DIT NUMME Cenealogie inHonselersdUk Moddermanplein b Cursussen 6 Tentoonstellingsnieuws 7 . Winter. I Museum uithetWestlands Schatten 9 / Registratie Conservering Project gesticht 10 vanhetDiakonaal Cedenkstenen 11 Boekennieuws 12 DejachtinhetStaelduin 13 14
Oproepl! Agenda
rtoilhot dalum
: ,, iE' ' àat hetbelanqríjk benaàrut'['en rriervaak enwe'Kuftfren vlitiqr' 4erroe4 vaotto[e44en,a,wanr' tijà4ebeuren dieinàievoarbgvlie4ende amàin4en ooknoqwaterqebaurda""' zeÍnhe|iaar2000 tenminaLe danwa\en kunnen heífebruari-nummer zouetqenltjk Ditjanuarílfebruart-nummer zien'Da'e heL licht nie: ee'àer heL niaà kon oorzaken aantai een ztjn:àoor bltjfïheL overtqe :r i i' : -'' r i vocrl.e a6.' jamner, naLuurltlk vocrai " ';''-tarttkelen: :te 1o"t ne-,zeer:eze"rt,êi',t eenutl7ave vleer curgugEenpaarkcrieter:c":e"itt,eita't a 3:' : z :.t .' a',"e roeken' ' 2' "" l',/tlll! rn len entenf'clntie:.1a',a,' :-<..a"at ='' ) ? /eneli h)ezil - l''.': ertee'','', t,'t'' i : i'' Honoelerodtjk betee't:. àe wtnLer vroeqer aat: ..' a i r' t : 2.:/ ^:'r0r sche ochrlfïluoc'a' t 2",''', Naluurltjk " t^/€t 1,," :' :ar,zalàietutn Luin,DaartgalLtjà ietzc ie: :: ..'at,' ", Li; te c'e'"'':::'! onLvtaker weertnalleqlorie 'a3 t' t' :,'. 44rvanàe tr,e<eK:r ". verlelíovereen Tonlmmerzeel rcLprlMuseunCc
heLmuseum 13vinàtu eenoPrae7: 0ppaqina 1aateenteníoort-eïelltn7 enfuaLte maken overalleewaLme|tuinbouwverpakktn4en innchten 13! ktikoppaqina heefï,Alsu tetoheef|,of ie\akuntverLellen: helfï van jacht', in eeraíe àie àe zoala àe van verolaq àoeL Dahmeijer Jan enprtnKoninqen Boo' in het Staelàuinae qehouàen werà eeuw àevoriqe qebieà! ja7en tneen er oenkwamen àtete overeenLweeLal qeeftinformatie KnopperL Arnolà 4eàenk-e\enen, i er s c h u n6tx p e rj a a re n w o fc l tI n W e s t l a n dSst r e e k H i s t ovr e Die inNaalàwijk )eeatHofje tnhetHetli7e kapelletie ztjnbtjhe7 g t r e e ke- n T u i n b o u w h i s t o r i e vinàen o p d f a c hvt a nd e S t i c h t i n S vanaf nu hoeven en vanàaan erqena anàera oorepronkeltlk kamen sLenen Westland van SLreekHisLorie lezero leveren bij uÍtgegevendoor PUBLISYS te 0p meer vra7en Aeen P o s t b u3s2 5 , 2 6 7A0J N a a l d w U k hiotorioche plaatainhet bllfLeenachit\erenàe )eeorHofje DaLHeili4e k a n t o o rH: a g e m a n s t r7a6a,t' s - C r a v e n z a n d e voorpaqina plaa\ef,en op àe àie weàtLmaal plek reàenwaaram Weatlanà, tel 0174)422306, fax(0174 422544 Voor advertentieskuntu zichwendentot PUBLISYS; Voor alle overige zaken. mel"van-allea-wat"' nummer eentnformaLief Almetalweer istorie RedactieWestlandsStreekH teqemoet1ezien! woràtvanharLe uwbtjàra4e Dlyfechrijven: Westland en Tuinbouwhistorie St Streek(017q 621084 eg 154,2675KLHonselersdUk MiddelBroekw Mevr |\/ N/ Dahmeuer-Fouseft ' s - C r a v e n z a n d e \0174] 413073 H e l i o t r o o1p1, 2 6 9 1H J LJ M vandenEnde (017U 244315 Maris41, 2681IVPMonster J A deBrabander \0174]296909 K AW a t e r i n g e n W i t t e v d t a a n 2 l, 2 2 9 1 DÍstributie aande wordt gratistoegezonden Westlands StreekHistorie Westland en Tuinbouwhistorie vande St Streekdonateurs Losseabonnementen f 12,50:ln het Streek-en Tuinbouwl e s t l a n d sbeo e k h a n d ezl si j n m u s e u me n b i j e e na a n t aW (f 3,50) te koop nummers losse beperkt Vormgevingen zetwerlTDTP PrinsPUBLISYS N/aarten Druken afwerking vanderCraaf,Monster Pfanger Drukkerij Westland en Tuinbouwhlstorie O St Streek1580-0108 ISSN mitsde uit dit bladis toegestaan, vanartikelen Overnemen wordtvermeld bronduidelijk ontvangtgfaageenbewUs-exemplaar Dereclactie
LOFON
januari/ fefiuati 1996
' wordt et zon dagNormaal ishetzeker komens l/aandags gepraat plaats Bij ' ,, voetbal over indeeerste danopeenbedrLjf hebben dani: ':' vanDijk enFrans Van derValk onsisdatanders utt vanhuncryptogram woord overdeoplossing hetgrootste makkie Valk een het voor Van der Dat Haagsche Courant de rnras snreekt voorzichFrans heefterwelwatmeermoeite t v q J
J v l
genoemd dooralshierboven oplossingen mee,dusworden o f na l l e enni evo g e g e v eDnapt e e n lko Fsr ans, das t lgen j a , j e g e l i k Valk Zo vo l g e V n s a n d er i n , h e 0 d a a r Weslans Insturen doen tevoorschUn. oplossingen komen devreemdste volzUn, toch? hokjes maar alsalle zehem tochniet, voor1996namens wensen nogdebeste Voorikhetvergeet, 't gingDe goed hoeditvroeger hetvolkvan Landlkweetnog alszevrUhadden, kwamen danopnieuwjaarsmorgen knechten enookbu omdaareenborreltje tochnogevennaardebaas Zou te halen. op voorbeeld eentientjealsnieuwjaarsmotivatie zogebeuren? ditnogergens jaarAlvroeg jaarwaseengroeizaam inhetvoorlaar Afgelopen N/et zedoorgroeien konden uit 0ngestoord liepen debomen jonge blad zowezen datalhet kanhetweleens eenstormwind gaan uitlopen knoppen moeten zodat erslapende bruinwaait, werkenl bouwers dieaandeschuur debeste NetzLln nietdeeerste genhebben storie in bouwen al een r1ke h Somm geven dus Het afgelopenjaar wasdom tekunnen omdeboom jaarmettochwelzijnongemakken Denk niet Eenheerlijk lkhebze regendoppies watoverdiekoperen moeilUkheden beleef- Ennounogeens terugaandedroogteDeze maareens goeie. heb tekeningetje niet lk een wil zeggen: de ztjnhier nogniet,dat ookdevrijwilligers nietalleen deplanten, denechter hebben willen vandiewrtgraag getroffen, WU gemaakt in het ziekenhuis en erger ziekte, opnamen door jaar gehad van daar afgelopenteveel opdetuinhebben gaan vande keerschreef ikoverdebouw wedoorVorige Toch Wa-tgaandeVan opof eigenlijk nieuwe schuur, dieoorspronkelijk moest . t woninguitbreiding inNaaldwUk stondDoor Koppenweg onàLl een \cr"\.tïd,-"..,1 krugtditgebouw hetveldruimenZodoende dezeschuur plaatsje ophetmuseumterrein in aktiviteiten datwedaarverschillende Hetisdebedoeling vant voorjaar maar Julliemoeten brengen. oriderkunnen aanhetmuseum Vorigjaarzijner heelwatcomplimenten gegeven Leteens op Eenwilikervooruinhetbladopnemen dieal mettweeo'svandezemevrouw deoudeschrijfwijze nietkanvergehetWestland zit,maar langinhetbuitenland ten.
