Schermen in de Publieke Ruimte. Leren uit Ervaringen

Schermen in de Publieke Ruimte. Leren uit Ervaringen.

Niels Wouters, Andrew Vande Moere Leuven, December 2013

1

Research[x]Design

Schermen in de publieke ruimte Leren uit ervaringen

Executive Summary Onze steden worden meer en meer aangevuld met nieuwe informatiekanalen: de traditionele stadskrant wordt vervangen door een interactieve en snel aanpasbare website, overheidsdiensten en bedrijven zijn aanspreekbaar via sociale netwerken, en mobiele telefoons worden uitgebouwd tot toestellen die de wandeling doorheen de stad efficiënter laten verlopen. Sinds enkele jaren duikt ook ‘media architectuur’ op, een rijke verzameling aan schermtechnologieën die geïntegreerd worden in een gebouw of openbare ruimte zoals een plein, met als doel de interactie tussen mens en stad te verrijken. Dit heeft onder meer geleid tot de plaatsing van digitale schermen in verschillende steden en gemeenten, de plaatsing van elektronische informatiepanelen op perrons van trein-, tram- en busstations, en speelse lichtinstallaties die verwerkt worden in gevels om abstracte informatiestromen weer te geven. Op maandag 2 december 2013 vond de Studiedag Schermen in de Publieke Ruimte plaats om de ervaringen van de overheid, praktijk en onderzoek in dit domein te delen. Tijdens lezingen werden de actuele problematiek en mogelijkheden aangestipt, waarna deelnemers tijdens interactieve workshops een platform werd geboden om kwaliteiten, uitdagingen en kansen in kaart te brengen. In het eerste deel van dit verslag wordt de actuele problematiek van schermen aangestipt op basis van de lezingen. Deze problematiek situeert zich op vijf domeinen: technische mogelijkheden, architecturale integratie, houding van de maatschappij ten aanzien van schermen, en wetgeving.

Het tweede deel omvat de analyse van workshops, en bespreekt de kwaliteiten en uitdagingen van schermen. Hieruit blijkt dat de verschillende schermtypologieën, zowel in binnenomgevingen (indoor signage), publieke ruimtes (urban screen), als geïntegreerd in gevels (media facade), gewaardeerd worden omwille van toegankelijkheid, zowel vanuit het standpunt van de beheerder als de toeschouwer. Deze kan immers een dynamisch en geactualiseerd overzicht geboden worden van locatie-relevante informatie. De opmars van schermen wordt echter gehinderd door onduidelijkheden in wetgeving; zo zijn de spelregels op vlak van verkeers- en stedelijke impact op dit moment onvoldoende gekend of geactualiseerd. Dit deel beschrijft ook kwaliteiten en uitdagingen die specifiek zijn voor de verschillende schermtypologieën. Het laatste deel van dit verslag licht toekomstkansen van schermen toe op vlak van de gepubliceerde inhoud en ingebouwde intelligentie, interactiemogelijkheden, en een betekenisvolle relatie met persoonlijke apparaten. In dit verslag leeft een uitdrukkelijke ambitie om de gedeelde en gediversifieerde kennis en opinies ten aanzien van schermen in de publieke ruimte in kaart te brengen en te synthetiseren, niet enkel op basis van de huidige workshop-resultaten, maar ook op basis van toekomstige initiatieven.

2


Afbeelding 1: Lezingen tijdens studiedag, met bijdragen uit overheid, praktijk en onderzoek.

Research[x]Design

Afbeelding 2: Interactieve workshops om standpunten in kaart te brengen.

Afbeelding 3: Standpunten werden tijdens workshops verzameld in relatie tot schermtypologieën in een fictieve context. Van links naar rechts: indoor signage, urban screen, media facade.

