Schiedam ademt groen fietsen door de groene long
1
2
Fietsen door de groene long
De brochure ‘Schiedam ademt groen - groenbeleid in vogelvlucht’ laat zien dat het groen in Schiedam hoog op de politieke agenda staat. De gemeente hanteert een breed scala aan groene beleidsstukken die met name gericht zijn op het realiseren en instandhouden van kwálitatief groen in de stad. In de brochure is ook te lezen dat de Schiedamse politiek zich richt op het vertalen van beleid naar concrete uitvoering. Het beleid dat binnen gemaakt wordt, moet buiten zichtbaar zijn, is het veel gehoorde credo. Deze tweeledigheid van enerzijds het beleid dat binnen gemaakt wordt en anderzijds het buiten zichtbaar zijn van het beleid komt ook terug in de Entente Florale competitie. Wat in de beleidssamenvatting geschreven is over groen en groenbe-
Fietsen door de groene long. Gezond en sportief!
leid wordt namelijk buiten beleefbaar tijdens een fietstocht door de stad. De route die gefietst wordt
Fietsend door de groene long en andere groen-
door de jury van de Entente Florale vindt u in dit
gebieden, ziet u Schiedam van haar groene kant.
boekje. Naast een overzichtskaart en korte samen-
Tijdens de fietstocht maakt u kennis met de grote
vatting van de route vindt u informatie over een
groenstructuren door de stad zoals de Poldervaart
twintigtal interessante en bezienswaardige plek-
en het Beatrixpark maar ook met groene parels
ken langs de route. Na een tocht van ongeveer 28
zoals De Plantage, het Julianapark en verras-
kilometer zal voor de jury meer dan duidelijk zijn
send groene binnenhofjes. Kortom, fietsen door
waarom Schiedam meedingt naar de status van
Schiedam is veelzijdig groen genieten. Schiedam
groenste stad van Nederland!
ademt groen!
Schiedam neemt deel aan de Entente Florale competitie onder het motto ‘Schiedam ademt groen’. Dit motto is niet zomaar gekozen. Het heeft alles te maken met de ‘groene long’ door de stad, tussen de Maas en Midden-Delfland.
3
5. 4. 6. 3. 2.
1.
7.
8.
9.
10.
19. 11.
12. 17. 13.
14.
18. 15.
4
16.
Korte toelichting op de fietsroute
Het startpunt
elkaar verweven zijn. De landschappelijke sfeer van
Het startpunt van de fietsroute bevindt zich bij het
Kerkbuurt zet zich voort in het Midden-Delfland
natuurcentrum ‘De Boshoek’. Hier zijn een aantal
dat zich vanaf de noordrand van de stad uitstrekt.
diorama’s en vitrines met meer dan 200 opgezette
Het is interessant om te zien hoe de Schiedamse
dieren en vogels te bezichtigen. Rond het gebouw
stadrand zich hier in het landschap voegt.
is een fraaie educatieve tuin die laat zien welke planten en bomen in Nederland groeien.
Via de jaren ‘80 wijk Woudhoek gaat de route langs een mooi voorbeeld van wijkontwikkeling: de Krajicek Playground die onlangs geopend is (2012). De naoorlogse wijk Groenoord, waar de route vervolgens doorheen gaat, ademt nog steeds de sfeer van de tuinstad. Gestempelde eenheden van flats en woningen worden hier omspoeld met grote oppervlakten openbaar groen zoals Park Groenoord
Interieur natuurcentrum ‘De Boshoek’
en de Jozef Oreliosingel. Via dit ‘parklint’ gaat de route richting het Beatrixpark. Vanaf de Schiedam-
De route
seweg krijgt het parklint een meer ecologische
De historische kern en het aangrenzende land-
sfeer en sluit het aan op de belangrijkste drager van
schapspark van Kethel vormen een stukje ‘land-
de Schiedamse groene long: de Poldervaart. Deze
schap in de stad’. De Harreweg, een historisch lint
diagonale, groen-blauwe structuur is niet alleen een
dat park Kethel met het Midden-Delfland verbindt,
ecologische corridor maar ook belangrijk als recre-
houdt die landschappelijke sfeer vast, terwijl in de
atieve verbinding.
achterliggende wijken de stedelijke omgeving schuilgaat. Toch is ook die stedelijke omgeving
Aan de oostzijde van de Poldervaart strekt zich
door-aderd met groene linten. Zo volgt de route
het enorme Beatrixpark van bijna 90 ha. uit. Dit
een lint van parken door de wijk Spaland om
stadspark biedt tal van recreatieve functies zoals
vervolgens uit te komen in de nieuwste wijk van
een kinderboerderij, een speeltuin, een heemtuin,
Schiedam: Sveaparken.
horecagelegenheden, lig- en barbequeweides.