1-'ofl,*
I
tuinopdetuinBijverschillende Nouvoorderestrshetrustig het allemaal uit schuren aan ophalen, derszijnweoudespullen historische tuin.Defotosdiedeze vooronzezobijzondere nogoude benne vanOerrit0ja,wehebben keerzUn afgedrukt nodigHeeftuzenog,beltudanenwe Hollandse dakpannen zeoohalen komen lJsbrand vanEendenburq j a n u a r/ fi e b r u a r i 1 9 9 6
'lDear van lJsbrand vanEendenburg enaldemensen $tréèkhistorie 'i;l$rlt*lghl hetereindeluk vankomenlkwasmetmeiinNederland ' Vaiiwege het50-jarige bevrUdingsfeest enhoorde toendathet geopend Westlands Museum officreel waslkkondiezelfde dag gegaan niet,maar later indeweek zUn wenaar HonselersdUk
ROE PHAZA. DATA OEBRUIKERSG
vandeprachtige tuinEnnatuurEnwathebikgenoten oude lUk tuindersgereedschappen ookvanaldieoudevertrouwde nadat Westland Dertien maanden deStudiegroep Cenealogie in s-Cravenwaar ikmeeopgegroeid benWelopdeboerderlj d eo f f i c i êsl et a t uvsa nv e r e n i g lknrge e igso pd i n s d a1g2 maar midden tussen kassen enwarenhuizen, enikheb zande, NAZA DATA Westland in 1995 degebruikersgroep veel meegeholpen Endaar zagikschepemmers, december bijburen geroepen HAZA-DATA iseencomputerpfogramma gierschoppen, maar ooktomatenhobbels enpotenbakken hetIeven g e n e a l o g i g s e c b h ied V a nd e5 5l e d e vna nd e s p e c i a o a p l perziken voorbloemkool, tomaten, druiven, enaardbeien en gebruiken ruim3Cditprogramma Oenealogie er Studiegroep zooheelveelmeer, endieoudekassen, nouhoumaar op,ik gemak duizel ernogvanMaar ikvoelde mewelopmijn endan gebruikersgroep zoon60jaar fotosenplaten vande isherjebruikvandit terugEndanaldieoude Hetdoelvandenieuwe persoonlijk veiling en ookdefotovaneenoomvanmijnmoe- programma brldezeleden te perfectioneren l= ;:hterlggenzljnovergrootouders denk ik Inéenwoord derlJsbrand isdatgemakkelUker deverschr en:=,ranrbomen, degedachte geweldig gekregen hebwatjullie daar bijelkaar engemaakt I,rppe vandeleder kwartierstaten endergelUke àê^' =^zz':= hierook ben.Wuwonen alwel43jaarinCanada enhebben gr oep perr a,' j ! tel k aar Voor lopig zalde eenm aal lenzUn naar Westlandse opgebouwd, watnumUn komen stUl eenglasbedrUf in het Westlands Museum glasbu.lk oudste zoonvoortzet enhijbouwt ernogsteeds lidvanStreekhistorie, maar lees weldekrantjes, benwelgeen vandeStudiegris :- f een str even oep omtezr Jn:' :_: naar Canada enzedanookweerdoorgeef aHet dieikdanmeeneem - ^^ ó n n l rr c n l e n i n ^ ó h ^ , ,o- t, ê u ^vm , ,n, lv vl Lt ovr, f o h o h h o n , r, n e e l I U U S U d l l l gl U r l t r 3 : ,2 - .== lal lkkrUg zevanmUn nichtCer aanWestlanders diehierwonen. isdaarin kanwcr::' ' ':a'Jatis watuitgezocht opgeslagen vanOaalen, Overkleeft diewellidis lkzouookwellidwillen voorlopig nogeenvrome t,tlens, Deelname z,' :.--al:bru zun,maar hetoversturen iszooduurJa,inmijnhartbenik isalleen mogelUk wanneer menbeta :": : . ,ande hoorHebaldeboekjes nogeenechte Westlander dieuitgege kersgroep ' l:l:.:' ^ let geen venzUn overhetWestland Enookvans-Cravenzande enhet Erworden lesse Studiegroep Cenealogie. ^:t pro Enalwatikmaar krijgen kan gebruik Westland inoudeansichtkaarten ges:':=': vanhetprogramma Erwordt naar hetWestland Vlucht Harold Jansen over Ook 648, door gramma moge zovolledig engemakkeluk uktea:^-:":' geschreven, persoon ineigen opbezoek isgeweest diehier _ ,sragers metsgtN/illard Kreinheder enzUn vrouw, dieinWateringen is neergekomen. Enjezietmensen, zooblUfikaltUd methetwel meeleven f nikhoopdatjullieveel enweevanhetWestland groente lekkere verkocht hebben, want alles stond erheel goedopmetmeiMaar geweest hetiswelergwarm endroog natuurlUk Enikgeniet vandieprachtige verhalen van vanheteiland lJsselmonde :=: : :=r :olectie Vooral maar lJsbrand Streekhistorie. dievant Land, lulliemoe HetStreekarchief tenmaar nietaanvarkens beginnen hoor.lkhebgeenhekel m i c r o f i c heenns a s l a g w e rmk e tsnt a m b c :l ^: t^: , / e n sv a n aandiebeesten, maar zekosten veelenstinken zoo,endan mensen dieooitopheteiland lJsselmonde l':c:=' ::,'.cond hetuitmesten Welmestmaar hebben HetStreekarchief ookveelvliegen. Jullie isgeopend vanmaandag t:r =' -=: .''lJag nukonijnen, danzouikliever watkippen meteenhaan nemen, van9.00tot 15.00 uur datzouiknetzoogezellig vinden enalsjeopdetuinkomt Detweede envierde woensdag vandemaanj--:'=:' a,'ondjulliezelfmaar hoorjekukeleku lVaar datmoeten weten hoor openstelling van1900tot2100uur,Deeers::.'_::j vande watvoermeeenverdeelt Jebrengt allemaal deeieren met n :=:::<:rsbetaishetarchief degehele daggeslote elkaar, datiszoomaar eengedachte vanm1hoor.Zeg, endan maand len f 2,50 voorBas vanBruggen dieKoninklUke onderscheidingen enmw isgevestigd; Hollands Iu n '- :: Rotterdamprach- HetStreekarchief Prinslkkendemensen welnret,maar vindhetallemaal tig.Maar 0J Bonzet-De Ruiter kenrkwel,ookuit s-Craven- Turnenhoven. zande ik ze inhetOudeland en denk dat vroeger woonde. jullieallemaal NulJsbrand enaldevrUwilligers, ikwens nogveel gezellig tuinen toe.Enis t niethierom enist nietdaarom dat groeten ikzoovanhetWestland houN/etdehartelUke voor allemaal PSlkhebookhetboekje vanM.N. Looie, daar ooknogeen grootmoeder stukje vanmUn instaat, mw.VanEendenburg lksluithierookeenbUdrage bU, velekleintjes maken eengrote, van [/rs CA Vander KnijffZeelenberg
EFIJSSE LMON DE STREEKARCHI
j a n u a r/ fi e b r u a r i 1 9 9 6
overdebinnengekomen reactles, volgtnuhetresultaat van Dijks]ootvlak langs deboerderr.t llep,ennietzoals ikdacht inde nadere onderzoekingen Hetkavelnummer straat daarnaast, isdaarvoor hetbewiis. In h e t C e m ee n te a rch i e fva n d e OemeenteNaaldwUkvondikde Degr ondr uilwer deenfeit Er wasechter eénm oei l U k hei d gespro(Qr ,,,iii,,i,,,, verslagen vandeRaadsvergaderingen waarin \,!Qffl i '
;;;;.
;..
..
