Scholen zijn geen uitvoeringsorganen van de overheid. Theoloog Erik Borgman: Onderwijsvisie CVO geeft docent weer rol van regisseur

Nummer 1 | Jaargang 13 | November 2012

Onderwijsvisie CVO geeft docent weer rol van regisseur Farelcollege loopt voorop met toetsmethode RTTI Marja van Bijsterveldt blikt terug op haar regeerperiode

Theoloog Erik Borgman:

‘Scholen zijn geen uitvoeringsorganen van de overheid’

Colofon

In dit nummer

CVOpen is het huisorgaan van de Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs te Rotterdam en omgeving (CVO). Het verschijnt twee keer per jaar en wordt toegestuurd

‘Doorbreek de angst’

aan ruim 2.300 medewerkers van CVO en aan relaties.

Theoloog Erik Borgman over de belangrijke

Uitgever

rol voor onderwijs in

Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs

de samenleving.

2

te Rotterdam en omgeving (CVO) Henegouwerplein 14, 3021 PM Rotterdam Postbus 2152, 3000 CD Rotterdam Tel. (010) 217 13 99 Fax (010) 411 42 78 E-mail [email protected] Internet www.cvo.nl Redactie

Toetsen met RTTI

Albert Bosma, Nicole Lobbe, Ramona Bouchée-Montfrooij,

Het Farelcollege is

Ron van Rossum, Arjen Toet, Nicolette van Velden en

een voorloper met

Anja de Zeeuw

de toetsmethode RTTI.

16

Redactieadres Verenigingsbureau CVO t.a.v. redactie CVOpen Postbus 2152 3000 CD Rotterdam E-mail [email protected]

Verder aandacht voor

Eindredactie

5

Kick-off van Rotterdam Children’s Zone op Zuid

6

Accent Onderwijsondersteuning over psychodiagnostisch onderzoek

hAAi, Rotterdam

7

Onderbouw Melanchthon Kralingen naar Crooswijksesingel

Beeld

8

Docent, investeer in de band met je leerling

12

Identiteitsdocument CVO

Rick Keus

14

De [CVO]pen aan een gast: Marja van Bijsterveldt

Druk

15

Personalia

18

Meester Kanamori leert kinderen léven

21

Column door Dirk Oosthoek

23

Personalia

24

In gesprek met Samira Lamkharrat

Communicatieadviesbureau Anja de Zeeuw, Gouda Ontwerp

Rick Keus, Kees Trappenburg, P.R. ministerie van OCW Coverfoto

Quantes Artoos, Den Haag Aan dit nummer werkten mee: Marja van Bijsterveldt (ministerie van OCW), Karin van Breugel (tekst van breugel), De Nieuwe Lijn tekst & communicatie, Anja de Zeeuw (Communicatieadviesbureau Anja de Zeeuw)

Littooij

Ons antwoord Een kijkje op Melanchthon Prinses Irene

Wees niet bang, ik zal niet ieder voorwoord van CVOpen gebruiken

De ouders zijn erg betrokken

de vo-sector de afgelopen jaren direct en indirect ruim 14 procent

op deze vmbo-school.

van haar bekostiging is kwijtgeraakt (onder meer doordat de overheid

Die kreeg het Keurmerk

prijsstijgingen niet vergoedt en doorkort op de lumpsumvergoeding).

Leraar Leerling Ouder.

Ik heb sterke aanwijzingen dat het nieuwe kabinet onze sector onder

10

om minder positieve berichtgeving met u te delen. Deze keer begin ik er alleen maar mee: uit onderzoek van de VO-raad blijkt dat

het mom van herstructureringen een ‘efficiencykorting’ zal opleggen van nog eens 2 procent van de lumpsum. Van iedere school en ieder schoolbestuur wordt daarom extra beleidskracht gevraagd om de (onderwijs)kwaliteit te blijven garanderen. CVO heeft de afgelopen periode dan ook allerlei maatregelen genomen die de doelmatigheid verder verhogen, zonder dat het onderwijs aan kwaliteit inboet. Bezinning op onze financiën is echter niet het enige.

Pedagogische Tact Docenten leerden onder andere ‘een open houding’ op de cursus van Nivoz.

22

^^

Zoalsmisschien eerder hier betoogd, wil CVO de komende periode benutten kopje als een kans om de organisatie krachtiger te maken. Niet alleen voor ietsje anders alle collega’s, maar ook voor alle leerlingen binnen onze scholen, formuleren, zodat wiebeter we het allemaal hetvoor iets past? doen. Juist de interne kracht bepaalt in grote mate de onderwijskwaliteit.

« Samen kunnen we meer dan het gewone. » Op 31 oktober – Hervormingsdag, heel toepasselijk – is de nieuwe identiteitsvisie van CVO gepresenteerd aan alle locatieleiders van

Van de redactie

de CVO-vestigingen. Tegelijkertijd is de nieuwe onderwijsvisie gelanceerd en toegelicht. In onze optiek zijn beide visies sterk met

Viel het u op dat CVOpen langer op zich liet wachten? Dat zou een

elkaar verbonden en vormen ze samen de basis van onze vereniging.

positief signaal zijn. Het klopt dat er relatief veel tijd zit tussen het

Over beide documenten leest u meer in deze CVOpen en u krijgt

vorige en het huidige nummer. Voortaan verschijnt dit blad twee keer

beide exemplaren nog uitgereikt.

per jaargang (in plaats van drie). CVO-Nieuws, de digitale nieuwsbrief voor alle medewerkers, ontvangen collega’s minimaal vier keer per

Maar CVO doet meer. Onze visie op passend onderwijs is gereed-

schooljaar. Op deze manier kan CVO bezuinigen en toch de communi-

gekomen nog voordat het wetsvoorstel door de Eerste Kamer

catie op peil houden. CVO-Nieuws heeft daarnaast als voordeel dat

was goedgekeurd. Het directieoverleg heeft op de belangrijkste

nieuws sneller gebracht kan worden. Dit besluit heeft ook gevolgen

beleidsterreinen van CVO meerjarendoelstellingen geformuleerd.

voor de inhoud van CVOpen. Het gedrukte blad biedt vanaf nu

We proberen de vereniging CVO te versterken door meer leden

vooral achtergronden, meningen en samenhang in het CVO-beleid.

te werven. Met de GMR wordt de innovatieve raamregeling taak-

Een rubriek als ‘De hobby van…’ is echter geschrapt, en kort scholen-

beleid besproken. En natuurlijk vermeld ik hier ook de scholing

nieuws vindt voortaan z’n weg via CVO-Nieuws als best practice.

Pedagogische Tact, die alle docenten krijgen aangeboden. CVO geeft een krachtig antwoord: we sturen bij waar nodig en kijken

In deze CVOpen wordt ingegaan op de nieuwe visies van CVO op

tegelijkertijd vol vertrouwen vooruit door nieuwe plannen en visies te

identiteit en onderwijs. De brochures met deze visies worden

ontwikkelen. In de hoop dat ze onze docenten, onderwijsondersteuners

binnenkort aan alle medewerkers uitgereikt. Natuurlijk staan ze

en teamleiders helpen en motiveren het maximale uit hun werk te

ook als downloads op www.cvo.nl. De nieuwe onderwijsvisie vervangt

halen. Samen kunnen we meer dan het gewone.

‘Bindend en boeiend onderwijs’ uit 2004. De twee nieuwe brochures maken de reeks beleidsdocumenten voor de periode tot 2020 compleet. Eerder al verschenen het visiedocument ‘Meer dan

Wim P. Littooij

het gewone’ en ‘Professioneel personeelsbeleid’ en ‘Dynamisch

Voorzitter van de Raad van Bestuur van

personeelsbeleid’. CVO is benieuwd naar uw reactie op de twee

de Vereniging voor CVO te Rotterdam en omgeving

nieuwste publicaties. Mailen kan naar [email protected]



C V Open

November 2012

« Wij hoeven het niet alleen te doen, de genade is ons vooruit. » Erik Borgman, theoloog

Erik Borgman werd uitgeroepen tot de meest spraakmakende theoloog van 2012. Hij spreekt vaak voor leraren en onderwijsmanagers.





2

C V Open

November 2012

Interview met theoloog Erik Borgman over christelijk onderwijs

‘Doorbreek de angst’ Een theoloog met een verrassende visie op

Borgman ontvangt CVOpen in zijn huiskamer in Utrecht-West. Hij en zijn gezin wonen er in een fraai voormalig dominicanen-

onderwijs, zo is professor Erik Borgman te

klooster. De hoogleraar heeft een speciale band met de orde van de dominicanen (predikheren). Zijn Nijmeegse leermeesters

typeren. Hij vindt dat onderwijs meer toekomst-

behoorden tot deze orde, en de orde was enkele jaren zijn werkgever. Borgman is sinds de jaren negentig ‘lekendominicaan’:

gericht moet zijn. Onderwijs dat leerlingen

hij is als niet-kloosterling, echtgenoot en vader lid van deze orde. Wat hem vooral aanspreekt in de dominicaner spiritualiteit is

roept om de samenleving van de toekomst

het verband tussen intellectuele vrijheid en niet-angstige vroomheid. ‘Alles is interessant en belangrijk om te weten. Als gelovige

vorm te geven, en weer dynamisch te laten

hoef je je niet op te sluiten. Deze wereld is Gods wereld, en we kunnen midden in de wereld Gods rijk zien aanbreken.’

worden. Het christendom kan daarbij een

‘De toekomst wordt ons gegeven’

belangrijke rol spelen. Omdat het gelooft dat

Deze hoopvolle visie wil Borgman, die zichzelf ziet als ‘publiek theoloog’, ook uitdragen in het boek waaraan hij werkt,

de werkelijkheid te vertrouwen is, en dat we

‘Alle dingen nieuw - Een theologische visie voor de 21ste eeuw’. ‘Het christelijk geloof gaat over de toekomst die ons gegeven

in liefde gedragen worden, stelt de katholieke

wordt. God komt uit de toekomst naar ons toe. De christelijke traditie helpt ons om nieuwe dingen te ontvangen, om open te

theoloog uit Tilburg.

staan voor genade. Veel theologie wekt daarentegen de indruk dat traditie gerichtheid op het verleden betekent.’ Volgens Borgman stagneert onze maatschappij op allerlei terreinen. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de almaar stijgende uitgaven voor de zorg. ‘De grenzen van de maakbare samenleving zijn bereikt, en inzetten op steeds meer beheersing leidt tot niets, is mijn overtuiging. Dat schept geen werkend alternatief of wenkend perspectief.’ Tegenover het op beheersing gerichte streven en het gevoel van falen van de moderne maatschappij stelt hij de christelijke levensvisie. ‘Aan onze traditie ontleen ik de overtuiging dat de werkelijkheid van God is en daarom te vertrouwen, dat wij gedragen worden. Wij hoeven het niet alleen te doen, de genade is ons vooruit. En daarom kunnen wij vervolgens iets doen.’





3

C V Open

November 2012

»

Tegelijk kent het christendom een hoge mate van realisme: er mislukken ook dingen, maar mislukking is niet het einde. Ook al is er sprake van schuld, mensen krijgen niet alleen een tweede, maar steeds weer een nieuwe kans. In die zin hecht ik erg aan vergeving, aan barmhartigheid en een compassievolle blik naar elkaar.’

