winnaar is: de Mytylschool Gabriël in ’s-Hertogenbosch.
schooldomein
december 2013
13
Foto Marcel van der Burg
14
schooldomein
december 2013
bestuur en beleid
Winnaar Scholenbouwprijs 2013 - juryoordeel
projectinformatie
Mytylschool Gabriël KinderExpertiseCentrum Atlent, ’s-Hertogenbosch
Opdrachtgever:
Het witte gebouw van de Mytylschool Gabriël KinderExpertiseCentrum Atlent in ‘s-Hertogenbosch wordt door de jury in zijn directe omgeving als een strak rustpunt van een grote schoonheid ervaren. Binnen zijn er geen barrières en laat de plattegrond zich eenvoudig lezen. Onderwijs en zorg zijn hier in alle facetten geïntegreerd, zonder functionele of gebouwelijke afscheidingen. Er is een buitenschoolse opvang, er zijn kamers voor de revalidatieartsen, er is een psychosociale dienst en er is arbeidsmatige dagindeling, bij elkaar gebracht om het kind alle kansen te bieden om zich naar vermogen te ontwikkelen. De jury vond de inrichting van de buitenomgeving prachtig omdat ook daar zorgvul-
Volantis, Venlo - Van Rossum, Amsterdam -
dig is nagedacht over de uitwerking op het kind. Zo zijn binnen- en buitenomgeving onderdeel van het pedagogische concept en het zorgconcept. Het gebouw is op alle niveaus verrassend fraai ingericht, functioneel in al zijn facetten, maar van een bijzondere esthetiek, waarbij het handschrift van de architect herkenbaar is, maar er toch ook ruimte is voor eigen invullingen. Doordat het gebouw zich makkelijk laat lezen en de visuele verbindingen helder zijn, kunnen de kinderen zich goed oriënteren. Hier is volgens de jury sprake van een zeer geslaagde symbiose tussen architectuur en onderwijskundige visie, die zich in alle onderdelen van het gebouw vertaald heeft.
Gemeente ’s-Hertogenbosch
Architect: Frencken Scholl Architecten Maastricht
Bouwpartners: Arcadis, Bodegraven - Peutz, Kerkrade Mertens Bouwbedrijf B.V., Weert
Foto: Gemeente ‘s-Hertogenbosch
Bestel nu! het Scholenbouwprijsboek 2013 In het Scholenbouwprijsboek is een overzicht opgenomen van alle 162 projecten die hebben deelgenomen aan deze tiende editie van de Scholenbouwprijs. In het boek worden de genomineerde projecten en natuurlijk de winnaars uitgebreid gepresenteerd in beeld en woord. Het Scholenbouwprijsboek is te bestellen voor € 15,00 bij ICSadviseurs, telefoon (088) 235 04 27, e-mail
[email protected], onder vermelding van ‘bestelling Scholenbouwprijsboek 2013’.
Alle informatie over De Scholenbouwprijs 2013, waaronder een overzicht van alle aanmeldingen én de shortlist van 30 scholen, is te vinden op www.scholenbouwprijs.nl.
Innovatieprijs Scholenbouwprijs 2013 - juryoordeel
projectinformatie
St. Ignatiusgymnasium, Amsterdam
Opdrachtgever:
In het dichtbevolkte Amsterdam-Zuid met een groot aanbod aan scholen en een forse concentratie aan hoogopgeleide en kritische bewoners heeft het Ignatiusgymnasium een prachtige prestatie geleverd door op een zeer beperkt oppervlak tot een aansprekende uitbreiding te komen. Het bestaande pand met een karakteristieke en robuuste uitstraling is op een indrukwekkende wijze vernieuwbouwd en ingepast in de bestaande stedelijke omgeving. Naast het bestaande gebouw is een uitbreiding gerealiseerd, die als het ware gespiegeld is aan de bestaande bouw en daarmee door een transparante entreepartij is verbonden. De jury roemt de wijze waarop de opdrachtgever en de
LEVS architecten Amsterdam
Stichting VO Amsterdam Zuid
Architect:
architect tot een nieuwe invulling zijn gekomen, waarbij de kwaliteit van het publieke domein is versterkt en de openheid naar de directe omgeving is vergroot. Bijzondere kenmerken van de locatie zijn op een functionele manier in de architectuur opgenomen, zoals de bunker onder de school, die nu als fietskelder dienst doet. Het hergebruik van monumentaal erfgoed in een stedelijke omgeving is perfect uitgewerkt, waarbij de materialisering van de nieuwbouw met een knipoog verwijst naar het oorspronkelijke deel. Al met al een zeer geslaagd project, dat volgens de jury navolging verdient in de zorgvuldige en liefdevolle wijze waarop het is uitgevoerd door de opdrachtgever.