:1.:
waarden 0p30oktober 1925 besprak deRaad hetaanbod vandeheer M EW e s t e ivj a n ne n k e lkea v egl sr o n do pd eh o e kv a nd e lVolenlaan endeEndeld1jk. HUtradopvoordeErven JanFrank
W,zUn oom,diein1924 kinderloos wasoverleden endusniet (Frank zUn vader W)zoals ikinhetvorige artikel beweerde .;rzz)r'. w^ A**"*** ^^t^$l&*ra DeRaad waszeergeïnteresseerd omdatdegrondindekern itr\ll : n]tvwtlUtÀ/*. wnan Vy'uUvvr't vanhetdorpzeergeschikt wasvoorwoningbouw. OokdeprUs wasaanvaardbaar Hetprobleem zatechter indevoorwaarde diedefamiliestelde: zewildedeCemeente verplichten een Toen dehypotheekgevers hiervan hoorden, onthielden zehun stukvan4500m'langs deEndeldUk vooraltUd te bestemmentoestemming voorderuilenbesloten naoverleg overtegaan alsplantsoen AlsdeCemeente toestemde indezevoorwaar- toteenpublieke verkoop. Koper werddeheerJC.Koot, deslad e ,z o ud ef a m i l ihee tb e t r e f f e nsdt uekg r o n ad a nd e gervandeEndeldUk Dezezag eenverbetering inhetverschiet Cemeente schenken Daartegen kwamen velebezwaren Toch vaneenoudebedoening aandieEndeldUk, naar eenprachtige plaats men besloot opdeRaadsvergadering van13november 1925 aandekopvandeMolenlaan Hijlietschitterende tekeophetaanbod inte gaanomdatdevoordelen veruitgingen ningen maken vooreenslagerL1 metkantoorruimte enwerkplaats boven hetnadeel vanhetservituut meteenwoonhuis erboven
I
I
t
HeteigendomsbewUs vandeOemeente werdverleden voor Intussen wasdeCemeente alklaar metdekabels endestoep Notaris Lagerwey teNaaldwrtk op6februari 1926Hoedekavels Ditleidde tot eenluidprotest vandeheerKoot, diebeweerde 'fuSef washetruim4ha , zietuopafb.1.Inhetgeheel niettehebben ingestemd metdegrondruil enzr.1n voortuintje terugwildell OfdeCemeente maarsneldeboelindeoude gedr eide gd wilde toestand ter ugbr engen ll Erwer d zelfs tegels ereigenhandig uittehalen alshetnietsnelgebeurde Inongeveer dezelfde tijdontving deOemeente eenbriefvan deHeer Westeyn dathUgeengenoegen nammetdemeting vanhetplantsoen: hetwasteklein. HlJ hadookgehoord datbrj 'rommelketen deruiling vangrond dehooiberg enverdere daarnaast, bllvenstaan ennietaandeOemeente komen.Het gribus blUft dus daar een voor n0 dorpsgenoot en vreemdeling' firlb I Verder schrUft hUoverdebeknibbeling vanhetplantsoen, dat ' eenige volgens hem honder den m eterkleiner s isdande geschonken grond'. jarenlaterwerdgedicht, ToendeDijksloot enkele wildede B o v e n d ideene lht i jn o ge e nl e s j e u j t : ' W a n nheeetr Cemeente desituatie terplaatse verbeteren doorereengoed Oemeentebestuur'zich totwelwillende medewerking bereid trottoiraante leggen waarin denodige kabels e.dverwerkt toont,danwillenwt.1 t liefstopeenvreedzame wijzetot een 'goedschikking konden worden. komen. Wijmoeten echter opkomen voorde N/en deedeenvoorstel aandeheerW.A Olsthoorn, deeigenaar handhaving entenuitvoerlegging vande'eischen rechten en enbewoner vandeboerderU opdehoekomtot eenruilvan diebudeschenking vandegrondzungesteld enaanvaard, en grondte komen, waardoor depercelen vanbeideeigenaars notariëelvolgens dewet'zijnvastgelegd; eneenCemeente die eenacceptabeler vormkregen. gaan 0pafb.2 zie|Jhoedesituatie voorm oet r ngoede tr ouw, m agstellig hierv an ni et was enwathetvoorstel vandeCemeente was afwijken !l >>> januari /februari 1996
isnogtot1 inSchipluiden HetTramstation 1935een op4 oktober BenWvanNaaldwuk hadden Intussen "àËritrggO enwerk hetleven over tezien eententoonstelling metde geschreven zedemoeilUkheden waarin briefaandeRaad 1927 tot1961 van was Dr Reijnders ReUnders eraanvastdatderuilwasgeslo vandokterFH zUhielden heerKootuitlegden: bUhetverenwasookactiefbetrokken inSchipluiden huisarts datderuilwettelijk beweerde enKoot tenvoordeverkoop, isgeopend Detentoonstelling indegemeente enigingsleven terug enwildezijnvoortuintje wasgekomen nooittotstand 1400tot1600uur . zater iddag en dagm van opwoensdagSchipluiden Zevenderstraat2, van Otto eenbriefvan13 Adres: lopen,bewijst langkunnen Datzulkezaken geschreven vanNaaldwijk, 1941 aandeBurgemeester oktober wordtop27en28 vanMaassluis Cemeentemuseum :lili$fret vandeheerKootomonderzoek opverzoek dooreenadvocaat 'jànuari gehouden beeldmateriaal, van oud foto-expositie een grondruil Bovendien nietgeregelde tedoennaardenogsteeds 'Wie 1400tot1700 van . Openingstijden detitel isWie? gehoord eenbouw- onder stukje dateropeenbepaald heefthrlergens 16teMaassluts Zuiddijk Adfesr zouliggen verbod :ï
--
te ziendiede zijntweetentoonstellingen Haag ge g a ai snw e eitkn i e tK o oht eeft ernooit,,,.[{ÈDen H o eh e tv e r d er bren' willen onzeaandacht tijdonder Franse erin BàtaafsKlapwtlk gebouwd woonde defamilie eninmijnherinnering enlater gen. heeftKootheteerstverhuurd diejarenal Waarschijnlijk Republiek Bataafse denaam , een Nederland krijgt In1795 Il afwas hem de lolergoed voor omdat verkocht, jaar Nederland wordt 15 en na Frankrijk met verbond openlrjk HetHaags keizerrijk vanhetFranse onderdeel zelfs offrcieel M Prins Hoogendam in caprices Franse zalindetentoonstelling Cemeentearchief aande besteden 1800 aandacht rond Den Haag deresidentie v00rons isgeweest periode dievangroteinvloed 1795-1813, levensgrote vaneenvruheidsboom, eenreplica Dankzij land. kleurruke envele bestuurders vanprominente afbeeldingen zich bezoeker waant de prenten Haag Den het toenmalige van residentie. inde regeerperiode vandeFranse tentijde vindtu in Oemeentearchief vanhetHaags Deexpositieruimte vanmatmza Ubentwelkom aanhetSpui. stadhuis nieuwe het enTekeningen' cursus'Kaarten 1996. 17februari entekenin- van930tot1700uurtm vankaarten overhetgebruik cursus Eenspeciale genbijhistorisch naardeontwikkebUvoorbeeld onderzoek, 7 VUverberg Museum aandeKorte Historisch :,.'l.et Haags verandertngen ofnaar endorpen vansteden lingsgeschiedenis KUNST VADERLAND DENKBEELDIC de tentoonstelling VinOt u vanvoorbeelden Aandehand landschap inhetZuidhollandse expositie 1800Deze OMSTREEKS lNNEDERLAND leertu hoe ENPOLITIEK RUksarchief vanhetAlgemeen uitderukecollectie metde kennis maken wijze opbeeldende gebruiken. Dedeelne- laatdebezoeker zoukunnen entekeningen u kaarten zich inde die veranderingen en artistieke culturele oolitieke, enregios de vanwelkeplaatsen meebepalen merskunnen jar en de en voor deden Eur opa 1800 in omstr eeks woelige worden besproken bronnen r egeHaaal gs opDen m etnadr uk Neder land, r oldie inDen eigen Rijksarchief inhetAlgemeen wordtgegeven Decursus gespeeld heeft daarin residentie, en als ringscentrum - 21.00 uur.de van19.00 2,9en16april1996 Haag opdinsdag deopebezoeken, tentoonstelling kuntudeze Tm11februari zijn fl,45,kosten Z0V?n Zà efl 17.00 uuf; 11 tot zijn:ditmvrvan 00 ningstijden 'Schrijven 1200t0t1700uur. artikel' vaneenhistorisch #& Zaken als centraal hetschrijfproces staat lndeze cursus begrijpelUkduidelUkheid, taalgebruik, spelling, stijl,opbouw, aan deorde. uitgebreid heid komen & v o o r S t r e e ke- n T u i n b o u w h i s t o r i e 26 enstartopmaandagavond omvat5 lessen Deze cursus zinfl140,-. dekosten februari teOouda,
