Samenvatting: Onrechtmatige daad en alternatieve schadevergoedingssystemen

1 Schadevergoedingsrecht: een overzicht

Door Brecht Warnez

Samenvatting: Onrechtmatige daad en alternatieve schadevergoedingssystemen 2e Bachelor Rechten, 2008-2009 Prof. H. Bocken Samengevat door Brecht Warnez

Deel I.

Schadevergoedingsrecht: een overzicht p. 1

Hoofdstuk I.

Door de mens veroorzaakte schade p. 1

- Mensen veroorzaken schade o Niet uit te sluiten o Wel reglementeren risicovolle activiteiten - Oorzaken van schade o Opzet Vb. moord, laster… o Accidenteel Plotse ongewilde gebeurtenis Belangrijkst Dikwijls door bijzonder gebruik van moderne technische hulpmiddelen Sterk toegenomen sinds 1804 Vb. auto - Omvang: moeilijk te beramen o Opzettelijk: aanwijzing via Fonds voor slachtoffers van geweldmisdrijven, politie en vrijwillige helpers Komt tegemoet bij niet-geïdentificeerde of insolvabele dader o Accidenteel: aanwijzing via incasso’s verzekeraars Vooral motorrijtuigen en arbeidsongevallen - Schade niet door mens


Door Brecht Warnez

o Niet in deze cursus o Vb. natuurrampen, bacteriën…

Hoofdstuk II.

Schadeverschuiving en schadespreiding p. 2

- Historisch beginsel (1804): wie tegenslag heeft en schade lijdt, draagt deze schade zelf o Vb. natuurramp zelf schade vergoeden o maatschappelijke realiteit Mens verwacht dat iemand anders dit zal vergoeden Vb. Rampenfonds - Uitzonderingen op historisch beginsel o Oorspronkelijk: enkel aansprakelijkheidsrecht Aansprakelijkheid = wie buitencontractueel aansprakelijk is, moet de schade herstellen die een ander lijdt en waarvoor hij aansprakelijk is Beginsel: met eigen vermogen Algemene toepassing: op alle menselijke activiteiten o Later: verzekeringen, sociale zekerheidsregelingen en schadefondsen1 - Schadeverschuiving ontstaat door AR2 o Theorie Aansprakelijke: schadevergoeding of herstel in natura Schade verdwijnt niet na toepassing van AR Financiële last verschoven van benadeelde naar aansprakelijke o Voorbeeld: A breekt ruit van B B laat nieuwe ruit insteken Schade niet verdwenen: B moet kosten betalen o Schematisch Voor ongeval B: 1000 A: 2000 Schade B: -500 Na ongeval B: 500 A: 2000 A is aansprakelijk B: +500 A: -500 verschuiving Na aansprakelijkheid B: 1000 A: 1500 - Schadespreiding o Schadespreiding = schade wordt vergoed lastens een afgezonderd doelvermogen, samengesteld door verplichte of vrijwillige bijdragen van leden van een groep Soms verplicht uit noodzaak voor samenleving Vb. veel auto-ongevallen o Soorten schadespreidingsmechanismen3 1 2

Wij bespreken deze niet op zich, wel als ze samenhangen met aansprakelijkheid AR = aansprakelijkheidsrecht


Door Brecht Warnez

Rechtstreekse private verzekeringen Aansprakelijkheidsverzekering Sociale zekerheid Schadefondsen o Schadespreidingssystemen vs. AR Verschil AR: alle menselijke handelingen Schadespreidingssystemen: gericht op specifieke schade Soms overlappend Vb. brandschade door fout: brandverzekering én aansprakelijkheidrecht

Hoofdstuk III. Aansprakelijkheid en aansprakelijkheidsverzekering p. 4

Afdeling 1. Aansprakelijkheid A. Strafrechtelijke vs. burgerrechtelijke aansprakelijkheid - Strafrechtelijke aansprakelijkheid - Burgerrechterlijke aansprakelijkheid o Contractueel: niet-nakoming contractuele verplichting Klemtoon: dwanguitvoering Toekomstgericht o Buitencontractueel: niet-nakoming van algemene regelen gericht op bescherming belangen van anderen Klemtoon: herstel vroegere toestand Niet toekomstgericht B. Fout- vs. foutloze aansprakelijkheid - Foutaansprakelijkheid o Voornaamste grond o Art. 1382-1383 BW: 3 mogelijkheden Opzettelijke schade veroorzaken Overtreden specifieke gedragsregels Onzorgvuldig handelen Algemene gedragsregel, niet alles in wet o Belangrijke elementen Fout Toerekenbaarheid 3

Zie ‘Afdeling 1. Beperkingen van het aansprakelijkheidsrecht als schadevergoedingsmechanisme. Nood aan andere oplossingen.’ p. 5


Door Brecht Warnez

Gedrag verweerder Causaal verband Schade - Foutloze of objectieve aansprakelijkheid o = schade door niet door eigen foutief gedrag o Ontstaan: industrialisering (19e E) aansprakelijkheid ontoereikend Vb. ontploffing stoomketel men weet niet wiens fout 1903: Wet Arbeidsongevallen Art. 1384, 1 BW: aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken o Gevallen in BW: Evenwichtsleer4 Art. 1384, 3: aanstellers Art. 1385: dieren Art. 1386: gebouwen o Uitvoerige bijzondere wetgeving C. Samenloop van aansprakelijkheidsregelen - Beginsel: cumulatieve toepassing alle aansprakelijkheidsregelingen o Indien aan hun voorwaarden is voldaan o Uitzondering op indemnitair beginsel: niet meer vergoed worden dan schade - Uitz.: samenloop contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid5 o Vb. taxi door rood licht en schade aan bagage Contractueel: Ja, schade aan bagage Buitencontractueel: Ja, door rood licht - Belangrijke vragen o Is er samenloop? o Wat met eindafrekening (regres tussen aansprakelijken etc.)? Telkens in bijzondere wetten Vb. ≠ personen contractueel en buitencontractueel aansprakelijk voor 1 schade Benadeelde kan 1 aanspreken voor gehele schade Terugvorderen van mede-aansprakelijken mogelijk Maar: indien benadeelde ook een fout slechts deel vorderen

4 Volgens de evenwichtsleer beschermt het voormelde artikel 544 van het Burgerlijk Wetboek, zijnde het eigendomsartikel, niet alleen het exclusieve recht van de eigenaar maar ook dat van zijn nabuur. Buren genieten immers in gelijke mate van hun eigendomsrecht en mogen bij het uitoefenen daarvan geen onredelijke last opleggen aan elkaar. Bron: www.elfri.be 5 Zie Deel II


Door Brecht Warnez

Afdeling 2. Aansprakelijkheidsverzekering - Art. 77-89 Wet Landverzekeringsovereenkomst - Aansprakelijkheidsverzekering = dekt risico dat verzekerde, op grond van het AR, ertoe gehouden wordt schade te vergoeden die een ander lijdt o Geen financiële last door aansprakelijkheid voor verzekerde - Voorbeelden o WAM-verzekering o Gezinsaansprakelijkheidsverzekering (“familiale verzekering”) o Verzekering BA exploitatie na levering Burgerlijke aansprakelijkheid voor ondernemingen o Beroepsaansprakelijkheidsverzekering voor vrije beroepen 6 - AV leidt tot subsidiaire schadespreiding o VA7 enkel gehouden tot vergoeding op voorwaarde dat VD8 aansprakelijk is o Dus: AV is aanvulling op AR Geen alternatief - Economisch belang o Voor potentiële aansprakelijke: enkel premies o Voor benadeelde: financiële garantie ( insolvabiliteit) - Invloed op AR o Theorie: AR ongewijzigd o Praktijk: verzekering vergemakkelijkt uitbreiden aansprakelijkheid Regelingen tussen VA’s (o.a. buitengerechtelijk) - Soms verplicht o Reden: voorkomen insolvabiliteit aansprakelijke o Vb. WAM-verzekering Indien geen verzekering (onwettig): motorwaarborgfonds

Hoofdstuk IV. Andere systemen voor schadevergoeding p. 8

Afdeling 1. Beperkingen van het aansprakelijkheidsrecht als schadevergoedingsmechanisme. Nood aan andere oplossingen. - Aansprakelijkheid leidt niet tot schadevergoeding indien o Aansprakelijke niet solvabel Belang aansprakelijkheidsverzekering o Aansprakelijke niet geïdentificeerd 6 7 8

AV = aansprakelijkheidsverzekering VA = verzekeraar VD = verzekerde


Door Brecht Warnez

o Geen rechtsgrond - Soorten schadespreidingsmechanismen o Rechtstreekse private verzekeringen Voor schade die je zelf lijdt Vb. brandverzekering o Aansprakelijkheidsverzekering Schade die ander lijdt, maar op uw vermogen door AR o Sociale zekerheid o Schadefondsen

Afdeling 2. Rechtstreekse verzekeringen A. De verzekering in het algemeen - Verzekering = overeenkomst waarbij VA, tegen betaling van een premie, zich t.o.v. VN ertoe verbindt om een bepaalde prestatie te leveren in het geval zich een bepaalde onzekere gebeurtenis voordoet o Essentieel: onzeker risico o Uitsluiting van opzettelijk veroorzaakte schade - Gebaseerd op statistiek: spreiding van risico over groep o Bepaalt omvang en frequentie premie - Verschillende bijzondere wetten o Wet Landverzekeringsovereenkomst Soorten Schadeverzekering Vergoeding van vermogensschade Altijd indemnitair Art. 1, g en 51 Persoonsverzekering Aantasting van leven of fysieke integriteit Idemnitair of forfaitair Art. 1, h Totstandkoming Rechten en plichten VA, VN9 en VD Indemnitair karakter Omvang bepaald door geleden schade Art. 1, i Forfaitair karakter Omvang niet bepaald door geleden schade

9

VN = verzekernemer


Door Brecht Warnez

Vb. levensverzekering Art. 1, j B. De rechtstreekse verzekering of de verzekering van eigen schade - Rechtstreekse verzekering = oog op vergoeding schade door verzekerde zelf geleden in eigen lichaam of goederen o VN = VD - Voorbeelden o Private ziekte- en ongevallenverzekering (vb. eigen been breken) o Brandverzekering (vb. eigen huis in brand) o Cascoverzekering (vb. aan eigen auto) - Alternatief voor AR: vergoeding ongeacht aansprakelijkheid o Soms beide mogelijk - Rechtstreekse verzekering voor rekening van een derde = verzekering door VN afgesloten t.v.v. een derde. o VN ≠ VD o Variant van gewone rechtstreekse verzekering o Voorbeelden Arbeidsongevallenverzekering: WG betaalt premie t.v.v. WN Art. 29bis WAM-wet: schadevergoedingssysteem voor zwakke weggebruiker Automobilisten betalen voor voetgangers, fietsers en passagiers

Afdeling 3. Sociale zekerheid - Ontstaan: sinds WO II - Doel: beschermt tegen aantasting van essentiële financiële belangen - Vb. ziekte en ongeval, beroepsziekte en –ongeval, ouderdom, werkloosheid… - verplicht - Verschil met AR o Geen volledige schadevergoeding o Premie niet afhankelijk van risico o Mede gefinancierd uit andere inkomsten dan bijdrage van VD - Toekenning onafhankelijk van AR

Afdeling 4. Schadefondsen - Schadefondsen = o Doelvermogen ter vergoeding van bepaalde schadegevallen o Gevormd door verplichte bijdragen van potentiële schadeveroorzakers - Voorbeelden o Motorwaarborgfonds o International Oil Pollution Compensation Fund (IOPCF)

8 Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht

Door Brecht Warnez

Vb. mariene scheepsrampen met olietankers o Fonds voor beroepsziekten: voor WN Met o.a. Asbestfonds o Fonds voor slachtoffers van geweldmisdrijven, politie en vrijwillige helpers o Fonds voor vergoeding van ongevallen bij gezondheidszorg Voorlopig nog niet in werking10 - Verschil met AR o Beschermt enkel benadeelde, niet aansprakelijke

Afdeling 5. Coördinatie tussen aansprakelijkheid en andere schadevergoedingstechnieken. Cumul en regres. - Alternatieve systemen: rechtstreekse verzekering, sociale zekerheid en schadefondsen o Los van AR o Vaak in schadegeval samen met AR - Keuze benadeelde en/of gelijktijdig AR en alternatieve systemen: specifieke regelen o Meestal: keuze en cumulatie mogelijk Niet meer dan de schade o Uitzonderingen Volgorde bepaald (vb. arbeidsongevallen) AR beperkt of uitgesloten (vb. ziektewet) - Drager van schadelast indien betaling door 3e, V’aar, SZ-instelling of schadefonds o Meestal: regres van aansprakelijke (en zijn V’aar) Meestal: subrogatie in rechten van benadeelde o Uitz. forfaitaire (sommen) verzekering

Deel II.

Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht p. 15

Hoofdstuk I.