schooldomein
Bouwpartners: Bouwadviesbureau Strackee, Amsterdam Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs, Amsterdam - Sinis, Berkel-Enschot - Galjema Technisch Adviesbureau, Delft - Bouwbedrijf M.J. de Nijs & Zonen, Warmenhuizen Nieuwenhuijsen Grapperhaus en Baggen, Amsterdam - Cofely, Zaandam - Homij, Nieuwegein - Schalkwijk, Haarlem
Foto: Fedde de Weert
december 2013
15
Foto Christian Richters
projectinformatie
Innovatieprijs Scholenbouwprijs 2013 - juryoordeel
Opdrachtgever:
Lentiz | LIFE College in Schiedam
Lentiz Onderwijsgroep
Architect: SP Architecten Waddinxveen
Bouwpartners: Avant-Bouwpartners Bouwmanagement, Utrecht - Bartels Constructeurs, Utrecht Herman De Groot Installatieadvies, Leusden Bouwbedrijf Stout, Hardinxveld-Giessendam Slagboom, Vlaardingen - Wolter & Dros, Amersfoort
Foto: Lentiz Onderwijsgroep
Vooraf was de jury gegrepen door het veelvoud aan maatschappelijke verbindingen dat deze school met de samenleving is aangegaan. Een prachtig concept voor kinderen, die net even dat steuntje in de rug verdienen. Met ontroering hoorde de jury de missie van de school aan, als levend bewijs dat onderwijs er toe doet en het verschil kan maken in een samenleving waarin te veel jongeren het niet dreigen te redden. Wat de jury opviel was de trots van de leerlingen en hun ouders op het nieuwe gebouw, dat hen letterlijk verheft boven hun eigen bestaan en daar weer extra kleur en betekenis aan
geeft. Het LIFE College biedt een doorlopende leeren ontwikkellijn en leidt op voor een goede entree op de arbeidsmarkt. Het gebouw kent een basis, een middenstuk en een bekroning. De bekroning wordt gevormd door de prachtige sportzalen op de bovenste verdieping. Bijzonder is de bibliotheekruimte die ook dienst doet als podium en discussieruimte. En natuurlijk niet te vergeten de kantine met breed uitzicht op de snelweg, waarbij de dynamiek van het verkeer voor een wisselend decor zorgt. Het LIFE College heeft de jury overtuigd; deze school heeft hart voor haar leerlingen!
projectinformatie
Innovatieprijs Scholenbouwprijs 2013 - juryoordeel
Opdrachtgever:
Scheepvaart en Transport College, locatie Anthony Fokkerweg in Rotterdam
Stichting STC-group
Architect: DP6 architectuurstudio bv Delft
Bouwpartners: Nelissen Ingenieursbureau BV, Eindhoven - Pieters Bouwtechniek BV, Almere - Heerkens van Bavel Bouw BV, Tilburg - Ingenieursbureau Wolter & Dros BV, Rotterdam - Alewijnse Delft BV, Delft
Foto: Pierre Stads
16
schooldomein
Het Scheepvaart en Transport College van de STCGroup straalt ambitie uit en voldoet aan alle criteria van de Scholenbouwprijs 2013: een heldere opdrachtgever met een heldere ambitie en een duidelijk programma van eisen. De opgave is uitgewerkt in een stoer en markant gebouw aan de Waalhaven in Rotterdam-Zuid dat de sfeer van de haven, de scheepvaart en de logistiek ademt. Het kijkt uit op de Rotterdamse haven met zijn internationale functie en scheepvaartverkeer en het leidt op voor stevige beroepen in de branche van Transport en Logistiek. Het klopt technisch en in de uitstraling en inrichting allemaal. Een echte Rotterdamse school, niet praten
december 2013
maar poetsen. De directie weet die ambitie sterk neer te zetten, in een internationale context waarbinnen de STC-Group acteert. De nog overwegend mannelijke vmbo-leerling komt met een helder beroepsperspectief binnen en loopt als het ware in zijn schoolloopbaan door het gebouw, waar hij op de bovenste twee etages eindigt als succesvolle mbo-student; klaar om aan de slag te gaan. Het gebouw straalt rust, regelmaat en discipline uit waarin een prachtige vide spectaculaire doorkijkjes biedt op het beroepsonderwijs en de materialisering aan de scheepsbouw doet denken met prachtige details zoals de ronde relingen en de geknoopte touwen die als afwerking dienen.