s#um
bij vragen kuntu inlichtingen cursussen dezeenandere Over Brugman, drs J. dhr, Zuid-Holland, Ceschiedbeoefening Project t e l0 7 0 - 3 6 2 4 1 2 1 januari / februari1996
jaaruevandewarenhuizen Hetonderhoud wasalineenander gedaan. [/onster, die Erkwamen tweebroers uit,ikmeen tijde vanhetwarenhuis inhetaangenomen. hetonderhoud inordete hebbenDat deden Hetiszaak allesomte overwinteren' Nietper dat Dathieldindatdeprljsvantevorenwasvastgesteld enindesobere trtddaarna, betekent zovlaknadeoorlog gezorgd werkten in z n Die broers maar voor het karwei totaal voor weck. Veel fruit en uur dus, heeft de moeder devrouw groentes hetwarenhuis aanhetverven keurig of kastRegelmatigzoharddoor,alszebovenop staan opeenrUinkelder jeje,dehandigheid omoverzonglazen dak verbaasde eenlosse deksel bete- waren, worden dedeksels evengecontroleerd, waarmee hetgingBijmlnweten zr.Jn ze desnelheid te lopen, kent bederf endatiszonde. glas gevallen. pot ze In de kindermond heetten de bonen, erbovenop een nooitdoorhet Dekeulse zitvolmetingemaakte jo:watw erjke vaneentuinder Deopmer king winter iserookeenkoe, dakhazen meteenzware steenDeze doek heje t aangenome, manken mrlnvader aanbouw heeftlaten hard,t lijktwelinhetangenome, waarvoor speciaal eenkleine an'konieweleens horen n so rsch ri ft;stenen hetnietwatkalmer e en b o u w eana nd es ch u reVno l g evo golfplaten gebouwtje vaneen meteeneterniet dakvoorzien omdatuit enkunne, datwaseenhelemoeilijkheid vloetbedoeld voorjongvee Celukkig wordtervan Kenne betonnen N/ijn vader:weetjenouhetverschil tussen te houden. hogerhand optoegezien datookhetveeeendiervriendelLJk elkaar gegarandeerd kunnen, leg me dat nou is uit . In de winter waser Dan zljn kennen en heeftDemelkisdusook onderkomen prettig Later enschool endatwas tuin.Wintergroenten, zoals spruiten, watmeertudvoorhuiswerk erveelappels uiteigen meer Erwordteenaardappelvoorwerddetuinbouw eenbedrijfwaargeenwinterstops rodekoole.dzunookvoorradig gehouden lkzelfvondhetaltUd heelleukals met konden worden raad aangelegd achter hethuisEen berg aardappelen gemaakt het in winterklaar was en binnenleven beschermd tegen bevriezing detuinalles daaroverheen aaroe enstro, DanwasereenstUdvoorandere bezigheden dande begon. gedaan tutn, Danwordtergekeken of ernogietsaanonderhoud hetgoedindewarenhuizen? moetworden Doen de ploffers g a a n voors- Cr aven z m ande, en Zijn n nd eschur goed en Asper ges, tocheenspecialiteit a l l er a m ehne e l , d ed e u reva naar Vlootomdieheerlijke worden varkens kwam speciaal deSpaansche asperdicht,isergeen tochtIndeschuren ookvaak gehouden. vader nooitindetuin Deverhalen van voorhetvetmesten Tussen tweeteelten door geste eten,hadmUn wasenveelsparries hadmoeten lopeninhetwarenhuis vaak kippen rondDiezUn voordewin- mijnmoeder dievan1901 jeugd,hebben in steken inhaarzeerwerkzame hemerwaarterweerverkocht, opgegeten of eenpaarondergebracht hetkippenhok naast hethuisInditkippenhok hebben vanafgehouden dezetetelen.Later benikasperges dekip- schijnluk penendehaan Veelruim gaan waarderen, maarinmUns-Cravenzandse tUdwerdhet eenzeerdiervriendellke behuizing. geassocieerd Hetevendeeieren vond denkikte veel met dagennachtwerken, De teeneennachthok uithethokhalen ikalskindergvervelend, vooral tljdenindetuinbouw hadden hunsporen achtergelaten, alsernogeenkipophetnest harde je datbeestnoustorenterwijlhetmisschien vanmijnouders werdveeltijden zat Moest net ookdoordeachtergrond was,of wachten, maardanwerdmijn aandacht aanhethebben vaneenwintervoorraad, eeneiaanhetleggen besteed de jagen, gevolg gaf moeder ongeduldig Toch maar eraf metals levensbehoeften moesten verzorgd zijn,dat een dat eerste je hoofdvloog, zeker gevoel zon beestluidtokkend enfladderend langs want hethokbevond zich opstahoogte. Soms merkikdatikerooknogeentik vanmeegekregen heb, MetmUn kinderen hebikvaak dekinderboerderij bezocht om alsmijnmandevoorraad levensmiddelen indekelder zieten zetochevente latenzienwatdenatuurinhoudt wereldoorlog inaantocht enwaarde vraagt ofikdenkdatdederde is eieren vandaan komen: dusnietrechtstreeks uitdesupermarkt. Detijdenzijnsterkveranderd enmetdekomstvanijskast, z1ndievoorraden, zoals zetoenaangelegd diepvriezer werden Watmoest erverder noggebeuren voordat mijnvader r o d i gI n B a r n e v e l d / V o o r ti h eens n i e tm e e n s iuni zd e n watmeerinhuiskonzijntijdens lange winters, lekker naast de KaasboerderLj t Ouwe Hoefslag nogveelte zienoverhoehet kolenkachel lezend inztlnzware kostoverKuyper ofBavinck v r o e g w e ra s0 o ki nE p ei nh e tV e l u wSst r e e k m u s e u m Hagedoorns Plaatse isnogtezienhoehetvroeger toeging. geenzitterDus Nouwashijnietzon binnenzittet Uberhaupt erwasaltUd welietstedoen. Even naar Arendsduin fietsen om gedekt. tekUken ofdebollen welgoed tegendevorstwaren C.JBonzetdeRuiter j a n u a r/ if e b r u a r i 1 9 9 6
van'de bêr$e'vitrlnes,
:::d'' werd hetwesttànoi iêntium'voóf door *iaialÈti*inàÀtèËiOa*ilóíàt'.uewe$rtàndie Ueofsànirr.rd s+s.hiecenÈi'r' '0ude
inde Pastorie' aanhetNaaldwÍikse tjjd Streekhistorie zich eenwUnamfoor uitdeRomeinse tezien is,bevindt J zijndescherven doorderestaurator inNaaldwijkWilhelminaplein isgevonden in1985 aandeTiendweg Deze amfoor p l a a t s p a n d v o o r 0 u d h e i d k undig v a n d e R i j k s d i e n s t K o t t m a n v a n b a n C k r e d L i t y o n n a i s w a ahre t de o pd e (R0B) gebouwd weertot eencomplete werd ...BoiemonderzoekinAmersfoort hetaanleggen vandebouwput werd,Trtdens o nrrtor m n li t d e R f oaomf e n g e V O e g d v e f_g, fa V e n , , , , , W ï j f l a f nS , . :O " 1m : ,e, ri n J tSrtLei rj d J uV r r dr iLi o r c--ngrre F v o lU t ra t rnr L