Vrijheid van onderwijs De vrijheid van onderwijs is weer actueel, vindt Borgman. ‘Die vrijheid is van fundamenteel belang voor een samenleving die gedynamiseerd moet worden. Er kan uitsluitend iets gebeuren als mensen zeggen: dit is mijn probleem, dit raakt mijn hart, hier ga ik voor lopen. We moeten het eigenaarschap van het onderwijs 'We moeten het eigenaarschap van het onderwijs weer claimen', vindt Borgman.

weer claimen. Maar ik ben bang dat de mentale ‘verstatelijking’ diep doorgedrongen is in het onderwijs. Daarmee bedoel ik dat leraren ook zelf zijn gaan denken dat scholen uitvoeringsorganen van de overheid zijn. Maar onderwijs moet weer een concreet idee hebben van wat goed mens-zijn is. Het moet zich bij het vorm-

‘Heet jongeren welkom’

geven daarvan daar niet steeds vanaf laten duwen door zoge-

Kerken en christelijke organisaties hebben volgens hem de taak

noemde deskundigen: of dit nu ambtenaren uit Den Haag of

om uit te dragen dat we onze werkelijkheid en onze eigen plaats

hersenwetenschappers zijn.’

daarin anders moeten zien. Scholen staan wat dat betreft in

‘Wat doet de motor lopen?’

de frontlinie, stelt Borgman. ‘Scholen maken op een toegespitste manier toekomst, door kinderen op te leiden die later onze samen-

De hamvraag is uiteindelijk: hoe organiseer je een school zodanig

leving moeten vormen.’ Vaak gebeurt dit op een verkeerd door-

dat die als geheel gericht is op het geven van goed onderwijs?

dachte manier, vindt hij. Niet dat individuele leerkrachten het fout

‘Dat wat in de klassen gebeurt iets te maken heeft met het

doen, wel dat het onderwijs als geheel de neiging heeft leerlingen

grotere beleid en andersom. Dat het management ziet wat er in

op te leiden voor de samenleving die we hebben. ‘We kijken naar

de klassen gebeurt, en dat leraren wat zij doen zien als bijdrage

wat we nodig hebben, en hoe we de mensen maken die we nodig

aan een groter geheel. Iedere keer moet weer bekeken worden:

hebben. Maar wat we nu nodig hebben, is niet wat er nodig zal zijn

waar gaat het ons om, wat willen nu eigenlijk op deze school?

als de kinderen volwassen zijn.’

Datgene wat de motor doet lopen en het vuur doet branden, moet je steeds weer opzoeken. Als de inzet wordt teruggevonden, kan

« Stop met jongeren kneden tot ze in de mal passen. »

er iets gebeuren. Meer dan alle voorgeschreven dagopeningen en godsdienstlessen is dat identiteit. En daar moeten we van binnenuit van leven.’ (Anja de Zeeuw)

Deze ‘conserverende’ benadering heeft nadelen voor de samenleving en voor de leerlingen. ‘Ze moeten eerst aan allerlei eisen voldoen en diploma’s halen, en aan het eind van de rit wordt gekeken of ze goed genoeg zijn om mee te doen in de maatschappij. Geen wonder dat jongeren erg bezig zijn met wat ze moeten en

CV Erik Borgman

waar ze passen. Maar wat we zouden moeten overbrengen is dat jongeren welkom zijn, dat er op hen wordt gewacht en dat zij iets moeten gaan doen dat nog niet gebeurt. In de toekomst hebben

Erik Borgman (1957) is hoogleraar theologie en bekleedt

we mensen nodig die de samenleving niet in stand houden, maar

de Cobbenhagen-leerstoel aan Tilburg University.

vormgeven: ze moeten gemeenschap scheppen, verbanden maken

Hij promoveerde op een dissertatie over bevrijdingstheologie,

en daar de dragers van worden.’

schreef de helft van een biografie over de theoloog Edward Schillebeeckx en publiceerde in 2009 ‘Overlopen naar

‘Mensen roepen’

de barbaren – Het publieke belang van religie en christen-

Zeker christelijk onderwijs heeft hier een ‘dynamiserende’ taak.

dom’. Daarin breekt hij een lans voor een sociaal evangelie.

‘Onderwijs moet er in eerste instantie op gericht zijn mensen

In juni werd hij tijdens de Nacht van de Theologie uitgeroepen

te roepen, in plaats van hen te kneden tot ze in de mal passen.

tot de meest spraakmakende theoloog van dit jaar. Borgman

Het christelijk onderwijs kan dankzij zijn andere mensbeeld

was lid van een commissie die de relatie tussen onderwijs en

mensen het gevoel geven dat ze in staat zijn de samenleving te

de rooms-katholieke traditie opnieuw doordacht. Hij spreekt

vormen. Ook kan het inspireren tot vertrouwen in mensen en

vaak voor leraren en onderwijsmanagers.

hun mogelijkheden. Het koninkrijk van God is nabij!





4

C V Open

November 2012

Een baan binnen het bereik brengen van – bijvoorbeeld – deze leerlingen van Calvijn Juliana en Meerpaal.

CSG Calvijn is een van de partners van het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid dat helpt om de onderwijsresultaten op Zuid te verbeteren en een baan met perspectief binnen het bereik van leerlingen te brengen. Daarvoor is een coalitie in het leven geroepen onder de naam Rotterdam Children’s Zone.

Kick-off van Rotterdam Children’s Zone op Zuid Ruim honderd directieleden en leden van schoolbesturen van alle

Ambitie voor 2020 en 2030

onderwijssoorten van Rotterdam-Zuid waren op woensdagmiddag

Programmadirecteur Marco Pastors, oud-wethouder van

19 september bijeen in de RDM Campus voor de kick-off van

Rotterdam, vertelde dat overheid, onderwijs, zorg, bedrijfsleven

het Nationaal Programma van Rotterdam-Zuid. Leerlingen van

en woningcorporaties in het Nationaal Programma samenwerken

de vierde klas Business School havo van Calvijn Maarten Luther

om de kwaliteit van school, werken en wonen in Zuid te verbeteren.

heetten alle deelnemers welkom en betoonden zich goede gastheren

De ambitie is dat het niveau in tien jaar stijgt naar het gemiddelde

en gastvrouwen (foto rechtsboven). De kick-off was georganiseerd

van Rotterdam en in twintig jaar naar het gemiddelde van de vier

door de Onderwijstafel, het onderdeel van het Nationaal Programma

grote steden in Nederland. De komende jaren ligt het accent vooral

waarin alle schoolbesturen van Rotterdam-Zuid, van basisonderwijs

op betere leerprestaties in het basis- en voortgezet onderwijs en

tot en met universiteit, zijn vertegenwoordigd.

op het opleiden van vakmanschap in de zorg, haven en techniek in de zeven focuswijken Feijenoord, Afrikaanderwijk, Bloemhof,

Het doel van de bijeenkomst was de deelnemers te informeren,

Hillesluis, Tarwewijk, Carnisse en Oud-Charlois. Om dit te

enthousiast te maken en te inspireren over de twee belangrijkste

realiseren komt er rondom elke basisschool een Children’s Zone.

speerpunten uit het uitvoeringsplan van het Nationaal Programma,

Daarin gaan de kinderen eerder en langer naar school, begint

namelijk de ontwikkeling van de Rotterdam Children’s Zone en

de school- en beroepskeuze van kinderen al in groep 7 en 8 en

de beste aanpak van loopbaanoriëntatie.

zijn de ouders daar meer bij betrokken. Om de school te ‘ontzorgen’ krijgt elke Children’s Zone een wijkteam, dat gezinnen aan

Voorbeeld in New York

de keukentafel ondersteunt wanneer dat noodzakelijk is voor

Martine Visser, rector van CSG Calvijn en voorzitter van de Onderwijstafel, gaf in haar openingswoord aan dat de Onderwijstafel alle

de opvoeding.

onderwijskrachten bundelt om de hoge ambities uit het Nationaal

In gesprek met elkaar

Programma te realiseren, omdat de kinderen op Zuid een betere

In het tweede deel van de kick-off gingen deelnemers in groepen

toekomst verdienen. Wethouder Hugo de Jonge daagde het onder-

met elkaar in gesprek over onder meer doorgaande leerlijnen van

wijsveld uit om vooral niet de bekende en gemakkelijkste weg in

primair naar voortgezet onderwijs en van vmbo naar mbo en werk.

te slaan, maar in te zetten op excellent onderwijs, doortastende

Maar ook hoe je als schoolmanagement het docententeam het beste

ondersteuning aan ouders en een uitdagend naschools programma

kunt aansturen naar betere leerprestaties. Dankzij de goede praktijk-

in de wijk. ‘Het succes van de Harlem Children’s Zone in New York

voorbeelden, nieuwe contacten en vele nieuwe frisse ideeën werden

heeft bewezen dat het kan’, zei hij. Met enige trots overhandigde

deelnemers geïnspireerd om ‘de dag van morgen en overmorgen’

hij aan Martine Visser het eerste exemplaar van de brochure over

aan de slag te gaan.

de Rotterdam Children’s Zone. link naar de brochure: www.rotterdam.nl/ [Rikkie de Genzer]

JOS/ChildrensZone/MagazineRotterdamChildrensZone.pdf.





5

C V Open

November 2012

Nieuws

van Accent Onderwijsondersteuning, het expertisecentrum van CVO

Uit het leven gegrepen

Tijdig onderzoek voorkomt uitval Een school die tijdig een beroep doet op Accent Onderwijsondersteuning kan leerlingen die dreigen uit te vallen binnenboord houden. Voorkomen is daarbij beter dan genezen.

Psychologe Hanneke Visser, verbonden aan

gezamenlijk een handelingsplan voor op

en psychologen van Accent ondersteunen

Accent, geeft twee geanonimiseerde voorbeel-

school opgesteld. Door deze aanpak kon

bij het maken van een handelingsplan of

den uit haar werk. In beide gevallen konden

de leerlinge binnenboord gehouden worden,

ontwikkelingsplan.

op basis van handelingsgerichte diagnostiek

wat beter is voor haar.’

bij de leerling binnen een paar weken maat-

[Anja de Zeeuw]

regelen genomen worden, waardoor de

Autisme

leerling beter ging functioneren op school.

‘Op een andere school liep een brugklasser

?

Behoefte aan een praatpaal ‘Een leerlinge was volgens haar school

!

Meer informatie: www.cvoaccent.nl

rond met problemen op sociaal vlak. Hij kreeg geen aansluiting bij andere leerlingen, maakte grapjes op het verkeerde moment, kon de weg

heel brutaal tegen docenten. In de klas was

niet vinden in het schoolgebouw, raakte in

ze druk, ze leidde anderen af. De schoolleiding

paniek en dreigde thuis te gaan zitten.

Vormen van onderzoek

vroeg zich af of ze voor deze leerlinge OOVR

Accent Onderwijsondersteuning biedt

moesten aanvragen (= plaatsing in een

We vermoedden een autismespectrumstoornis

verschillende vormen van onderzoek aan,

time-out voorziening – adz) of dat ze haar

als PDD NOS. We deden verkennend onderzoek

zoals dyslexie- en dyscalculieonderzoek,

moesten schorsen. De school belde ons

bij hem, en spraken met de mentor en met

en intelligentieonderzoek bij individuen

om advies.

de ouders. Ook al konden wij de diagnose

en groepen.

‘autisme’ niet echt stellen, we gaven de school Ik ging naar de school toe en vroeg hoe

toch handelingsadviezen in die richting.