Inleiding p. 15

Afdeling 1. Bronnen en functie van het aansprakelijkheidsrecht A. Bronnen van het aansprakelijkheidsrecht - BW: 1382-1386bis o Aansprakelijkheid voor eigen daad 1382-83 BW o Samengestelde aansprakelijkheid: aansprakelijk wegens hoedanigheid Andermans daad 10

Geschreven in februari 2009


Door Brecht Warnez

1384, 2: ouders-kinderen 1384, 4: leraars-leerlingen 1384, 3: aansteller-aangestelde (vb. WG-WN) Zaken 1384, 1: gebrekkige zaken (bewaker) 1385: dieren 1386: gebouwen - Talrijke bijzondere wetten o WG zeer actief o Vaak ↓ kwaliteit - RS: belangrijk voor interpretatie o BW te eenvoudig - RL o Weinig recente algemene handboeken Van Gerven en Covemaeckers: HB verbintenissenrecht Cyclus Delva 2008 o Monografieën: HB over aparte onderdelen o Overzichten van RS (vb. TPR) - Invloed internationaal en Europees recht o Regelingen ingevoerd ter uitvoering verdragen Vb. nucleaire schade en milieuverstoring o EVRM Doorwerking in Belgisch recht: aansprakelijkheid van staat Procedure van billijke genoegdoening voor EHRM (art. 41) o Europees communautair recht Art. 288 EG-verdrag: aansprakelijkheid van gemeenschap voor haar instellingen en personeel Uitgangspunt voor HvJ HvJ: lidstaten aansprakelijk bij schending van het Europese recht - Francovicz Francovicz: staat aansprakelijk voor het niet-tijdig omzetten Europese richtlijn in nationaal recht wanneer: Beoogde resultaat toekenning van rechten aan particulieren bevat Deze rechten op basis van de richtlijnbepalingen kunnen worden aangeduid Causaal verband tussen schending van de verplichting en de schade o Afgeleid Europees recht Richtlijn productaansprakelijkheid Richtlijnen inzake AV motorrijtuigen o Tendens naar algemeen Europees Privaatrecht (ius commune) Vooral contractenrecht Ook aansprakelijkheidsrecht


Door Brecht Warnez

Principles of European Tort Law door European Group on Tort Law Draft on Non-Contractual Liability Arising out of Damage Caused to Another door Study Group on a European Civil Code Deel van Draft Common Frame of Reference - Omvorming naar Belgische federale staat o Burgerlijk recht niet toegewezen materie (volgens art. 35 GW) Federale staat bevoegd o Gewesten invloed via Impliciete bevoegdheden (art. 10 BWHI) Rechtspraak Arbitragehof Terugvorderen kosten politiemaatregelen 2004: gewesten volledige bevoegdheid m.b.t. hun toegewezen materies Afwijkende en aanvullende regelen op BW maken Sluit federale bevoegdheid niet uit cumulatieve toepassing Voorlopig beperkt o Toenemend belang gewestelijke aansprakelijkheidsregelen Milieu Overheidsaansprakelijkheid O.a. Gemeentedecreet over aansprakelijkheid burgemeester en (onder)voorzitter OCMW B. Functies van het aansprakelijkheidsrecht - Herstel van de schade o Economische belangen: geldelijke schadevergoeding (meestal) o Niet-economische belangen: Genoegdoening Erkenning van leed - Preventieve werking (gedragsbeïnvloeding) o Rechtstreeks: rechter kan aansprakelijke verbod op leggen Traagheid gerecht: meestal via kort geding Weinig lange aansprakelijkheidsprocedure o Indirect: toerekening van schadelast (internalisering) aan aansprakelijke Kosten schadeverwekking geïnternaliseerd in prijs producten en diensten Gevolg: ondernemers vermijden schadeverwekking Overschakelen als prijs nieuwe technologie < prijs schadeverwekking Werkt niet altijd: vb. verkeersongeluk Vermijd je want je wil niemand kwetsen, niet wegens aansprakelijkheid Vooral in common law landen Via o.a. punitive damages Vb. drie maal schade


Door Brecht Warnez

Niet in België

Afdeling 2. Bewijsregelen en het aansprakelijkheidsrecht - Bewijslast: wie moet wat bewijzen o Art. 870 Ger.W.: iedere partij moet bewijs leveren van wat zij aanvoert Cf. art. 1315 BW Eiser moet voorwaarden aansprakelijkheid (S, CV, GA) bewijzen Verweerder moet voorwaarden van bevrijding bewijzen o Onzekerheden voor degene die bewijslast draagt Moet vereiste bewijs leveren o Soms omkering door weerlegbaar vermoeden Vb. art. 1384: ouders en onderwijzers - Bewijsmiddelen: alle wettelijke o Getuigenbewijs o Deskundigen onderzoek o Feitelijke vermoedens Vb. plassen water heeft geregend - Bewijscriterium – bewijswaardering o Rechter waardeert bewijs soeverein Geen abstract bewijscriterium common law: more probable than nor (waarschijnlijkheid < 50%) o Gerechtelijke zekerheid Hoge graad van waarschijnlijkheid volstaat ≠ wetenschappelijke zekerheid

Hoofdstuk II.

Exclusieve of alternatieve toepassing van de regelen van de contractuele en extracontractuele aansprakelijkheid p. 22

Afdeling 1. Inleiding - Samenloop BCA (OD, art. 1382 BW) en CA (CT, art. 1146 e.v. BW)11 o Meeste landen: keuze Bel en Fra o Term ‘samenloop’ niet volledig correct Geen gelijktijdige toepassing, maar om keuzerecht - Belang onderscheid OD en CT

11

(B)CA = (buiten)contractuele aansprakelijkheid OD = onrechtmatige daad CT = contract


Door Brecht Warnez

o Verjaringstermijn (art. 2262bis BW) CT: 10 jaar + veel afwijkingen OD: 5 jaar na kennisname benadeelde (max. 20) o Omvang schadevergoeding CT: SA ter goeder trouw enkel voorzienbare schade bij sluiten CT Art. 1150 BW OD: altijd gehele schade o Grondslag aansprakelijkheid CT Minder foutloze aansprakelijkheid Criterium soms lager dan foutbegrip (art. 1927-28 BW) o Contracten bevatten dikwijls exoneratiebedingen CT: AR wijzigen of uitsluiten OD: ook suppletief recht, maar minder mogelijk Vb. niet op voorhand AR bij verkeersongeluk uitsluiten

Afdeling 2. De hypothese - Samenloopprobleem als dubbele kwalificatie o Als fout in de zin van art. 1382 BW Overtreden algemene norm (o.a. zorgvuldigheidsnorm) o Als wanprestatie bij een contract Overtreden contractuele norm - Bij dubbele kwalificatie van de fout, twee verdere hypotheses o Benadeelde is medecontractant: samenloopprobleem Voorrang CT o Benadeelde is derde: coëxistentie Geen CT mogelijk Quasi-immuniteit uitvoeringsagent (zie later) - Illustratie: taxi (T) belooft P om 7u10 in Zaventem af te zetten o T is te laat enkel CT Schade vloeit onrechtstreeks uit WP geen samenloop o T rijdt te snel en daardoor ongeluk P gewond en te laat BC en CT Verwonding onvoldoende voor CT o T verwondt voetganger, maar komt op tijd Geen WP: coëxistentie - Illustratie: huurder (H) huurt van verhuurder (VH) o H rijdt VH aan in verkeer Geen overtreding contract BC vorderen o VH herstelt elektriciteitsleiding niet met brand als gevolg Nalatigheid te herstellen = OD + WP wel samenloop


Door Brecht Warnez

o Bepalen of fout ook WP is: moeilijk Soms uitdrukkelijk in contract Interpreteren contract Aanvullen contract met goede trouw (art. 1135 BW) door billijkheid, gebruik of wet Vb. aannemer niet enkel tot contract gehouden, maar tot alles van de ‘regels van de kunst’ Vb. verwarmingsketel op houten vloer verplicht sokkel te zetten - Grafische voorstelling o Diagram

o Afkortingen LC = louter contractuele fouten LBC = louter buitencontractuele fouten CNBC = dubbel gekwalificeerde fouten samenloopprobleem

Afdeling 3. Tussen contractpartijen: exclusieve toepassing van de contractuele aansprakelijkheid A. Het stuwadoorsarrest (1973): het samenloopverbod - Voor 1973: keuze tussen CT of OD o Zie arrest Cass. 1930: BCA heeft algemene gelding, ondanks contract - Sinds 1973: stuwadoorsarrest (samenloopverbod)12 o Feiten Verscheping van machine van Antwerpen naar Calcutta Tussen reder en eigenaar machine Met exoneratiebeding Eigenaar (E) was verzekerd subrogatie van verzekeraar (V) Tijdens laden viel machine tussen schip en wal Fout van WN (kraanman) van stuwadoorsbedrijf (S) Reder (R) had S de opdracht gegeven o Mogelijke vorderingen door V T.o.v. R onmogelijk door exoneratiebeding 12

Arrest lezen


Door Brecht Warnez

Cf. machine valt op auto geen contract en toch aansprakelijk Indien R = kraanman buitencontractueel??? T.o.v. S, want geen contract tussen E en S Schema E (V)

R

art. 1382 S (uitvoeringsagent) Cass.: quasi-immuniteit van uitvoeringsagent S = uitvoeringsagent Kan enkel BC aangesproken worden, als hij t.o.v. zijn opdrachtgever BCA is o Voorwaarden wanneer BC aanspreken (Cass.) BC enkel als fout en door fout veroorzaakte schade vreemd zijn aan contract Fout is tekortkoming aan contract, en Schade te wijten aan die fout Op twee wijzen geformuleerd in arrest Niet letterlijk zoals hierboven Later uitgewerkt in verdere arresten o Technische verklaring: partijen verondersteld, door sluiten van contract dat contract te laten overheersen - Extra-contractuele vordering is wel mogelijk als o Fout is geen tekortkoming aan contract, maar aan algemene zorgvuldigheidsnorm, en o Fout aan andere dan slechte uitvoering van het contract te wijten schade Slechte uitvoering = niet-nakoming = WP - Schematisch: LC + CNBC samenloopverbod

B. Verfijners en verdwijners - In stuwadoorsarrest: “indien de schade niet louter contractueel is” o nieuwe redenering door verfijners (RL+RS)


Door Brecht Warnez

Kritiek: Slechts één keer in arrest Nooit meer herhaald Ook tweede formule in stuwadoorsarrest: “fout en schade vreemd contract” verdwijners: meerderheidsopvatting - Redenering verfijners o Niet LC wel BC + CNBC LC = verlies voordeel uit contract BC = ieder andere schade uit WP o Bij dubbele kwalificatie: OD + WP niet LC - Reden: regeling van 1930 was beter voor slachtoffer op zoek naar argumenten o Stuwadoorsarrest “BC enkel mogelijk indien fout geen schending van contract, maar algemene zorgvuldigheid” “BC indien de schade niet louter contractueel is” o Dus: bij CNBC kun je kiezen tussen BC en C terug naar 1930 Geen echte verfijning - Tot voor kort: meerderheidsvisie wint - Cass. 29 september 200613 o BC vorderen als Fout tekortkoming aan contractuele verbintenis en algemene zorgvuldigheidsplicht, en Fout = WP + OD Die fout aan andere dan aan slechte uitvoering te wijten schade heeft veroorzaakt Fout ≠ LC o Interpretatie Slecht uitgewerkt arrest, of Wijziging mening Cass. o Maand later: nieuw arrest met bevestiging meerderheidsvisie C. Uitzondering: indien de contractuele wanprestatie tevens een misdrijf uitmaakt blijft de vordering op grond van art. 1382 BW mogelijk - BC wel mogelijk als o WP is op zich een misdrijf Vb. niet betalen loon WN o WP is geen misdrijf, maar schade is gevolg van een misdrijf Vb. schade aan vervoerde goederen ten gevolge van verkeersovertreding - Reden: mogelijkheid op burgerlijke partijstelling voor SR te houden 13

Datum NK, wel herkennen Examen: citaat uit een arrest en zeggen over wat het gaat


Door Brecht Warnez

o Beginsel Burgerlijke vordering burgerlijke rechter Strafzaak strafrechter o Maar: tijdverspilling o Oplossing: burgerlijke partijstelling = slachtoffer kan burgerlijk vorderen bij SR Maar: als WP LC is systeem tegenwerken - Praktisch belang o Vb. bij “onvrijwillige slagen en verwondingen” (art. 418 Sw) Telkens BC mogelijk o Burgerlijke partijstelling mogelijk maken

Afdeling 4. In de verhouding tussen contractpartijen en derden: co-existentie A. Co-existentie - Benadeelde is 3e geen contract geen probleem o Vb. taxichauffeur rijdt door rood licht en kwetst voetganger o Vb. aannemer richt schade aan auto van 3e door ↓ veiligheidsmaatregelen Aannemer aansprakelijk door contract t.a.v. BH Aannemer aansprakelijk door OD t.a.v. 3e o Vb. taxi brengt passagier te laat op Zaventem 3e wacht op pakje 3e kan chauffeur niet aanspreken Pakje brengen is geen algemene zorgvuldigheidsregel o Vb. gebouw stort in - Beginsel van co-existentie: contractuele WP kan aanleiding geven tot o C-vordering door mede-contractant o BC-vordering door 3e - Voorwaarde: WP ook overtreding van algemene gedragsnorm - Bepaalde contracten brengen zorgvuldigheidsplicht t.a.v. 3en mee o Niet alle o O.m. brengen veiligheid van publiek in gevaar Vb. productaansprakelijkheid, aannemersaansprakelijkheid - Schema


Door Brecht Warnez

B. Het stuwadoorsarrest bis: de quasi-immuniteit van aangestelden en uitvoeringsagenten - Samenloopverbod omzeilen door te vorderen tegen medewerker van medecontractant o Geen contract tussen medewerker en benadeelde Tegen stuwadoor (helper) i.p.v. reder Vb. werknemers (art. 1384, lid 3 BW), onderaannemers o Verbod door Cassatie Stuwadoor is uitvoerder van contract, geen 3e Enkel BCA indien reder ook BCA - Reden o Respect voor contract Vb. exoneratiebeding UA profiteert er ook van o Opdrachtgever-medewerker economisch gelijk geïdentificeerd - Schema

- Bijzonder: organen o Cass. 1997: organen gelijk met uitvoeringsagent o Cass. 2005: organen wel BCA, ondanks contract benadeelde-rechtspersoon Contractuele fout door orgaan: dubbele aansprakelijkheid - Enkel t.o.v. medecontractant o Geen immuniteit t.o.v. 3e, want geen contract o Schema

- Uitzondering: strafrechtelijk misdrijf o UA wel BCA - Samengevat: UA aansprakelijk o Jegens medecontractant van opdrachtgever: nooit o Jegens opdrachtgever: CA o Jegens derde: BCA


Door Brecht Warnez

- Vb. Cass.: onderaannemer (OA) voert dakwerken i.o.v. hoofdaannemer (HA) voor bouwheer (BH) o Slecht uitgevoerd dak waait weg o Vorderingen BH t.a.v. HA neen, failliet BH t.a.v. OA neen, quasi-immuniteit

Hoofdstuk III. Schade: een aantasting van rechtmatige belangen p. 38

- Schade = nadeel waarvan eiser herstel vordert o Resultaat van aantasting van beschermd belang o Voorwaarde voor aansprakelijkheid

Afdeling 1. Het bewijs van schade - Bewijslast (bestaan en omvang) bij eiser o vermoeden o Voorwaarden: Vast staan Niet louter hypothetisch - Schade = verschil huidige toestand en hypothetische toestand zonder OD o Hypothese nooit absoluut zeker o Wel: gerechtelijke zekerheid = hoge graad van waarschijnlijkheid wetenschappelijke zekerheid - Schade is rechtsfeit bewijzen met alle rechtsmiddelen o Incl. getuigen en (feitelijke) vermoedens - Toekomstige schade: in aanmerking voor vergoeding, als o Ontwikkeling van actueel zekere toestand o Vb. inkomensverlies of invaliditeit - Verlies van een kans: in aanmerking voor vergoeding o Voorwaarde Kans is reëel, en Verlies staat vast o Vb. verlies van kans op normale studies, verlies kans op genezing Niet zeker genoeg Vb. verlies van een schooljaar bij zwakke student Vb. verlies kans om militeire carrière aan te vatten na ongeval met blijvende invaliditeit van 5%

Afdeling 2. Beschermde belangen A. Rechtsvergelijking - Bel. & Fra.: weinig of geen beperkingen


Door Brecht Warnez

o Alle belangen in aanmerking - Dui. (art. 823 BGB): beperkte lijst van beschermde rechten bij overtreden zorgvuldigheidsnorm o Normbestemmingsleer: enkel aantasting van door regel beschermde belangen Vb. verkeersongeval veroorzaakt stress bij nabijliggende varkensstal Schade: vlees onbruikbaar Niet vergoedbaar: verkeersregels enkel voor verkeersongeval te vermijden Bel Vb. tandarts zonder diploma Dui/Ned.: enkel klant vergoed want ter zijn bescherming Bel.: ook concurrenten vergoed, want ↓ klanten - Ned.: normbestemmingsleer - Common Law o Bijzondere torts beschermen bijzondere belangen o Tort of negligence wordt beperkt door vereiste van “duty of care” B. Soorten belangen in België - Menselijke persoon o Lichamelijke integriteit o Psychisch welzijn o Genegenheidsbanden - Immateriële waarden o Persoonlijkheidsrechten o Privacy o Eer en reputatie - Vermogensbelangen o Roerende en onroerende goederen o Louter economische belangen (inkomsten) C. Vereisten voor bescherming i.