Vanuit de Zweedse sfeer die deze wijk kenmerkt,
De route gaat dwars door het Beatrixpark heen
gaat de route naar de rand van de wijk waar een an-
en laat dan het noorden van Schiedam achter zich
dere historische dorpskern, Kerkbuurt, opnieuw laat
en gaat onder de A20 door om uit te komen in de
zien dat landschap en stad in Schiedam nauw met
wijk Nieuwland. Evenals Groenoord, is deze wijk
5
opgebouwd volgens de tuinstadgedachte. Inmiddels
door een sterke sociale samenhang. Deze, voor het
heeft in Nieuwland een grootschalige herstructure-
oog stenige wijk herbergt een aantal ‘groene ver-
ring plaatsgevonden waarbij zowel de bebouwing
rassingen’.
als de openbare ruimte een revitalisering heeft ondergaan. Een leuke ontwikkeling langs de route
Bijna aan het eindpunt van de route, passeert men ten-
is de poldertuin, een recent initiatief voor stads-
slotte park De Plantage. Niet voor niets heeft dit park,
tuinieren.
evenals het Julianapark, de status van ‘groene parel’. De Plantage is het oudste stadspark van Nederland
Vanuit Nieuwland gaat de route naar de historische
en ontworpen door de bekende tuinarchitecten Van
binnenstad van Schiedam. De havens, molens en
Bol’es en Zocher. Recent is de ‘kop’ van het park her-
pakhuizen die hier de sfeer bepalen, hebben al
ingericht waarmee de relatie van het park met de his-
menige keer als decor gediend bij filmopnames.
torische binnenstad van Schiedam sterk verbeterd is.
Na de binnenstad, gaat de route weer even door de
Het eindpunt
wijk Nieuwland om vervolgens via de rooms-katho-
Vanaf De Plantage gaat de route naar het eindpunt:
lieke begraafplaats naar Schiedam West te gaan.
de molen ‘De Nolet’, sinds 2006 de blikvanger van
Deze wijk heeft twee karakteristieken. Enerzijds zien
de gelijknamige jeneverstokerij.
we hier een typische ‘arbeiderswijk’, bijvoorbeeld in de omgeving van het Fabriplein. Het beeld is hier vrij stenig. Dit in contrast met het andere deel van West dat gekenmerkt wordt door een lommerrijke sfeer en veel grote, vrijstaande woningen. Het domicilie van de ‘gegoede burgerij’ van Schiedam. Statige lanen, grenzend aan parken en plantsoenen zoals het Julianapark en het Volkspark. Geheel passend binnen de stedenbouwkundige karakteristiek, wordt in dit deel van west momenteel het project ‘Oranjeburgh’ ontwikkeld, op het voormalige ziekenhuisterrein. De route verlaat via het Volkspark de wijk West en gaat dan naar het naastgelegen Park Maasboulevard. Een populaire ‘place to be’ voor de Schiedammer. Vanaf de boulevard ervaart men de weidsheid en de bedrijvigheid van de Nieuwe Maas. Het park, dat hoofdzakelijk bestaat uit ligweides en boomgroepen, is een populaire picknickplek.
6
Vanuit het park gaat de route door de typische ‘volksbuurt’ Schiedam Zuid. De wijk kenmerkt zich
Molen ‘De Nolet’, blikvanger van ‘Nolet Distillerys’
De Poldervaart die Schiedam doorsnijdt, vormt
7
een belangrijke drager voor de groene long
1.
Dorp & Park Kethel | Kethelpoort
Landschapspark Kethel is de uitloper van het ‘weidelint’ Harreweg en ademt een landschappelijke sfeer
Kethel was de kern van de voormalige gemeente
Beide kerken zijn rijksmonument en Kethel heeft
Kethel en Spaland die in 1941 werd geannexeerd
de status van beschermd dorpsgezicht. Daarnaast
door Schiedam. Een bijzonderheid van Kethel was
hoorde de oude buurtschap Windas aan de Polder-
dat het twee kernen had:
vaart tot Kethel.
• De oude kern bevindt zich tot op vandaag rond de
In de tachtiger jaren is ten noorden van het dorp
dorpskerk. De bouw van deze kerk dateert vermoe-
Kethel het landschapspark Kethel ontstaan. Dit
delijk uit 1225-1250 en verving de ‘Kapel van Wil-
park bevat een aantal restanten van het vroegere
librord’ (anno 1164). De van oorsprong katholieke
veenweidegebied, zoals weilanden, poldersloten,
kerk is sinds 1578 een hervormde kerk;
geriefhoutbosjes en knotbomen. Het park wordt voornamelijk bezocht door inwoners van Woud-
8
• Een nieuwere kern, Kerkbuurt, ligt ten noordoos-
hoek en Spaland. De historische polderwegen,
ten van de oude kern bij de huidige katholieke St.
