Scènes & Types: Het dagelijks leven en mensen uit Noord-Afrika aan de hand van 140 ansichtkaarten uit de periode 1900 - 1925
Femme Arabe Mauresque Femme Orientale Derviches Tourneurs Femme Fellah Egyptian Curiosities Juives Fumeur de Hachiche Diseuse de Bonne Avonture A Fellah Singer Crise Nerveuse d’une Danseuse après la Danse Mauresque voilée Musicienne Indigène Coiffure Oranaise Perruquier Arabe Gardien d’un Souk Mauresques danseuse Filette Bedouine Jeune Kabyle Nègresse Ouled-Naïl Chef Arabe La Belle Fathma Ecole Arabe Un Fondouck Marchand de dattes
140 Noord-Afrikaanse ansichtkaarten uit de periode 1900 - 1925 Ruim twintig jaar geleden ben ik begonnen met het verzamelen van oude ansichtkaarten uit Tunesië. Dat kwam omdat mijn ouders er een vakantiehuis hadden gekocht in de kustplaats Monastir in het midden van het land. Zodra ik de gelegenheid had ging ik naar Tunesië toe en verbleef er dan een maand maar soms ook drie maanden of een half jaar. Mijn vader kocht af en toe oude ansichtkaarten van een voormalige militair genaamd Naji Harzallah. Ik vond deze kaarten erg mooi vanwege de grafische kwaliteit ervan. Voor de doorgaans zwart-wit kaarten werden vaak goede en scherpte foto’s gebruikt die eind 19e eeuw, begin 20e eeuw gemaakt zijn. Sommige kaarten werden (handmatig) ingkleurd zodat de toerist (en de Franse bezetter) een leuk plaatje kon opsturen naar de dierbaren thuis. De drukkwaliteit van de ansichtkaarten is vaak erg hoog en in combinatie met bepaalde postzegels en stempels op de foto-zijde van de kaart ontstaan soms kleine grafische juweeltjes. De meeste kaarten die ik verzameld heb zijn uitgebracht en verstuurd in de periode 1900 - 1925, meestal naar Frankrijk. Opvallend is dat veel foto’s uit Tunesië van 125 jaar geleden van ambachten en straatjes ook vandaag gemaakt hadden kunnen zijn. In de souks wordt nog steeds op ambachtelijke wijze gewerkt en op straat vindt nog steeds een levindige handel plaats. Inmiddels heb ik ruim 2000 kaarten van dit Noord-Afrikaanse land. Een selectie van 215 kaarten hiervan heb ik opgenomen in een boek dat ik eind 2014 in eigen beheer heb laten printen in een oplage van twee. Sinds een jaar of drie
koop ik ook kaarten uit andere (Noord-)Afrikaanse landen, eveneens uit de periode 1900 - 1920. Evenals bij mijn Tunesische kaarten gaat mijn voorkeur uit naar portretten. Meestal vrouwenportretten, gewoonweg omdat er veel minder mannenportretten te vinden zijn. De fotografen gebruikten modellen want de meeste dames gingen niet op de foto, zeker niet in de streng gelovige, islamitische dorpen. En al zeker niet naakt. Zo zie je dan ook bepaalde vrouwen (en soms mannen) steeds terugkomen op kaarten. De ene keer als Mauresque, de andere keer aangekleed als Jeune Bédouine. Ik verzamel ook straattaferelen, ambachten en beroepen, en soms van oudheidkundige monumenten zoals piramides. Een selectie van 150 kaarten uit mijn (Noord-) Afrikaanse verzameling heb ik ondergebracht in een ander boek genaamd Van Type Mauresque tot Indigène Turumbu. Ook weer geprint in een oplage van twee stuks. Dit boek is feitenlijk een vervolg hierop alleen beperk ik me in dit boek tot kaarten uit Noord-Afrika. De eerste helft bestaat uit Tunesische kaarten, gevolgd door Marokkaanse, Algerijnse en tot slot Egyptische. Ook heb ik twee stereokaarten een paar fotoafdrukken uit circa 1880 geplaatst. Ik weet niet of deze foto’s ooit gebruikt zijn voor een ansichtkaart. Van de Egyptische Marchand de Bananes heb ik zowel een ansichtkaart geplaatst als een kleurenlitho het boek Autour du Monde. Marc Niessen, april 2015
Een Maroquinier is een leerbewerker die verfijnde voorwerpen maakt zoals riemen, portefeuilles, tassen en dergelijke. Een Chaudronnier is een koperslager.