Schending van een feitelijk belang volstaat

- Aantasting recht niet vereist o Dui/Ned - Vb. niet gehuwde partner: vergoeding bij overlijden van kostwinner - Vb. sterke feitelijke genegenheidsband: morele schadevergoeding bij overlijden - Vb. zus deed huishouden voor broer: vergoeding bij overlijden zus o geen onderhoudsplicht - Vb. schade aan kind: vergoeding, ongeacht band met kind ii. Het geschonden belang moet rechtmatig zijn - Niet in strijd met dwingend recht


Door Brecht Warnez

o Vb. schade voor apparaten van kansspelen o Vb. schade voor zwartwerk o Vb. overspelige relatie: overtreden plicht t.o.v. echtgenoot - Geen miskenning van andermans rechten o Vb. gestolen goederen iii. Het geschonden belang moet persoonlijk zijn - Niet mogelijk o Andermans belangen o Algemene of collectieve belangen - Wel mogelijk o Erfopvolging o Schadevergoeding door betalende 3e na subrogatie o Zijdelingse vordering voor materiële schade - Probleem: vordering door verenigingen en publiekrechtelijke personen o Aantasting van hun algemene groepsbelangen of van individuele leden Cass.: geen vergoeding Wel: zie arrest Eikendael o Vb. gezond milieu: aantasting niet toegeëigende milieugoederen Res nullius en res communes aan niemand Moeilijk schade te begroten - Arrest Eikendael (Cass. 1982)14 o Eigenbelang RP = wat zijn bestaan of materiële of morele goederen raakt Inzonderheid zijn vermogen, eer en goede naam o Feiten: bouwpromotor wil op kasteeldomein seniorenvilla’s bouwen Kasteel en groen afbreken actiegroep “Eikendael” geen persoonlijk belang Zijn geen buren (wel persoonlijk belang) o Uitwegen Niet steeds gevolgd door lagere Rb. (vooral bij milieuverenigingen) Procesmandaat voor ieder individueel lid Bijzondere wettelijke bevoegdheid Enkel voor ontvankelijkheid, niet voor schadevordering - Vorderingsbevoegdheid voor schade aan natuurlijke eigendom o Bepaalde milieuverenigingen (Fra.), of o Aan staat (VS, It., Noor.) VS/It.: ongeacht herstel - Bescherming marine milieu: Wet van 20 januari 1999 14

Prof. Bocken vindt dit een goed arrest


Door Brecht Warnez

o Onderscheid Schade Milieuverstoring: bij bestanddelen die niemand toebehoren ook vergoeding Vordering enkel door staat o Herstel: enkel kosten van uitvoeren effectieve maatregelen Vb. niet verlies van zeedieren zelf o Weinig toepassing: geen grote rampen - Bescherming collectieve belangen (vb’n) o Art. 10 Wet van 31 maart 1898: vorderingrecht voor beroepsvereniging bij schending van hun statutaire belangen Ook t.v.v. hun individuele leden o Art. 98 WHPC: vorderingsrecht voor consumentenverenigingen tot staken bij inbreuken van wet o Wet 12 januari 1993: vorderingsrecht voor milieuverenigingen, PDK, administratieve overheden tot staken bij kennelijke inbreuken of dreigingen op milieuwetgeving Stakingsrecht: verandert niets aan vereiste belang voor schadevergoeding Stakingsrecht: als in kortgeding

Afdeling 3. Soorten schade - Verschillende manieren om te ordenen A. Patrimoniale en extrapatrimoniale schade (hoofdindeling) - Patrimoniale schade o = economische, materiële schade o = aantasting van vermogensbelangen en is op geld waardeerbaar o Damnum emergens + lucram cessam Geleden verlies + gederfde winst o Vb. dokterskosten o Moet onrechtmatig zijn Vb. nieuwe broodjes zaak anderen verliezen klanten - Extrapatrimoniale schade o = niet-economische, morele schade o = aantasting van andere dan vermogensbelangen en is niet op geld waardeerbaar Meestal aantasting van subjectief welzijn bij lichamelijk letsel of verlies van naaste Symbolische genoegdoening o Vb. je kan niet meer sporten o Ook voor rechtspersonen Vb. eer en goede naam


Door Brecht Warnez

B. Een feitelijk overzicht - Aantasting lichamelijke integriteit o Overlijden Begrafenis- en rouwkosten Inkomensverlies voor nabestaanden Affectieschade (niet-patrimoniaal) o Letselschade Invaliditeit: onafhankelijk van lucratieve activiteiten van benadeelde Tijdelijk – blijvend Schaal: door expert a.d.h.v. “Officiële Belgische Schaal voor de bepaling der Invaliditeiten” Arbeidsongeschiktheid Tijdelijk Blijvend: na consolidatie Niet meer vatbaar voor wijzigingen o Patrimoniale schade Kosten medische verzorging Inkomensderving Verhoogde inspanningen Waardevermindering op arbeidsmarkt Behoefte aan hulp van derden o Extra-patrimoniale zaken Benadeelde zelf Pijn Derving van genoegens ↓ van ontspanningsmogelijkheden of gevoel van vermindering eigenwaarde Esthetische schade Gevoelens van ↓ eigenwaarde of van ↓ aantrekkingskracht Seksuele schade Onmogelijkheid tot seksuele betrekkingen Infertiliteit, moeilijkheden bij zwangerschap, ↓ huwelijkskansen apart vermeld Juveniele schade Verlies van zin in het leven op jonge leeftijd of psychologische schade Morele schade door weerkaatsing gelden door familieleden - Aantasting van zaken: beschadigen of tenietgaan van (on)roerend goed, via niet-bindende tabel o Kosten voor herstellingen o Kosten voor vervangen o Gebruiksderving o Inkomensverlies


Door Brecht Warnez

o Hinder in gebruik van onroerend goed o Uitzonderlijk morele schade (vb. dier) - Aantasting van loutere vermogensbelangen o Zuiver economische schade = vermogenschade die niet het gevolg is van lichamelijke schade of zaakschade Vb. wegblijven van cliënteel bij openbare werken Vb. advocaat vergeet o Advocatenhonoraria Historie Nee, elk eigen kosten Cass.: expertenhonoraria 2006: cass.: kosten moeten noodzakelijk zijn Gevoelig: rechters moeien zich met vergoeding advocaten 2008: art. 1022 Ger.W.: enkel rechtsplegingsvergoeding Bevat kosten en erelonen van advocaat van de in het gelijk gestelde partij Met maximum- en minimumbedragen Bij meerdere partijen: maximum het dubbel van hoogste rechtsplegingsvergoeding - Aantasting van privacy, reputatie, eer o Patrimoniale schade o Extrapatrimoniale schade - “punitive damages”: niet in België, o.a. in common law o Schadevergoeding > werkelijke schade o Doel: gedrag bestraffen en ontraden o Vb. in Bel.: schade door jacht aan konijnen, vruchten en gewassen dubbele betalen Arbitragehof: ongrondwettig o praktijk: rechtbanken wel ↑ extrapatrimoniale schadevergoeding

Hoofdstuk IV. Causaal verband p. 46

Afdeling 1. Inleiding A. Duitse en Nederlandse bepalingen - BGB 823: a duty to compensate o (1) A person who deliberately or negligently unlawfully injures the life, body, health, freedom, property other right of another is obliged to compensate the other for the harm arising from this o (2) The same duty applies to a person who violates a statutory provision which has as its purpose the protection of another - NBW 162


Door Brecht Warnez

o (1) Hij die jegens een ander een onrechtmatige daad pleegt, welke hem kan worden toegerekend, is verplicht de schade die de ander dientengevolge lijdt, te vergoeden. o (2) Als onrechtmatige daad worden aangemerkt een inbreuk op een recht en een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht of met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt, een en ander behoudens de aanwezigheid van een rechtvaardigingsgrond. o (3) Geen verplichting tot schadevergoeding bestaat, wanneer de geschonden norm niet strekt tot bescherming tegen de schade zoals de benadeelde die heeft geleden. - NBW 106 o Voor nadeel dat niet in vermogensschade bestaat, heeft de benadeelde recht op een naar billijkheid vast te stellen schadevergoeding: a. indien de aansprakelijke persoon het oogmerk had zodanig nadeel toe te brengen; b. indien de benadeelde lichamelijk letsel heeft opgelopen, in zijn eer of goede naam is geschaad of op andere wijze in zijn persoon is aangetast; B. Inleiding - Feitelijke vs. juridische causaliteit o Feitelijke: conditio sine qua non-test en toepassing door rechter Is het gebeuren logisch-relevant (noodzakelijk) voor schade? o Juridische: equivalentieleer in het algemeen en eventuele verdere voorwaarden of beperkingen Is het wenselijke dat die persoon schade moet vergoeden? - Vb. Eigenaar (E) gaat krant kopen, sluit zijn wagen niet en laat de sleutels op de wagen zitte, een dief (D) steelt de wagen. D gaat verderop zich zat drinken onder de ogen van de cafébaas (C). C rijdt een voetganger (V) aan. o Csqn15? D, C (blijven inschenken) en E (sleutels laten zitten) Als E zonder die sleutels ook had kunnen vertrekken is er geen fout van E (beroepsdief) o Equivalentieleer? E wel aansprakelijk (moeilijk voor rechters) Vb. dief rijdt 50m verder iemand omver sneller aansprakelijk - Vb. iemand foutief aanrijden die door bloedtransfusie HIV-infectie krijgt o Bestuurder ook aansprakelijk voor schade van HIV o Ziekenhuis enkel indien het een fout maakte Vb. niet altijd bij tetanosinfectie - Vb. de passagier (P) zegt tegen de bestuurder (B): “kijk daar Marriette (M) wast de ruiten”. M is een ex-lief van B en is wat verstrooid en bovendien geeft P daarbij een duw aan B, waardoor B een ongeluk veroorzaakt o Csqn? M geen fout - Meeste landen: tweede test nodig 15

Csqn = conditio sine qua non


Door Brecht Warnez

o Bel.: csqn volstaat Beschermt slachtoffer, ook tegen atypische gevolgen van fout Praktijk: moeilijk vol te houden (onaanvaardbare resultaten) o Fra. ≈ Bel.: nadruk op rechtstreekse en noodzakelijk karakter o Dui., Gr., Oost., Zwi.: leer van de adequate oorzaak Schade die normalerwijze uit bepaalde handeling Niet door toevallige samenloop van omstandigheden o Eng.: foreseeability Schadeverwekker moet schade redelijkerwijze kunnen voorzien hebben o Ned.: csqn aanvullen met beoordeling van de redelijkheid van de toerekening van een bepaalde schade aan een bepaalde verweerder Op basis van beleidscriteria Vatbaar voor cassatie

Afdeling 2. De feitelijke causaliteit A. De conditio sine qua non test. Noodzakelijke voorwaarden en irrelevante begeleidende omstandigheden - Gebaseerd op onderscheid tussen o Noodzakelijke voorwaarden o Andere omstandigheden - Redenering: schade ontstaan zonder fout? o Nee fout is noodzakelijke voorwaarde o Ja, andere factoren volstaan voor schade Fout is niet noodzakelijk Fout is niet relevant voor toerekening schade - Beginsel: fout is noodzakelijke voorwaarde o Als geen ‘fout = geen schade’ ≠ oorzaak geneeskunde: vb. niet iedereen die kanker heeft, heeft gerookt ≠ oorzaak ingenieur: vb. schakelaar drukken licht brand Oorzaak moet noodzakelijk + voldoende zijn o Foute redenering: S is normaal gevolg van F !!! niet op basis van gezond verstand redeneren - Vb. Marriette-Bestuurder-Passagier-Dief o Vraag: als je fout wegneemt dan geen schade? Nt Fbestuurder = nt S Is Fbestuurder noodzakelijk? = Is M+D+B+F voldoende? o Opm.: M wegnemen = nt S, maar M heeft geen fout begaan


Door Brecht Warnez

B. Het rechtmatig alternatief - Toepassing csqn: rechter denkt fout weg o hypothetisch rechtmatig alternatief denken zonder fout Handeling: foutieve gedraging weggelaten Nalaten: hypothese waarin verweerder wel zorgvuldig handelt o Niet: andere omstandigheden creëren16 - Vb. lichte vrachtwagen dicht bij kruispunt geparkeerd (fout). Ongeluk doordat je niets ziet én te rap rijdt. o Niet zeggen: er had (rechtmatig) een tentje kunnen staan van Belgacom C. Onzekerheid bij het vaststellen van het rechtmatig alternatief. Het vergoeden van het verlies van een kans - Soms onzekerheid bij bepalen van rechtmatig alternatief o Vb. patiënt sterft na laattijdige medische behandeling Zou patiënt gestorven zijn indien behandeling vroeger? Mogelijke oplossingen Onzekerheid je verliest Dui.: omkeren bewijslast Arts moet bewijzen dat hij niet zou sterven Ned.: proportionele aansprakelijkheid % van schade betalen Eng.: aanzienlijk risico vergroten = aansprakelijk Bel.: vergoeden van verlies van kans (eindschade x verlies kans) Vb. 60% kans om te genezen = verliezen Praktijk: vaak ex aequo bono begroting, zonder grootte kans te preciseren ≈ Ned o Vb. asbestarbeider rookt veel longkanker o Vb. renpaard wordt voor de koers aangereden Kans dat het zou winnen? o Vb. miss-finale en 1 miss krijgt geen brief Zou ze gewonnen zijn? - Bel. = compromisoplossing o Initiële schadelast wordt de facto verdeeld o Slachtoffer krijgt minder dan werkelijke schade o Verweerder moet vergoeden, ook al staat niet vast dat hij schade werkelijk veroorzaakte - Sommigen: recente Cass wijkt af van theorie van verlies van kans o Vitrioolzaak (2005): iemand wordt bedreigd maar bedreiger wordt niet opgepakt Dame krijgt vitriool in gezicht 16

Studenten én rechters maken vaak fouten tegen


Door Brecht Warnez

Cass. na 25 jaar: causaal verband o Andere arresten: wijzen in andere zin - Cass. 2004: beschikkingsbeginsel verbiedt vergoeding van verlies van kans, als initiële schade zelf gevorderd werd D. Bewijsmoeilijkheden i.