' .:: : . grafkuilen metinhoud zUn zoopdestorthopen' Verschillende zijnzegevonderrlti;.:'.. Daar ronddebouwput terechtgekomen
vanArcheoloqica A Dulver doordeverzamelaar ginghethieromeengrootaantal romeinse borAlles buelkaar entweekleine wijnamfoden,kookpotten, eendrinkbekertje overgeheeftdevoorwerpen toentertUd ren.Deverzamelaar waar voorStreekhistorie dragen aanhetWestlands Centrum isengerestaureerd Over ditonderhetmateriaal bestudeerd i er s c h e ni nehne tb l a d z o e iksi n 1 9 BeBe np u b l i k avt e 'EenRomeins 'Westerheem' (april grafveld 125, 1988, blz,118 jeaandeTiendweg buNaaldwuk' doorE.JBult,PvanderHout van Hetginghieromeenzeerfraaie collectie enT lmmerzeel) waarbij de compleetheid 27stuksdivers Romeins aardewerk, varieerde van40tot B0% vandeverschillende voorwerpen i n1 9 8a7a n g e kodch o othr e tWestlands D e zceo l l e c itise inhet enunm ug ro te n d etee nl sto o n gesteld S t r e e k m u se WESTLANDS N/USEUN/ vaneengrotewu Totdevondst behoorden ookderestanten redenen inbezitvan namfoorDeze bleven omonduidelijke zogoed Dulver N/ogelrJk omdat hUhetideehaddatdeamfoor verzawasenhUhemnarestauratie inzrJn eigen alscompleet geweest Achteraf isdatjammer omdat meling wilde opnemen. vandezeamfoor nunietindepublikatie overde degegevens verwerkt konden worden In \ opgraving '19Q0 i* \ ^/\
Í \,
hepftllrrlver descherven vande
aan amfoor alsnog overgedragen -\ \ h e t C e n tru vo m orStr eekhistorie Hrthadweleenpoging kluswaarderestaurator ondernomen omdeamfoor te Ditwaseenzeerarbeidsintensieve Deamfoor bestond uit restaureren maardat\/Vas niet ongeveer zesweken aanheeftgewerkt geluktDescherven wees inintacwaren ruim400scherven Onderzoek uitdatdeamfoor vanhetdodenmaal alsonderdeel dataandeover namelijk doorverbrandingtetoestand, heeftgelegen en werdmeegegeven, opdebrandstapel o pd eb r a n d s t aepregl ledene grillige geëxplodeerd. geworden Dit was herkenbaar het veraan bros enzacht daaris breuklUnen enaandevervorming enverH i e r d ow o ra sh e tn i e t loopvandevertikale vandescherven. Doorhetalvermelde verblUf opde mogelUk zeaanelkaar te lU- kleuring geworden waren zozachÍ men brandstapel descherven datze voordat moesten worden metkunstof eerstgeïmpregneerd menzeaanelkaar konlUmen. Voordestabiliteit zijndeontbreensom m ige door dever vor mionts ng tane tekening vandeRomeinse amfoor kende stukken gips met Pélichet 47, boven zien we een naden opgevuld tvpe heeft deamfoor weertotééngeheel wassamengesteld t e k e n i nvqa nd e i n h e t a a r d e w e r kNadat g e s t e m p elledtet eC kunnen r ,d el e t t eirst c m menmetbehulp vantempexbolletjes deinhoudsmaat 41,7 liter hoog(tekening R0B) vaststellen, diewas netto januari /februari 1996
deRomeinse trldvertegenwoordigde deze hoeveelheid wijn :.:,,'.1fi
plaats devondst inNaaldwijk nogmaar vaneenandere bekend eenflinkkapitaal Deamfoor werddoordewijnproducent als was,namelijk uitdeLegerplaats Zugmantel, diezichbevond in fustgebruikt eeniitalig Deaanwezrgheid gebied vanslUtagesporen is hetDuits Romeinse Dedater ing vandeamfoor in :,eeiï:aanwijzing datdeamfoor doordekoper langdurig en Zugmantel wastamelijk ruim,indeperiode van150- 270na intensief hergebruikt isomuiteindelijk te eindigen alsgrafgift Chr.Doordevondsten in Naaldwijk isdedatering vandeze opdebrand-staoel geworden, stempel aanzÍenl1k scherper namelrlk deperiode HetgaathieromeenvoorhetWestland unieke vondstOok van190- 225naChr.Over deproducent isnietmeerbekend gezien landelUk isdevondst tamelUk zeldzaam enwelvanwege dandathrtuitZuid-FrankrUk afkomstig was (ongeveer decompleetheid 80%) vanhetexemplaar. Hetgaat hieromeenwUnamfoor diebehoord tot hettypepelichet 47, Alsu hetmuseum binnenkomt kuntudeze wr.lnamfoor eigeneengroepwlnamforen dievanaf hetmidden vande1eeeuw lUknietmissen, omdat dieindevitrinePrehistorie/Romeinse totverinde3eeeuwnaChrinZuid-Frankrijk plaats inproduktie is tUdzo'nprominente inneemt Deamfoor maakt indruk geweest Watdeze amfoor echter extrabil'zorder maakt ishet doorzUn omvang endoordefraaiemanier waarop hijgeresvoorkomen vaneenstempel vandewijnproducent 0pde taureerd is Dehoogte is69cmendediameter ophetbreedschouder vandeamfoor, halverwege punt dehandvatten bevindt ste 42cm, hetbaksel bestaat uitzalmkleurig aardewerk zjcheenletterC.Ditiseenzeerzeldzeam stpmnpl dietot aan Ton lmmerzeel
......:::::l
reOefmàtig doorgewerkt. Dedópotzolder vanihèt museum is ditvoorwerp fnderookkast vandeschoorsteen ophangen. De januari nubijnaafgewerkt, deverwachting isdatditwerkin algenoemde heerVanVlletendeheerHolierhoek kwamen 1996gereed zalkomen. Erzijndanongeveer 2.000 voorwer- metdeze verklaring p e ns c h o o n g e mgaearket s, t a u r egeeridn,v e n t a r i s e e r d , gefotografeerd beschreven, enallegegevens ineencompu- Inhetvervolgzullenweindefoyervanhetmuseum een terbestand opgenomen Nadevoorwerpen inhetdepotzullen vitrineneerzetten, geplaatst waarÍn voorwerpen wort,vebegrnnen methetbeschrlven vandevoorwerpen inhet denwaar van wijopdatm oment nietpr ecies w eten museum, Ditzalgedeeltelijk ooktUdens deopeningsuren van waarhetvoorgebruikt wordt.Bezoekers worden clan gebeuren, hetmuseum zodat debezoekers watditbetreft opgeroepen onste helpen biidebeschrijving vandeze ookeenkrlkje achter deschermen kunnen nemen, v00rwerpen. Alsernogmensen z1ndieonszouden willen helpen bUdeuitTotnutoehebben weeenverschillende projekt keren eenooroeo voering vanhet danzUn dievanhartewelkom 0phet gedaan inditbladvergezeld vaneenfotoomenigeduidelUk-ogenblik liggen erverschiilende voorwerpen diegeresraureero heid tebrengen ineenonsonbekend voorwerp enschoongemaakt moeten wordenN/isschien z1nermensen Deeerstekeerwaseenmoeil1k voorwerp waarop danook d i eb e s c h i k koevne vr e ekl e n n vi sa nn i e ta l l e d a a g s e m a aeré nr e a k tki ew a m e nw evl a nd eh e eVr a n V l i eut i t (tuinbouw)gereedschappen 0pdinsdag degehele dagendonWateringen(Den Haag) Hetvoorwerp dateruitzag alseenniet derdagmiddag zlnweaan hetwerk voor ditproject. hamer bleek eenstelmechaniek vooreenhooischudder tez1n Alsu belangstelling heeft zouu eer st eens langs ku nnen Detweede oproepwasietsmakkelijker, eenzogenaamd komen vooreenoriëterend bezoek Hiervoor kuntuhetmuseweggevertJe, envanonzekantbedoeld omeens te peilen of umbellen(017 4)621084 uraaq naal Tonlmmerzeel dezerubriek gelezen aandachtig wordt Ditlaatste isnatuurlUk eengrapJe gevalduidelUk [/aar hetmaakte inieder datde rubrlek erggoedwordtgelezen wantwehebben hiertientallen reakties opontvangen, inclusief uitvoerige omschrUvingen en tekeningen. HetgingomeenUzeren voorwerp indevormvan paardje eengestileerd Hetginghieromeen'rijkram' of paard e k r aim ns t r e e kta waelrd d i to o kw e "l p a a rd jesr ijkr am ' genoemd enhetwerdgebruikt alsgelejding vandeklinkineen (zie oud-Hollands klinksteltekening) HetderdevoorwerpwasweereenstukmoeilUker wantdaar k w a m ei nnt o t a al m a adrri ere a ktioeps H egt i ngomde (hooi)vork pennogweer metaanhetuiteinde vanelke een persoon kleinvorkje. Een dachtdathethiergingomeenvork 0mslangen tevangen. DitlijktmrtnietwaarschijnlUk Hetgaat èên klavier êd a" ,t.,r.*"[í