Een marchand de fruits et légumes is een groenteboer en een Souki een kruidenier
Graveurs brengen motieven en andere versieringen aan op metalen, meestal koperen voorwerpen. Deze graveur is een Joods ambachtsman in Tunis.
De Gardiens bewaken ‘s nachts de Souks
Juives zijn jodinnen. Dit zijn joodse vrouwen uit Tunis.
Deze Femmes Tunisiennes (deze pagina en de pagina rechts) zijn Joodse vrouwen. Interessant is het bericht van een Duitse krijgsgevangene aan zijn Schwägerin (schoonzus) vanuit een Frans gevangenenkamp in Algerije, geschreven in juli 1915.
Deze Femme Arabe is ook een Tunisische joodse vrouw
De afbeelding links is een originele fotoafdruk uit omstreeks 1890 van een Bedoeinenkamp in de buurt van Biskra in Algerije
Op de kaart links staat de hoofdingang van de grote moskee van Kairouan in Tunesië afgebeeld. De foto rechts is rond 1880 afgedrukt en stelt de ingang voor van een moskee in Sidi Okba in Algerije
Op de foto rechts van omstreeks 1885 staat een kruidenierswinkel in Algiers. De jongen links is een Jasmijnverkoper in de Algerijnse hoofdstad.
De Ouled Naïl behoren tot een confederatie van Algerijnse stammen en wonen in het Ouled Naïl gebergte. Ze zijn voornamelijk te vinden in Djelfa, Biskra en M’Sila provincies, maar er is ook een aanzienlijk aantal van hen in Ghardaïa, buiten de grenzen van hun voorouderlijke regio. In de mondelinge overlevering van de Ouled Naïl wordt beweert dat zij afstammen van oude Arabische stammen die ongeveer duizend jaar geleden in dit gebied aankwamen, maar ze worden nu beschouwd als een Berber stam die sterk beïnvloed is door de arabische cultuur. De Ouled Naïl stam heeft een stijl van muziek, ook wel bekend als Bou Saâda muziek, genoemd naar de stad in de buurt van hun thuisland. Franse koloniale voorstellingen van de Ouled Naïl (kaarten en foto’s) richtten zich bijna uitsluitend op de uitbundigheid van hun sieraden en het exotisme van hun kostuums. Hierdoor ontstond een beeld van een stam waarbinnen prostitutie de normaalste zaak van de wereld was. Dit droeg bij aan de algemene (negatieve) fascinatie voor de Ouled Naïl. Auguste Maure, een oriëntalist en fotograaf die leefde in Biskra, was actief van 1860-1907 en nam veel foto’s van landschappen en steden van het zuiden van Algerije (El Kantara, Sidi Okba, Chetma, Tilatou, Tolga, Touggourt). Maure fotografeerde ook veel vrouwen van de Ouled Nail stam met de traditionele kostuums en juwelen. Deze foto’s werden zeer gewaardeerd door toeristen.
Een Diseuse de bonne avonture is een waarzegster
Ferblantiers zijn blikslagers. Dit zijn Joodse ambachtslieden in de stad Meknès in Marokko
De foto links is een deel van een zogenaamd stereoscopisch beeld. Door twee identieke foto’s naast elkaar te zetten en deze tegelijkertijd door een speciaal doorvoor gemaakt apparaat te bekijken creëerde men diepte in het beeld.
Een derwisj is een soefi geestelijke die de gelofte van armoede heeft afgelegd. Het woord is afgeleid van dar, Perzisch voor deur, en wisj, een bepaalde vorm van het Perzische werkwoord voor zitten. Een derwisj is dus iemand die maar aan één deur wil zitten, de deur van de goddelijke Geliefde. Volgens anderen is de naam afkomstig uit het Perzisch: darwich = arm, darvesh = bedelaar. De derwisjen nemen een aparte plaats in binnen de soefi’s, dit zijn mystieke broederschappen in de Islam. Iemand wordt pas ‘derwisj’ genoemd als die persoon een ‘al-insan al-kamil’ is, een perfecte moslim die aan alle 4 deuren en 40 treden voldoet: de Sharia, Tariqa, Marifa en Haqiqa. Zowel in het Soefisme als in het Alevitisme kan men een derwisj worden. Bron: Wikipedia