Algemeen

- Problemen o Identificatie aansprakelijke o Invloed van aansprakelijke op belangen van benadeelde - Art. 1384 BW: omgekeerde bewijslast voor ouders en onderwijzers o Vermoeden van causaal verband o Ook aantal in bijzondere wetgeving Wetboek van vennootschappen Art. 98: derde-schadelijders door niet neerleggen van jaarrekening bij Nationale Bank van België moeten CV niet bewijzen Art. 431 en 633: verlies nettoactief minder dan helft van vaste gedeelte van maatschappelijk kapitaal, AV moet beslissen over ontbinding of andere maatregelen Niet correct samengeroepen? derde-schadelijder moet CV niet bewijzen Art. 11 Waals decreet betreffende schade door grondwaterwinningen - Praktijk: vaak indirect bewijs aanvaard ii. De identificatie van de aansprakelijke - Dader behoort tot een groep o Vb. wandelaar geraakt, na gelijktijdig schot van groep jagers Enkel aansprakelijk als groep al gezamenlijk deelnam aan onrechtmatige daad Vb. pensjagers Indien vaststaat dat fout niet zou ontstaan zijn zonder gemeenschappelijke fout hoofdelijk aansprakelijk !!! geen uitweg voor twee of meer personen die toevallig samenlopen Bel.: geen oplossing bij afwezigheid van onrechtmatige verstandhouding van leden van groep Idem: 4 inbrekers breken in en 1 ervan slaat ruit in o Ned: alternatieve aansprakelijkheid Schade kan door meer dan 1 gebeurtenis? elke persoon moet schade vergoeden Tenzij, die kan bewijzen schade niet door hem = omkering bewijslast o Vb. DES voor zwangere vrouwen, die dochters krijgen in pubertijd baarmoederkanker Maar: gewone apotheker kan eigenlijk ook DES maken meerdere producenten


Door Brecht Warnez

Onmogelijk te bewijzen dat die kanker van producent DES komt Bel.: deel schadevergoeding samen aansprakelijk Ned.: volledige schadevergoeding hoofdelijk aansprakelijk o Vb. Eng.: asbestarbeider bij 2 WG ziek Beiden hoofdelijk aansprakelijk Bel.: geen oplossing in gemeenrecht Wel: Fonds Beroepsziekte o Wel soms oplossing bij WAM-wet (1) Gemeenschappelijk Waarborgfonds bij niet-geïdentificeerde voertuigen (2) meerdere voertuigen en niet duidelijk door wie elk aansprakelijk Tenzij vaststaat dat je geen fout hebt begaan Reden: frontale aanrijding met 3 voertuigen 2 uit dezelfde richting: fout, maar niet zeker door wie Andere uit andere richting: geen fout Kon niemand aanspreken want voertuig geïdentificeerd Arbitragehof: onaanvaardbare discriminatie wet aanpassen - Oplossingen o Schadefonds o Rechtstreekse verzekering Vb. WAM-wet: Gemeenschappelijk Waarborgfonds voor schade indien niet bekend welk voertuig schade heeft veroorzaakt

Afdeling 3. De juridische causaliteit A. De equivalentieleer i.

Het beginsel: alle noodzakelijke voorwaarden volstaan voor aansprakelijkheid

- Bel.: csqn-test is voldoende o Geen onderscheid naar relatief belang per fout Fouten zijn gelijkwaardig - Equivalentieleer vs. leer van adequate oorzaak Equivalentieleer Leer van adequate oorzaak - Vanuit werkelijk historisch verhaal - Ook atypische fouten - Geïndividualiseerde theorie: ook toevallige fout vb. HIV-infectie

- Vanuit waarschijnlijke gevolgen - Enkel typische fouten - Noodlot voor slachtoffer, want niet voorzienbaar

ii. Toezicht van het Hof van Cassatie op de beslissingen van de feitenrechter - Feitenrechter: feiten en CV vaststellen - Cassatie: of beslissing wettig gegrond is op vaststellingen


Door Brecht Warnez

o Niet afwijken van equivalentieleer zoals Onderscheid tussen aanleiding en oorzaak Vb. kiezeltjes van vrachtwagen gevallen + auto rijdt ↑ te snel Oorzaak: kiezeltjes rechter: nee, dit is aanleiding Cass. verbreekt Rechtstreeks verband is niet vereist Er mogen tussenschakels zijn Schade moet niet noodzakelijk gevolg zijn Schade moet niet normaal gevolg zijn Schade moet niet voorzienbaar gevolg zijn o Toezicht op motivering van beslissingen en diens gevolgtrekking uit vaststellingen Vb. fout van A, sluit niet automatisch fout van B uit Vb. 2 fouten, kan je niet enkel aan 1 koppelen Tenzij 2e fout niet noodzakelijke voorwaarde o Soms toch goedkeuring, ondanks strijd met equivalentieleer Overeenstemmend met equivalentieleer uitleggen Vb. hartaanval in huis, nadat zijn geparkeerde auto werd aangereden Fout is niet noodzakelijk, maar volgens Cass.: schade zou zo niet zijn in concreto Vooral wanneer verweerder door andere geschapen gevaarlijke toestand niet ontweek, wordt ontkenning van causaliteit van eerste fout niet gesanctioneerd Vrachtwagen rijdt tegen middenberm autostrade, man steekt autostrade onvoorzichtig over Cass.: vrachtwagenchauffeur niet aansprakelijk Vb. bomen in tuin en vruchten vallen over voetpad, het is glad en snel lopende voetganger valt Cass.: voetganger had moeten zien dat het glad was o Cass. ’02 en ’03: CV niet volledig naar feitenrechter verschoven, maar wel alle onzekerheden B. Uitzonderingen op de equivalentieleer i.

Wie een opzettelijke fout beging kan zich niet beroepen op een niet opzettelijke fout van de benadeelde of een derde om zijn aansprakelijkheid te beperken

- Cass. 2002: verweerder strafrechtelijk veroordeeld voor verduistering van geld van beleggingsfonds o Burgerlijke rechter: ook fouten van bank oorzaak van schade Medewerking van aangestelde nodig o Oplichter wilde gedeelde aansprakelijkheid Dus kan een deel van buit houden o Cass.: afgewezen op grond van fraus omnia corrumpit


Door Brecht Warnez

Opzettelijke fout enkel tegen benadeelde inroepen die ook opzettelijke fout Opzet ≠ handeling die mogelijks schade voortbrengt o Vraag: opzettelijke fout ook bevrijdend t.o.v. medeaansprakelijke van niet-opzettelijke fout beging? Nee Vb. klant schade door opzettelijke fout van oplichter en niet-opzettelijke fout van bank ii. Een vroegere uitzondering: het verbreken van het causaal verband door het naleven van een contractuele of wettelijke verplichting - Vraag: kosten n.a.v. contractuele of wettelijke verplichting in CV met andermans fout? - Voorbeelden o Gemeente ruimt weg waar vrachtwagen deel van lading verloor o Milieudiensten bestrijden olievervuiling o WG betaalt loon en sociale bijdragen door voor tijdelijk arbeidsongeschikt personeelslid na verkeersongeval o geen problemen met equivalentieleer - Walter Kay-arrest (Cass. 1978) o A’pen haalt Adro (schip) uit Schelde na zinken door stuurfout van WK Wettelijke verplichting voor A’pen Wet: maar aansprakelijk voor waarde van schip Maar boot = wrak ↓ waard o WK wil niet betalen want wettelijke verplichting voor A’pen Cass. geeft hem gelijk o Kritiek in RL: Onverzoenbaar met equivalentieleer Mechanische toepassing die blind is voor concrete situatie Onbillijke resultaten Vb. kind aangereden nt aansprakelijk want ouderlijke plicht om er voor te zorgen? - Cass. 1988: bevestigen Walter Kay, maar ook uitzondering o Vrachtwagen verloor deel van lading en gemeente maakte schoon o Cass.: gemeente mag terugvorderen CV wordt niet verbroken door wettelijke of contractuele verplichting als “die secundair is t.o.v. dader van misdrijf om ontstane toestand te doen ophouden of van een oneigenlijk misdrijf rustende verplichting om een door zijn toedoen ontstane toestand tedoen ophouden” o Praktijk: WK verliest veel van zijn toepassing, meestal een secundaire fout Vb. zinkend schip of verlies van lading = secundaire fout - Cass. 2001: einde Walter Kay o Bestaan van wettelijke verplichting om uitgaven te doen is vreemd aan CV Vroegere stelling is gebaseerd op foute rechtsopvatting o Ook vrijwillige uitgave is vreemd aan CV


Door Brecht Warnez

Mits redelijke uitgave o Uitz. schade is niet vergoedbaar indien, door wet, reglement of overeenkomst, die definitief ten laste moet blijven van degene die uitgave deed Vb. sommenverzekeraars (o.a. levensverzekeraars) Ook ereloon deskundige om schade te beramen of advocatenhonoraria is terugvorderbaar o Vb. grootouders nemen kleinzoon in huis na dodelijk verkeersongeval van dochter Meerspanningen terugvorderbaar van schadeverwekker o Vb. staat kan vrijwillige kosten aan militair terugvorderen iii. Pro memorie: interpretatie van strijdige beslissingen conform equivalentieleer C. Pluraliteit van oorzaken i.

Algemeen

- Vaak meerdere noodzakelijke fouten - Tussenkomende factor van 3e/benadeelde verbreekt CV niet o Vb. winkelier verkoopt vuurwerk aan minderjarige en vriendje verliest oog Winkelier blijft aansprakelijk t.o.v. vriendje, ondanks fout minderjarige o Beïnvloed aansprakelijkheid indien (≠ verbreekt CV) TF17 voldoende om schade te veroorzaken eerdere fout niet meer noodzakelijk TF gebeurtenis maakt overmacht uit die onrechtmatigheid wegneemt Geen onrechtmatige handeling want overmacht o Mogelijks invloed op uiteindelijke verdeling schadelast Fout van benadeelde: gedeelde aansprakelijkheid Meerdere daders: in solidum aansprakelijk en regresmogelijkheid ii. Gedeelde aansprakelijkheid bij fout van benadeelde - Niet theoretisch rechtvaardigbaar, maar billijk - Criterium voor verdeling bij gedeelde aansprakelijkheid (door feitenrechter) o Ernst van de fout, of o Mate van bijdrage in schade iii. Regres bij samenloop van fouten van verschillende aansprakelijke - Allen in solidum aansprakelijk voor de gehele schade aansprakelijke mededaders o Goed voor slachtoffer - Regres van aansprakelijke die betaalde jegens medeaansprakelijke o Meestal subrogatie

17

TF = tussenkomende factor


Door Brecht Warnez

- Voorbeeld Subrogatie 70

20

A

B

C

10%

20%

70%

door rechter

100

Benadeelde

Hoofdstuk V.

De grondslag van aansprakelijkheid p. 65

Afdeling 1. Overzicht - Enkelvoudige aansprakelijkheid o Aansprakelijkheid voor eigen daad 1382 BW: opzet 1383 BW: nalaten Zie ook 1386bis: aansprakelijkheid van geestesgestoorden - Samengestelde of kwalitatieve aansprakelijkheid o Aansprakelijkheid voor personen (andermans daad) 1384, 2 BW: ouders-kinderen 1384, 4 BW: leraars-leerlingen 1384, 3 BW: aansteller-aangestelden o Aansprakelijkheid voor zaken 1384, 1 BW: gebrekkige zaken 1385 BW: dieren 1386 BW: gebouwen - Andere indeling (zoals in syllabus) o Schuldaansprakelijkheid (1382-1383 BW) Toerekenbaarheid (schuldbekwaamheid) Onrechtmatigheid (fout) Verwijtbaarheid (beperkt subjectief element) o Foutloze of objectieve aansprakelijkheid Voor schade die men niet dooreigen fout heeft veroorzaakt o Evolutie sinds 19e E: van fout- naar risicoaansrpakelijkheid


Door Brecht Warnez

Afdeling 2. Schuldaansprakelijkheid - 1382-1383 BW: benadeelde moet aantonen dat verweerder een fout heeft begaan en tevens toerekenbaar of schuldbekwaam is, verweerder is niet aansprakelijk bij grond van rechtvaardiging A. Schuldbekwaamheid - Aansprakelijkheid o Objectief element: foutbegrip Vergelijken met gemiddeld redelijk persoon o Subjectief element: verwijtbaarheid Toerekenbaarheid of schuldbekwaamheid = voldoende ontwikkeld geestesvermogen ≠ beseffen van draagwijdte in concreto Soms scherper gesteld (zie voorzienbaarheid) i.

Onmondige kinderen

- Beginsel: minderjarigen zijn persoonlijk aansprakelijk o Wel dikwijls rekening mee door rechter o Vertegenwoordiging door ouders - Onmondige kinderen niet want niet schuldbekwaam o Leeftijd: geen vaste regel In concreto beoordelen (± 7 jaar) Ned.: 14 jaar Dui.: 7 jaar en 10 jaar voor verkeersongevallen met motorrijtuigen - Problemen o Insolvabiliteit: art. 1384, 2 BW (ouders) o Procesonbekwaam: vertegenwoordiging door ouders ii. Krankzinnigen - Krankzinnige is niet schuldbekwaam o Niet persoonlijk aansprakelijk o.g.v. 1382-83 BW o Wel art. 1386bis BW: rekening houden met vermogenstoestand iii. Rechtspersonen18 a) Aansprakelijkheid van de rechtspersoon voor zijn organen - Traditionele beginselen: rechtspersoon niet aansprakelijk, want o OD buiten doel van RP en dus niet bindend o RP heeft geen bewustzijn 18

Altijd een vraag over op het examen


Door Brecht Warnez

o onaanvaardbaar - Oplossing: orgaantheorie o = persoonlijke aansprakelijkheid van RP voor fouten van zijn organen binnen hun opdracht en overeenkomstig de door wet (en statuten) voorgeschreven besluitvormingsprocedure o Organen Bij NV: Raad van Bestuur en Algemene Vergadering Bij BVBVA: zaakvoerders o Sinds Cass. 1923: RP persoonlijk aansprakelijk via 1382 o RP ook aansprakelijk Indien 3en te goeder trouw mochten aannemen dat de handeling binnen de grenzen van zijn bevoegdheid werd verricht (schijnleer) Criterium: voorzichtig en redelijk mens Voor materiële handelingen zowel als voor rechtshandelingen Persoonlijke AS orgaan niet vereist voor AS RP Orgaan hoeft niet individueel geïdentificeerd zijn - Ook aansprakelijk voor zijn aangestelden (1384, 3 BW) o Losser verband fout en opdracht: ‘tijdens en naar aanleiding’ b) De persoonlijke aansprakelijkheid van organen - AS RP sluit AS orgaan niet uit: in solidium AS jegens 3en o vertegenwoordiging: vertegenwoordiger niet gebonden - Orgaan kan AS jegens RP o O.a. regres via subrogatie (art. 1251 BW) o Eventueel via contract, anders extra-contractueel B. Het foutbegrip i.