Harreweg en Kerkweg, vormen de uitlopers van
Jacobuskerk uit 1890, een ontwerp van architect
het park en verbinden het met het poldergebied
A.C. Bleijs.
Midden-Delfland.
In oktober 2009 is de nota ‘Perspectief Kethelpoort, Schiedamse Poort met Midden-Delfland’ vastgesteld. Dit Perspectief voor het gebied langs de Harreweg tussen dorp Kethel en Midden-Delfland richt zich op versterking van de entreefunctie met Midden-Delfland, zowel via voorzieningen (onder andere natuureducatie bij NME, Boshoek en Groene Raat) als door verdere kwaliteitsverhoging van de openbare ruimte.
Boerderij ‘De Groene Raat’ langs de Harreweg
2.
Overzichtskaart ‘Perspectief Kethelpoort’
Boerderij ‘De Groene Raat’ en kindertuinen
Het boerderijtje aan Harreweg 19 herinnert aan het
de eigen tuin en informatie kunnen krijgen over het
historische, agrarische karakter van Kethel en
inrichten van een ecologisch verantwoorde tuin.
omgeving. De Harreweg was een oude, verhoogde verbindingsweg door het polderlandschap. Het
Tegenover het boerdijtje is het kindertuinencomplex
interieur van de boerderij, één van de oudste gebou-
van Park Kethel te zien, waardoor deze omgeving
wen in Kethel, is nog vrijwel gaaf en geeft een goed
- ondanks de omringende bebouwing - zijn groen
beeld van hoe in een kleine boerderij werd geleefd.
karakter heeft behouden.
Rond de boerderij zijn nu voorbeeldtuinen aangelegd, waar bezoekers inspiratie kunnen opdoen voor
9
3.
Spaland | Wijkpark Spaland
Via de Harreweg gaat de route naar Wijkpark Spaland, gelegen in de gelijknamige wijk. Het park is onderdeel van het parklint dat Park Kethel met het Midden-Delfland verbindt. In 2011 heeft het park een grootschalige renovatie ondergaan. Het park bestaat uit twee parkdelen die in samenhang ontworpen zijn. Wijkpark Spaland is een belangrijke ontmoetingsplaats voor de Spalanders. Met regelmaat worden er evenementen geörganiseerd.
4.
In park Spaland worden veel activiteiten georganiseerd
Sveaparken | Abbaborg
De route gaat door de wijk Spaland en komt dan in de nieuwste stadsuitbreiding van Schiedam: Sveaparken. De wijk is in Zweedse stijl gebouwd, naar het ontwerp van Ralph Erskine. De Zweedse stijl komt tot uitdrukking in de beslotenheid van de stedenbouwkundige ruimten, de zachte overgangen van openbaar naar privé, en de vormgeving van de Stadsrand Sveaparken, gezien vanaf de Poldervaart
woningen. Kenmerkend zijn o.a. de overhangende daken en de verschillende kleurstellingen; Ieder deelplan heeft zo zijn eigen sfeer gekregen. Het stedenbouwkundige hart van deelgebied Sveaborg is de Abbaborg. De plek is vormgegeven als een veld met bomen waar de woningen in een ring omheen staan. Het veld geeft het hart van Sveaborg een groen karakter en biedt tevens ruimte aan speelvoorzieningen. De Eindhovense beeldhouwster Marjolein Mandersloot maakte voor de locatie een vijftal bronzen
10
De kunstzinnige honden op de Abbaborg
honden die verspreid in het veld gepositioneerd zijn.
5.
Stadsrand | Midden Delfland
Mooie iepenlanen markeren de overgang van de Schiedamse stadsrand naar het Midden-Delfland
Vanuit de Abbaborg gaat de route via de Helsing-
De entree van Schiedam via de Harrweg wordt in
borg naar de stadsrand. Men fietst hier in noordelij-
het ‘Perspectief Kethelpoort’ aangeduid als ‘de
ke richting langs de Kerkbuurt, waar plannen zijn
deurbel’. In het kader van het Perspectief is hier een
om een landgoed te ontwikkelen, waarbij het restant
project in voorbereiding voor de aanleg van een
van de polder wordt bestendigd als open gebied
vrijliggend fietspad langs de Harreweg en onder-
en ingericht als natuurlijke polder met recreatieve
houd van het groen om de eerder genoemde poort-
functies. De verrommelde polder wordt duurzaam
functie met Midden-Delfland te versterken.
ingericht en onderhouden. De ‘groene vinger’ van Midden-Delfland naar Schiedam solide. Al fietsend naar het noorden opent zich steeds meer het uitzicht op het Midden-Delfland, een waardevol veenweidelandschap tussen Schiedam en Delft waar veel natuurontwikkeling plaatsvindt. De route maakt een kleine lus door het Midden-Delfland en gaat dan via de Harreweg weer terug Schiedam in.