bestuur en beleid Innovatieprijs Scholenbouwprijs 2013 - juryoordeel
projectinformatie
Sterren College, Haarlem
Opdrachtgever:
Het Sterren College is het resultaat van een samenwerking tussen drie scholen en twee schoolbesturen die zich samen met de gemeente Haarlem sterk hebben gemaakt voor goed vmbo-onderwijs in de stad. Naast deze organisatorische uitdaging, stond de opdrachtgever samen met de architect ook voor een lastige stedenbouwkundige en architectonische opgave. De buurt stond uitermate kritisch tegenover de nieuwbouw. In het ontwerp ‘groeit’ de school als het ware uit het landschap. Kenmerkend zijn de glazen puien die de etalages van de school zijn naar de omgeving en het park dat over het gebouw heen gelegd is, laag richting de wijk en hoog aan spoor-
Mecanoo architecten bv Delft
Dunamare Onderwijsgroep
Architect:
zijde. De jury oordeelt zeer positief over de prachtige inpassing op deze lastige plek, die sterk aan landschappelijke waarde heeft gewonnen. De entree komt uit op een grote binnenruimte, waar theatertrappen aan grenzen, die als ontmoetingsruimten en kantine fungeren. Brede gangen waaieren in een S-vorm door het gebouw. Lange looplijnen leiden naar de verschillende afdelingen techniek, economie, consumptief en de mavo, die in één van de twee torens is gelegen. De grenzen tussen praktijk en theorie zijn weggenomen, zodat grote leerpleinen ontstaan, waarin docentenwerkplekken op een prettige wijze zijn opgenomen.
Bouwpartners: ABT bv, Delft - DHV, Zaandam - DGMR Raadgevende ingenieurs bv, Den Haag Wayfinding ontwerper Wim Schermer, Rotterdam - BBN adviseurs, Houten - Lokhorst bouw & ontwikkeling, Beverwijk - Dekker van Geest, Monster - Schulte Lestraden, Lisse
Foto: Christian Richters
Foto Marcel van der Burg
schooldomein
december 2013
17
projectinformatie
Genomineerd project 2013 - juryoordeel
Opdrachtgever:
Openwijkschool De Combinatie, Vlissingen
Gemeente Vlissingen/ Woningbouwvereniging L’escaut Woonservice
Architect: Architectenbureau Marlies Rohmer Amsterdam
Bouwpartners: Marsaki Projectontwikkeling, Goes - DWA installatie en energieadviseur, Bodegraven Bartels Ingenieursbureau, Lochem - Wolter en Dros installaties, Goes - HC Hospitality Consultants, Amersfoort - Schelde Sports BV, Sas van Gent - Heykon B.V., Middelburg - EFK Belastingadviseurs, Bergen op Zoom - VOF Middengebied: Walcherse BouwUnie, Grijpskerke en Van der Poel Bouwbedrijf, Terneuzen
Foto:
Het moet gezegd: verbinden komt op allerlei manieren in het gebouw van Openwijkschool De Combinatie tot uiting, niet alleen in de veelheid van partijen die samenwerken, maar ook in de vormgeving, waarbij de verschillende cirkels tot een oneindige ontmoeting leiden. De Combinatie brengt letterlijk alle denkbare maatschappelijke processen in herstructureringswijk Nieuw Bonedijke samen. Het gebouw wordt door de jury als een enorm volume ervaren, maar door de kleinschalige opbouw, met een intiem binnenplein voor de jongsten en een prachtige
Scagliola & Brakkee
Foto Thea van den Heuvel
18
schooldomein
december 2013
centrale entree rond de flexibele speellokalen weet iedereen zijn eigen plek te vinden en zijn er verschillende identiteiten, die makkelijk samenvloeien. Het is duidelijk dat de samenwerking al in de voorbereidingsfase is ontstaan, zodat het gebouw en de flexibele indeling ervan nieuwe vormen van samenwerking mogelijk maken en stimuleren. Bijzonder inventief en prachtig uitgevoerd is het dakterras voor de seniorenwoningen, op het gebouw, dat als een open loungeplek oogt en door koepels uitzicht biedt op de gymlokalen.