3


Research[x]Design

Inleiding Een frequent gehoorde motivatie voor het bestuderen, plaatsen en beheren van schermen is om het communicatiepotentieel van een overheidsdienst of een private partner te verrijken. De schermen zijn immers niet enkel erg toegankelijk vanuit het oogpunt van een beheerder (omwille van de snelheid waarmee de inhoud kan gewijzigd worden), maar ook vanuit het oogpunt van een stedelijk publiek die de inhoud te zien zal krijgen (omwille van de concrete informatie, op maat gemaakt voor een specifieke omgeving of context). In de afgelopen jaren werd duidelijk dat de opmars van schermen gepaard gaat met een erg diverse problematiek. Deze is het gevolg van ontbrekende richtlijnen en gedeelde kennis, en slechts een beperkte set regels om de continuiteit van schermen in de publieke ruimte in goede banen te leiden, zoals tijdens de studiedag geïllustreerd werd tijdens de lezingen. De problematiek omvat zowel technische als architecturale, maatschappelijke en wetgevende aspecten. • Techniek. De schermen worden nog onvoldoende ingezet binnen het complete aanbod aan communicatiemogelijkheden waarover een schermeigenaar beschikt (communicatiemix). Dit is vaak een gevolg van technische beperkingen (bijvoorbeeld een outdoor scherm met relatief lage resolutie in tegenstelling tot indoor schermen met hoge resolutie, of de verschillende softwareplatformen om verschillende schermen aan te sturen), waardoor het geen volwaardig complementaire status bereikt.

• Architecturale integratie. De impliciete spelregels van een stad, een straat, een plein of zelfs het interieur van een gebouw zijn momenteel onvoldoende geanalyseerd om een continue kwaliteitsvolle integratie van schermen te bereiken. Die integratie wordt beïnvloed door tastbare factoren als het bestaande beeld van een stad, gebouw of ruimte en het nabije verkeer, maar ook door minder tastbare aspecten zoals de kenmerken van de toeschouwers en hun noden. • Maatschappij. De aanwezigheid van schermen in de stad heeft vanzelfsprekend een impact op de indruk die de plek nalaat, en op de perceptie die leeft bij de toeschouwer ten aanzien van de plek, het scherm, en zijn berichten. Een confrontatie met de bestaande context, de bestaande indruk, de bestaande sfeer kan een negatieve houding ten aanzien van het scherm in de hand werken, met mogelijk vandalisme tot gevolg. Momenteel is onduidelijk welke aspecten zulke fenomenen tot uiting laten komen, of hoe men hier als beheerder op dient te reageren. • Wetgeving. In tegenstelling tot traditionele media, heeft de helderheid van de meeste elektronische schermen een impact op de omgeving, waaronder het verkeer. In het verleden zijn reeds meermaals schermen uitgeschakeld of aangepast moeten worden om tegemoet te komen aan hinder voor weggebruikers. Desalniettemin heerst onduidelijk over de daadwerkelijke, meetbare impact op verkeersveiligheid, en de herinterpretatie daarvan naar concrete wetgeving.

4

Research[x]Design


De concrete pijnpunten zoals die ervaren werden door de aanwezige overheden, eigenaren van schermen, exploitanten en aanbieders kwamen uitdrukkelijk tot uiting tijdens de workshop. Voorafgaand werden deelnemers toegewezen aan één van zes kleinere discussiegroepen, om de uitwisseling van ervaringen en standpunten te stimuleren. Dit gebeurde met aandacht voor de combinatie van expertises, achtergronden en motivaties in de verschillende groepen. Op basis van MAP-it als onderliggende methodologie werd een platform geboden om ervaringen en overwegingen te delen, op basis van drie verschillende schermtypologieën (zie Afbeelding 4). Dit omvat een informatiescherm in een binnenomgeving (indoor signage), een scherm in een publieke buitenruimte (urban screen), en een gevel waarin een compleet media-concept geïntegreerd werd (media facade). Tijdens de workshop werd de actuele toestand van elektronische schermen in Vlaanderen in kaart gebracht, op basis van de ervaringen van deelnemers. Hoe wordt omgegaan met informatieschermen, hun plaatsing, onderhoud en beheer? Waarom worden schermen geplaatst, en hoe? Welke zijn de voornaamste vaststellingen, en waar werd ingegrepen? Hoe hebben de ingrepen bijgedragen tot de continuïteit van de schermen? Daarnaast werd het technisch, structureel en architecturaal kader van schermen vanuit een toekomstperspectief bekeken. Hoe kan een scherm haar typische kenmerken overstijgen, en hoe kunnen alternatieve schermformaten of vormen een

meerwaarde bieden? Welke nieuwe toepassingen sluiten aan bij de verdere uitbouw van een e-loket? Welke rol vervult een scherm daarin? Hoe kan interactie betekenisvolle relaties creëren tussen het publiek, het scherm en zijn inhoud, en de beheerder?