De Harreweg is een belangrijke landschappelijke route
11
6.
Woudhoek | Krajicek Playground
Vanaf het fietspad langs de stadsrand, gaat de route linksaf, via de Harreweg, naar de wijk Woudhoek. Midden in deze wijk bevindt zich Park Woudhoek, waar in 2012 een multifunctioneel speelveld is geopend. Het speelveld biedt mogelijkheden voor dertien verschillende sporten en wordt naast de kinderen uit Woudhoek ook door de scholen in de buurt gebruikt.
7.
De Krajicek Playground in Woudhoek
Groenoord | Project A4
De fietsroute slingert nu in zuidwestelijke richting door de wijk Woudhoek naar het A4-tracé. Voor de komende jaren staat de realisatie van het ontbrekende stukje A4, het traject Schiedam-Delft gepland. Met Rijkswaterstaat zijn afspraken gemaakt over hoe de weg wordt ingepast. Zo wordt in Schiedam-Noord een landtunnel aangelegd. Op het dak van deze tunnel komt een invulling met sport, Vogelvlucht impressie van groene dak op de A4
recreatie en groen. Door de schuifoperatie van sportverenigingen, die hiermee op gang komt, ontstaat op andere locaties in de stad ruimte voor nieuwe ontwikkelingen zoals woningbouw en commercieel programma. Zo kan Schiedam zich de komende jaren verbeteren op het gebied van wonen, werken, groen en recreatie.
12
Vogelvlucht impressie van de aantakking A4-Kethelplein
8.
Tuindorp | Ecologische zone Hargsingel
Vanuit Park Groenoord gaat de route langs de Jozef
een oost-west schakel tussen de noord-zuid gerichte
Oreliosingel en de Hargsingel naar het Beatrixpark.
groene vingers vanuit Midden-Delfland, het talud
Beide singels hebben ecologische oevers, bestaande
A4 en Poldervaart, Beatrixpark.
uit kokosrollen tussen perkoenpalen. Aan het einde van de Hargsingel, ter hoogte van Sportpark Kethel,
Noord-zuid loopt de Stadsas Schiedamse weg; een
bevindt zich een groter groengebied dat in 2011 ge-
ontginningslint wat oorspronkelijk in het agrarisch
heel als ecologische zone is ingericht. Deze zone is
landschap Midden-Delfland lag en in dorp Kethel aansluit op de Harreweg, maar nu opgenomen is in het stedelijk weefsel. De continuïteit van deze landschappelijke as is op een aantal plekken sterk vertroebeld. Het Sportpark Kethel zelf krijgt in de toekomst door de schuifoperatie vanuit de A4 geen sport maar een woonbestemming. Bij de ontwikkeling van deze woonlocatie wordt aangesloten bij de uitgangspunten van de Woonvisie Schiedam: toevoe-
Aanleg van ecologische oevers werpt zijn vruchten af
gen van een nieuw suburbaan exclusief woonmilieu, met een gedifferentieerd programma.
In Tuindorp Kethel spelen de privétuinen een
13
beeldbepalende rol in het straatbeeld
13
9.
Poldervaart en Prinses Beatrixpark
De Poldervaart is een belangrijke ecologische, recreatieve en landschappelijke structuur op stadsniveau
De ruim vijf kilometer lange, kaarsrechte Polder-
gegeven wordt als doorgaande waterverbinding en
vaart is in de 13e eeuw gegraven om het veenweide-
doorgaande recreatieve verbinding aan de oostzijde
gebied rond de stad beter te ontwateren. Ook heeft
die langs diverse, karakteristieke, Schiedamse plek-
de Poldervaart dienst bewezen als trekvaart. In zijn
ken en landschappen leidt. De westelijke oever is
huidige vorm heeft de Poldervaart, samen met de
meer ecologisch en waar mogelijk zoveel mogelijk
aanliggende groengebieden van de groene long, een
openbaar. Bruggen, vlonders en viaducten over de
belangrijke ecologische en recreatieve functie.
vaart zijn familie van elkaar wat de herkenbaarheid vergroot. De beleefbaarheid van de vaart wordt
14
Voor de Stadsas Poldervaart is een ruimtelijk kader
optimaal benut in de vorm van fietsen, maar ook
opgesteld om de ruimtelijke kwaliteiten van deze
wandelen, kanoën, roeien en vissen op een sociaal
stadsas te versterken. Uitgangspunt is dat de Pol-
veilige manier. Cultuurhistorie en kunst worden
dervaart als landschappelijke as verbindend werkt
ingezet. Het feit, dat de Poldervaart verschillende
tussen verschillende deelgebieden. Een stad-land
waterpeilen kent met telkens verschillende habitat-
verbinding van de Nieuwe Maas naar Midden-
ten en soorten draagt bij aan het habitatrijkdom van
Delfland. Waarbij de Poldervaart verder vorm
het stedelijk gebied.