l55.een
kràvier voo. rvê€ !lêíte1eètèn boven €t[èií
januari /februari1996
in dê !chi.,d,
't:I i{ r*', r.sl -\-r Ër!\*f::11...*1V1f,1i!1,1',,;:,.,.,,.t1llii1,,:i ,lii;i;liliii: dureneerervéíándè; tórsorake. fletheefttot 1902moeten
(18911920) heeftveel Ds.Lamping kwam. inen'rbndom de0udekerk0mdèkert< ringÍndesituatie zekei èenkrjKje nemen gesticht vanhet tekomen omtotnieuwbouw kerk- werkverzet zichnogeenmooie vanhetdorpbevlndt inhetcentrum r oeden e 32Rijnlands koopt aande0eestweg is.Halvenivege dekerkring Dedr akonie meerdanwaard ringdiehetbezoek gulwordt1200 Eenoase van grondvandeheerJ vandenberg.Hiervoor CeeEthofje komtu bUdeingang naarhetHeilige vandenieuwvindtdeinschrtlving 0p19juli1902 Hethofjewordt denbetaald. vanNaaldwuk. rustbinnen hetdrukke centrum plaats gevormd metaandezuidgevel een bouw doortweerijenhuisjes, gêfsoftêft: geschiedt aan devolgende Degunning kapel oude poortje fl 2586,-Winter Timmerwerk L Verwell de rondom de kan een wandeling Viaeen debezoeker gevel N/etselwerk 2873, en KNowee g n va l l ers nddeve rza meol iunde k a p eml a k e0p gedenkstenen CvanderBurgh Schilderswerk 200, diehier zijngeplaatst. 59, informeren, namenlijk PvanderLingenSmidswerk zullen wUuwatnader Over tweestenen gelUkvormige 150,-Loodgieterswerk H van Hoeven van de kapel Zij stenen aandeOostkant detwee geplaatst zUn horizontaal ophetafscheidingsmuurtje vandekerkeraad 1902 wordtinaanwezigheid 0p27augustus gelegdDeze daad isvastgelegd opdestenen steen deeerste staat vermeld: 0pde1esteen 24mei1903 0p zondag wLJ hiervoor hebben beschreven die plaats gebouw vanhet defeesteluke opening vond DIAKONAAL G zUn deeerdergenoemvandetoegangsdeur AanweerszUden (zie ingemetseld, enworden opdeze dagonthuld destenen gebouw CESTLCHT" vanhet wordtDIAKONAAL foto)Denaam staat vermeld: 0pde2esteen Er indeloopdertUdnietmeertevoldoen 0okdithuisbleek gebeurde geen privacy Alles collectief. voor de bewoners was DEEERSTE STEENGELTGD huiskamet maarookgezamenlijke ErwaseengezamenlUke 27AUGUSTUS 1902 voor demannen envoor devrouwen slaapplaatsen DOORDENKERKERAAD het van de Hervormde Cemeente 1935 krijgt de diakonie In LAMPING J.H. genoemd, Lagerwey om hun huis, BUdorp van de fam predikant aanbod omalsarmen enbetergeschikt tekopenDithuisismoderner gaan het 1935 koopt de Diakonie dienen ln december huis te DIAKENEN OUDERLINGEN :,:,', DUkweg van mevrouw W Lagerwe\l de Craaff aan de woonhuis P. KUYVENHOVEN 11{'K.NOWEE ::.,,1,, -- Naverbouw van eninrichting vanfl 22.500 vooreenbedrag J.H.OVERKLEEFT rr,,,LïY,K.v'iI.ENDE l1r;, vru aandeCeestweg huiskomthetoudegesticht ditnieuwe M.A.MIDDELBURG iiiirilSïOORVOGELAz r dP r i n s e s 0 n d e r t u s si sedne s t r a a t n avaemr a n d ei n M.YELLEKOOPPzN. i;f m*TnLDUINEN Julianastraat. vragen zichafwatdeherkomst enbetekenis Velebezoekers 7 o r dht e tg e b o ugwe k o cdhot obr a k k e r isgeweest Wanneer destenen opdeze 0 p2 1j u l i1 9 5w vandezebeide stenen plaats verbouwen Hrjgaathetgesticht urtdeEmmastraat zLJn ismU(nog)nietbekend Over deoor- Honders aangebracht metwinkelDekoopwordtgesloenbanketbakkerij tot broodkanikhetvolgende vertellen sprong fl 6500,tenvoor wordtookhetfrontvanhetgebouw hadin Voordezeverbouwing Dediakonie vandeHervormde Oemeente vanNaaldwijk gewuzigd, gedenkstenen dat de beide terweerszUden huisjes zodanig overeenaantal kleine die de19eeeuwdebeschikking moeten verdwijnen WaarschUnlrlk zUn dusindie n oa r rmeb,e h o e ftiegneof bejaar devandeingang b e s t e mwda r evo geplaatst gemeenteleden. opdescheidingsmuur achdetweestenen Deze huisjes stonden aandeKoningstraat,periode inhetHeilige Oeesthofje tegenover de terdekapel t o e n d e r vt iajdkehre tK a te rsegnedn o e md, P o t t e r s l aOo a nvo k odr i eti j dw a sh e tg e e fnunctioneel gebouw, heeftinmiddels hetpandweerverlaten, Honders maar vandebewoners waren anders danin Ookbakkertj deeisen d o f o n o n r n r n n r d i n of i i d ishetgebouw nuingebruik als enzoals u kuntwaarnemen vu LUYUrrvuvvr vrvu LUv, 0) Restaurant. Tijden d sea m b t s p e r ivoadne d s C o l e n b r a n( 1 dB e rB B - 1 8 9Chinees Arn. C Knoooert vanhetCesticht komtdiverse keren deonhoudbare toestand j a n u a r/ fi e b r u a r i 1 9 9 6
'scllÍppÊt yràteren!, s,op'Ïïe$fl and.$e
Í
plaatsenr}n vesti0dê zichÍaterinandere daaruit defamilie de Hetboekisuitgegeven ineigenbeheer omgeving. enkost
VandehandvanJ.N[;ï.vanLeeuwen enH.CLelieveld iseen fraaifotoboekje verschenen op F / 0 0 q onderdetitel Schippers jaren Westlandse wateren . Vele onderhielden Westlandse Vereniging Oud-Schipluiden heeft indemaand methunmotorschuiten schippers beurtdiensten tussen de DeHistorische jaarverslag -et gepubliceerd grotesteden gevestigde haar december over het afgelopen enhethier tuinbouwgebied datop31augustus 1995 Hetjaarver eindigde. boekje bevat zeldzame fotos,veelal uitparticulrer bezit, van verenigingsjaat naast degebruikelUke budragen eenkoteterugblik eenkleine tachtig schepen, dietotindejaren zeventig door slagbevat hetWestland voeren, Hetisvoorf 32,50 te koopbiideboek un np lhl agtL 1z EJ -- Ji edrlilnv lhJêcc)fL1d1d. I rv,ql nr I vd ro yvoLrroLnr irnviinl nr v uo nr I un oL nr ur rri Lt nvouhvrroui rdv overdegeschiedenis vande artikelvandeheerLM vanVelzen handel getiteld Woudse DroogmakerU, Woudse Turf 'Jacob
cornelisz. vandenEnde enzijn nak0melingeh; Geschi€denis vaneen (1600-1 Delflandse familie 995)'