Het persoonlijkheidsonderzoek (hande-

het probleem in elkaar stak, en wat we nog

De leerling is doorverwezen naar een tweede-

lingsgerichte diagnostiek) vindt plaats

konden doen voor we naar de OOVR verwezen.

lijns hulpverlener, en we konden hem en

wanneer er zorgen zijn over het gedrag

Een kort, gericht onderzoek bij dit meisje

zijn docenten meteen helpen met handelings-

van een leerling op school (bijvoorbeeld

lag voor de hand. Daaruit kwam naar voren

plannen. Het effect is dat de jongen weer op

agressief, teruggetrokken of angstig

dat ze veel heeft meegemaakt. Ze deed haar

school komt en zijn huiswerk maakt. Het gaat

gedrag) en dit gedrag negatief effect

verhaal aan jan en alleman, en dat gaf veel

een stuk beter met hem!’

lijkt te hebben op de schoolprestaties.

onrust. Ze had behoefte aan een praatpaal,

De resultaten worden met de leerling

iemand aan wie ze haar verhaal echt kwijt

Gericht op actie

kon. In samenwerking met de school en Stek

Accent Onderwijsondersteuning doet hande-

de school, wanneer ouders daarvoor

Jeugdhulp School hebben we een persoonlijk

lingsgerichte diagnostiek, in overleg met

toestemming geven. Ze kunnen leiden tot

coach (iemand van buiten) kunnen regelen.

de school. Centraal staat wat er in de klas

een handelingsplan, een doorverwijzing

Deze coach heeft gesprekken met de leerling

concreet gedaan kan worden om de leerling

naar de GGZ of een advies voor een ander

en onderhoudt contact met de mentor,

(en de docent) verder te helpen. De diagnostiek

type onderwijs.

teamleider en ouders. Tegelijkertijd is er

is altijd gericht op actie, en de orthopedagogen





6

en zijn ouders besproken; en ook met

C V Open

November 2012

Tijdelijke huisvesting op twee verdiepingen

Onderbouw Melanchthon Kralingen naar Crooswijksesingel

Bekend terrein: de voormalige Koningin Wilhelminamavo.

De vmbo-vestiging Melanchthon Kralingen groeit. Was het leerlingenaantal vijf jaar geleden gedaald tot 260, inmiddels staat dit op bijna 330. En er wordt verdere groei verwacht. Het gebouw aan de Oudedijk kon de leerlingen niet meer herbergen. Dat was al eerder het geval, vandaar dat er vier lokalen van het Wellant College aan de Bosdreef werden gehuurd. Nu deed zich de mogelijkheid voor om voor de eerste twee leerjaren (met 166 leerlingen) tijdelijk negen lokalen te huren van de bevriende stichting Kind en Onderwijs aan de Crooswijksesingel. En laat het nu toevallig gaan om twee lagen van het gebouw van de Koningin Wilhelminamavo, een van de fusiepartners van Christelijk College Henegouwen, waaruit Melanchthon Kralingen voortkomt! Putter Partners Architecten ontwierpen onderwijsruimtes die Rust, Reinheid en Regelmaat uitstralen. De lokalen zijn in de zomervakantie opgeknapt, en dat was nodig nadat er een buitenschoolse opvang en basisschool waren vertrokken. Omdat het om huur gaat, zijn de aanpassingen voor Melanchthon Kralingen bescheiden gebleven. De muren van de lokalen zijn bijvoorbeeld wit geverfd. Maar in de aula, de kantine en de conciërgeloge is een warme kleur rood gebruikt, om het gezellig te maken. Verder zijn er netwerken voor de computers en wifi aangelegd.

Elke klas een eigen lokaal Bijzonder is dat elk van de negen klassen een eigen lokaal heeft. De leerlingen blijven de hele dag dus in een vertrouwde omgeving; de docenten pendelen. Naast de leslokalen zijn er nog praktijklokalen voor techniek en beeldende vorming. Gymles krijgen de leerlingen aan het Schuttersveld, dat zijn ze gewend. Over een aantal jaren hoopt Melanchthon Kralingen nieuwbouw te krijgen. Waar is nog niet zeker: de Assendelftstraat lijkt nu de beste optie. Veel authentieke details zijn bewaard gebleven in de onderbouwlocatie aan de Crooswijksesingel.

[Anja de Zeeuw]





7

C V Open

November 2012

s te Rotterdam en omgeving

jk Voortgezet Onderwij

Vereniging voor Christeli

CVO

Henegouwerplein 14 3021 PM Rotterdam

Onderwijsvisie CVO Rotterdam 2012-

derwijsvisie

On Nieuwe onderwijsvisie voor CVO CVO Rotterdam 2012-

2017

Postbus 2152 3000 CD Rotterdam T [010] 217 13 99 F [010] 411 42 78

Op donderdag 31 oktober – Hervormingsdag – is de nieuwe

2017

www.cvo.nl

onderwijsvisie van CVO (2012-2017) gepresenteerd. Stond in Vereniging voor Christelij k Voortgezet Onderwij s te Rotterdam en omgeving

sie MAM.indd 9

CVO025_3 WTK Onderwijsvi

10/22/12 10:45 AM

de voorgaande visie de leerling zelf nog centraal, nu draait het vooral om het leren van de leerling en de relatie tussen docent en leerlingen. Er is nadrukkelijk sprake van waardering 10/22/12 10:45 AM

van de rol van de docent en van zijn professionaliteit.

Docent, investeer in de band met je leerling ‘Geen enkele onderwijsvisie heeft eeuwigheidswaarde. Soms moet

‘Veel kinderen hebben gewoon behoefte aan (meer) leiding’,

de bezem erdoor’, zegt Marjan van Delden, docente Frans aan

is de ervaring van Marjan. ‘Ze willen precies horen wat en hoe

het Marnix Gymnasium. ‘De samenleving is continu in beweging,

ze iets moeten doen. Ik merk het ook in mijn gymnasiumklassen.

en het onderwijs en de scholen gaan daarin mee. Gaandeweg kom

Leerlingen maken graag gebruik van die toegestoken hand.

je tot nieuwe inzichten. Wat werkt goed en willen we behouden,

Ze willen of kunnen het nog niet allemaal zelf.’

welke ideeën zijn achterhaald en toe aan een revisie? Over die

« T  heater zonder licht, geluid en rekwisieten,

vragen hebben we ons als werkgroep gebogen.’

waar acteur en publiek elkaar ontmoeten,

Marjan is een van de CVO-collega’s die de afgelopen maanden

is nog steeds theater. »

heeft meegewerkt aan de nieuwe visie. CVO heeft bewust meerdere docenten betrokken bij de werkgroep en de totstandkoming van het document. ‘Veel collega’s herkenden zich niet

Naast de nadrukkelijke waardering van de rol van de docent en

(meer) in de visie ‘Bindend en Boeiend onderwijs’ uit 2004,

zijn professionaliteit, richt de onderwijsvisie zich op de relatie

waarin het leren van de leerling centraal stond. Docenten misten

tussen docenten en hun leerlingen. De rector maakt graag

een duidelijke omschrijving van hun verantwoordelijkheden.

een vergelijking met het theater. ‘Als je in een theater het licht,

Wat bleef er over van hun rol?’

het geluid en de rekwisieten weghaalt, maar je houdt de ontmoeting tussen de acteur en het publiek over, dan spreek je nog steeds

Leermeester

over theater. Als je in het onderwijs de hulpmiddelen, methoden,

‘De visie ‘Bindend en boeiend onderwijs’ is tot stand gekomen

toetsen, organisatie en vergaderingen weghaalt, maar je houdt

in andere tijden; we waren toe aan een doorontwikkeling’,

de ontmoeting tussen de leraar en de kinderen over, dan spreek je

zegt Hans Neven, rector van het Comenius College en aanjager

nog steeds over onderwijs. Het draait allemaal om de bijzondere

van de werkgroep. ‘Tien jaar geleden heerste er een groot

ontmoeting tussen de leerkracht met zijn leerlingen. Dat is de

pedagogisch optimisme. We dachten oprecht dat leerlingen

basis voor de ontwikkeling van kennis en vorming van elk kind.’

heel goed zelf richting konden geven aan hun leerproces. Leerlingen konden daarbij putten uit verschillende leerbronnen

Marjan herkent zich daar zeker in. ‘Als je investeert in de relatie

en een van die bronnen was de docent. Van die gedachte komen

met je leerlingen, lopen je lessen soepeler en halen leerlingen

we nu terug. De regie in het leerproces ligt bij de docent als

betere resultaten.’ De docente geeft een voorbeeld: ‘Sta ik ze

leermeester. Hij is als eerste verantwoordelijk voor het onderwijs-

een onderdeel van de Franse grammatica uit te leggen, beginnen

leerproces van zijn leerlingen.’

zij doodleuk over ‘Wie was eigenlijk uw jeugdidool, mevrouw?’





8

C V Open

November 2012

Marjan van Delden en Hans Neven: 'Pittige discussie over wat er nodig is om de basis op orde te hebben.'

Door dat contact aan te gaan, en het ook over privédingen met ze

Op de vraag of de onderwijsvisie soepel tot stand kwam, moeten

te hebben, kan ik mezelf laten zien als mens. Andersom vraag ik

Marjan en Hans allebei glimlachen. ‘Als werkgroepleden waren we

ze ook wat hen bezighoudt. De cursus Pedagogische Tact sluit hier

het op sommige punten niet direct eens’, beaamt Marjan. ‘We hadden

overigens helemaal op aan. Dat traject laat je ervaren dat het zinvol

aanvankelijk geen overeenstemming over de vraag wat er nodig is

is aan leerlingen te laten zien wie je bent’ (zie ook pagina 22-23).

om de basis op orde te hebben, een belangrijk onderdeel in de visie. Daar hebben we wel even pittig over gediscussieerd. Managers richten

Veelzijdig vakmanschap

zich al snel op de normen van de Onderwijsinspectie, waar onze

De CVO-docent is een veelzijdige vakman of -vrouw, zo staat in

onderwijskwaliteit natuurlijk aan moet voldoen. Docenten hebben

de visie te lezen. Hij heeft hoge verwachtingen van zichzelf en voelt

vooral oog voor de praktische kanten, dat er goede voorzieningen

zich niet alleen bevoegd en bekwaam, maar ís dat ook. Hij draagt

voorhanden zijn bijvoorbeeld. Dat de computers up-to-date zijn en

bovendien niet alleen zijn vakkennis op een goede manier over, hij

de kopieermachine werkt. Maar we zijn er prima uitgekomen met

is ook bereid mee te werken aan de zelfredzaamheid en persoon-

elkaar. Ik herken me als docent in het document zoals het er nu ligt.’

lijkheidsontwikkeling van zijn leerlingen. Hij wil een betekenisvolle ‘ander’ zijn voor jongeren op weg naar volwassenwording. Hij levert

Eigen invulling

kortom een bijdrage aan de vorming van de hele leerling, de hele

Hans: ‘Met deze visie scheppen we een kader, het is zeker geen

mens, vanuit de christelijke traditie.

dichtgetimmerd document.’ Tegen alle CVO-collega’s wil hij zeggen: ‘Lees het en laat je gedachten erover gaan. Wij horen graag wat jullie ervan vinden en hoe jullie er in de praktijk mee kunnen werken.’

« De CVO-docent wil een betekenisvolle

De werkgroep heeft afgesproken de visie elk jaar in oktober tegen

'ander' zijn voor jongeren. »

het licht te houden. Ze gaat dan na in hoeverre de uitgangspunten uit de visie in de praktijk worden toegepast en hoe dit uitpakt.

‘Je hebt als docent dus een uitdagende en mooie verantwoordelijk[De Nieuwe Lijn]

heid die je elke dag moet willen dragen’, is de opvatting van Hans. ‘Het vereist van je dat je je in elke leerling verdiept en goed kijkt naar wat hij wil en kan. En wat je er samen aan kunt doen om tot



De brochure 'Onderwijsvisie 2012-2017' staat op www.cvo.nl

het beste resultaat te komen. Dat betekent niet dat alle docenten dat altijd op een zelfde manier hoeven te doen. Ook docenten

[Leden van de werkgroep Onderwijsvisie: Ed van Rossum,

hebben zo hun eigen talenten. Onze visie laat veel ruimte over

Hans Neven, Hans Padmos, José Hofman, Marjan van Delden,

voor eigen invulling.’