Algemeen

- Fout: 2 criteria o Overtreden gedragsregel o Overtreden algemeen geldende gedragsnorm o Dui, Eng, Ned: norm moet als doel hebben slachtoffer beschermen - Schade veroorzaken is op zich niet onrechtmatig o Burenhinder o Mededinging (vb. nieuwe bakker is beter en oude verdient dus ↓) - Onrechtmatigheid enkel bij fout ii. De zorgvuldigheidsnorm - Zorgvuldigheidsnorm =


Door Brecht Warnez

o Bij eigen handelen rekening houden met andermans belangen, o Zoals een normaal zorgvuldige en omzichtige persoon o Geplaatst in dezelfde omstandigheden - Criteria o Goede huisvader in abstracto persoonlijke kenmerken van verweerder in concreto o Rekening houden met o.a. professionele situatie en leeftijd Vb. chirurg vergelijken met gemiddelde chirurg o Geen rekening houden met dingen die toen onbekend waren Cass.: men moet weten dat men die schade kon veroorzaken enkel voorzienbare schade o Plaats en tijdsgebonden Vb. 1900: 30 rijden in bebouwde kom is snel Maatschappelijke waardeoordelen over betrokken belangen Belang: persoonlijke visie rechter o Andere toepassingscriteria Regelen van goed vakmanschap en stand van techniek Verplichting tot veiligheidsmaatregelen ter voorkoming van gekend abnormaal gevaar Gevaar verhelpen indien redelijk mogelijk Potentiële slachtoffers waarschuwen Verplichting bijzondere risico’s van gevaarlijke activiteiten nagaan o geen algemene criteria: casuïstiek - Universeel begrip o Ned.: “daad in strijd met wat volgens ongeschreven recht betaamt” o Common Law: “Negligence is the omission to do something which a reasonable man, guided upon those considerations which ordinarily regulate the conduct of human affairs, would do, or something which a prudent or reasonable man would not do” iii. De schending van een specifieke gedragsnorm - Belang: ↑ reglementering - Aard van rechtsnorm speelt geen rol o Internationaal recht met DW o Nationaal o Gewestelijk etc. o Ongeschreven of geschreven - Rechtstak speelt geen rol - Rechtsnorm: verschillende draagwijdte (interpretatie) o Autonoom criterium: welbepaald gedrag is voorgeschreven Cfr. contractuele resultaatsverbintenis o Geen autonoom criterium: verwijzing naar zorgvuldigheidsnorm nodig Cfr. contractuele middelenverbintenis


Door Brecht Warnez

iv. Het subjectieve element: verwijtbaarheid - Bijkomend subjectieve vereiste voor overtreding van zorgvuldigheidsnorm: o Mogelijkheid van schade moet redelijkerwijs voorzienbaar geweest zijn Vb. 300 km/u op testpiste niet voorzienbaar Vb. 300 km/u in Veldstraat voorzienbaar o Niet vereist is voorzienbaarheid van werkelijk geleden schade Gelijkt op voorzienbaarheid van Eng. bij causaliteit, maar hier is voorzienbaarheid van specifieke schade vereist - Voorzienbaarheid niet vereist bij overtreding van gedragsregels o Bewust handelen zonder grond van rechtvaardiging volstaat v.

Onrechtmatige daad en strafrechtelijk misdrijf

- SM19 = door de wet met straf gesanctioneerde handeling o Automatisch een fout o Alle SM zijn OD (niet omgekeerd) o Opm. vroeger werd opzettelijke OD ook misdrijf genoemd - SM zelden een gebrek aan voorzorg o Vb. art. 418 SW: door gebrek aan voorzorg doding of lichamelijk letsel - Processuele gevolgen o Burgerlijke partijstelling voor strafrechter Vordering tot schadevergoeding kan bij strafrechter aanhangig Geen apart proces nodig Indien vervolging ingesteld door OM: BP20 tijdens vooronderzoek of vonnisgerecht Indien geen vervolging ingesteld door OM: benadeelde kan zelf initiatief nemen voor strafvervolging en tevens vergoeding vorderen van schade Rechtstreekse dagvaarding voor SR bij overtreding of wanbedrijf Klacht met BP bij onderzoeksrechter Voordelen ↓ bewijslijst eiser OM tracht te bewijzen Goedkoper Dikwijls sneller Ook tegen Burgerlijke aansprakelijke personen Vb. ouders en aanstellers aansprakelijkheidsverzekeraars o Ofwel toch voor burgerlijke rechter Uitspraak van strafrechter 19 20

SM = Strafrechterlijk misdrijf BP = burgerlijke partijstelling


Door Brecht Warnez

Tot voor kort: uitspraak heeft gezag van gewijsde erga omnes Bindend voor burgerlijke rechter Zowel feitenvaststelling en rechtsvragen Bedoeling: geen tegenspraak straf- en burgerlijke rechter Recent: betekenis gezag van gewijsde afgezwakt Meer belang aan billijke rechtsbedeling en rechten van verdediging Beperking gezag van gewijsde tot noodzakelijke - niet over bijkomende uitspraken - niet tegenwerpbaar aan partij die niet belangen kon verdedigen - niet tegenwerpbaar aan niet-betrokkenen Niet-betrokkenen kunnen uitspraak weerleggen Burgerlijke zaak wordt opgeschort tot einde strafzaak (4 VTSv) “Le criminel tient le civil en état” Ratio legis Vermijden tegenspraak burgerlijke- en strafrechter Eerbiedigen gezag van gewijsde strafrechter (maar dus afgezwakt) Praktijk: ernstige vertragingen Vb. airshow ’97-‘06 GWH: dit afwegen tegen het recht van behandeling binnen redelijke termijn Verjaring Voor 1998: korte verjaringstermijn 5 jaar na misdrijf OD die geen SM: 30 jaar ongrondwettelijk Na 1998: zelfde regels zoals in BW Buitencontractuele vordering - 5 jaar na kennisname van schade en identiteit verweerder - Nooit later dan 20 jaar na schadeverwekkende gebeurtenis Contractuele vordering - 10 jaar na contractuele wanprestatie Maar: burgerlijke vordering uit SM kan niet verjaren voor verjaring strafvordering C. Bevrijdingsgronden i.

Overmacht

- Overmacht = onoverkomelijke gebeurtenis die verweerder dwingt op een bepaalde wijze te handelen o Vb. natuurfenomeen, gedraging van benadeelde of derde - Bevrijdend indien ze niet kan worden toegerekend o Onvoorzienbaar en onvermijdbaar


Door Brecht Warnez

o Geen fout van verweerder Moet rechtmatig zijn ii. Noodtoestand - Noodtoestand = vorm van overmacht die het gevolg is van een conflict van plichten waarbij voorrang moet worden gegeven aan het hoogste belang o Vb. aanrijding om overlopend kind te vermijden Verplicht bruusk te remmen Bruusk remmen = fout iii. Wettelijke bevoegdheid of opdracht - Wettelijke bevoegdheid of opdracht = handeling die anders onrechtmatig is gesteld in uitvoering van wettelijke opdracht o Vb. politie arresteert verdachte - Bevrijdend indien rechtmatig - Naleven administratieve vergunning ≠ bevrijdend o Vergunning ≠ bevel = ontheffing van verbod o Verplicht zorgvuldigheidsnorm na te leven iv. Onoverwinnelijke dwaling - Onoverwinnelijke dwaling = verkeerde voorstelling van zaken die verweerder tot schadeverwekkend gedrag brengt - Bevrijdend indien betrokkene handelde zoals een bedachtzaam en voorzichtig persoon D. Beperkingen van de persoonlijke aansprakelijkheid i.

Personeelsleden van private ondernemingen en openbare rechtspersonen

a) Werknemers - Art. 18 van de Arbeidsovereenkomstenwet van 3 juli 1978 (WAO) o WN bij uitvoering van overeenkomst, enkel AS bij schade aan WG of 3en Bedrog = opzet = bewust een handeling stellen met doel schade te veroorzaken Zware fout Rol bewustzijn van waarschijnlijkheid van schade ≠ elke strafrechtelijke fout Vb. zware verkeersovertreding is wel zware fout Herhaaldelijke/regelmatige lichte fout - Toepassingsgebied o Enkel voor werknemers met arbeidsovereenkomst


Door Brecht Warnez

o Niet voor andere ondergeschikten Vrijwillige helpers Statutaire personeelsleden - Voor schade aan o WG (contractueel) o 3en (buitencontractueel) - Bij uitvoering van (arbeids)overeenkomst - Geen invloed op AS aanstellers o Als aangestelde al dan niet AS is, bevrijdt aansteller niet o O.g.v. 1384, 3 BW - Schema

- GWH: discriminerend? o Niet t.a.v. slachtoffer Vordering tegen aansteller blijft mogelijk Wel ↑ risico bij insolvabiliteit WG o Wel bij toepassing op statutaire personeelsleden b) Bepaalde categorieën ambtenaren 1. Loodsen - Loodsenwet: Wet van 30 augustus 1988 - Loodsen enkel AS voor o Opzet o Grove schuld Toch beperkt tot 12 394, 68 € per schadegeval 2. Politieambtenaren en militairen - Politieambtenaren en rijkswachters: Art. 48 van de wet van 5 augustus 1992 op het politieambt o Enkel AS voor Opzettelijk fout Grove fout


Door Brecht Warnez

Gewoonlijk voorkomende lichte fout o T.a.v. derden, Staat en gemeente o Ratio legis: politieambtenaren staan bloot aan ↑ riciso’s korte beslissingstijd - Militairen: art. 90 van de wet van 2 mei 1994 inzake de rechtstoestand van het militair personeel o Idem politie en rijkswacht 3. Bepaalde leden van het onderwijzend personeel - Decreet van 27 maart 1991: idem art. 18 WAO voor Vlaamse Gemeenschapsonderwijs - Decreet van 13 juli 2001: idem art. 18 WAO voor Vlaamse gesubsidieerd onderwijs 4. Andere statutaire personeelsleden van openbare rechtspersonen: de wet van 10 februari 2003 - GWH: discriminatie voor statutaire ambtenaren o Arrest Beckers (1996): ongelijkheid statutaire personeelsleden jegens de overheid Politieambtenaar schiet man dood bij vergissing omdat hij dacht dat het een dief was Staat regres o.g.v. art. 1382 en 1251, 3 BW o Arrest 99/2000 (2000): ongelijkheid statutaire personeelsleden jegens benadeelde Statutaire onderwijzers was AS voor ongeval in haar klas o Einde: wet van 10 februari 2003 Regeling personeelseden van staat op uniforme wijze - Art. 2 wet van 10 februari 2003 o Personeelsleden = ondergeschiktheid in dienstverband Ook leidende ambtenaren van UM Allemaal ondergeschikt aan politieke mandatarissen Niet voor zelfstandige vertegenwoordigers van de overheid Volgens gemeenrecht Vb. politieke mandatarissen, magistraten, leden van bestuursorganen van overheidsbedrijven of van onafhankelijke commissies o In dienst van openbare rechtspersonen Niet gedefinieerd niet zichzelf uitsluiten Niet enkel personeel van instellingen van UM Ook o.a. medewerkers van parlementaire vergaderingen of gerechtelijke instellingen Niet leden van rechterlijke macht (zie art. 1140 Ger. W.) o In de uitoefening van hun dienst Keuze formulering: dus als personeelslid niet AS, RP wel AS o Schade aan openbare RP of 3en o Enkel AS voor Bedrog


Door Brecht Warnez

Zware schuld Gewoonlijke lichte fout - Art. 7 wet van 10 februari 2003 o Bijzondere regelen gaan voor (loodsen, politie, militairen, onderwijzend personeel) o Praktisch weinig belang: volgen toch art. 18 WAO - Schema

ii. Fysieke personen, organen van publiekrechtelijke rechtspersonen a) Politieke mandatarissen 1. Parlementsleden - Art. 58 GW:: beperkte immuniteit voor leden van Kamer en Senaat o Niet vervolgd of aan enig onderzoek onderworpen n.a.v. een mening uitgebracht in de uitoefening van hun ambt o Ook uitsluiting burgerlijke vordering tot schadevergoeding schadevergoedin o Art. 120 GW: idem GemeenschapsGemeenschaps en gewestparlement 2. Ministers en staatssecretarissen - Geen beperking op AS o Art. 31 GW: geen verlof nodig voor vervolging - Art. 139, 5 GW in 1830:: wetgever kan AS formuleren o Ingetrokken in 1971 - Vorderingen tegen ministers afgewezen via AS van staat als RP - Toenemend belang: Augusta-zaak Augusta en dioxinecrisis - Art. 103 GW:: opdracht tot uitwerken wettelijke regeling o Oorspronkelijke tekst Bevestigt AS van civielrechtelijke AS van ministers Zonder gevolg: geen wettelijke regeling gewone rechtbank kan zich niet bevoegd verklaren


Door Brecht Warnez

Enkel in kader van strafprocedure voor Cass. Conform doel wetgever Geen strafvervolging via rechtstreekse dagvaarding Geen misdrijf laten vaststellen via burgerlijke weg Art. 103 enkel m.b.t. strafrechterlijke misdrijven Enkel aansprakelijk via gewone rechtbank indien Fout die geen misdrijf is Fout die geen ambtsfout is o In 1998 gewijzigd: na Augusta-zaak Minister strafrechtelijk AS als Na verlof van Kamer Berecht door Hof van Beroep In beschuldiging gesteld door parket-generaal Dus: geen beperking voor bedrog of zware schuld Nog geen uitvoerende wet Uit voorbereidingen Gewone rechter onbevoegd voor burgerlijke vorderingen tegen ministers n.a.v. de uitoefening van hun ambt (meerderheidsopvatting) Toepassing in afwachting van nieuwe wet Burgerlijke vorderingen wel n.a.v. strafvordering bij dezelfde rechter Burgerlijke partijstelling bij Hof van Beroep Geen rechtstreekse dagvaarding Onduidelijk: Hof van Beroep ook over fout die geen misdrijf is? Voorkeur: ja 3. Leden van de Bestendige Deputie, burgemeesters en schepenen - Praktijk: vaak o Vb. n.a.v. verkeersongevallen veroorzaakt door slechte staat van de weg - Wet van 4 mei 1999: bescherming voor burgemeesters, schepenen en bestendige deputatie o Geen beperking jegens 3en o Bescherming via verplichte verzekering voor gemeenten en provincies Dekt AS voor burgemeesters, schepenen en leden van bestendige deputatie in de normale uitoefening van hun ambt Inbegrip van rechtsbijstand Voorwaarden in uitvoeringsbesluit, o.a. Niet-accidentele schade Permanente verzekering !!! niet bepaald tot welk bedrag (knelpunt) - Decreet van 23 januari 2009: wijziging in gemeentedecreet