Samenvattende informatie omtrent de Studiedag Schermen in de Publieke Ruimte: Tijdstip

2 december 2013

Locatie Arenbergkasteel Kasteelpark Arenberg 1 3001 Leuven Organisatie Research[x]Design, KU Leuven Niels Wouters, Andrew Vande Moere Lezingen

Walter Walgraeve, Stad Mechelen Jan Bussels, Digitopia Niels Wouters, KU Leuven

Deelnemers Overheid (40 deelnemers) Praktijk (13 deelnemers) Onderzoek (14 deelnemers)

5


Research[x]Design

Afbeelding 4: Drie schermtypologieën in een fictieve context. Van links naar rechts: indoor signage, urban screen, media facade.

6


Research[x]Design

Kwaliteiten en Uitdagingen Er is een gemeenschappelijke visie op de doelstellingen die met de schermtypologieën bereikt willen worden. Deze visie maakt ook duidelijk waar kwaliteiten en het gebruikspotentieel zich situeren. Zowel indoor signage als urban screens worden algemeen aanzien als een toegankelijk medium om informatie met een positief karakter aan te bieden. Deze informatie moet in vooral relevant zijn aan de locatie en context. Daarenboven maakt de technologie het mogelijk om meerdere schermen vanuit een centrale locatie te beheren, en toch andere berichten te tonen in de publieke delen van een overheidsgebouw, het kantoorgedeelte van datzelfde gebouw, of op een publiek plein. Dit impliceert dat bij het bepalen, ontwerpen en evalueren van berichten rekening gehouden wordt met de respectievelijke doelgroepen. Algemeen wordt aanvaard dat de schaal van het scherm ook de schaal en het bereik van de berichten bepaalt: kleine schermen voor indoor signage tonen berichten met een specifiek karakter voor de binnenomgeving (bijvoorbeeld een overheidsgebouw), terwijl grotere urban screens gericht zijn op de ruimere context (bijvoorbeeld een stad). Berichten op media facades, abstracte schermen op de schaal van een volledig gebouw, worden geassocieerd met de tijdelijke aard van evenementen en campagnes, maar met grootstedelijke of zelfs regionale impact. In grote lijnen zijn er twee uitdagingen: enerzijds de onduidelijkheid en onvolledigheid van wetgeving om de plaatsing, de inhoud en het beheer van urban screens en media facades te sturen, en anderzijds de diversiteit van het publiek waar

rekening gehouden mee dient te worden bij het bepalen van berichten op de verschillende schermtypologieën. In dit laatste geval wordt door deelnemers opgemerkt dat richtlijnen omtrent de concrete inhoud van berichten (doelpubliek, wervende tekst of informerende tekst, locatie en context, tijdstip, actualisering), en de vormgeving ervan (kleurgebruik, hoeveelheid tekst en beeld, animatie, totale duurtijd) nog onvoldoende gekend zijn. De ervaringen die men heeft met gedrukte posters worden bijgevolg nog vaak toegepast op elektronische schermen, waardoor hun dynamische potentieel op dit moment onvoldoende benut wordt. Tenslotte wordt bij de eigenaren van schermen (waaronder overheidsdiensten) bijkomende scholing gevraagd omtrent de aangewezen tactieken bij het beheer van schermen en hun inhoud. Dit deel omvat een overzicht van de voornaamste kwaliteiten en uitdagingen die specifiek zijn voor de verschillende schermtypologieën, rekening houdend met hun plaatsing, beheer en impact op een beoogd publiek. Indoor signage Een medium om zeer specifieke en functionele informatie te tonen voor een beperkte doelgroep. De karakteristieken van de doelgroep bij indoor signage moeten echter volledig gekend zijn, om te bepalen welke berichten in welke locatie en in welke tijdsduur getoond worden. • Functioneel. Een scherm in een binnenomgeving dient aanzien te worden als een functionele aanvulling op interne organisatie. Zo is hun