Menno Lincklaen Arriëns, Peter Meij en Piet Mout.]





9

C V Open

November 2012

Niet alle vestigingen van CVO-scholen krijgen evenveel aandacht in CVOpen. Voor deze rubriek bezoekt oud-CVO-medewerker Dideri Mattijsen een vestiging van een CVO-school, waar ze zich een dagdeel lang laat rondleiden en laat vertellen wat er uniek is aan deze locatie. In het dagelijks leven is Dideri nog steeds betrokken bij het onderwijs. Ze woont in Rotterdam.

Een kijkje op Melanchthon Prinses Irene Een vmbo-vestiging in Rotterdam-Noord 't Land, Links Arjan van van ur cte ire t-d nc ju ad . ne Prinses Ire jkstra, Rechts Mariëlle Di rming vo de en ld docent bee het n aa er em eln de en Goed combiproject 'Van '. ig ld we Ge ar na

‘Het ziet er hier bijna uit als een basisschool’, zegt Danny Stentler, docent aan de Prinses Ireneschool, terwijl hij wijst op de volle wanden met tekeningen en foto’s van leerlingen. ‘Wij vinden het belangrijk om veel van onze leerlingen te laten zien. Dan voelen zij zich thuis.’ Deze uitspraak is treffend voor de manier van werken van de Prinses Ireneschool (vmbo voor bb, kb, en gl in leerjaar 1) in Schiebroek: uitgaan van het kind, van zijn talenten en daarop aansluiten bij de verdere ontwikkeling.

Ouders ‘Een jaar of zes, zeven geleden stond het water ons aan de lippen. Het zijn lieve kinderen, maar hoe krijg je hen aan het werk? Het belangrijkste is het contact met de leerlingen en de ouders. Daar investeren we veel in’, zegt Arjan van ’t Land, adjunctdirecteur van Prinses Irene. ‘Voor de start van het schooljaar nodigen wij elke leerling en zijn ouders op school uit. Er is dan een gezellige sfeer om kennis te maken, we leggen uit hoe we hier werken, we reiken de boeken uit en het rooster. En de rapporten 'De ouderraad is hier heel actief.' Hier vergadert de ouderraad in de teamkamer.

halen de ouders met de leerling op, net als op de basisschool. We hebben medewerkers ouderbetrokkenheid om de contacten te vergemakkelijken. En de ouderraad is hier heel actief. Bij open avonden zijn ze er, ze organiseren gezellige activiteiten, zoals sieraden maken en een avond taarten bakken. De ouderraad is het cement tussen de stenen: Ouders, daar heb je als school plezier van. Ouders vinden het fijn om hier op school te zijn. De ouderbetrokkenheid is hier groot, daar staan we ook om bekend in Rotterdam. Als een van de eerste scholen in Nederland hebben wij het Keurmerk Leraar Leerling Ouder ontvangen van de stichting LLO.’

Docenten ‘Alle docenten zijn van 8.15 tot 16.30 uur op school. Onderbouw en bovenbouw beginnen dagelijks om 8.15 uur met een teamstart en om 8.30 uur beginnen de lessen. Alle docenten begroeten hun leerlingen bij de deur van het lokaal. En: huiswerk maak je in de klas. Heeft een leerling het werk niet af, dan komt ie na de les terug bij de docent, want de docent is er dan nog. Dan is er ook tijd

Het keurmerk van de stichting Leraar Leerling Ouder (LLO).

voor een extra les, toegesneden op de leerling.





10

C V Open

November 2012

Welke man ier van leren is vo deze leerlin or g het makkel ijkst?

Alle docenten gaan om half vijf naar huis: je werk doe je hier, als je naar huis gaat, ben je dus klaar. Elke nieuwe docent gaat naar de Melanchthon Academie. En CVO-breed is er de training Pedagogische Tact door Nivoz.Onze docenten gaan daar in groepjes heen. We hebben Peter Teitler binnen gehad met zijn 'Lessen in orde'. We hebben een superteam.’

Spiekbriefje ‘Leerlingen kiezen in leerjaar 3 en 4 een interessegebied. Daardoor leert een leerling makkelijker, de stof sluit aan bij zijn of haar interesses. Bovendien merken we dat door de aandacht voor interessegebieden het voor leerlingen makkelijker is om te kiezen wat zij na ons schooltje gaan doen.’

Veel tekeningen van de leerlingen aan de muur, daardoor voelen ze zich thuis.

‘De interessegebieden komen wel onder druk te staan door de plannen van de minister rondom taal en rekenen’, merkt Arjan. ‘We hebben grote zorgen hoe we met onze kinderen op niveau 2F moeten komen. In de brugklas hebben we een enorme verscheidenheid aan niveaus: sommige leerlingen hebben een niveau van basisschool groep 4, anderen zitten al op brugklasniveau. Vorig jaar hebben we daarom een taal- en rekenbeleidsplan gemaakt.

teresseDankzij het in ngen rli lee t da gebied 4 in leerjaar 3 en ze en ler , kiezen makkelijker.

«O  uders vinden het fijn om hier op school te zijn. » En we hebben bij de leerlingen vastgesteld hoe een leerling een onderwerp oppikt. Percentageberekening bijvoorbeeld kun je op verschillende manieren uitwerken en het komt voor in lessen wiskunde en in economie. En welke manier van leren is nu voor juist dit kind het makkelijkst? Ieder kind krijgt daarom naar alle vakken een ‘spiekbriefje’ mee, waarop staat hoe dit kind zelf het onderwerp leert. De docent kan dan in het spiekbriefje kijken en zijn uitleg erop aansluiten.’

Van Goed naar Geweldig Omdat de Prinses Ireneschool goed bekend staat heeft organisatieadviesbureau McKinsey haar uitgenodigd voor het project 'Van Goed naar Geweldig'. Het gaat om een combi-

Danny Stentle r (tweede van rech ts) is een van de trekk ers van het project 'Van Goed naar Geweldig'.

project van vijf basis-, vijf vmbo- en vijf vwo/havo-scholen in Nederland. Danny Stentler en Patrick van Rijn zijn de trekkers in de school. Wekelijks is er coaching door McKinsey. Meer samen doen, samen leren, versterkt het vakmanschap en het onderwijs, is het idee achter dit project. 'In dit programma zullen de komende weken vier interventies plaatsvinden', licht Danny toe. 'Lesobservaties, positieve benadering van elkaar, gezamenlijke lesvoorbereiding en per team een ochtendopening per team met de 'mood' en de doelen

Patrick van Rijn, de andere trekker van het project van McKinsey.

van die dag.' Danny: ‘Er komen hier heel wat treinen langs, je kunt er zo op springen. Dit is de beste vmbo van Rotterdam.’ [Dideri Mattijsen]





11

C V Open

November 2012

Verdieping Identiteitsdocument CVO. Meer dan het gewone

Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs

Aan de achterzijde van de brochure vindt u het

Verdiepingsdocument.

Identiteitsdocument

Das reine Licht der Wahrheit ist nur

m Strahlen in verschieden gebrochene gewone

CVO. Meer dan het

für uns zu erblicken.

te Rotterdam en omgeving

Wilhelm Dilthey, 1833-1911

Identiteitsdocument CVO CVO. Meer dan het gewone 10/18/12 11:47 AM

10/18/12 11:48 AM

Staand midden in de samenleving,

Kernwaarden

• Kennisverwerving en vorming moeten

geworteld in het Evangelie en handelend

ertoe leiden dat leerlingen toegerust

Onze kernwaarden liefde, verantwoordelijk-

vanuit een christelijke inspiratie

zijn een waardevolle bijdrage te leveren

heid, rechtvaardigheid en hoop vormen

• met oog en respect voor de vele

aan de samenleving van de toekomst.

de leidraad voor onze manier van werken.

verschijningsvormen van deze inspiratie,

• Leren van (mede)menselijkheid, begrijpen

Liefde uit zich in de zin van hart hebben voor

van drijfveren, open staan voor jezelf

elkaar; elkaar zien. Je wordt iemand in de

onderwijs en brede vorming voor jonge

en de ander en communiceren van

ontmoeting met de ander. CVO kiest daarom

mensen,

waarden, zijn belangrijke doelen van

uit overtuiging voor de dialoog.

ons onderwijs.

Verantwoordelijkheid neem je voor de mede-

• verzorgt en versterkt CVO inspirerend

• recht doend aan hun individuele mogelijkheden,

• Wij willen lesgeven vanuit een pedagogiek

mens en voor je leefomgeving. Van belang is

• en dragen we vanuit een open houding

van de hoop, door te werken vanuit

tevens te leren wanneer verantwoordelijkheid

bij aan alle vormen van samenwerking

het hart. Wij willen leerlingen zicht

gegeven kan worden en wanneer deze

die dit onderwijs en beleid voor jonge

geven op iets wat groter is dan onszelf.

genomen moet worden.

mensen ten goede komen.

Onze inspiratie

Rechtvaardigheid maakt het verschil tussen

Onze unieke kracht

recht en onrecht.

• De identiteit van ons onderwijs vertaalt

Hoop is ergens voor werken omdat het goed is:

zich in een kwaliteit die we verbinden

het is een zekerheid voorbij de horizon van

van God. Dat is onze bron voor respect

met onze brede pedagogische opdracht

zeker weten dat iets goed zal aflopen. Wij hopen

en waardering van verschil. Je doet ertoe.

en goede leeropbrengsten. Het gaat

op een wereld met meer menselijkheid en

ons om kennisverwerving én vorming.

levenskwaliteit voor alle mensen, daar willen

• Elk mens is een uniek schepsel, een kind

• Een mens leeft niet voor zichzelf alleen. In het besef dat de bron van ons bestaan

we de aandacht van onze leerlingen op richten.

• Vanuit het besef dat we kwetsbaar

buiten ons zelf ligt, mogen we leven voor

zijn en niet volmaakt, maken we ruimte

het aangezicht van God.

om te groeien in medemenselijkheid

Onze belofte

en verantwoordelijkheid.

Als CVO willen we een plek zijn waar alle

• Wij krijgen elkaar met alle talenten en iedereen kan het verschil maken: je hebt iets te bieden. • Wij geloven in de zorg voor elkaar én

• Leren in relatie met de ander,

betrokkenen hun bestemming vinden en

is de essentie van ons onderwijs.

betekenis hebben. We willen leerlingen op

• We herkennen talent en stimuleren

een vruchtbaar spoor zetten en we geven hen

voor de wereld en houden zo de hoop

iedereen tot ontplooiing van zijn

het gereedschap mee waarmee ze zich kunnen

en verwachting van een volwaardige

individuele mogelijkheden.

onderscheiden en hun unieke kwaliteiten leren

toekomst levend.

Onze pedagogische visie op onderwijs en samenleving

• We stimuleren het vermogen om te

ontdekken en inzetten voor een betere wereld,

herkennen wat goed, rechtvaardig,

op een wijze die betekenisvol is voor henzelf en

waar en echt is.

voor anderen. Daarom staat het leren centraal

• Wij hechten aan het delen van inspiratie

en zijn de randvoorwaarden voor goed onder-

en willen leerlingen begeleiden bij

wijs op orde. CVO scholen bereiden jongeren

de ontwikkeling van de hele mens door

het ontdekken welke bronnen voor

voor op het functioneren in een multiculturele,

inspirerend onderwijs aan te bieden.

hen van betekenis zijn.

snel globaliserende samenleving.