jaarboekje Hetnieuwe vandeHistorische Vereniging Maasland iszojuist verschenen Trudy Werner-Berkhout schreef daarin artikel overbesmettelijke ziekten Devoormalige Rijswrjkse wethouder Willem vanderEnde heeft eengoedgedocumenteerd inde19eeeuwHans vanBuuren vanzijnvoorouders schreef eenintedegeschiedenjs uitgezocht Deresultaten in N/aasland vanzUn artikel overdeoudeboerderLj speurtocht indearchieven heefthijneergelegd inhet ressant aandeWestgaag 100, u lz no m s t r e e1k9s3 e 0 e nf r a aai q u a r e l boekJacob Cornelisz vandenEnde enzijnnakomelingen;w a a r v aJ nV e r h eD (1600 Ceschiedenis van eenDelf landse familie 1995) maakte Dethans bekende bewoningsgeschiedenis vandeze gaat Deoudste stamvader wasaanhetbegin vande17eeeuw tim- eeuwenoude boerderU terug totdeMiddeleeuwen Het merman inNootdorp Zijnzoonvertrok naarNaaldwUk envan boekje isvoorf 6tekoopinonder meer museum DeSchilpen
Aan\rveerszLjden vandetoegangsdeur zijndeeerdergenoemde stenen ingemetse d,enworden opzondag 24me1903onthuld 'DIAKONAAL gebouw Denaam vanhet wordt OEST CHT'
januari / februari1996
WW
pr l ns sch o0t; en3 konijnen diedag3 fazanten inhetmid' W íllem zoals wijdatkennen isonstaan fletStaelduinsebos enprinsHendrik 2fazanlen en3 konijnen 1 patrljs, dat Alexander eeuwDaarvoor washeteenduingebied denvandevorige (de geschoten jaartelling wildna uitstalllng van het Het tableau tot ontwikt haas. 1300 na het begin van de 1250 en tussen jacht) patrttzen, 7 fazanten en 3 vande telde1t hazen, bui' afloop indeMaasmond uiteenaantal zandbanken keling kwam jagers geschoten naast Ditwaren doorintotaal6 7 konijnen, tendel/aasdijk generaal dejacht Bagelaat enhunbegeleidet met dedrieprinsen vanHolland ditgebied lndietijdgebruikten degraven vermoedeltlk detoenenBaron Sloet, voorde heer JJ vanRrJckevorsel voorkwam waarin veelwaterwild buitendUkse schorren jacht. graaf geweest WJPBaron vanToutenburg Sloet malige opperhoutvester dat Mogelijk isditéénvanderedenen lVin s-0ravenzande eenhoflietbouwenOokinlatertud Floris gezelschap weervoor 1835washetzelfde enprak- 0p25november eenonherberczaam ishetStaelduin enomgeving, jachtgebied gebied, gebruikt naafloop Het tableau toonde in het Staelduin een drijfjacht als 0ngeveer trsch onbewoond gevestigd 1patrUs, namelUk 35hazen, 36fazanten, 84stuks, inhetbos iswoon vandejacht nuhetinformatiecentrum waar prinsWillem waarvan er11, en10konijnen, wasomerop 2 houtsnippen aangesteld eenboerdietevens dededuinmeier, prinsHendrik waaronder Alexander 14stuks schoot, 5enprins werd toeteziendaternietgestroopt Intweedoubletdepatrlsen10fazanten de2 houtsnippen, ineenkeer wildworden waarmee twee stuks vandenegentiende eeuw werdditgebied aan- ten(schoten lnhetbegin gekocht hij4fazanten. )schoot heervanRUsenburg, afkom- getroffen doorPJvanOosthuyse, vanprinsKarl kwamen zUterugingezelschap 1 8 1 5 0p29december s t i gu i td eB e l g i s cKheem p eNn az i j no v e r l i j dienn groothertog van Weimar, delatere vanSaksenhetenlatererfdehaarschoonzoonAlexander zijnweduwe beheerde Sophie Weimar, dlein1842methunzusterprinses Saksenhetlandgoed JJ vanRUckevorsel nam zoonvanVanRUckevossel, OokPietetdeoudste H i jh a dv e ebl e l a n g s t e lvl ionogrd en a t u uernd ej a c h t trouwde jaget jacht hu keer beste Prins Willem was deze de aan de worden hu in 1834 werd aange deel Aangenomen mag dat daarom jachtdistrict prins prins Hendrik 2 erB, 10stuks, Alexander schoot vanZuid- schoot houtvester inhet2e steldtot adjunctWeimar vanhettableau, datuit vanSaksen5stuks endeprins Holland bestond llhazenl|fazanten en6konUnen i nnd ed u i n ewna s H ejta c h t r e cohptd eD o m e i n g r o nedne e d ej ra a ro p h e t vanVan T o te nm e t1 8 4 4k w a m ednep r i n s ei n Omdat hetgrondbezit voorbehouden aandekoning jagenPrins Alexander kwam zeker éénoftweekeer R i j c k e v o irnsH e lo evka nH o l l a ngdr e n s daea nd a tv a nd e Staelduin vooral vliegend wild washijdebeste schutter, vanhet perjaarVaak zLJjachtburen Hierdoor kwamen leden Oranjes waren g e r e g e l d 1844 schoot Alexander 0p11december K o n i n kH liu t kiisnd ev o r i geee u w o ph e tS t a e l d u i nwisthubuitte maken jagenDatgebeurde vande65fazanten eralleen al25 intweeperioden, namelijk van1834 tot desystematische aanplant 1844 envan1860 tot1871Door jagen vannrodrcïiehos omsrreeks hierinhungezelschap zoals op15 kwamen 1850 doorderentmeester van Ook anderen (rentmeester prins Pruisen Ookhunoomprins 1837 Albrechtvan DeBruin) veranderde het november AJA vanRijckevorsel Wlllen l, hieldwelvan dejongere zoonvankoning ineenbosHetStaelduin en omgeving werden Frederik, duingebied jachtgebied kwamen ook 0p13decemb er1841 eendrijfjacht opStaelduin hierdoor eennogaantrekkelijker v s ,
I
P ,
v v e v L , v
van Huyssen vanbuitenlandse zaken JWBaron deminister vanfinanciën 1842 enop10november deminister 1834 brachten deprinsen Willem, AlexanderKattendUke Op15december mee vanOranjeNassau eenbezoek aanhetlandgoed JJRochussen enHendrik omdaartejagen ZU waren dezonen vandetoenma Staelduin Koning Willem ll.Prins Wrllem Iigeprins van0ranje, delatere ( Koning Willem lll) wastoen17jaaroud,Alexander enNendrik respectievelUk 16en14iaar. -ijdens jachtrlartijen r si e,i nd e zulke m o e s t ednep a c h t e d o m g e v i nvga nh e tS t a e l d ul iann dv a nd e f a m i l i vea n pachtten, Rijckevorsel hetjachtwild opdrijven doorluidte schreeuwen enmetstokken indebegroeiing te slaan Deze genoemd werdbrakken Dedrijvers kregen bezigheid daarbU jenever regelmatig aangeboden omdekelen tesmerenl
vanhet 1845deedJ J vanRijckevorsel afstand 0mstreeks j a c h t t e r rSeti a n e l d tuei nb e h o evvaenz i j nv i j fz o n e n , August, Ernest, HenrienCees0mdatdit gebied Thommy, jagers pachtte het klein was August, dieintussen voor5 te genomen, hetbuiten opzichhad beheer overhetStaelduin Nieuwland erbr.t vanhet Ditgebied, waaronder deBonnenpolder tenwesten gr Staelduin, bestond toenvoor namelijk uitduinen,as l and, gorzen enzandbanken enwaseenuitgestrekt en bouwland, namelijk ndiettjdwasdeNieuwe Waterweg ideaaljachtterrein gejaagd vogel ookhetvoormalige Ineenjachtboek werdbUgehouden wanneer werden nognietgegraven enbehoorde gebied isbekend DeBeer nogtotdit wathetresultaat daarvan wasDaardoor datPrins eiland januari /februari1996
dierenOoktaler,ln1888, toenerwelnighazen enkonUnen waren, liethUgeen drijfjachten houden.