7


voornaamste kwaliteit de interne organisatie te ondersteunen door bijvoorbeeld personen door te verwijzen naar een specifieke dienst of loket, informatie te tonen over het gebruik van lokalen (bijvoorbeeld bezettingsgraad en beschikbaarheid), en informatie die de wachttijd in publieke gebouwen aangenamer maakt (bijvoorbeeld door een geschatte wachttijd te tonen). Het functioneel karakter uit zich ook door in sneltempo berichten te kunnen publiceren, en als dusdanig in te spelen op actualiteit. • Ruimtelijk. De kleine dimensies van indoor signage duiden ook op het belang om ruimte-specifieke informatie te tonen. Zo kan verondersteld worden dat een scherm in de jeugdboekenafdeling van een lokale bibliotheek andere berichten toont (bijvoorbeeld evenementen voor jongeren in de gemeente) dan een scherm aan de balie (bijvoorbeeld een lijst van nieuwe aanwinsten in de bibliotheek). • Beperkt bereik. De kleine dimensie van schermen in publieke gebouwen, in combinatie met het relatief beperkte publiek, maakt dat de berichten slechts een klein bereik kennen. Vanuit die optiek wordt gesteld dat indoor signage niet als exclusief systeem mag gezien worden, maar als element binnen een complete, diverse en geactualiseerde communicatiemix. Daarenboven wordt het bereik beïnvloed door de mogelijk beperkte aandacht van toeschouwers (bijvoorbeeld een voorbijwandelend publiek in tegenstelling tot publiek in een wachtzaal).

Research[x]Design

• Privacy. Berichten die verschijnen op indoor signage, zeker in de context van publieke gebouwen, dient algemeen te zijn. Dit betekent dat te allen tijde aandacht besteed dient te worden aan de vrijwaring van privacy, zowel van individuen als van groepen. • Integratie. Bij de oorspronkelijke ontwerpen van gebouwen wordt (of werd) de plaatsing van indoor signage niet altijd in overweging genomen. Dit resulteert mogelijk in de plaatsing van schermen na de ingebruikname van een gebouw, waardoor ze mogelijk onvoldoende geïntegreerd zijn in de architectuur, niet op de meest doeltreffende locatie worden geplaatst, of bijkomende infrastructuur voorzien dient te worden (bijvoorbeeld stroomvoorziening en verbindingsmogelijkheden). Urban screen Doordat de publieke ruimte bevolkt wordt met een divers publiek, vaak met slechts een korte verblijfsduur, is een belangrijke kwaliteit van een urban screen de korte tijdsduur van berichten. De doelgroep is divers, waardoor berichten algemeen begrijpbaar en relevant dienen te zijn. • Bereik. De grootte van de gebruikelijke urban screens impliceert als kwaliteit het enorme bereik, de enorme zichtbaarheid en visuele impact. Anderzijds kan het bereik ook bekeken worden vanuit de diversiteit die het stedelijk publiek kenmerkt: de berichten op een urban screen hebben het potentieel ontvangen te worden door alle lagen van de bevolking. Daarnaast biedt het

8


Research[x]Design

grote bereik een opportuniteit ten aanzien van crisiscommunicatie en dringende berichtgeving.

probleemloos plaatsvinden, en welke inhoud is tijdens zulke gebeurtenissen (meer) relevant?

• Inhoud. De schermen worden veelvuldig ingezet als digitale uitbreiding van een gemeentelijke activiteitenkalender, al dan niet gecontextualiseerd door berichten te tonen die uitsluitend of voornamelijk te maken hebben met activiteiten in de nabije omgeving van schermen. In essentie is de boodschap op een urban screen relatief doelgroep-onafhankelijk, doch met een positieve insteek (bijvoorbeeld leuke beelden die de sfeer van de stad symboliseren, in tegenstelling tot korte berichten over administratieve sancties).

• Korte aandacht. De kwaliteit van urban screens ten aanzien van hun mogelijke bereik, moet ook met de nodige voorzichtigheid geëvalueerd worden. Zo zal - net als indoor signage - rekening gehouden worden met de kortstondige aandacht van een toeschouwer, alsook de inhoudelijke noden van een toeschouwer. De inhoud mag de aandacht trekken, zonder negatieve houdingen, vandalisme of overlast te veroorzaken.