bestuur en beleid Genomineerd project 2013 - juryoordeel
projectinformatie
Basisschool Edith Stein, MFA Het Klooster, Zijtaart
Opdrachtgever:
De gemeente Veghel heeft als opdrachtgever een bepalende rol gespeeld in het hergebruiken van het voormalige klooster en het transformeren naar een nieuw dorpshart. Het forse pand met de intieme binnenplaats, waarlangs de twee vleugels lopen, bevat naast basisschool Edith Stein en het dorpshuis onder andere ook een uitleenpunt voor de bibliotheek, kinderopvang en peuterspeelzaal en de buitenschoolse opvang. Een omvangrijk programma, dat echter door de uitgestrektheid van het gebouw
Leenders Architecten, Veghel
met zijn lange gangen op een natuurlijke en logische manier is uitgelegd. De achtergevel van het gebouw is door de architect met een knipoog bewerkt, waardoor een omvangrijke poort is ontstaan, die de grens tussen school en het park erachter markeert. Dit is een prachtig uitgewerkt voorbeeld van het vitaal houden van kleine kernen. De jury kijkt met respect naar dit project, waar de betrokken partijen de wens van het dorp om tot een nieuw dorpshart te komen op passende wijze heeft vormgegeven.
Gemeente Veghel/schoolbestuur SKIPOV
Architect: Bouwpartners: Deerns Nederland BV, vestiging Eindhoven Goudstikker-de Vries, ’s-Hertogenbosch - DGMR Bouw BV, ‘s-Hertogenbosch - HEVO BV, ‘sHertogenbosch - PRC -Zuid, Eindhoven Nebest Bouwadvies, Katwijk - Wijnen Bouw, Someren - Van Dijnsen Installatiewerken, Breda Immens Installatietechniek, Sint- Michielsgestel
Foto: Gemeente Veghel/schoolbestuur SKIP OV
Foto Scagliola & Brakkee
Genomineerd project 2013 - juryoordeel
projectinformatie
Sterrenschool Zevenaar, Brede School Groot Holthuizen, Zevenaar
Opdrachtgever:
Het onderwijsconcept van de Sterrenschool is bijzonder vernieuwend en inspirerend en het gebouw speelt in zijn flexibele en open inrichting goed in op deze vorm van onderwijs en de wensen van kinderen en ouders, waarbij het eigen levensritme bepaalt hoe vroeg het kind op school begint. Het thema verbinding staat centraal en dat staat hier voor het unieke, eigen onderwijsconcept. Het onderwijs is niet klassikaal ingericht, maar heeft de vorm van ateliers, waarin thematisch onderwijs wordt verzorgd, geïn-
Gemeente Zevenaar, PROLES en SPO De Liemers
Architect: WE Architects Arnhem, samenwerking van Peter van Aarsen Architect met Hoogte Twee
spireerd door de landelijke omgeving en alle kansen die de natuur biedt. Het kikkervisje in de sloot leidt tot aanschouwelijk biologie-onderwijs, dat ter plekke wordt ingericht. Kortom; leerlingen zijn mede-vormgevers van het eigen onderwijsproces, evenals de ouders, met wie de school een stevig pact sluit. Gebouw en onderwijsvisie gaan hier hand in hand en de jury is unaniem lovend over de kracht van het concept en de potentie die het heeft om mee te groeien met het onderwijs.
schooldomein
Architecten
Bouwpartners: Gosse Landstra, Apeldoorn - Lucassen, Hengelo - Van Wijnen Eijbergen b.v., Hengelo - Oldenhave installatiegroep, Borculo
Foto: Thea van den Heuvel
december 2013
19