43 Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht o o o o

Door Brecht Warnez

Beperking voor burgemeester en schepenen Jegens gemeente en 3en Voor bedrog, zware schuld en gewoonlijke lichte schuld idem zoals ambtenaren

4. Voorzitter en leden van de OCMW-raad - Decreet van 18 mei 1999: wijzinging organieke wet van 8 juli 1976 o Idem wet van 4 mei 1999 o Verzekering afsluiten voor burgerlijke AS o Voor voorzitter of leden in uitvoering van hun ambt - Decreet van 23 januari 2009: wijziging o Beperking voor voorzitter en ondervoorzitter o Jegens gemeente en 3en o Voor bedrog, zware schuld en gewoonlijke lichte schuld b) Magistraten - Rechters en magistraten: uitzonderlijk aansprakelijk - Verhaal op rechter (art. 1140-1147 Ger.W.) o Cass. kan rechter veroordelen schadevergoeding voor ambtsfouten o Vooral bij bedrog of list - Rechter weigert recht te spreken - Bijzondere wetsbepalingen: rechter wordt uitdrukkelijk AS gesteld - Als ambtsfout een SM is: buitencontractueel aansprakelijk o Bij WB of MD: procedure van “voorrang van rechtsmacht” (art. 479 tot 503 SV) Beperkingen voor procesrechtelijke mogelijkheden van slachtoffer Vb. soms beroep uitgesloten Ratio legis: onafhankelijkheid van RM waarborgen iii. Vrijwilligers - Wet van 3 juli 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers - Beperking (art. 5, cf. art. 18 WAO) o Jegens organisatie en jegens 3en o Enkel AS voor Bedrog Zware schuld Lichte gewoonlijke fout - Toepassingsgebied o Organisatie = Feitelijke vereniging die minstens 1 persoon aanstelt met arbeidsovereenkomst Publieke en private rechtspersonen


Door Brecht Warnez

Feitelijke vereniging die afdeling zijn van (1) of (2) o Vrijwilligerswerk (art. 3) = elke activiteit Die onbezoldigd en onverplicht wordt verricht Niet ten behoeve van zichzelf Ingericht door organisatie anders dan familie of privéband van degene die activiteit verricht Die niet door dezelfde persoon en voor dezelfde organisatie wordt verricht in het kader van een arbeidsovereenkomst, dienstcontract of statutaire tewerkstelling - Organisatie blijft AS voor zijn vrijwilligers (cf. RP voor aangestelden) - Verplichte AS-verzekering voor organisatie o Voor 2006 ook verplicht voor vrijwilliger (nu facultatief) o Mogelijkheid tot aansluiten bij collectieve polis van federale overheid o Verplichting enkel als inschakelen van vrijwilliger ‘gestructureerd’ is E. Vermoedens van aansprakelijkheid i.

Vermoedens van aansprakelijkheid

- Art. 1384 BW: 3 vermoedens van AS voor andermans daad o Lid 2: ouder – kinderen o Lid 4: onderwijzer – leerling o Lid 3: aansteller – aangestelde - Ratio legis: ouder, onderwijzer en aansteller moeten toezicht houden - Absoluut vs. weerlegbaar vermoeden (lid 5) o Weerlegbaar: lid 2 en 4 Schuldaansprakelijkheid met omgekeerde bewijslast Bewijzen geen fout te hebben begaan foutaansprakelijkheid o Absoluut: lid 3 foutloze/objectieve AS - Limitatieve opsomming: enkel vermeldde personen uit art. 1384 BW o Niet grootouders, de school… Fout bewijzen en via art. 1382 BW aanspreken o Fra.: arrest Blieck (Franse Cass.) Beschutte werkplaatsmoet instaan voor daden van mentaal gehandicapte AS voor éénieder die het leven voor een ander structureerd o art. 1384, lid 1 BW: geldt voor alle gebrekkige zaken en niet enkel voor dieren en gebouwen ii. Gemeenschappelijke kenmerken van de vermoede aansprakelijkheid voor andermans daad


Door Brecht Warnez

a) Cumul van vermoedens - Geen uitsluiting persoonlijke AS van KD, LL, AE21 o Ouder, onderwijzer, aansteller + KD, LL, AE aanspreken22 o Opm. art. 18 WAO - Praktijk: tegen de meest solvabele - Horizontale cumul aanvaard o Ouders + onderwijzer/aanstellers o Toezicht door onderwijzer of aansteller sluit fout in opvoeding niet uit b) Relatief karakter van de vermoedens - Enkel inroepen door benadeelde zelf o KD, LL, AE kan niet via art. 1384 BW ouders, onderwijzer of aansteller aanspreken o Enkel bij in solidum veroordeling: via art. 1384 BW subrogatie in rechten van benadeelde Als KD, LL, AE tegen ouders, onderwijzer of aansteller Als ouders, onderwijzer of aansteller tegen mede-aansprakelijke (regresvordering) c) De vermoedens gelden enkel wanneer de schade veroorzaakt is door de fout van degene voor wie men aansprakelijk is - Onmondig kind: niet toerekenbaar o Geen schuld ouders in principe niet AS o Maar RL en RS: wel AS bij louter objectieve fout door kind Toerekenbaarheid niet vereist Ratio legis: geen AS is in strijd met principe van toezicht door ouders - Art. 18 WAO kan enkel WN bevrijden o Niet WG iii. Aansprakelijkheid van de ouders voor schade aangericht door hun minderjarige kinderen (art. 1384, lid 2 BW) “De vader en de moeder zijn aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door hun minderjarige kinderen.” a) Toepassingsgebied - Alle kinderen o Wettig, natuurlijk, adoptief Adoptie: AS verschuift van biologische ouders naar adoptanten o Mits niet ontvoogd of meerderjarig Ontvoogding van rechtswege bij huwelijk 21 22

KD, LL, AE = kind, leerling, aangestelde Belangrijk op examen


Door Brecht Warnez

o Inwoning niet vereist - Alle ouders o Ook indien gescheiden b) Tegenbewijs - Bevrijding door dubbel tegenbewijs o In toezicht Makkelijk voor ouder die kind niet onder zijn hoede heeft o In opvoeding Blijft van belang voor gescheiden ouders RS aanvaard zeer algemeen beleid Vb. deskundige hulp inroepen - Criterium: zorgvuldigheidsplicht o resultaatsverbintenis o Vb. opvoeding: “Hebben ze geprobeerd goed op te voeden?” “Zijn ze geslaagd in een goede opvoeding?” iv. Aansprakelijkheid van onderwijzers en ambachtslieden voor schade aangericht door leerlingen en leerjongens onder hun toezicht (art. 1384, lid 4 BW) “De onderwijzers en de ambachtslieden, voor de schade door hun leerlingen en leerjongens veroorzaakt gedurende de tijd dat deze onder hun toezicht staan.” a) Toepassingsgebied - Onderwijzers en ambachtslieden o Onderwijs of beroepsopleiding Niet gewone studiemeester Wel opvoeder, monitrice of stagemeester die onderwijs verschaft o Toezicht volstaat niet Vb. niet de leider van de jeugdvereniging o Ongeacht leeftijd of niveau - Leerlingen o Idem o Terwijl onder toezicht van onderwijzer - Sluit art. 18 WAO niet uit o Enkel AS bij opzet, grove fout of gebruikelijke lichte fout o Vroeger: onderscheid vrij en gemeenschapsonderwijs o Nu: zelfde beperking voor beide categorieën b) Tegenbewijs - Weerlegbaar vermoeden van fout in de bewaking


Door Brecht Warnez

- Criterium: zorgvuldigheidsnorm o Bewijzen dat onderwijzer de fout redelijkerwijze niet kon voorkomen

Afdeling 3. Objectieve aansprakelijkheid A. Algemeen - Verschillende types AS buiten foutaansprakelijkheid o Schuldloze AS Krankzinnigen (art. 1386bis BW) Minst verregaand: enkel vereiste van toerekenbaarheid weggelaten o AS voor eigen niet onrechtmatig handelen Dus voor eigen rechtmatige daad Verregaander: slechts twee dingen bewijzen Schade gevolg van gedrag verweerder Schade en oorzaak vallen binnen toepassingsgebied van bijzonder regeling o Risicoaansprakelijkheid Meest verregaand: schade moet geen gevolg zijn van gedrag verweerder Vb. instorting gebouw (art. 1386 BW) Vb. kernongeval voor exploitant kerncentrale Vb. olieverontreiniging voor exploitant tanker - Schema AS voor eigen niet Schuldloze AS Risicoaansprakelijkheid onrechtmatig handelen

T = Toerekenbaarheid GV = Gedraging verweerder F = Fout CV = Causaal verband S = Schade SG = schadeverwekkende gebeurtenis RF = Risicofactor B. Schuldloze aansprakelijkheid: aansprakelijkheid voor eigen niet toerekenbaar gedrag (art. 1386bis BW W) “Wanneer Wanneer aan een ander schade wordt veroorzaakt door een persoon die zich in staat van krankzinnigheid bevindt, of in een staat van ernstige geestesstoornis of zwakzinnigheid zwak die hem


Door Brecht Warnez

voor de controle van zijn daden ongeschikt maakt, kan de rechter hem veroordelen tot de gehele vergoeding of tot een gedeelte van de vergoeding waartoe hij zou zijn gehouden, indien hij de controle van zijn daden had. De rechter doet uitspraak naar billijkheid, rekening houdende met de omstandigheden en met de toestand van de partijen.” - Toepassingsgebied: geesteszieken met o Ernstige gedragsstoornissen + gevaar voor maatschappij o Geesteszieken die vallen onder wet sociaal verweer o Niet Senielen, onmondige kinderen Fysiek letsel met bewustzijnsverlies Vb. hartaanval aan het stuur Is wel (vaak) overmacht Cf. motorwaarborgfonds Keert uit in geval van overmacht of toeval de AS van bestuurder uitsluiten Rechtstreekse spreiding langs schadefonds - Afwijking van art. 1382 BW o Enkel toerekenbaarheid o (objectieve) fout blijft vereist Criterium: zorgvuldigheidsnorm o Geen AS indien grond van rechtvaardiging Overmacht Afwezigheid causaal verband Fout van benadeelde - Ook van toepassing op contractuele wanprestatie van krankzinnige o Vb. krankzinnige huurder die huis in brand steekt - Gehele of gedeeltelijke vergoeding o Naar billijkheid o Rekening houdend met financiële toestand Ook verzekering bepaalt draagkracht krankzinnige meestal volledige vergoeding C. Aansprakelijkheid voor eigen (niet on)rechtmatig handelen23 i.

Algemeen

- In bijzondere regelen - Verweerder veroorzaakte schade door eigen gedragingen o Gedrag was rechtmatig

23

Enkel algemeen systeem en enkele voorbeelden kennen


Door Brecht Warnez

- Schema

ii. Enkele voorbeelden - Onteigening in algemeen belang o Overheid mag dit rechtmatig doen - Recht van uitweg bij insluiting o Kan uitweg vorderen tegen betalen van schadevergoeding - Nabuurschap o Vb. door nieuw hoog appartementsgebouw moet je je schoorsteen verhogen (= schade) - Opslaan van gas o Gas in de grond pompen als opslagplaats o Nu: op één plaats in België (Loenhout) o Toekomst: Bijkomende plaatsen (vb. in oude mijnplaatsen) Overweegt te overdoen voor CO2 (broeikassen) tegen opwarming van aarde - Pijpleidingen o Veel gas/petroleumtransport in buizen op lage diepte o Vb. ontploffing in Gellingen Procedure voor strafrechter in Doornik Opschorting voor burgerlijke rechter Objectieve AS: exploitant is AS D. Risicoaansprakelijkheid i.

Algemeen

- Geen algemene regel o Toepassingen in BW 1384, 1: gebrekkige zaken 1384, 3: aanstellers 1385: dieren 1386: gebouwen o Bijzondere wetgeving Ongeval in kerncentrale voor exploitant - Systeem


Door Brecht Warnez

o Schade niet veroorzaakt door handelen van verweerder o Schade veroorzaakt door risicofactor waarvan bepaalde gevolgen worden toegerekend aan verweerder wegens Scheppen van bijzonder gevaar Voordeel impliceert ook dragen van nadeel - Schema

- Toepassingsgebied bepaald door o Aard schadeverwekkend incident Vb. instorting gebouw o Door omstandigheden van tijd of plaats Vb. fout van aangestelde in uitvoering van bediening o Risicofactor wordt aankopingspunt voor voo AS ii. Aansprakelijkheid van de aansteller voor schade aan derden veroorzaakt door de fout van een aangestelde (art. 1384, lid 3 BW) “De De meesters en zij die anderen aanstellen, voor de schade door hun dienstboden en aangestelden veroorzaakt in de bediening waartoe waartoe zij hen gebezigd hebben.” hebben. a) Toepassingsgebied - Aangestelde o Werkt in ondergeschikt verband voor een ander o Alle WN zijn aangestelden, niet alle aangestelden zijn WN o Feitelijke ondergeschiktheid volstaat Onbelangrijk: familieband, vergoeding, contract Vb. dochter werkt in bakkerij aangestelde - Aanstellers o = die aangestelden aanstellen en dit voor eigen rekening doen Vb. meestergast niet AS voor schade van WN waarvan hij leiding heeft want niet voor eigen rekening Vb. kardinaal en bisschop niet AS voor schade van priester want niet voor eigen rekening o Oefent gezag uit over aangestelde Laat werk uitvoeren In ondergeschikt verband Voor eigen rekening