Het Beatrixpark is het grootste stadspark van
Vanwege de heroverwegingsopgave en de impact
Schiedam en ligt centraal binnen de stedelijke struc-
van het project A4 op het Beatrixpark wordt de
tuur. Voor het Beatrixpark is een ruimtelijke visie
grootschalige herinrichting van het Beatrixpark nu
opgesteld. Het Beatrixpark naar een bruisend stads-
niet uitgevoerd. Er wordt bekeken hoe dit samen
park (okt. 2009). Een ruimtelijke visie gericht op de
met de plannen voor A4 op een later moment (na
lange termijn. Waarbij aandacht is voor het vergroten
2015) alsnog kan worden gerealiseerd. De nu
van de sociale veiligheid en recreatieve waarde van
geplande aanpak richt zich vooral op het verbeteren
het park. Het wegwerken van achterstallig onderhoud
van de padenstructuur en de groenstructuur door
en komen tot integrale en vernieuwende beheervor-
het nemen van beheermaatregelen. De maatrege-
men. En het verbeteren van het imago van het park.
len richten zich vooral op het centrale eiland en de
Het Beatrixpark moet weer een centrale plaats in de
recreatieve functie van het park.
stad krijgen als bruisend stadspark.
10.
Nieuwland | De Poldertuin
De fietsroute verlaat het Beatrixpark aan de zuidzijde, via de Parkweg. Na het passeren van de onderdoorgang onder de A20 komt men bij de Poldertuin. Dit tijdelijke park is ontworpen als onderdeel van de herstructurering van de wijk Nieuwland. Het plan gaat uit van een sterke ruimtelijke basisstructuur, een meanderende polderdijk met bomen, Burgeractiviteiten in de Poldertuin in Nieuwland...
bankjes en bruggetjes, en haaks hier op kavels die participatief ontwikkeld worden. De bewoners van de wijk en omliggende scholen kunnen binnen de kavels hun eigen wensen realiseren, waarbij de uitstraling en openbaarheid gegarandeerd worden door het polderweg-concept. Voor de invulling van de kavels kan gedacht worden aan buurttuinen, schooltuintjes, sportfaciliteiten, kunstprojecten, bloemenweide, picknickveldjes, e.d. Recent (2012) is
... voor groot en klein!
in de Poldertuin ook een broeikas geplaatst.
15
11.
16
Centrum
Vanaf de Poldertuin gaat de route door naar de his-
ristiek zijn voor het groen in de Binnenstad. Voorbij
torische binnenstad van Schiedam. Kijkend vanaf
de Grote Markt aan de overzijde van de Ooievaars-
de Noordvestsingel ervaart men het historische
brug ligt het Wennekerpand. Deze oude distilleer-
karakter van Schiedam het beste met haar molens,
derij die al jaren leegstond heeft een nieuwe functie
historische pakhuizen en distilleerderijen. Op
gekregen. Met de invulling van diverse culturele or-
Groenweegje bevindt zich nog steeds distilleerderij
ganisaties en nieuwe faciliteiten is het nieuwe cul-
Dirkzwager. De Proveniersbrug geeft een mooi
tuurgebouw een impuls voor de wijk eromheen. Er
zicht op de Schie, de rivier waaraan Schiedam haar
wordt op verschillende plekken hard gewerkt aan
bestaansrecht ontleent. Bij het vervolg van de route
een mooie, veilige en kwalitatieve binnenstad voor
over de Broersvest passeert men aan de linkerhand
Schiedam. Zo is vorig jaar een nieuwe ontwikke-
het Huis te Riviere. Het groen in de binnenstad
lingsvisie voor de binnenstad vastgesteld en wordt
krijgt een gezicht door de beeldbepalende Plataan
dit jaar hard gewerkt aan een nieuw bestemmings-
op het Land van Belofte. Deze monumentale boom
plan. Daarnaast heeft de inrichting van de openbare
geeft het plein haar geborgen uitstraling. Op weg
ruimte alle aandacht in onder meer de praktische
naar de Grote Markt ligt aan de linkerhand de Oude
toepassing van de ‘Nota Openbare Ruimte’ voor de
kerk met haar gezellige kerktuin. De Lange Kerk-
Schiedamse Binnenstad en de uitwerking van de
straat wordt geflankeerd door platanen die karakte-
stadsas Schie.
Het recentelijk gerestaureerde Wennekerpand
Molen ‘De drie Koornbloemen’
12.