lndeloopvandejaren werden ersteeds minder fazanten geschoten Naast hazen werden enkonUnen erveelpatrrlzen geschoten, in1860 wel139 stuks jagen, Datiaar kwam vanOranje erweereenprins opStaelduin n.l prinsWillem, deoudstezoonvanKoning Willem Ill.Hij gezelschapvan kwam op19november 1860,20laar oud,in zijn adjudant JhrvanBronckhorst. HU schoot toen3fazantenha nenen4hennen, 1patrUs, 2hazen en2konijnen. Intotaalwergeschoten. denerdoorhetjachtgezelschap 47stuks Nade jachtwerderopkosten prins gedineerd. vande In1864 kwam hr.t weerjagenendatvielkennelUk indesmaak, wantdaarna jaaréenoftwee kwam b11 ieder keer. Doordeaanleg vandeNieuwe Waterweg in1866werdhet jachtterrein aanzienlijk DeBonnenpolder beperkt. wastoen a a n g e k odcohot rd eS t a adt e rN e d e r l a n dDeenV a n RLjckevorsels mochten inditgebied, behalve opdelanderUen vandeHilwoning enindeduinen, echterzonder vergunning jagen. komen s nOra nje 0 p2 1d e c e m be 18r6kw 5 am d ep ri nva tezamen ja g em n e td eg evo l ma chmi ti gndi ste var nd eKeizer van generaal Rusland, deMonsouroff Deprrns vanOranje schijnt dejachtopStaelduin welerggoed jachtpartU bevallen tezijn.Totbesluit vaneen werdinhetjachtgegeven. huis ophetlandgoed Staelduin vaak eendiner Dit jachthuis stond indeomgeving vandeoude rentmeesterswoning inhetzuid-westelUk deelvanhetStaelduinsebos. Soms koneendinerbehoorlUk uitlopen zoals A.JA.van RLJckevorsel op14november 1869 inhetjachtboek aantekende Hetdiner w a tso e np a sa f g e l o poem n1 0u u r'sa vo n dAslsdaar bij geen bedracht wordtdaterlangs dewegen inhetWestland verlichting wasendatdeN/aasdUk toenmaareenrulenvaak modderig karrespoor was-waardoor mente paard naarDen Haag weltweeurenonderweg was-moethetinderdaad wel geweest ergplezierig zUn.. I NaeenjachtpartU stonderdano a ophetmenu: Faisants rótis ( gebraden etcompóte depeches' fazant metperzikencompote ). Nahetoverlijden vandeprinsvan0ranjeschonk koningin Emma aanJhr,August vanRrjckevorsel alsaandenken eenfraai houten kistje, dataandeprinshadtoebehoord, ingelegd met gereedschap koper, waarin wasopgeborgen voorhetvervaarjachtpatronen. digen van Historische werkgroep Ouds-Cravenzande J,Dahmeijer Bron: archief enfamilieblad Van Riickevorsel januari /februari1996
RrI 996 di 2 . Cursus0ud-schrlft,les4,doordhr,K.vanDlk,za 3 . . Westlands Museum, 2000 tl'lo7 . &Kwintsheul, Hstorisch za 6 . Werkgroep OudWaterlngen Hofboerderl, 133A 1630 Spreekuur, gemeentema B . werkgroep werkavond, ma12 . OudNaa dwuk, arch ef,19O0 . Werkgroep . &Kwlntsheu, Oud-Wateringen NofboerderU, 2000 . . Werkgroep Ouds-Cravenzande t h v DahmeUet 2000 ma15 . Studiegroep Cenea oge,West ands lvuseurn, 2000 les5,doordhrK vanDUk, di 16 . Cursus Oudschrift, WestLands lVuseum, 20O0 di 13 . ma22 . Studiegroep Cenealogie, computergebruikersgroep Naza-Data, Westlands lVuseum, 2000, za 17 . gemeenteOudlVonstel werkavond, di 23 . Werkgroep 2000 archief, ma19 . . Bestuur . Oenootschao Oud-Westland. Westlands . Museum,20 30 wo 4 . listorische Vereniging Maas and, dialezrng door mwdrsI vanLondon vanhetnstituut voorPredi 20 . enProtoh storie overhaar opgravingen envondsten gebouw ut deRomeinse tudin|\ldden-Delf and, wo21 . DeN/agneet, luisteVeldelaan, N/aas 2000 and, . Ce^ootschap Delfia Batavorurn dialezirg overDeftse PUpekoppen doordeheer J,Bracco Cartner, Archiefdienst, Delft 169,20 ma26 . Cemeenteluke Oude 00 di 50 . Cursus Oudschrft, les6,doordhrK vanDlk, . Westlands Museum, 20,00, di 27 .
UITERSTE DATUMVOORHETINLEVEN
Historisch Werkgroep Oud-Wateringen &Kwintsheul, Spreekuur, Hofboerderl 133A16.30. vanvrerkgroepen Coórdinatoren enstudiegroepen, lVuseum, 2000 Westlands r,rerkavond, gemeenteWerkgroep OudNaa dw1k, 1900 archief, Werkgroep 0ud-Water ngen &(,','ntsneul, 2000. HofboerderU, Dialezing doordhrJ Dahmeler overdegeschiedenis van's-Cravenzande inhetkader vandefestiviteiten 's-Cravelzande rondhet750Jarig bestaan van Volksuniversiteit, Kon, Julianaweg 2CC0 59a, Cursus Oud-schrift, les7,doordhr( van!jk, Westlands Museum,20 O0 Redactiecommissie Westlands k*ist:rie St'ee Westlands lVuseum, 1400 1500 ['useum, Studiegroep Cenealogie, Westlands 20,00 '133C Vruwilligersoverleg, Westlands lr/useurn, Dialezing doordhr,J,Dahmeger overdei:::hiedenis (zie van's-Oravenzande maandag 12februari gemeÊnreWerkgroep werkavond, OudMonstet 2000 archief, Cenootschap Oud Westland, dialezing Cc:r dhr.A vanBatenburg vanKLIV Aerocartc 3ï3r' luchtfotograf ie,gebouw Rehoboth, lons:tersltk, 2000. Dialezing doordhr,J DahmeUer over deges:redenrs g 12f ebrual van's-Cravenzande(zie maanda Studiegroep Cenealogie, Westlands N,4useum 23C0 Cursus Oud-schrift, les8,doordhrK van)r1r Westlands lVuseum, 20,00,
.,,1;r+l!llftll*,"
. :;;;" :;;;"'"'íii"':;;:::: :i::;.":::;'::'*i*::i'r.;;
!'lli1g6*iffi"FrE wEKELIIKSEAGENDA ':it:;iïliilii"i3i3* "",",t,"",,,
gegevens Voorlopige agenda: definitieve inhetvolgende nummer za 2 . Werkgroep Wateringen &Kwintsheul, Historisch Oud - 16.30. Hofboerderu, 13.30 Spreekuur, di 5 . Bestuur Cenootschap 0ud-Westland, Westlands lVuseurn, 20.30 gemeente ma I , Werkgroep 0ud-NaaldwUk, werkavond, archief, 19.00 . Werkgroep Wateringen &Kwintsheul, Oud Hofboerderu, 20.00 di 2 . Cursus Oud-schrift, les9,door dhr, KvanDUk,
,,
HetWestlands N/useum voorStreekenTuinbouwjaargeopend ishetgehele historie vandinsdag t/m - 17.00 zater dagvan 14.00 uur
lederemaandag: 20.00 uur Werkgroep Oud-Loosduinen, werkavond inhet Loosduins Museum lederewoensdag; 20o0uur Werkgroep Oud-Wateringen & Kwintsheul, werkavond indeHofboerderij. lederedonderdag: 19.50 uur Westlands N/useum, 20.00 Oud-Maasland, werkavond inMuseum De gevolgd Werkgroep d 0 1 4 . Historische Vereniging Maasland, Jaarvergaderrng, dooreenfilmpje over dedruiventeelt eneendialezing over Schilpen. drtonderwerp doordeheer Van DeN/agneet, lederevrijdag: 20.00 derLinden, uur 20.00. Werkgroep Oud-Schipluiden, werkavond inN/useum gemeente-archief, d i 1 9 . Werkgroep 0ud-Monster, werkavond, Het Tramstation. 2000. lederezaterdag:14-00 tot í7.00uur ur 22 . Opening Fusttentoonstelling, Westlands lVuseum, 19,00 . (laatste Historisch Spreekuur inhetWestlands Streeken dr 26 Cursus Oud-schrift, les10 les), doordhr K vanDUk, Westlands Museum,20 00 Tuinbouwmuseum , j a n u a /r fi e b r u a r i 1 9 9 6