Door Brecht Warnez

- Probleem: overdragen van gezag o feitelijke situatie is bepalend om uit te maken wie aansteller is o Vb. uitzendarbeid: uitzendkantoor is WG, “gebruiker” is aansteller o Vb. uitlenen WN: aannemer A “gebruikt” WN van aannemer B voor hijskraan A is aansteller - Aansteller kan gedagvaard worden bij burgerlijke partijstelling voor strafrechter o Opm. orgaan: doen alsof die persoon de RP is (zie verder) - Aansteller AS voor fout o In de bediening waarvoor aangestelde gebezigd werd brede interpretatie Niet enkel plaats van tewerkstelling Ook buiten de perken van zijn opdracht Vb. WN rookt tijdens werk en sticht brand Zelfs bij misbruik van functie Ook indien benadeelde op hoogte was van overschrijding opdracht Wellicht wel gedeelde aansprakelijkheid (wegens eigen fout) Werkelijke kennis wel vereist ( redelijkerwijze) Reden: benadeelde vergroot risico want hij weet dat aangestelde zijn functie misbruikt Cf. iemand die gekooide gevaarlijke hond ophitst en zijn hand in de kooi steekt Vb. oplichting door bankbediende Bank ook aansprakelijk BC mogelijk: zie uitz. op samenloopverbod o Mits tijdens en n.a.v. werk orgaan: in uitoefening van opdracht + schijnleer o Kritiek: onverantwoord strenge en verregaande AS voor aansteller - Enkel 3en kunnen beroepen op art. 1384 BW - Regelen i.v.m. persoonlijke AS blijven van toepassing o Art. 1382 BW o Art. 18 WAO o Politiewet voor militairen en politie o Immuniteit van uitvoeringsagent - Vb. (vrije) onderwijsinstelling AS voor fout van onderwijzer o.g.v. art. 1384, lid 4 BW b) Tegenbewijs - Geen tegenbewijs van afwezigheid van fout bevrijdend o risicoaansprakelijkheid - Bevrijding: toepassingsvoorwaarden zijn niet vervuld o 3 voorwaarden Buiten de bediening


Door Brecht Warnez

Zonder toestemming aansteller Doelstelling vreemd aan zijn taak o Misbruik: voldoet altijd aan twee laatste voorwaarden c) Verband met de persoonlijke aansprakelijkheid van de aangestelde (art. 18 WAO) - Art. 18 WAO beïnvloedt AS aansteller niet - Beperkt regres tegen WN - WN vs. AE zonder arbeidscontract o WN: bescherming van art. 18 WAO o AE zonder arbeidscontract: geen bescherming en AS o.g.v. art. 1382 BW d) De aansprakelijkheid van openbare rechtspersonen voor hun personeelsleden 1. Algemeen - RP volgens gemeenrecht AS voor zijn personeelsleden o.g.v. o Art. 1384 BW als aansteller voor aangestelde o Art. 1382 BW als RP voor orgaan Fout van orgaan geacht ook fout van RP persoonlijk AS - Discriminatie voor personeelsleden o Eerste opl.: wet op politieambt o Later veralgemeend in wet van 10 februari 2003 2. De orgaantheorie, zoals voorheen toegepast op openbare rechtspersonen. Verschil met aansprakelijkheid op grond van art. 1384, lid 3 BW - Orgaan van private RP = de fysieke personen die een door wet en statuten toegewezen zelfstandige bevoegdheid hebben om de RP te vertegenwoordigen - Orgaan van publieke RP = eenieder die deel heeft aan uitoefening van openbare macht, ook indien ondergeschikt o Ministers, burgemeesters, rechters… o Maar ook alle ambtenaren (leerkrachten in officieel onderwijs, militairen…) Ook al zijn deze ondergeschikt - Orgaantheorie o Enkel aangestelde van Staat indien werk uit sfeer van privéleven zonder betrekking op uitoefening van staatsgezag en voor zover men optrad krachtens een overeenkomst van huur van diensten o Praktijk: weinig echte contractuelen en vertegenwoordigers - Verschil: orgaan vs. aangestelde o Toepassingsgebied


Door Brecht Warnez

Orgaan: “in de bediening” art. 1382 BW Aangestelde: “tijdens en naar aanleiding” art. 1384 BW o Burgerlijke partijstelling Aansteller kan als burgerlijke aansprakelijke voor strafrechter gedaagd worden RP kan niet voor strafrechter gedaagd worden voor misdrijf door zijn orgaan RP is persoonlijk aansprakelijk op grond van art. 1382 BW Afzonderlijke vordering voor burgerlijke rechter nodig Wel burgerlijke partij tegen orgaan zelf mogelijk Grotere AS dan aangestelde - Kritiek in RL o Theoretische inconsistenties o Leidt tot ongewenste resultaten OD van orgaan wordt enkel aan overheid toegerekend “in bediening” enkel RP AS Anders enkel orgaan AS OD van niet-orgaan personeelslid “tijdens en naar aanleiding” RP AS Sneller aan RP toegerekend Ook occasioneel en onrechtstreeks verband tussen aanstelling en fout Dus ook bij misbruik of uitoefening buiten zijn opdracht - Vb. BVBA Transport met 5 chauffeurs waarvan 1 orgaan o 4 WN-chauffeur fout chauffeur en RP dagvaarden o Orgaan fout Burgerlijke partij tegen orgaan bij strafrechter Maar aparte burgerlijke procedure voor AS van RP 3. Bijzondere wetgeving - Wet van 5 augustus 1992 op het politieambt o Politieambtenaar AS zoals aangestelde - Wet van 20 mei 1994: voor militairen o Militair AS zoals aangestelde - Wet van 30 augustus 1988: voor loodsen o Andere oplossing: Staat niet AS voor fout van loodsen 4. De wet van 10 februari 2003: openbare rechtspersonen zijn voor hun personeelsleden aansprakelijk zoals een aansteller voor zijn aangestelden - Veralgemening van oplossing wet politieambt o Openbare RP is AS voor zijn personeelsleden zoals aanstellers voor aangestelden Geldt niet voor echte organen of zelfstandige vertegenwoordigers


Door Brecht Warnez

Vb. minister, bestendige deputatie, burgemeester, parlementairen, magistraten… o Openbare RP kan voor de strafrechter gedaagd worden als burgerlijke aansprakelijke o Bijzondere regimes blijven Vb. politie en militairen (praktisch weinig belang) - Vergelijkbare regeling voor burgemeesters, schepenen en (onder)voorzitter van OCMW iii. Dieren: art. 1385 BW “De eigenaar van een dier, of, terwijl hij het in gebruik heeft, degene die zich ervan bedient, is aansprakelijk voor de schade die door het dier is veroorzaakt, hetzij het onder zijn bewaring stond, dan wel verdwaald of ontsnapt was.” a) Toepassingsgebied - Alle toegeëigende dieren o Ook indien verdwaald o Vb. dieren toevallig in jouw weide niet AS o Niet: wilde dieren = res nullius Wel bijzondere AS voor schade door wild Vb. laat wild toenemen fout via art. 1382 BW - Kwalificatie ‘dier’ o Vb. virussen? - Identificatie aansprakelijke o Eigenaar o Bewaker indien eigenaar niet de bewaking heeft Bewaking = de niet ondergeschikte macht van leiding en toezicht, zonder tussenkomst van eigenaar, en recht van tijdelijk gebruik gelijk aan dat van de eigenaar Feitelijke beoordeling Moet kwaliteiten hebben om dit te kunnen Ook als dit belangeloos is Cass.: kwalificatie als ‘bewaker’ mogelijk ondanks gebruik van dier in bediening Rijmeester van paard is ‘bewaker’, ondanks aanstelling door directrice van manège b) Tegenbewijs - Onweerlegbaar vermoeden van fout o Geen tegenbewijs door afwezigheid van fout - Bevrijdend: toepassingsvoorwaarden zijn niet vervuld - Cass.: eigenaar of bewaarder is niet aansprakelijk bij gebrek aan oorzakelijk verband o Feiten: paard dat op hol slaat doordat bommetje naar gesmeten wordt door 3e, stormt in de massa en wordt op hol geslagen o 2 voorwaarden Wanneer het dier zich niet abnormaal noch onvoorzienbaar heeft gedragen


Door Brecht Warnez

Vb. normaal dat paard schrikt bij bommetje En de schade veroorzaakt werd door een fout van het slachtoffer of van een 3e, waardoor elke mogelijke fout van de eigenaar of bewaarder als oorzaak van de schade wordt uitgeschakeld o Kritiek: afwijking op normale toepassing equivalentieleer iv. Gebouwen: art. 1386 BW “De eigenaar van een gebouw is aansprakelijk voor de schade door de instorting ervan veroorzaakt, wanneer deze te wijten is aan verzuim van onderhoud of aan een gebrek in de bouw.” a) Toepassingsvoorwaarden - Gebouw = elke constructie door verbinding van materialen o Ook ondergronds o Niet alle onroerende goederen Vb. vallende rotsen of grondverschuiving niet - Instorting o Betreft substantieel deel van gebouw Feitenrechter Niet vb. dakpan o Te wijten aan Verzuim aan onderhoud Gebrek in bouw o Ongeacht wie hiervoor verantwoordelijk is Kan aan 3e te wijten zijn regres mogelijk - Eigenaar AS b) Tegenbewijs - Bevrijdend: toepassingsvoorwaarden niet vervuld - Niet: bewijs van goed toezicht of onmogelijkheid hiertoe v.

Brand en ontploffing in voor het publiek toegankelijke inrichtingen

- Problemen vergoeding slachtoffers van brandrampen o Identificatie o Solvabiliteit - Wet 30 juli 1979 betreffende preventie van brand en ontploffing: objectieve aansprakelijkheid o Voor brand en ontploffingen o In voor het publiek toegankelijke inrichtingen Bepaald in KB van 28 februari 1991 pas in werking in 1991


Door Brecht Warnez

Vb. Switel Hotel en Airshow van Oostende vielen hieronder ≠ gebouwen - Aansprakelijke: de exploitant van publiek toegankelijke inrichting o Niet letterlijk bepaald - Gerechtigde: elke benadeelde o Bij fout benadeelde: gedeeltelijke aansprakelijkheid o Uitz. brandstichter - Beperking vergoedbare schade o 600 miljoen BEF voor lichamelijke schade o 30 miljoen BEF voor stoffelijke schade o Propertionele verdeling bij overschrijding o Probleem: vrij laag Verzekeraar die benadeelde vergoed normalerwijze gesubrogeerd in diens rechten Oplossing: (Switel brand) Geen subrogatie voor schadeverzekeraar Sociale verzekeraars pas vergoed na volledige vergoeding slachtoffers Mutualiteiten en arbeidsongevallenverzekeraars - Geen bevrijding door o Afwezigheid van fout o Vreemde oorzaak brand/ontploffing - Brand/ontploffing moet geen gevolg zijn van risico door gebouw of inrichting o Rb. Brugge (airshow Oostende) - Probleem insolvabiliteit verplichte aansprakelijke verzekering o Moet voldoende hoog zijn (maximumbedragen dekken) o Rechtstreekse vordering tegen verzekeraar mogelijk Cf. motorrijtuigen vi. Gebrekkige zaken: art. 1384, lid 1 B.W “Men is aansprakelijk niet alleen voor de schade welke men veroorzaakt door zijn eigen daad maar ook voor die welke veroorzaakt wordt door de daad van personen voor wie men moet instaan, of van zaken die men onder zijn bewaring heeft.” a) De “ontdekking” van art. 1384, lid 1 B.W. - Oorspronkelijk: 2 gevallen voor bijzondere aansprakelijkheid o Dieren en gebouwen o Art. 1384, 1 BW bedoeld als overgang e - 2 helft 19e eeuw: vele ongevallen bij industrialisatie positie slachtoffers ↓ in gemeenrecht o Probleem: quasi onmogelijk te bewijzen dat er een fout is Geen goede onderzoeksmethodes zoals nu o Lagere rb: zoeken uitweg via art. 1384, 1 BW


Door Brecht Warnez

o Cass. 1904: bewaker van een zaak is aansprakelijk voor de door een gebrek van de zaak veroorzaakte schade - Frankrijk: gebrek niet vereist o Volstaat als je aantoont dat zaak schade veroorzaakt o Zaak moet wel actief zijn Vb. tegen stilstaande muur lopen b) Toepassingsgebied 1. Zaken - Enkel materiële zaken o Vb. beheer over materiële zaken ≠ zaak Is fout van beheerders art. 1382 BW - Samengestelde zaken mogelijk o Vb. vallen over slablad in groetenafdeling o Vb. vallen over bol ijscrème op terras o Vb. achtergelaten winkelwagen richt schade aan auto o vloer/terras/parking op zich is niet gebrekkig Met slablad/ijscrème/winkelwagen erbij wel o Belang: achtergelaten dingen op de openbare weg ↑ vonnissen: overheid AS 2. Gebrek - Geen wettelijke definitie - Twee facetten o Abnormaal kenmerk Vb. niet dynamiet: is normaal dat ontploft o Van aard schade te veroorzaken - Afwijking van normale zaak o Onduidelijke Cass-RS Vb. stoomtrein is gebrekkig want stoom is last voor omstaanders Slechte RS: alle treinen produceerden stoom Gevaarlijk karakter niet voldoende o Gebrek moet niet inherent zijn aan de zaak Mag door 3en veroorzaakt zijn Vb. garagist vijst remmen niet goed vast Vb. bol ijs op terras: terras heeft niet inherent gladheid Moet niet van in het begin de zaak kenmerken van zodra zij tot stand kwam o Wanneer is een zaak abnormaal?


Door Brecht Warnez

Referentiepunt: normale maatschappelijke verwachtingen m.b.t. eigenschappen van een zaak Verschillende opvattingen: afwijking op vlak van Structuur Vorm Bestanddelen Verhouding tussen delen Meestal niet voldoende geacht: Abnormale plaats Vb. omgehakte boom die deels op weg ligt ≠ gebrekkig Wel aan belang genomen door RS rond samengestelde zaak Plotse wijziging Vb. geladen vrachtwagen schiet in brand ≠ gebrek toont ook niet aan dat oorzaak vreemd is Gebrekkig rendement Vb. RS: perfecte riool is gebrekkig door kleine doorsnede betwistbare RS: riool is niet gebrekkig, wordt enkel verkeerd gebruikt Onderscheid Gebeurtenis die schade veroorzaakt Gebrek dat ervan de oorzaak is Cass. laat meer ruimte aan feitenrechter om te beslissen of een zaak gebrekkig is Negatief bewijs van gebrek mogelijk Vb. buis barst door slechte legeringen? moeilijk te bewijzen c) Bewaker - Bewaker = hij die o Voor eigen rekening o Van de zaak Gebruik maakt Het genot heeft Ze onder zich houdt o Met recht van feitelijke leiding en toezicht - Bewaker is in principe de eigenaar o Behalve bij overdracht kan bewaring overgaan - Vb. buurman gebruikt kortstondig je ladder o Hij valt erdoor want de ladder was verrot o jij blijft AS want kortstondig - Vb. leasingcontract met daarin dat huurder instaat voor onderhoud o huurder is bewaker