Schiedam West | R.K. Begraafplaats
De kapel en het toegangshek van de rooms-katholieke begraafplaats zijn sinds 1977 rijksmonumenten
Vanaf hier leidt de route de fietser door de voorname-
De begraafplaats heeft een belangrijke cultuurhistori-
lijk vooroorlogse wijk West (14/15). Deze wijk krijgt
sche, botanische en ecologische waarde. Het is een
de komende jaren een flinke opknapbeurt waarbij met
groene oase die gekenmerkt wordt door een sfeer van
name groen een belangrijke rol speelt. Straatbomen
rust. Aan de westkant bevindt zich een stiltetuin. De
worden toegevoegd, groeiplaatsen verbeterd, maar
begraafplaats en stiltetuin zijn bereikbaar via het ter-
ook initiatieven vanuit de burger zoals geveltuinen en
rein van het naastgelegen uitvaartcentrum Beukenhof.
plantenbakken voor de deur worden door de gemeente ondersteund.
Belangrijk element op de begraafplaats is de neoclassicistische kapel, gebouwd in 1853. Toen de begraaf-
Vanaf de molen ‘De drie Koornbloemen’ gaat de route
plaats in de jaren zeventig van de twintigste eeuw
door de wijk Nieuwland en komt uit op de Vlaardin-
werd gesloten, is deze kapel in onbruik geraakt. Na
gerdijk. Dit is de oude bedijking uit de 14e eeuw.
een lange periode van leegstand en verval werd de
Aan de voet van de dijk liggen drie aaneengesloten
kapel in 2000 na een ingrijpende restauratie herbe-
groengebieden, Park Nieuwland, Park Stricklede en de
stemd, nu als kerk voor de Roemeens Orthodoxe
voormalige rooms-katholieke begraafplaats.
Parochie in Nederland.
17
Sinds 1977 is de kapel met enkele bijgebouwen en
monumentale bomen, waaronder een honderden
het toegangshek aangewezen als rijksmonument.
jaar oude, rode beuk.
Tevens bevinden zich op de begraafplaats enige
13.
Schiedam West | Julianapark
Het Julianapark is Rijksmonument en één van de ‘groene parels’ van Schiedam. De geschiedenis van het park gaat terug tot het begin van de vorige eeuw, 1914. De aanleiding tot de aanleg van het Julianapark was de hoge werkeloosheid tijdens de eerste decennia van de vorige eeuw. De realisatie van het Julianapark vormde een werkgelegenheidsproject om deze problematiek te verminderen. Het ontwerp voor het Julianapark is gemaakt door de toenmalige, gemeentelijk tuinarchitect, J.K. Dominicus.
De theekoepel in het Julianapark
De oorspronkelijke inrichting van het park met de monumentale entree (in Franse stijl) en de Engelse landschapsstijl met vijvers en parkgazons en een Belvedère is tot op heden goed bewaard gebleven. De opzet is wel vertroebeld, met name de opzet van 1/3 pleinen en water, 1/3 open ruimte met gazons en 1/3 gereserveerd voor boom- en heestergroepen. Evenals de breedte van de paden. De randbeplanting en de beplanting op de helling van de Belvedère heeft in de loop der jaren een enorme verruiming van assortiment gekregen. Daarnaast zijn er in de loop van de tijd kunstwerken aan het park toegevoegd zoals de Emmabank (1935), het oorlogsmonument (1946), de vaas in de parkvijver (2008) en de leeuwen beelden (2009). In nauwe
18
Het Julianapark, één van de ‘groene parels’ van Schiedam
samenwerking met Beheer, Monumenten, Stedenbouw, Wijkontwikkeling en het Ingenieursbureau
is afgelopen twee jaar hard gewerkt aan plan en uitvoering voor renovatie van de paden, het groen en de waterbeheersing (drainage). En te komen tot heldere afspraken en aanpassingen om het park geschikt te maken voor evenementen. Zodat het Julianapark op deze manier toekomstbestendig is en vele Schiedammers nog dagelijks van deze ‘groene parel’ kunnen blijven genieten.
14.
Het Julianapark is dé plek voor culturele evenementen
Schiedam West | Oranjeburgh
Op de locatie van het voormalige Vlietland Zieken-
Oranjeburgh verrijst in een statige vooroorlogse
huis, aan de Burgemeester Knappertlaan, wordt
buurt met veel groene voortuinen die het een groene
de nieuwbouwwijk Oranjeburgh ontwikkeld. Van
uitstraling geven. Ook de nieuw te bouwen wonin-
de ruim 60 kavels die op deze bijzondere locatie
gen moeten de allure van de jaren 30- architectuur
worden gerealiseerd, is ongeveer de helft bestemd
uitstralen. In de planontwikkeling is veel aandacht
voor particulier opdrachtgeverschap.
besteed aan het groen. Zo hebben alle kavels voortuinen, ligt centraal in het plan een openbaar plantsoen en veel bestaande bomen zijn gehandhaafd. Dit geeft de nieuwe buurt een bijzonder groen karakter. Om de kwalitatieve uitgangspunten te borgen is de welstandsparagraaf Oranjeburgh opgesteld. Hierin staan tevens de uitgangspunten ten aanzien van de erfafscheidingen die veelal bestaan uit groene
Vogelvlucht impressie van de nieuwe wijk ‘Oranjeburgh’
hagen. Alle nieuw te bouwen woningen moeten aan deze welstandsparagraaf voldoen en passen binnen het bestemmingsplan.