• Complementair. Naast urban screens en traditionele communicatievormen binnen een communicatiemix, wordt de complementariteit als voorname kwaliteit aanzien. Dit uit zich op vlak van inhoud (bijvoorbeeld uitgebreide artikels in een lokale nieuwsbrief, samenvattingen op indoor signage, korte voorproefjes op urban screens), maar des te meer op vlak van vormgeving. Zo moet geijverd worden voor een consistente vormgeving bij het aanmaken van berichten voor de verschillende communicatieplatformen. • Integratie. Behalve onduidelijke wetgeving is een aandachtspunt het mogelijk conflict dat een modern, digitaal scherm teweeg brengt in een omliggend stadsdeel - niet in het minst door de stijlbreuk, maar ook door de lichtinstraling in omliggende panden. Daarnaast schuilt een uitdaging ook in de impact die het heeft op de flexibiliteit van de ruimte: kan de wekelijkse markt

• Techniek en continuïteit. De plaatsing van urban screens in de stad impliceert aandacht voor de beschikbaarheid van de nodige technieken. Dit impliceert in quasi alle situaties de nodige infrastructuurwerken (bijvoorbeeld stroomvoorziening), maar mogelijk dienen ook verbindingsmogelijkheden te worden voorzien (bijvoorbeeld 3G, WiFi, Ethernet), na afweging van hun voordelen en nadelen. Daarnaast moet rekening gehouden worden met het dagelijks beheer van schermen: de software om schermen en berichten te beheren, is best optimaal toegankelijk, een huisstijl is er vlot in te integreren, en - essentieel - er is voldoende aandacht voor de technische en inhoudelijke opvolging van het scherm en zijn berichten.

9


Media facade De schaal van een gevel kan de impact van een media facade (en dus ook het gebouw, zijn bewoners of gebruikers) mogelijk tot buiten de onmiddellijke omgeving laten gelden. Dit hoeft echter niet altijd een doel te zijn; een waardevol potentieel schuilt ook in de participatiemogelijkheden die dit medium biedt. • Artistiek platform. De grote schaal van media facades, maar tegelijkertijd de relatief lage beeldresolutie, biedt een platform voor berichten met een abstracte opmaak of betekenis (bijvoorbeeld gebruik maken van licht- en kleureffecten in plaats van volledig opgemaakte tekstberichten). Net hierdoor kan ingespeeld worden op een emotionele, artistieke interpretatie. Het biedt eveneens een toegankelijk platform voor actieve interactie op basis van de beweging, geluid, aanwezigheid van toeschouwers of andere invoermethoden. • Herkenbaarheid. Een media facade is een herkenningspunt; voor bewoners en gebruikers in de eerste plaats, maar eveneens voor buurtbewoners of pendelaars. Vanuit dit perspectief is een kwaliteit van dergelijke ontwerpen dat ze een uitstraling geven aan de functie van een gebouw en haar gebruikers, meer dan wat concrete boodschappen doen (bijvoorbeeld een logo, lichtreclame, of zelfs een traditioneel elektronisch scherm). • Omgevingsimpact. Bij oplossingen van een dergelijk formaat, is het belangrijk de belasting

Research[x]Design

op de omgeving en het milieu voldoende te evalueren. Omgevingsimpact omvat niet in het minst de lichthinder, maar ook eventuele drukte bij interactieve spektakels of ondoordachte integratie in de omliggende architectuur. Bovendien dient de invloed op verkeersveiligheid voldoende geëvalueerd te worden, in termen van animatie, kleurgebruik en lichtintensiteit. • Kostprijs. Het is onduidelijk hoe de kosten van een dergelijke constructie zich verhouden tot de mogelijke baten. Waar een urban screen handig gebruik maakt om met grote oppervlakte een breed publiek te bereiken met concrete berichten, is het net de lagere resolutie van een media facade zorgt dat berichten niet noodzakelijk meer leesbaar of bruikbaar zijn.