• Wij willen een bijdrage leveren aan





12

C V Open

November 2012

Weg van de hoop

'Het doel van het onderwijs en de daarmee samenhangende opvoeding is de leerling zo

Diep in ons zelf dragen we hoop:

te begeleiden en te stimuleren op weg naar

als dat niet het geval is,

en hangt niet af

volwassenheid dat hij steeds beter toegerust en gemotiveerd is om te bepalen waar zijn krachten liggen en waar hij zijn krachten wil inzetten, om de opdracht van de mens, namelijk deze aarde te bewerken en te bewaren

van wat er in de wereld gebeurt.

in samenwerking met, en tot vreugde van alle

is er geen hoop. Hoop is de kwaliteit van de ziel

mensen, op persoonlijke wijze gestalte te geven, Hoop is niet voorspellen of vooruitzien.

daarbij zijn kritische zin ten aanzien van wat

Het is een gerichtheid van de geest,

echt of onecht, waar of onwaar, recht of

een gerichtheid van het hart,

onrecht is, te scherpen en hem bereid te maken

voorbij de horizon verankerd.

op te komen voor verdrukten en ontrechten, aan welke kant die zich ook bevinden.'

Hoop in deze diepe en krachtige betekenis Feitse Boerwinkel

is niet hetzelfde als vreugde omdat alles goed gaat of bereidheid je in te zetten voor wat succes heeft. Hoop is ergens voor werken omdat het goed is, niet alleen omdat het kans van slagen heeft. Hoop is niet hetzelfde als optimisme evenmin de overtuiging dat iets goed zal aflopen. Wel de zekerheid dat iets zinvol is afgezien van de afloop,

[Leden van de werkgroep Identiteit: Adri de Groot, Dirk Wakker,

het resultaat.

Elbert Grosheide, Gerrit Elings, Harm Bart, Henk Fledderus, Piet Mout, Raaf Cornelisse, Wim Littooij, Arjen Toet, Dick den Bakker

Vaclav Havel

en Cocky Fortuin.]





13

C V Open

November 2012

De (CVO)pen aan een gast

Marja van Bijsterveldt:

Verwachtingsvol durven zijn Marja van Bijsterveldt is oud-minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Enkele jaren geleden sprak ik een vmbo-

nog 102 basisscholen zeer zwak, nu zijn

We willen onze kinderen ook meegeven wat

leerling. Zij vertelde dat haar docente

het er nog zo’n 26, dat is een daling van

van waarde is in het leven. Hoe je je verhoudt

regelmatig tegen haar zei dat ze een opgave

75 procent! Dat betekent dat veel meer

tot de ander, welke waarden en normen

beter kon overslaan, omdat deze te moeilijk

leerlingen beter onderwijs krijgen

belangrijk zijn in een democratie. Ook in

voor haar was. ’Terwijl ik die som best kon

en daardoor een betere start maken.

dat opzicht mogen we hoge verwachtingen

maken!’, was haar reactie, verontwaardigd

De basis op orde begint in de klas, bij

van het onderwijs hebben.

en ook een beetje gekwetst. Voor mij stond

gewoon goed onderwijs.

« De basis op orde begint in de klas, bij gewoon goed onderwijs. »

één ding de afgelopen jaren voorop: durf verwachtingsvol te zijn; naar het onderwijs,

Maar we mogen we ook hogere verwach-

naar leerlingen en naar ouders. Zo doen

tingen hebben van leerlingen. Leerlingen

we recht aan ieders talent.

kunnen vaak meer dan we denken. Door verwachtingsvol te zijn doen we hen

Toen ik aantrad als staatssecretaris van

recht. De recente eindexamenuitslagen

Ik ben er in dat kader trots op dat de maat-

Onderwijs stond een behoorlijk aantal

hebben laten zien dat duizenden jongeren,

schappelijke stage is ingevoerd. Die laat

scholen te boek als zwak tot zeer zwak.

door er net een tandje bij te zetten, toch

leerlingen ervaren dat ze niet alleen voor

Ook klaagden het bedrijfsleven en het

dat felbegeerde diploma hebben weten

zichzelf leven, maar onderdeel zijn van de

middelbaar en hoger onderwijs over

te bemachtigen. Het betekent dat deze

samenleving. Bijna drie op de vier jongeren

het niveau van geslaagden, vooral op

jongeren met meer bagage aan het vervolg-

beoordeelt de maatschappelijke stage als

het gebied van taal en rekenen. Dat moest

onderwijs kunnen beginnen en we ze beter

een waardevolle ervaring en ruim één op

omhoog, vonden zij, zodat de kans op

in staat stellen te worden wie ze willen en

de vijf scholieren (jaarlijks zo’n 40.000!) zegt

een succesvolle carrière in het vervolg-

kunnen zijn.

na de stage nog vrijwilligerswerk te zijn

onderwijs werd vergroot en minder studenten tussentijds uitvielen.

blijven doen. Ik hoop van harte dat een nieuw Onderwijs heeft een brede opdracht. Zoals

kabinet ook inziet hoe waardevol deze

Hodding Carter, journalist en winnaar van

investering is.

We hebben er samen met veel leraren en

de Pulitzer prijs, zei:

schooldirecteuren hard aan getrokken om

« There are two things we should give our children: one is wings, the other is roots. »

die scholen te verbeteren, er een vliegende brigade op afgestuurd als een school dreigde af te glijden, de manier van lesgeven onder de loep genomen. Die aanpak heeft geholpen. Volgens de Onderwijsinspectie waren in 2009





14

C V Open

Juist vormende aspecten als burgerschap hebben de komende tijd aandacht nodig. Veel scholen worstelen ermee. Vorming gaat over persoonlijke identiteit: wie wil je zijn en welke waarden zijn daarvoor richtinggevend? Hoe praktisch of theoretisch vul je dat in?

November 2012

Personalia

En krijgen jongeren de ‘21st century skills’

Gerrit Jan Miedema (55) is sinds

die nodig zijn voor onze innovatieve kennis-

1 augustus vestigingsdirecteur op Calvijn

economie, voldoende mee? Confessionele

Maarten Luther. Hij was daar al een paar

scholen, voor wie de grond van hun bestaan

maanden interim-directeur. Gerrit Jan begon

ooit gelegen was in dit soort vragen, kunnen

in 1977 zijn onderwijsloopbaan als leerkracht

hieraan een grote bijdrage leveren.

op een basisschool. Na enkele jaren maakte hij de overstap naar het lom-onderwijs.

Bij de (brede) opdracht van het onderwijs

Daarna werd hij achtereenvolgens directeur

spelen ook ouders een belangrijke rol.

basisonderwijs, docent aan een vso-mlk-school,

Hun betrokkenheid bij de leerresultaten

en adjunct-directeur van deze zelfde school.

levert grote meerwaarde op. Dat begint al

Sinds 2000 was hij directeur van de vestiging

op de basisschool, bijvoorbeeld door

van Accent Praktijkonderwijs in Capelle.

kinderen voor te lezen. Of door samen het Jeugdjournaal te kijken. Maar ook voor

Op Accent Capelle bestaat de vestigings-

jongeren in het voortgezet onderwijs en

leiding sinds augustus uit twee personen:

het mbo spelen hun ouders een waardevolle

Claudia Hendrichs en Dick Everts. Zij volgden samen Gerrit Jan Miedema op.

rol, bijvoorbeeld door een goed gesprek aan de keukentafel over een vervolgopleiding en

Claudia Hendrichs (42) is vijftien jaar

hoe ze de toekomst zien. Het blijkt bovendien

werkzaam geweest bij een financiële instelling.

dat jongeren zelfverzekerder worden als

Daarna stapte ze over naar het onderwijs.

ouders ook met hen praten over wat er in

Sinds 2005 is ze in dienst bij CVO, begonnen

de samenleving gebeurt.

als docent/mentor op Accent Praktijkonderwijs Capelle. Vanaf 2009 werkte ze daar als teamleider/zorgcoördinator.

Ik vind dat scholen en ouders op elkaar mogen rekenen. Ouderbetrokkenheid is

Dick Everts (52) was dertien jaar werk-

bewust op de agenda gezet. Dat heeft niet

zaam in het cluster IV-onderwijs bij Horizon.

alleen veel stof doen opwaaien, maar vooral

Daarna werd hij teamleider bij het Scalacollege

ook veel in gang gezet. Het thema leeft op

in Alphen aan den Rijn, en vervolgens locatie-

scholen en bij ouders en daar ben ik blij om.

coördinator bij Horizon in Dordrecht.

« Ouderbetrokkenheid is bewust op de agenda gezet. »

Zijn volgende stap was zorgcoördinatie bij Accent Praktijkonderwijs Capelle. Daar werd hij twee jaar later teamleider van de onderbouw. Ook op Accent Delfshaven is de leiding sinds 1 augustus tweekoppig: Debora van Os en Coen van Noordwijk. Zij volgen Ad van der Werken op.

Terugkijken lijkt voor de hand te liggen in mijn positie, maar is eigenlijk tegenstrijdig

Debora van Os (29) trad na haar

aan de doelstelling van onderwijs. Onderwijs

afstuderen als psychologe in dienst bij

gaat over ontwikkelen, over vooruit komen.

Accent. Ze was onder andere twee dagen

Over jonge mensen begeleiden naar een

per week werkzaam op Accent Delfshaven.

mooie toekomst. Dat vraagt om gedreven

Voor de zomervakantie van 2011 werd

professionals, om dienstbare bestuurders,

ze waarnemend teamleider op deze

om betrokken ouders en leerlingen die

vestiging.

zich uitgedaagd voelen. Onderwijs draagt

Coen van Noordwijk (51) werkte

een belofte in zich voor elke jongere en

eerder op dezelfde school als coördinator

daarom kunnen de verwachtingen nooit

bovenbouw en ook een periode als waar-

hoog genoeg zijn. Dat estafettestokje wil ik

nemend directeur. Daarvoor was hij werkzaam

graag doorgeven aan mijn opvolger.

als docent en teamleider op een andere Rotterdamse praktijkschool. Hij startte in 1981 als leraar basisonderwijs.





15

C V Open

November 2012

Aantoonbaar opbrengstgericht werken met RTTI

Toetsmethode met heldere feedback Steeds meer Nederlandse scholen voor voortgezet

De toetsvragen worden samengesteld volgens de RTTI-verhouding naar leerjaar en niveau. Bij elke toetsvraag staat aangegeven op

onderwijs kiezen voor RTTI. Het Farelcollege

welk cognitief niveau deze een beroep doet. Leerlingen weten dus ook precies om welk soort vragen het gaat. Na de toets verzamelen

is hiermee binnen CVO de voorloper: het zet

we alle toetsgegevens en analyseren we de resultaten met een rekenmodule. De rekenmodule geeft inzicht in de sterke en

deze toetsmethode voor het derde schooljaar in.

zwakke punten van elke leerling. Ook zie je in één oogopslag hoe ze als groep per vraag hebben gescoord.’

‘Het is een goed middel om de leerprocessen

Heeft bijna een hele klas slecht gepresteerd op één vraag of vragen van één van de niveaus, dan kan de docent die toetsvragen onder

van leerlingen heel scherp in kaart te brengen.’

de loep nemen. Alle toetsen worden vraag voor vraag nabesproken met leerlingen. Zo komen de docenten van het Farelcollege precies te weten wat er aan scheelt. Hebben leerlingen de vraag niet goed

‘De toetsmethode RTTI (zie kader) geeft ons veel inzicht in zwakke

gelezen, hun huiswerk niet goed geleerd of is er iets anders aan

en sterke punten van leerlingen, zodat we precies weten op welk

de hand.

leerniveau we ze moeten bijsturen om tot betere resultaten te komen’, zegt Helga Hordijk, docent Nederlands en een van de vijf

‘Met alle feedback kunnen we de toetsen verder verbeteren,

RTTI-coördinatoren van het Farelcollege. Helga was in 2011 een

en – het belangrijkste – leerlingen ondersteunen met gerichte

van de eerste CVO-docenten die aan een RTTI-basiscursus begon

leerstrategieën. Daarmee kunnen ze tot betere resultaten komen’,

en inmiddels een mastercursus heeft afgerond. Ze deed dat via

zegt Helga. ‘Dat doen we al direct na de eerste toets in de herfst.