Artist impression van het straatbeeld in ‘Oranjeburgh’
19
15.
Industriegebied | Havens & Waterfront
De stadsas Havenroute is de primaire waterkering
in de Wiltonhaven staat de hoogste bedrijfshal van
van de Nieuwe Maas, de dijk die het water buiten
Nederland. Hier worden pijpenleginstallaties, boor-
houdt. Het dijkverloop is als groene open structuur
torens en kranen gebouwd. Deze worden geplaatst
goed te zien en vormt een scheiding tussen buiten-
op schepen die regelmatig aan de kade liggen. Even
dijks en binnendijks gebied. Nog in 2012 hebben bij
verderop, op de kop van de Landtong is er in het
hoog water delen van het buitendijks gebied onder
nieuwe pand een terras met uitzicht over de rivier
water gestaan. Vanaf het uitzichtspunt zijn de havens
gerealiseerd.
van Schiedam goed te zien. Hier is veel gespecialiseerde nautische industrie te vinden. Even verderop,
16.
Schiedam Zuid | Park Maasboulevard
De Maasboulevard is een geliefde plek in Schiedam.
men heerlijk kan uitrusten en verkoeling kan vinden
De kwaliteit van de Maasboulevard ligt vooral op
aan de rivier.
recreatief gebied. De Maasboulevard is een veelvuldig gebruikt recreatiegebied dicht bij het stadscen-
Meerdere keren per jaar biedt het park ruimte aan
trum met uniek uitzicht. Het is het Schiedams balkon
(meerdaagse) evenementen zoals het Maasboule-
aan de Maas met vergezichten over de rivier. En
vardfeest en het circus. De Maasboulevard bevat een
heeft grote ligweiden en fraaie boomgroepen waar
(particuliere) kinderboerderij en een café, restaurant. Opvallend element in het Maasboulevardpark is het ‘Schreiershuisje’. Het monumentale wachthuisje uit 1930 werd gebouwd om werklieden, die ‘s ochtends vroeg op de boot wachtten om naar hun werk te gaan, beschutting te bieden tegen regen en wind. Eerder stonden op deze plek de vissersvrouwen huilend afscheid te nemen van hun mannen en zonen, die
20
Een vertrouwd beeld van de omgeving Maasboulevard
wekenlang voor de visserij naar zee vertrokken. Hier komt dan ook de naam ‘Schreihuisje’ vandaan.
Een bezoek aan de Maasboulevard levert zomer en winter prachtige beelden op
Intussen heeft de cultuurscout van Schiedam- Zuid, in samenwerking met enkele kunstenaars uit Zuid, een plan ontwikkeld om het wachthuisje in te zetten voor cultuur in de wijk. Waarbij het ‘Schreiershuisje’ in 2012 omgedoopt is tot ‘Schrijvershuisje’.
Het onlangs gerestaureerde ‘Schreiershuisje’
De ecologische waarde van de Maasboulevard is specifiek. De ligging in het stedelijk weefsel van Rijnmond maakt dat de Maasboulevard op een aantal stroomkilometers de enige oversteekplaats over de Nieuwe Waterweg voor dieren en planten is. Deze unieke functie zal in de toekomst behouden blijven en versterkt worden. Het ‘Schreiershuisje’ in vroeger tijden
21
17.
Centrum | Park De Plantage
Bij de recentelijke heringerichting van de ‘kop’ van De Plantage zijn veel vaste planten toegepast
22
Park De Plantage is, evenals het Julianapark, een
In 2012 is met de herinrichting van de kop van De
‘groene parel’ in Schiedam. Het is het oudste stads-
Plantage het park weer één park geworden zonder
park van Nederland en werd in 1767 aangelegd door
doorsnijdingen en parkeren. Het park is weer her-
toenmalig stadsarchitect Van Bol’es. Het gebied was
steld als schakel in de groenstructuur. Door gebruik
indertijd een groene zone aan de rand van de stad.