10


Research[x]Design

Kansen Op basis van de kwaliteiten en uitdagingen die tijdens de workshop aan het licht gebracht werden, in combinatie met de gesprekken die zich ontwikkelden in de verschillende groepen, werden enkele innovatieve mogelijkheden aan het licht gebracht voor schermen. Behalve de nood aan wetgeving ter zake, situeren de kansen zich op drie domeinen: de inhoud op schermen, innovatieve methoden om actieve betrokkenheid bij het scherm te stimuleren, en de actuele relatie tussen publieke schermen en private schermen. • Inhoud. Qua inhoud situeren de kansen zich op de ontwikkeling van intelligente systemen, waarbij berichten zich aanpassen aan de dynamische waarneming van de omgeving van schermen. Ook wordt gedacht aan centrale berichtennetwerken, gedeeld door meerdere eigenaren van schermen, maar met een mogelijke publieke component. In dat laatste geval zou aan toeschouwers een kans geboden kunnen worden om interessante berichten te suggereren aan beheerders van schermen. Tenslotte biedt, voornamelijk in de context van indoor signage, verdere personalisering van berichten op schermen mogelijke kansen op vlak van bewegwijzering of betrokkenheid bij berichten. • Interactie. Betrokkenheid kan ook gestimuleerd worden door interactiemogelijkheden te voorzien, niet enkel voor een amusementsfactor, maar ook voor een aanvullende informatieve component. • Persoonlijke schermen. Er bevindt zich een potentieel bij de opmars van persoonlijke

toestellen (bijvoorbeeld persoonlijke tabletcomputers en smartphones), om aansluiting te vinden bij het publieke karakter van indoor signage, urban screens en media facades. Mogelijk kan inhoud tussen dergelijke schermen uitgewisseld worden, om diepgang, contextualisering en betrokkenheid te stimuleren.

11


Conclusie De bijdragen op basis van de workshop zijn een indicatie dat de problematiek gelijklopend is bij eigenaren van schermen, overheidsdiensten, exploitanten, en producenten. We hopen dan ook dat de studiedag en dit verslag een aanzet zijn tot de verdere uitbouw van een structuur die kennis en ervaringen omtrent het thema verzamelt, bestudeert en verder communiceert. De bedoeling moet dan ook zijn om de plaatsing van digitale media in de stad te laten berusten op kwaliteitsvolle beslissingen, met het oog op maximalisatie van de levensduur van schermen. Dit verslag illustreert ook de bereidheid van de onderzoeksgroep Research[x]Design om vanuit wetenschappelijk perspectief inhoudelijk te blijven bijdragen aan de toekomst van schermen. Deze studiedag was een initiatief daartoe, dat mogelijk uitgroeit tot een communicatie- en kennisplatform inzake media in de publieke ruimte. Daarnaast zijn we geinteresseerd in actieve samenwerkingen met schermeigenaren, overheden, producenten en exploitanten om de kwaliteiten van schermen verder te verkennen, een antwoord te bieden op uitdagingen, en te werken aan innovatieve kansen.

Research[x]Design

Deze studiedag werd ingericht door de onderzoeksgroep Research[x]Design, van het Departement Architectuur van KU Leuven. De groep staat onder leiding van prof. Andrew Vande Moere en prof. Ann Heylighen, en vormt een multidisciplinair platform voor ontwerpend onderzoek. In onderzoek wordt toegespitst op het gebruik, de evaluatie en de optimalisatie van diverse vormen van media en technologie in de publieke ruimte. De studiedag werd georganiseerd in het kader van onderzoek naar de sociale kwaliteiten van diverse schermtechnologieën in de stedelijke ruimte. Dit omvat informatiezuilen met concrete boodschappen tot gevelgrote mediaschermen met abstracte informatie (kortweg: media architectuur). In dit onderzoek is de doelstelling om kenmerken bloot te leggen die media architectuur meer lokale relevantie kan verschaffen, als verrijking van commerciële, recreatieve of culturele objectieven. Niels Wouters Kasteelpark Arenberg 1 - Bus 2430 3001 Leuven [email protected]

Andrew Vande Moere Kasteelpark Arenberg 1 - Bus 2431 3001 Leuven [email protected]

Schermen in de Publieke Ruimte. Leren uit Ervaringen

Recommend Documents