Docentplus, de organisatie die de RTTI-toetsmethode ontwikkelde

Zo krijgen leerlingen ruim de tijd zich voor het einde van het school-

en vijf jaar geleden heeft geïntroduceerd.

jaar te ontwikkelen.’

RTTI gaat uit van vier cognitieve niveaus waarop leerlingen worden

Trainen met leerstrategieën

getoetst: reproductie, toepassing niveau 1, toepassing niveau 2

RTTI helpt niet alleen leerlingen vooruit, maar ook docenten.

en inzicht (zie kader). De verhouding van de verschillende cognitieve

‘Via collegiale feedback kun je checken of je toetsen valide zijn.

niveaus binnen een toets is afhankelijk van het leerjaar en

Als bijvoorbeeld blijkt dat veel leerlingen op een bepaalde vraag

het onderwijsniveau. In het eerste leerjaar zal het aantal R/T1-vragen

slecht scoren, wordt er gekeken hoe dat komt. Zou dat door

het grootst zijn. In de volgende leerjaren vindt er een verschuiving

de formulering van de vraag kunnen komen? Mogelijk levert dat

plaats in de percentages R/T1 en T2/I-vragen. Zo wordt een door-

nieuwe informatie op. RTTI werkt dus niet alleen voor de leerlingen,

gaande leerlijn gecreëerd waardoor leerlingen geleidelijk naar

maar ook voor docenten, teams en de school als geheel.’

het eindexamen toe groeien, waarbij het aantal T2/I-vragen steeds groter wordt.

Na de analyse van de toetsresultaten bepalen docenten welke leerlingen op welke niveaus ondersteuning nodig hebben.

Vier cognitieve toetsniveaus

Zij trainen dan met studievaardigheden gericht op één of meer van

‘Drie keer per schooljaar krijgen alle leerlingen bij alle vakken een

de vier cognitieve niveaus. Het Farelcollege werkt met de methode

gecoördineerd proefwerk voorgelegd, lwoo-leerlingen in de onder-

'Slimmer Leren' van onderwijskundigen Marinka Drost en Petra

bouw en leerlingen in examenklassen uitgezonderd’, vertelt Helga.

Verra. Het is een handboek voor leerlingen en hun ouders waarin





16

C V Open

November 2012

de werking van puberhersenen met betrekking tot leren uiteengezet wordt. Het boek bevat veel praktische leerstrategieën en tips die ze thuis en op school direct kunnen gebruiken. Helga is overwegend positief over RTTI. ‘Alleen het invullen van de rekenmodule kost ons nog erg veel tijd’, zegt ze. ‘Het duurt even voordat je dat allemaal goed onder de knie hebt.’ Ze is te spreken over het feit dat er in de rekenmodule ruimte is voor het zogenaamde MOZAS. Deze letters staan voor Meedoen, Organisatievermogen, Zelfvertrouwen, Autonomie en Sociaal vaardig zijn. Ook die vaardigheden van leerlingen worden verwerkt in de analyse. Helga licht toe: ‘Een leerling kan heel goed beneden zijn kunnen presteren omdat hij faalangst heeft, of omdat hij zijn huiswerk niet goed kan plannen. Dan moet je daar een training voor inzetten. Het gaat dus niet alleen om de harde cijfers, maar ook om het verhaal achter de cijfers. De ene zeven is bovendien de andere zeven niet. Er zijn leerlingen die met heel hard leren een zeven halen. Anderen halen een zeven terwijl ze nauwelijks hebben geleerd en inzichtvragen gemakkelijk kunnen beantwoorden. Dat is een groot verschil. Die eerste leerling kun je met RTTI tijdig extra laten oefenen met inzichtvragen. De tweede kun je stimuleren er meer uit te halen.’

Gefaseerd invoeren ‘Met RTTI krijgen docenten steeds opnieuw feedback, zodat ze aantoonbaar opbrengstgericht kunnen gaan werken’, zegt onderwijskundige Marinka Drost van Docentplus, auteur van ‘Slimmer Leren’. ‘Het helpt hen ook differentiëren. Niet elke leerling heeft dezelfde ondersteuning nodig. Dat blijkt uit de analyses. Docenten kunnen hen zo op een verantwoorde manier verschillende studievaardigheden laten opdoen of uiteenlopende huiswerkopdrachten meegeven.’

«  Voer RTTI stap voor stap in. » RTTI loopt nu vier jaar in de praktijk. Ruim honderd scholen en meer dan tienduizend docenten werken inmiddels met de methode, vertelt Marinka. Het zijn voornamelijk scholen voor voortgezet onderwijs die aankloppen bij Docentplus voor trainingen en

Helga Hordijk: 'Het gaat ook om het verhaal achter de cijfers.'

begeleiding. Ze raadt scholen aan RTTI stap voor stap in te voeren. ‘Je moet niet alles in één keer willen doen. Het is een proces. Als je merkt dat leerlingen op verschillende niveaus ondersteuning kunnen gebruiken, begin dan eerst eens met één studie- of leervaardigheid.

Wat is RTTI?

Doe het gefaseerd. Van de rekenmodule komt er dit schooljaar

- Reproductie (R): vragen die kunnen worden beantwoord op basis van uit het hoofd geleerde lesstof

overigens nog een webversie beschikbaar. Dat maakt het invullen van de gegevens een stuk eenvoudiger.’

- Toepassing 1 (T1): vragen die gericht zijn op

CSG Calvijn en het Comenius College zijn inmiddels ook

- Toepassing 2 (T2): vragen die gericht zijn op het toepassen

het toepassen van de leerstof in geoefende situaties van de leerstof in nieuwe situaties

begonnen met RTTI.

- Inzicht (I): vragen waarbij de leerling zelf de context Meer informatie: www.docentplus.nl, www.rtti.nl en www.slimmerleren.net

en methode moet construeren om tot een antwoord te komen.

[De Nieuwe Lijn]





17

C V Open

November 2012

« De school is dé plek waar kinderen moeten leren om te leven en te dromen. » Toshiro Kanamori, leraar

Toshiro Kanamori, de bekendste meester van Japan, bezocht het Comenius College.





18

C V Open

November 2012

Bekendste onderwijzer van Japan op bezoek

Meester Kanamori leert kinderen léven Toshiro Kanamori is een bijzondere Japanse

voorbij zijn voordat je het weet. Kanamori heeft dat zelf aan

leraar, die bekend is geworden door de bekroonde

den lijve ervaren: als jonge vader verloor hij twee baby’s en kwam bijna om bij een auto-ongeluk. ‘Beide gebeurtenissen hebben grote invloed gehad op mijn onderwijsactiviteiten’,

documentaire uit 2003 ‘Children full of life:

zegt hij daarover.

Verbondenheid

learning to care’. Hij is een bron van inspiratie

De kern van Kanamori’s aanpak is ‘creëren van verbondenheid’.

voor leraren uit de hele wereld. Wat is zijn

Hij wil dat de kinderen zich verbonden voelen met zichzelf, met elkaar en met hem als onderwijzer. Hij zet allerlei middelen in

pedagogische visie en wat kenmerkt zijn manier

om die verbondenheid te stimuleren. Dat begint al – heel speels – op de eerste schooldag, als de leerlingen op het sportveld het

van lesgeven?

zogenaamde S-spel spelen. Daarbij mogen ze duwen, trekken, elkaar op de grond gooien en tegen elkaar op lopen. Best een ruw spel, vooral bedoeld als eerste vorm van ontmoeting en letterlijke verbinding met klasgenootjes.

Japanse kinderen groeien op in een duizelingwekkend drukke tijd en moeten van jongs af aan voldoen aan de hooggespannen verwachtingen van hun ouders. Om het maximale te bereiken

Maar het gaat hem uiteindelijk om de emotionele verbondenheid.

worden zij in de zomervakantie en na schooltijd naar allerlei

Om die te bevorderen werkt Kanamori bijvoorbeeld met een

studieclubjes en bijlessen gestuurd. Ook het ministerie is

klassenboek. Hierin kunnen alle kinderen (anoniem) schrijven over

sterk gefocust op presteren en dringt aan op het verhogen van

dingen die hen opvallen, dwars zitten of waar ze bang voor zijn.

de schoolvaardigheid. Zo moeten leraren bijvoorbeeld voor elke

Elke lesdag start met een ochtendgesprek, waarin het klassen-

leerling per lesuur bijhouden hoever hij of zij gekomen is, met

boek gelezen wordt en kinderen er met elkaar over kunnen praten.

een gedetailleerde beoordeling erbij.

‘Door openlijk aan vrienden te vertellen wat ze op hun hart hebben, voelen kinderen niet alleen een band, maar krijgen ze ook kracht

Kinderen lijden onder het huidige systeem, stelt Kanamori vast.

om op eigen benen te staan’, gelooft Kanamori. Hiermee gaat hij

‘Kinderen geven op veel manieren een SOS-signaal af: ze spijbelen,

in tegen de gangbare Japanse cultuur, waarin mensen juist erg

krijgen allergieën, willen niet eten of eten juist te veel, er is sprake

gesloten zijn. Emoties zijn zelden onderwerp van gesprek, ook niet

van bedreiging, geweld en pesten.’ De statistieken bevestigen wat

tussen ouders en kinderen.

Kanamori zegt: het aantal schooluitvallers is hoog, het aantal zelfdodingen schrikbarend.

Bronervaringen

Omarm het leven!

Kanamori is van mening dat kinderen veel kunnen leren van

Kanamori trekt zich het lot van jongeren aan. Hij wil kinderen

het leven zelf. Hij was bijvoorbeeld de eerste leraar in Japan die

een sprankelende kindertijd geven en leren om vanuit hun eigen

in zijn klas een terminale kankerpatiënt uitnodigde om te komen

kracht te leven. Hij vindt dat school dé plek is waar kinderen

vertellen over de betekenis van het leven. Dat maakte veel indruk.

moeten leren om te leven en te dromen. Hij wil kinderen ervan

Ook een hoogzwangere vrouw, allerlei beroepsbeoefenaars en

doordringen dat zij het leven moeten omarmen. Het kan immers

een man met een spierziekte bezochten zijn klas, vertelt hij in





19

C V Open

November 2012

»

« Taalvaardigheid en denkvaardigheid gecultiveerd met leefvaardigheid leidt tot schoolvaardigheid. » Kanamori gaf les aan de tweetalige brugklas van Comenius.

het boek dat hij hierover schreef. En hij nam de kinderen mee

Kanamori op het Comenius College

naar een concert van visueel gehandicapten. Allemaal levensechte

Toshiro Kanamori reisde begin september door Nederland.

leerobjecten, zoals hij dat zelf formuleert. ‘Ik doe er alles aan om

Een zeer intensief programma viel hem ten deel, met onder

in jonge kinderharten een landschap van bronervaringen achter

andere bezoeken aan scholen, kindcentra en schoolbestuurders.

te laten. Ervaringen die ze hun hele leven niet vergeten en die

Het Comenius College – vestiging Lijstersingel – had op

hun kracht geven. Ik breng hen met zoveel mogelijk mensen in

11 september een inspirerend middagprogramma voor deze

aanraking. Ik hoop dat ze het indrukwekkende verhaal van deze

beroemde Japanse meester georganiseerd. Hij woonde eerst

mensen een plekje in hun hart zullen geven’, schrijft hij.

een les bij van TTO-brugklasleerlingen. Daarna vond er in de aula onder leiding van rector Hans Neven een boeiend vraag-

Overigens gebeurt dat leren niet alleen in de klas. Kanamori

gesprek plaats over zijn ideeën en aanpak. Daarbij waren

trekt er zo vaak mogelijk op uit, want ook de buitenwereld bevat

ongeveer vierhonderd mensen aanwezig: docenten van

oneindig veel leermogelijkheden.