te maken van een verbindend bomengrid. Het grid is
Welgestelde lieden bouwden er hun huizen met rian-
een verwijzing naar de oorsprong van het park: een
te tuinen en prieeltjes aan het water. In 1826 gaf de
plantage. Het bomengrid vormt een sterk bindend
gemeente Schiedam tuinarchitect Jan David Zocher
element over de volle breedte en lengte van de kop
opdracht om De Plantage opnieuw in te richten. Na-
van het park, waarover geflaneerd kan worden. De
derhand zijn tijdens diverse renovaties elementen aan
Kop heeft een inrichting gekregen die uitnodigt
het park toegevoegd zoals de ‘muziekschelp’ in 1953
om het park te betreden door de vrije toegankelijke
en een rosarium in 1994. De kop van het park werd
ruimte en een kleurrijke entree (plantvakken met
ingericht als verbindingsweg en parkeerterrein. Het
vaste planten) rondom een weer zichtbaar herden-
oorspronkelijke ontwerp werd door deze renovaties
kingsmonument met ruimte voor de jaarlijkse
steeds minder herkenbaar.
herdenkingsplechtigheid op 4 mei. Op de plaats van
het voormalig parkeerterrein voor de muziekschelp is een natuurlijk amfitheater gecreëerd. Bedoeld voor toekomstige activiteiten en culturele evenementen De bewoners rond park De Plantage hebben zich verenigd in Belangen- en Bewonersvereniging De Plantage. Met de gemeente is een parkconvenant gesloten waarin afspraken staan met betrekking tot het onderhoud van het park.
Park De Plantage, het oudste stadspark van Nederland
Overzichtstekening van het ontwerp voor de
23
herinrichting van de ‘kop’ van De Plantage
18.
Nieuw Mathenesse | Molen ‘De Nolet’
Op bedrijventerrein Nieuw Mathenesse doen we aan een bijzondere vorm van herstructurering. Van de regionale ambitie (afstemming met Stadshavens) naar concrete uitvoering samen met de markt. Voor het hele gebied liggen in grote lijnen kaders en ambities vast (Masterplan, uitwerking Masterplan, bestemmingsplan, duurzaamheidsambities). De
Impressie voorgestelde situatie Nieuw Mathenesse
gemeente neemt een rol in de ontwikkeling van het openbaar gebied en het aansluiten op de hoofdstruc-
zaamheid, om vorm te kunnen geven aan hun plek
tuur. Daarbij gelden kwalitatieve thema’s op stede-
op het nieuwe bedrijventerrein Nieuw Mathenesse.
lijke en regionale schaal (stadsas Havendijk, Schie,
Ruimtelijke randvoorwaarden zijn beperkt en duur-
rivierparken, waterveiligheid, etc.)
zaamheid wordt vooral gevonden in het realiseren van een goed georganiseerd terrein dat lang mee kan.
Aan de andere kant wordt ruimte gegeven aan ondernemers. Ondernemers worden ondersteund met
Nolet Distillery, sinds 1691 in Schiedam, heeft
een architectenpoule en rekenmodellen voor duur-
een nieuwe stellingmolen laten bouwen. Deze maalt geen graan maar wekt elektriciteit op, naar verwachting 250.000 kWh per jaar. In de molen is een ontvangstkamer, een bioscoopzaal en een vergaderruimte ondergebracht. Het is een moderne energiemolen, ‘vermomd’ als traditionele molen, maar wel voorzien van de modernste technieken. De Nolet is met een hoogte van meer dan 42 meter
De jeneverstokereij van Nolet Distillery...
de grootste molen ter wereld. De windkracht wordt omgezet in energie die vervolgens in de distilleerderij wordt gebruikt bij de productie van Ketel 1 Jenever.
24
... waar de beroemde ‘Ketel 1’ jenever wordt gestookt
19.
Centrum | Stationsgebied en Schieveste
De fietsroute eindigt bij het NS Station Schiedam Centrum. De stationshal is in 2000 geheel vernieuwd waarbij de toegangspartij aan de stadszijde is uitgevoerd als een transparante gevel die een prominente wand vormt aan het stationsplein dat in 2010 opnieuw is ingericht.
Trein- en metrostation Schiedam Centrum
Aan de noordzijde van het station, tussen het spooren snelwegtracé bevindt zich de ontwikkellocatie Schieveste. In 2012 is het ‘Masterplan Schieveste, kansrijk voor de regio’ herijkt: Een stedenbouwkundig plan, gebaseerd op een multi-functioneel programma en gedragen door een overtuigende visie. Dit masterplan vormt het fundament van de ontwikkeling van Schieveste en vormt het vertrekpunt van waaruit de gemeente Schiedam, samen met haar publieke en private partners, werkt aan het realiseren
De ontwikkeling van Schieveste krijgt steeds meer vorm
van de doelstellingen en ambities.
Beeld van de Schie, gezien vanaf het station
25
Schiedam Centrum
26
27
Uitgave in het kader van:
28
Gemeente Schiedam Afdeling Stadsontwikkeling Postbus 1501 3100 EA Schiedam Stadskantoor Stadserf 1 3112 DZ Schiedam t 14 010 e
[email protected] w www.schiedam.nl