Comenius, relaties uit het basisonderwijs en vervolgonderwijs, en collega’s van CVO.

Goede opbrengsten Zoals gezegd zijn opbrengsten in Japan minstens zo belangrijk

Filmfestival

als in Nederland. Over de prestaties van zijn eigen leerlingen is

Kanamori gaf ook de officiële aftrap voor het Comenius

‘de bekendste meester van Japan’ helder: die zijn heel erg goed.

Onderwijs Filmfestival, dat voor de tweede maal plaatsvond.

Doordat de kinderen zich prettiger voelen in de klas, zijn zij beter in

Tijdens het filmfestival van 2011 was ‘Children full of life’

staat om te leren. Het werktempo ligt dan ook hoog. Hij benadrukt

de openingsfilm. Deze tweede editie was aan Kanamori

dat zijn manier van werken niet botst met het behalen van hoge

opgedragen.

opbrengsten. ‘Ik heb taalvaardigheid en denkvaardigheid gecultiveerd met een direct verband met leefvaardigheid. Dat leidt

Het festival is bedoeld als inspiratiebron voor leraren, onder-

absoluut tot schoolvaardigheid.’

steuners en leidinggevenden. De indrukwekkende onderwijsfilms en documentaires laten zien wat het onderwijs kan

Van onderop

betekenen voor leerlingen. ‘En dat is veel, heel veel!’, benadrukt rector Hans Neven.

Voor het Japanse ministerie van Onderwijs is dat overigens geen reden om Kanamori’s aanpak actief te verspreiden. In kranten, via televisie en op congressen wordt het werk van Kanamori daarentegen wél erkend. ‘Dit soort bewegingen moeten van onderop

Informatie

gevoed worden, die kun je niet van bovenaf opleggen’, zei Kanamori

• Toshiro Kanamori. 'Levenslessen van meester Kanamori'.

tijdens een ontmoeting met tientallen leraren in Driebergen.

Uitgever: hetkind. Driebergen 2012. • De bekroonde documentaire ‘Children full of life: learning to care’:

Daarbij legt hij de bal nadrukkelijk bij leraren zelf neer. ‘Als jullie

http://hetkind.org/2011/10/27/bekroonde-documentaire-

allemaal, net als ik, het zaadje planten, dan groeit dat ook in

mr-kanamori-children-full-of-life/

Nederland uit tot iets moois.’ Een prikkelende uitdaging voor iedereen die geboeid is geraakt door de film van Kanamori!



[Karin van Breugel]



20

C V Open

November 2012

Column

Dirk Oosthoek Voorzitter van de Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad van CVO, docent filosofie op Melanchthon Schiebroek en vakdidacticus filosofie aan het ICLON (Universiteit Leiden)

De les van Peer Gynt Peer Gynt gaat in het gelijknamige toneelstuk van

Scholen zijn bij uitstek de broedplaats van deze waarden.

Henrik Ibsen op zoek naar zichzelf. Dat zelf hoopt hij

De plekken waar jonge mensen hun identiteit ontwikkelen

te vinden door steeds weer een andere gedaante aan

door kennis op te doen en door te leren van en met

te nemen. Van ontwapenend en sympathiek tot geweten-

elkaar. De identiteitsontwikkeling van hedendaagse

loos en egoïstisch, van verleider tot archeoloog, van

jongeren draagt de sporen van de globaliserende,

slavenhandelaar tot sprookjesprins. Maar aan het eind

multimediale en multiculturele wereld.1 Ze zijn niet

van zijn leven weet hij nog niet wie hij is. Het enige wat

meer gewend aan strakke structuren, vanzelfsprekende

hij heeft gedaan was: rollen spelen waarbij hij maskers

autoriteiten en economische zekerheden. Het moderne

had opgezet. Maar welke identiteit zat er achter die

leven is daarvoor te wisselvallig, te individualistisch

maskers?

en te onzeker. De identiteitsontwikkeling is daarvan het spiegelbeeld en draagt daardoor het karakter van

Zoeken naar je eigen identiteit zoals Peer Gynt dat

patchwork, een samenraapsel. Ook overdracht van

probeerde, is een onmogelijke opgave. Misschien wilde

waarden kan niet meer zoals vroeger worden opgelegd.

Ibsen dat wel duidelijk maken. Is het dan niet een hache-

Jongeren willen ook hier eigen keuzes kunnen maken.

lijke onderneming om een document te schrijven over de identiteit van een school, of zelfs van een verzameling

Maar de school, zeker de christelijke, hoeft zich niet

van scholen? Een school is immers een bonte verzame-

te schamen voor haar kernwaarden. Ze heeft daarom

ling van honderden individuen: leerlingen, docenten,

als hoge missie om op creatieve manier jongeren ermee

conciërges en directieleden. Als het bij één individu al

in contact te brengen dat deze waarden gaan leven en

niet lukt om zijn identiteit te vinden, dan zeker niet bij

worden doorgegeven.

zo’n bonte veelheid aan personen. Dan hoeven jongeren niet zoals Peer Gynt te experimenMisschien is het beter om helemaal niet op zoek te

teren met de doodlopende weg van de trollenwijsheid

gaan naar een kern of een diepste wezen ín een mens

‘wees voor jezelf’. Maar kunnen ze zich ontplooien door

of ín een organisatie, maar juist daar buiten. Door naar

‘zichzelf te zijn samen met anderen’. Peer kwam daar ook

eeuwige waarden te reiken die zich al bewezen hebben,

achter toen hij na zijn omzwervingen thuiskwam in zijn

maar steeds weer opnieuw onder het stof vandaan

Noorse dorp. Hij vindt daar een ui en besluit om die ui

gehaald moeten worden om te ijken, interpreteren en

te worden. In een laatste poging om zichzelf te vinden

beleven. Om opnieuw te begrijpen en er een nieuwe

pelt hij de ui laag voor laag af op zoek naar de kern.

richting mee in te slaan.

En dan beseft hij altijd op een verkeerd spoor te hebben gezeten. Hij geeft zich gewonnen aan Solveig die de ware

Waarden als liefde, rechtvaardigheid, verantwoordelijk-

Peer kent en al die tijd op hem was blijven wachten.

heid en hoop: grote woorden, zeker ook bijbels, die op enorme afstand kunnen staan van de ruwe en bonkige werkelijkheid. Maar juist daarom ook betekenis kunnen krijgen door die werkelijkheid een spiegel voor te houden, waardoor ze kan veranderen tot een leefbare

1

wereld.

Volgens de socioloog Zygmunt Bauman in ‘The Individualized Society’ (2001)





21

C V Open

November 2012

Docenten volgen cursus Pedagogische Tact

‘Ik stel me nu opener op naar leerlingen’ Talenten van leerlingen en docenten kunnen alleen tot bloei komen als hun onderlinge relatie goed is, stelt Luc Stevens, hoogleraar Orthopedagogiek. Hij zette de cursus Pedagogische Tact op, waarin de nadruk ligt op het verbeteren van de relatie tussen docent en leerlingen. CVO is zo enthousiast over het programma, dat alle CVO-docenten een traject aangeboden krijgen. De eerste groep heeft de cursus onlangs afgerond. 'Wat beweegt mijn leerlingen? Hoe kijken ze tegen mij aan? En welke leraar wil ik eigenlijk zijn?' De cursus Pedagogische Tact houdt docenten vooral een spiegel voor. ‘Het is één groot aha-erlebnis’, zegt Manuela van Willigen, docent Duits aan het Comenius College in Rotterdam. ‘Ik werk al zeven jaar als docent, maar heb toch veel opgestoken van de cursus. Ik heb vooral geleerd wat je kunt bereiken met een open houding. Dat is echt opvallend. Ik pas het nu zoveel mogelijk toe in mijn groepen. Ik kreeg aan het begin van dit schooljaar bijvoorbeeld een erg drukke jongen in de klas. Iemand over wie ik minder positieve berichten had gehoord. Voor je het weet ga je vooringenomen het contact aan. Ik besloot hem met open vizier tegemoet te treden. Dat gaf hem blijkbaar het gevoel dat ik hem zag staan en erkende. Ik heb in de klas nu vrijwel geen last van hem. De sfeer is meestal goed. En als hij of een andere leerling toch aan het klieren slaan, geef ik geen preek, maar vraag ik wat er aan de hand is.’

Welke leraar ben ik? De eerste groep CVO-docenten heeft voor de zomervakantie de cursus Pedagogische Tact gevolgd. Dit schooljaar volgen de overige collega’s. Na een eerste introductiebijeenkomst volgen de docenten in kleine groepen het traject. Ze onderzoeken welke leraar ze zijn en welke leraar ze willen worden. Ze doen zelfonderzoek en voeren opdrachten uit op hun werkplek. Intervisie, supervisie en (naar behoefte) individuele coaching maken onderdeel uit van de cursus. Voorafgaand aan de docenten hebben de schoolleiders van CVO eerder al het traject Pedagogisch Leiderschap gevolgd, waarin ze hebben geleerd hoe ze de interactie tussen docenten en leerlingen optimaal kunnen begeleiden Foto boven: Manuela van Willigen. Foto onder: Diego Wanner. Beiden zijn docent op het Comenius College.

en bijsturen. Ook dit traject is ontwikkeld door orthopedagoog Stevens van het Nederlands Instituut voor onderwijs en opvoedingszaken (Nivoz).





22

C V Open

November 2012

Personalia

Marco Heemskerk (39) is met ingang van 1 september gestart als directeur bedrijfsvoering op CSG Calvijn. Hij volgt Johan Hendriks

Harm Emmerzael, docent op PENTA college CSG Jacob van Liesveldt.

op, die met pensioen ging. Na zijn studie bedrijfseconomie heeft Marco zowel in het bedrijfsleven als bij de overheid gewerkt. Hij was onder andere werkzaam als manager Planning en Control bij de RDW in Zoetermeer en hij heeft een brede

‘De cursus heeft mij opnieuw doen ervaren hoe belangrijk je

ervaring in de financiële bedrijfsvoering.

rol als docent is. Dat het echt uitmaakt wat je wel of niet doet

Daarnaast is Marco actief in de politiek als

en zegt in de klas’, zegt Diego Wanner. Diego is nu twaalf jaar

Statenlid van het CDA in Zuid-Holland.

docent biologie op het Comenius College. Sinds de cursus richt hij zich bewuster op de onopvallende jongeren. ‘Je moet ook de types met wie je niet direct een klik hebt aandacht geven.

René Meijster (56) is sinds 1 augustus

Als ze weten dat ze gezien worden, letten ze ook beter op in

clusterdirecteur VMBO Rotterdam bij Melanchthon.

de les. Ik heb daar mee geoefend tijdens het traject en het

Hij volgt Han Hordijk op, die met pensioen

werkt.’ Diego noemt de cursus ‘een aanrader voor alle collega’s.

ging. René begon als wiskundedocent in 1979

Het is toch heel gewoon om je bij tijd en wijle af te vragen

bij Melanchthon en zijn voorgangers.

‘Doe ik het wel goed?’ Je moet uitkijken dat je niet blind gaat

Via het Christelijk College Henegouwen en

varen op je ervaring; blijven opletten, dan blijf je fris.’

Via Melanchthon kwam hij op Melanchthon De Blesewic terecht, waar hij zes jaar werkte

Leerlingen bereiken

als vestigingsdirecteur.

Harm Emmerzael, tien jaar docent economie op PENTA college CSG Jacob van Liesveldt, heeft eveneens veel opgestoken van

De andere clusterdirecteuren zijn: Marjo Huizer

de cursus. ‘Inhoudelijk had ik de boel prima op orde’, vertelt hij.

(cluster AVO Rotterdam), Jan de Jong (cluster AVO

‘Maar ik miste wel het echte contact met mijn leerlingen.

Lansingerland) en Jan Koelinga (cluster VMBO

Ik had het gevoel dat ik soms langs mijn leerlingen heenpraatte.

Lansingerland). Deze vier clusterdirecteuren

Dat moest anders, wist ik al een tijdje, want het voelde niet goed.

vormen samen met Nico van den Eijkel, algemeen directeur, Harry van Alphen, directeur onderwijs,

« N  u vraag ik leerlingen naar hun vrijetijdsbesteding. »

en Pieter Zweekhorst, directeur bedrijfsvoering, het managementteam van Melanchthon.

Maar hoe pak je dat aan? Waar begin je? De cursus Pedagogische

Els Wijnberger-van Engen (56)

Tact kwam als geroepen. Het heeft mij laten zien hoe ik leerlingen

is sinds 1 augustus adjunct-directeur van

beter kan bereiken. Door bijvoorbeeld opener te zijn over mezelf,

Melanchthon Bergschenhoek. Els is oud-leerling

wie ik ben en waar ik sta. En ook door leerlingen te vragen

van CSG Calvijn, en studeerde economie aan

naar hun opvattingen, vrijetijdsbesteding en interesses en dat

de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ze werkte

te koppelen aan de leerstof. Op die manier wordt de leerstof

eerder op het Comenius College, CSG Overvoorde

iets van henzelf en blijft het beter hangen. Aan het begin van dit

en het Emmaüscollege. Op 1 januari 2009 werd ze

schooljaar heb ik mijn leerlingen op een andere manier benaderd.

afdelingshoofd op Melanchthon Bergschenhoek.

En ik merk nu al dat het werkt. Natuurlijk vind ik dat leuk.’

In de vestigingsdirectie ontstond een vacature

Manuela is ook overwegend positief. ‘Ik was vooral onder de

omdat Jan de Jong clusterdirecteur werd.

indruk van begeleider Marcel van Herpen, een inspirerende man. Hij is goed in het wegnemen van vooroordelen.’ Het enige minpunt vond Manuela de hoeveelheid opdrachten. ‘Een beetje te veel van het goede. Na een paar oefeningen wist ik het wel, en was het meer een herhaling van zetten.’ (De Nieuwe Lijn)





23

C V Open

November 2012

‘Ik neem gewoon het beste van twee werelden!‘

In gesprek met…

Samira Lamkharrat Medewerker ouderbetrokkenheid bij Melanchthon

Waarom bestaat de functie medewerker ouderbetrokkenheid?

Wat doe je aan begeleiding van leerlingen?

Deze functie is jaren geleden geïntroduceerd op twee vestigingen

Leerlingen kunnen met al hun vragen of problemen bij mij terecht.

van Melanchthon, omdat er steeds meer allochtone kinderen

Dat kan van alles zijn. De ene keer is een leerling verliefd en durft

op school kwamen. De school kon de ouders van deze kinderen

daar thuis niet over te praten, de andere keer zijn er problemen met

moeilijk bereiken en ze had nogal eens moeite met de omgang

een docent. In overleg met de mentor en de teamleider kijk ik wat

van deze leerlingen. De functie heeft allerlei namen gehad,

ik kan betekenen. Het gebeurt ook dat docenten of ouders contact

zoals schooloudercontactpersoon, maar sinds kort heten we

met mij zoeken om met een leerling te praten. Bijvoorbeeld omdat

‘medewerker ouderbetrokkenheid’. Die naam maakt duidelijk

het kind niet luistert, storend gedrag vertoont, brutaal is of spijbelt.

dat we ons richten op álle ouders en niet alleen op allochtone

Wat geeft jou voldoening in je werk?

ouders. Accent Onderwijsondersteuning coördineert binnen CVO de werkzaamheden van alle medewerkers ouderbetrokkenheid.

Ik vind mijn werk eigenlijk altijd leuk, maar ik word vooral blij als ik een bijdrage heb kunnen leveren aan het oplossen van een

Welke rol heb je in contact met ouders?

vervelende situatie of probleem. Dit werk ligt mij na aan het hart.

Ik ondersteun bijvoorbeeld gesprekken tussen ouders en docenten,

Ik ben het kind van gastarbeiders en in de puberteit botste het flink

mentoren of directieleden. Denk aan kennismakingsgesprekken,

met mijn ouders. Zij wilden dat ik volgens de Marokkaanse cultuur

rapportgesprekken of in uitzonderlijke gevallen schorsings-

zou leven, ik wilde vooral Nederlander zijn. Een docent van de

gesprekken. Soms treed ik op als tolk, maar het accent ligt op

middelbare school, mevrouw Wessels, vroeg mij ooit: 'Waarom doe

het culturele aspect. Zeker als school en ouders een andere

je zo je best om één kant te kiezen, waarom neem je niet gewoon

culturele achtergrond hebben, ontstaat er makkelijk miscommuni-

het beste van beide werelden?' Dat heb ik gedaan en dat heeft me

catie, onbegrip of boosheid. Dat is nooit de bedoeling. Ik refereer

enorm geholpen. Door die ervaring weet ik dat je echt het verschil

bij Marokkaanse ouders vaak aan het Arabische spreekwoord

kunt maken in het leven van een puber!

‘Je hebt twee handen nodig om te klappen’. Dat spreekwoord is



heel toepasselijk voor de relatie tussen school en ouders.

Wat doe je in je vrije tijd?

Als beiden goed samenwerken, heeft dat een positieve invloed

Naast de vier werkdagen op Melanchthon ben ik altijd heel druk

op de leerprestaties en het gedrag van kinderen. Ook ga ik regel-

bezig, onder andere met mijn twee kleintjes en mijn familie.

matig mee op huisbezoek en probeer zoveel mogelijk ouders voor

Daarnaast ben ik in hart en nieren hulpverlener. Ik help mensen

ouderavonden te interesseren. Soms is de opkomst bijna honderd

met allerlei dingen, bijvoorbeeld met het invullen van formulieren.

procent! Daarnaast help ik bij de organisatie van thema-avonden

Dat is me met de paplepel ingegoten, ik kom uit een heel maat-

of cursussen voor ouders, bijvoorbeeld over de omgang met

schappelijk betrokken gezin. Net als de rest van mijn familie

pubers of opvoeding.

ben ik een echt mensen-mens! [Karin van Breugel]





24

C V Open

November 2012

De CVO-scholen

CVO CVO omvat zeven scholen(groepen) voor voortgezet onderwijs: CVO Accent, Comenius College, CSG Calvijn, Farelcollege, Marnix

Accent Praktijkonderwijs,

Gymnasium, Melanchthon en PENTA college CSG. Deze scholen-

Onderwijsopvang,

groepen hebben vestigingen op bijna 40 verschillende locaties,

Onderwijsondersteuning, Avondschool

Marnix Gymnasium

met een sterke concentratie in Rotterdam. De meeste CVO-scholen

Essenburgsingel 58

zijn brede scholengemeenschappen met meerdere vestigingen.

Weegschaalhof 33

3022 EA Rotterdam

Ze verzorgen onderwijs op alle niveaus. Met zo’n 21.000 leerlingen

Postbus 84017

Tel. (010) 244 50 44

behoren we tot de grotere schoolbesturen van Nederland.

3009 CA Rotterdam

Fax (010) 478 08 46

CVO is werkgever voor ongeveer 2.350 medewerkers. We bieden jonge

Tel. (010) 209 99 26

[email protected]

mensen stimulerend onderwijs en een brede vorming. Daarbij houden

Fax (010) 209 56 40

www.marnixgymnasium.nl

we rekening met de individuele mogelijkheden van onze leerlingen:

[email protected]

iedere leerling krijgt de ruimte om zijn of haar talenten optimaal te

www.cvoaccent.nl

ontwikkelen. Het gaat om de vorming van ‘heel de mens’. We handelen vanuit een christelijke inspiratie met oog en respect voor haar vele verschijningsvormen. Vanuit een open houding werken we samen met vele verschillende partners om ons onderwijs op een zo hoog mogelijk niveau te brengen en te houden.

Christelijke Scholen­gemeenschap Calvijn

Melanchthon Schiekade 101

Roerdomplaan 42

Postbus 28211

Verenigingsbureau

Postbus 57613

3003 KE Rotterdam

CVO heeft een eigen verenigingsbureau waar 35 mensen werken.

3008 BP Rotterdam

Tel. (010) 476 73 00

De medewerkers ondersteunen het bestuur, het managementteam

Tel. (010) 493 33 66

Fax (010) 477 26 09

en de scholen van CVO. Ze houden zich bezig met onderwijsbeleid,

Fax (010) 493 33 77

[email protected]

personeelsbeleid, huisvestingsbeleid, communicatiebeleid, boek­

[email protected]

www.melanchthon.nl

houding, personeels- en salarisadministratie en systeem­beheer/ICT.

www.calvijn.nl

Missie Wij, de scholen van CVO, Comenius College

PENTA college CSG

P.C. Boutenssingel 15

J.A. Heijwegenlaan 4

Postbus 797

Postbus 220

2900 AT Capelle aan den IJssel

3200 AE Spijkenisse

Tel. (010) 450 18 66

Tel. (0181) 600 200

[email protected]

Fax (0181) 697 523

www.comenius.nl

[email protected]

• verzorgen en verstrekken inspirerend onderwijs en brede vorming aan jonge mensen; • dragen vanuit een open houding bij aan alle vormen van samenwerking die het onderwijs en het beleid voor jonge mensen ten goede komen; • presenteren en verantwoorden ons helder aan (alle belanghebbenden in) de samenleving.

www.penta.nl Wij doen dit vanuit de volgende grondhouding: • staand midden in de samenleving, geworteld in het Evangelie en handelend vanuit een christelijke inspiratie; Farelcollege Kastanjelaan 50 Postbus 163 2980 AD Ridderkerk

• met oog en respect voor de vele verschijningsvormen van deze inspiratie; • recht doend aan de individuele mogelijkheden van onze leerlingen en gericht op hun actieve deelname aan de gemeenschap.

Tel. (0180) 411 777 Fax (0180) 418 904 [email protected] www.farelcollege.nl

Alle auteursrechten en andere rechten van intellectuele eigendom op alle artikelen, teksten, foto’s, afbeeldingen en materialen die zijn opgenomen in CVOpen zijn eigendom van de Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs te Rotterdam en omgeving (CVO) of zijn opgenomen met toestemming van de eigenaar, tenzij uitdrukkelijk een andere bron wordt vermeld. Geen enkel artikel, tekst, foto, afbeelding mag worden veranderd of worden opgenomen in enig ander werk of andere publicatie, behoudens voor zover de overname geschiedt ten behoeve van persoonlijke en niet-commerciële doeleinden met vermelding van de bron.

CVO Henegouwerplein 14 3021 PM Rotterdam Postbus 2152 3000 CD Rotterdam T [010] 217 13 99 F [010] 411 42 78 www.cvo.nl

Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs te Rotterdam en omgeving

CVO. Meer dan het gewone.

‘Ik doe er alles aan om in jonge kinderharten een landschap van bronervaringen achter te laten. Ervaringen die ze hun hele leven niet vergeten en die hun kracht geven.’ Toshiro Kanamori, ‘de bekendste meester van Japan’, op pagina 18