Door Brecht Warnez

- Onvrijwillige overdracht: dief is AS voor gebrek - Aangestelde werkt met gebrekkige zaak: 3 oplossingen o Aangestelde is bewaker o Definitie zegt “voor eigen rekening” aansteller blijft aansprakelijk (deel RS) Vb. dokter werkt met gebrekkige machine Ziekenhuis is bewaker o Gezamenlijke aansprakelijkheid o Casus: samenpersen van vuilniszak bij ophaling en die ontploft schade op BMW Buitenzetter AS? Ophaaldienst AS? Stad Gent als opdrachtgever AS? Uitspraak HvB Zaak is gebrekkig via negatief bewijs Ophaalonderneming is bewaker want bewaart, leidt en controleert Ook al werkt ze voor rekening van de stad! d) Tegenbewijs - Geen bevrijding: afwezigheid van o Fout o Voldoende zorg o Onwetendheid omtrent gebrek - Bevrijding: toepassingsvoorwaarden van art. 1384, 1 BW niet vervuld o Vb. huis in brand Bewijzen dat brand aangestoken is externe omstandigheden - Oorzaak gebrek is irrelevant o Wel belangrijk voor verhaal op wie door zijn fout gebrek veroorzaakte o Vb. brand door fout van elektricien Bevrijdt bewaker niet Bewaker wel verhaal om schade terug te vorderen - Bij fout van benadeelde: gedeelde AS o Vb. remmen werken niet goed + voetganger steekt zonder kijken straat over vii. Gebrekkige producten24 - Productaansprakelijkheid o Betreft zaken, gezien als resultaat van productieproces o Niet alleen het gebruik van zaak levert een bijzonder risico op, maar ook het op de markt brengen ervan - Oorzaken van schade door producten: gebrek in o Conceptie (ontwerp) o Productie 24

Maar 1 bladzijde in de syllabus, maar samen met slides en wet bestuderen


Door Brecht Warnez

o Informatie a) Gemeenrecht - Koop-verkoop (art. 1641-1645 BW: verborgen gebreken) o Beginsel: verkoper AS bij verborgen gebreken Indien verkoper gebrek kende Beroepsverkoper wordt vermoed gebreken te hebben gekend Behoudens tegenbewijs van onoverwinnelijke onwetenheid o Sanctie: prijsvermindering en teruggave o Schadevergoeding: art. 1645 BW o recht op vordering tegen verkoper Maar RS erkent rechtstreekse vordering koper tegen fabrikant - Buitencontractueel o Art. 1382 BW tegen wie fout beging bij conceptie, productie, informatiestrekking… Moeilijke bewijslast o Art. 1384 BW tegen bewaker Maar koper is ondertussen de bewaker - Gemeen aansprakelijkheidsrecht ontoereikend voor bescherming consument o O.a. geneesmiddelen Thaldomide (Softenon-zaak) DES-zaak: DES tegen vruchtbaarheidsproblemen, maar DES-dochters kregen zelf problemen tijdens vruchtbaarheidsperiode Besmette bloedproducten b) Europese richtlijn 1985/374 - Richtlijn komt tot stand na lange voorbereiding o O.m. discussie over ontwikkelingsrisico - Richtlijn beoogt consumentenbescherming en gelijkschakeling concurrentievoorwaarden - Richtlijn beoogt volledige eenmaking (EHJ) - Trage tenuitvoerlegging door lidstaten - Laat geldende regelen verder bestaan voor zover deze geen algemeen toepasselijke risicoaansprakelijkheid invoeren - Nationaal recht wordt complexer door bijkomend stelsel voor productenaansprakelijkheid naast o Art. 1641-1645 BW o Art. 1382-83 BW o Art. 1384, 1 BW c) Wet van 25 februari 1991


Door Brecht Warnez

- Belang: toenemend in praktijk o 3 recente cassatiearresten 2003: oog beschadigd wanneer kind zelf “blokjes” probeert uit te halen Ja, producent AS moet zorgen dat kind niet kan losmaken 2006: probleem toevoer elektriciteit en apparaten beschadigd Ja, producent AS 2007: auto brand door gebrek in achteraf ingestoken alarmsysteem Nee, niet AS want pas later ingestoken - Doel: bescherming van consument - Objectieve aansprakelijkheid: criterium is gebrek van product (art. 1) o Producent is AS voorschade door zijn product o AS bij bewijs van gebrek, schade en causaal verband ertussen o onafhankelijk van gedrag of fout van producent - Toepassingsgebied: product (art. 2) o Lichamelijk roerend goed o Inclusief niet bewerkte landbouwproducten o Inclusief elektriciteit - Gebrekkig als product niet veiligheid biedt die consument gerechtigd is te verwachten (art. 5) o Objectief criterium: de consument Maatschappelijke verwachting verwachting van individuele gebruiker o Omstandigheden in aanmerking nemen Presentatie van het product Vb. op sigarettenpakjes staat er dat het schadelijk is Normaal of redelijkerwijze voorzienbaar gebruik van product Product moet wel berekend zijn dat het soms verkeerd kan gebruikt worden Vb. tandbeugel (boven) Tijdstip waarop het product in het verkeer is gebracht Vb. auto van 12 jaar geleden is niet even veilig als een auto van vandaag - Bevrijdingscriteria (art. 8) o Vnl. “ontwikkelingsrisico”: producent vrijuit als hij o.g.v. wetenschappelijke en technische kennis op ogenblik van het in verkeer brengen van het product onmogelijk was het bestaan van het gebrek te ontdekken o Andere bevrijdingsgronden lezen in wet - Vergoedbare schade (art. 11) o Lichamelijke en morele schade o Schade aan goederen gebruikt in privésfeer Vb. computer gebruikt voor werk is kapot na brand van verwarmingstoestel Niet in schadevergoeding Opm.: niet verwarren met voorwaarde uit wet


Door Brecht Warnez

Geldt enkel voor schade, niet voor het product zelf Ongeacht of dit product ontploft in privésfeer Vb. je bent wel AS voor je computer van het werk die ontploft Vrijstelling van 550 € o Omschrijving van schade illustreert doel van consumentenbescherming - Aansprakelijke (art. 3-4) o Producten of invoerder in EU Inclusief merkhouder en schijnbare producent Schijnbare producent = diegene die zich als producent aandient door zijn naam, merk of herkenningsteken op het product aan te brengen Leverancier is enkel aansprakelijk indien producent of invoerder niet bekend is Tenzij hij één van hen aanwijst

Hoofdstuk VI. Gevolgen van aansprakelijkheid p. 125

- Algemeen: benadeelde moet, voor zover mogelijk, geplaatst worden in de toestand waarin hij zich zou bevonden hebben, had de schadeverwekkende handeling niet plaatsgehad

Afdeling 1. Herstel in natura - Herstel in natura = benadeelde wordt effectief geplaatst in de toestand waarin hij zich zou bevonden hebben indien de OD niet had plaatsgevonden o Meestal door uitvoering van werken door verweerder of 3en Vb. herstellen wagen, afbreken van opgetrokken gebouw o Soms volstaat wijziging van juridische toestand door rechter Vb. nietigverklaring van de rechtshandeling - Voorkeur in beginsel o praktijk o Niet als het onmogelijk is of leidt tot rechtsmisbruik Vb. geen recht op herstel bij zaakschade als die kosten de waarde van de zaak overschrijven - Ook mogelijk tegen de overheid - Dwang op personen niet mogelijk o Uitweg langs art. 1143-44 BW en dwangsom

Afdeling 2. Schadevergoeding A. In beginsel komt de volledige schade voor vergoeding in aanmerking - Geen algemene regel tot matiging in functie van bijzondere omstandigheden o Ned.: wel matigen in licht van draagkracht van de partijen o Wel mogelijk o.g.v. art. 1386bis BW

63 Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht i.

Door Brecht Warnez

Wettelijke beperking van de aansprakelijkheid (plafond, franchise, uitsluiting van bepaalde soorten schade)

- Maximumbedrag (plafond) o Vb. Wet 30 juli 1979 betreffende brand en ontploffing - Vrijstelling (franchise) o Vb. Wet 25 februari 1991 betreffende productenaansprakelijkheid - Uitsluiting van bepaalde soorten schade o Vb. Wet 25 februari 1991 betreffende productaansprakelijkheid Niet op schade van gebrekkige zaak zelf Enkel schade aan personen volledig Schade aan goederen enkel als ze hoofdzakelijk aangewend worden in privésfeer ii. Gedeelde aansprakelijkheid. De schadebeperkingsplicht van de benadeelde - Zie hoger - Fout van benadeelde o Ook inroepbaar tegen onrechtstreekse slachtoffers (vb. nabestaanden van benadeelde) Morele of materiële schade bij weerkaatsing lijden o Benadeelde moet redelijk maatregelen nemen om schade te beperken Vb. afschermen huis bij schade aan muren Vb. ondergaan gevaarloze medische behandeling om lichamelijke schade te herstellen B. De begroting van de schade. Enkele beginselen i.

De beoordeling geschiedt in concreto

- Concrete omstandigheden van benadeelde o Concrete inkomen gemiddelde inkomen o Voorbeschiktheid tot schade van benadeelde komt niet ten goede van aansprakelijke Vb. iemand die al hartproblemen had ook vergoeden - Tendens tot abstrahering: indicatieve tabel o Niet bindende lijst met bedragen bij meest voorkomende schadeposten ii. De beoordeling geschiedt op het ogenblik van de uitspraak - Beginsel: schade begroot zoals ze is op ogenblik van uitspraak - 2 bijzonderheden o Toekomstige schade - voorbehoud o Gebeurtenissen die plaats vinden na het ontstaan van de schade en voor de uitspraak a) Toekomstige schade - voorbehoud - In aanmerking voor schadevergoeding indien voldoende zeker - Voorbehoud


Door Brecht Warnez

o Kan gemaakt worden voor toekomst o Rechten van benadeelde beschermen indien schade verergert of nieuwe ontstaat o Moet expliciet in vonnis sommige auteurs: latere vordering mogelijk indien schade op ogenblik van uitspraak niet gekend was b) De invloed van gebeurtenissen die plaatsvinden na het ontstaan van de schade en voor de uitspraak - Algemene regel: o Rekening houden met gebeurtenissen die zich voordoen na het schadegeval, en die invloed hebben op aard en omvang van de schade o Vb. genezing of overlijden na lichamelijk letsel o Vb. vermindering van koopkracht tussen ogenblik waarop schade werd geraamd door een deskundige en de uitspraak o Dus niet met schade die geen verband hebben met OD Toch wordt deze soms min of meer aanvaard - RS houdt geen rekening met o Een tweede huwelijk van een weduwe na het overlijden van haar echtgenoot Is een uitzondering o Huwelijk is vreemd aan de OD - Ontvangen voordelen van de schade (besparingen, belastingsvoordelen, uitkeringen van private of sociale verzekeraars) o Vb. belastingsvoordeel bij inkomensverlies Belastingen op loon (SZ + bedrijfsvoorheffing) > belasting op schadevergoeding schadevergoeding niet berekenen op brutoloon, maar op nettoloon + voorbehoud verschuldigde belasting op schadevergoeding o Regel 1: vergoedingen die de benadeelde van 3en krijgt om reden van of ter vergoeding van schade worden in mindering gebracht 3e-betaler wordt gesubrogeerd in de rechten van benadeelde Vb. schadeverzekering, sociale verzekering, arbeidsongevallen o Regel 2: benadeelde kan voordelen behouden indien deze niet bedoeld zijn om de geleden schade te vergoeden Geen subrogatievoor 3e-betaler 3e is risicodrager Uitkering kan krachtens wettelijke, reglementaire of contractuele verplichting Zie loondoorbetalingsarrest Vb. betaling door sommenverzekeraars, overlevingspensioen verkregen door overlevende echtgenoot


Door Brecht Warnez

Vb. levensverzekering: kapitaal is onafhankelijk van de schade iii. De schadevergoeding moet nauwkeurig begroot worden a) Algemeen - Beginsel: nauwkeurige begroting van de schade vereist o Moeilijk bij toekomstige schade en morele schade - Begroting naar billijkheid (ex aequo bono) o Aanvaardbaar wanneer nauwkeurige begroting niet mogelijk is o Rechter moet motiveren waarom hij een evaluatie methode voorgesteld door partijen verwerpt - Toenemende rol indicatieve tabel b) Toekomstige schade - Splitsingsmethode bij dodelijke ongevallen en ongevallen met blijvende invaliditeit o Onderscheid Schade voor de uitspraak: nauwkeurige begroting Schade na de uitspraak: forfaitaire methodes (ex aequo bono) - 2 methodes o Aanpasbare rente Meest precies Weinig in praktijk Reden: verzekeraars willen hun dossiers kunnen afsluiten, bij rente lopen deze door o Kapitalisatie = toekenning van kapitaal dat Jaarlijkse of maandelijkse rente genereert gelijk aan de inkomensderving in die periode Zal zijn opgebruikt door afname van de rente bij het einde van de periode waarin vergoeding verschuldigd is Kapitaal mag niet overblijven wiskundige berekeningen Vereist ingewikkelde berekeningen waarin een rol spelen Basisinkomen benadeelde Aanpassen met eventuele loonsverhoging, promotie, muntontwaarding etc. Te verwachten lucratieve levensduur van de benadeelde Vb. tot pensioen (65 jaar) Actualisering Berekenen met “kapitalisatietafels” van Levie Bedrag brengt op door mogelijkheid van belegging Netto-rentevoet is meestal 3-5% Fiscaal statuut van schadevergoeding, vergelijking met inkomen uit arbeid


Door Brecht Warnez

Meestal: netto-inkomen met voorbehoud voor fiscale lasten op uitkering Vb. geactualiseerd nettoloon van gemiddeld 24 000 €/jaar en 25 jaar tot pensioen Totaal kapitaal = 24 000 x 25 = 600 000 Maar niet onmiddellijk nodig Hij moet elk jaar stuk van nemen en rest beleggen Via tabel met kapitalisatiecoëfficiënt: jaarloon x 17,5 = 440 000 € - Verdiscontering o Rekening houden met feit dat benadeelde zelf bepaalde uitgaven in de toekomst zou moeten doen hebben o enkel intresten die kapitaal dat vervroegd werd uitgegeven zou hebben opgebracht Vb. begrafenis tenzij jonge slachtoffers nabestaanden moesten deze normaal niet dragen reële kost terugvorderen c) Morele schade - Doel: pijn en smart te lenigen door toekennen van geldelijk voordeel - Noodzakelijkerwijze ex aequo et bono bepaald o Rechter is soeverein o Dikwijls gebruik van tarieflijsten Vb. indicatieve tabel van forfaitaire schadevergoedingen bij verkeersongevallen25 Indicatief: vb. weduwe verliest op korte tijd tweede zoon door verkeersongeval grotere schadevergoeding C. Interesten - Recht op o Compensatoire of vergoedende intresten Vergoeden schade die voortvloeit uit laattijdige betaling van schadeloosstelling Betreffende periode tussen ontstaan schade en uitspraak Rechter bepaalt soeverein de rentevoet Binnen grenzen van vordering van partijen o Moratoire of verwijlintresten Vergoeden vertraging in uitvoering van rechterlijke beslissing die schadevergoeding toekent Berekend op volledige bedrag van de schadevergoeding m.i.v. wettelijke intrestvoet - Niet van rechtswege o Eiser moet vorderen

25

Stuk uit tabel staat op p. 132 in de syllabus


Door Brecht Warnez

D. De benadeelde heeft vrije beschikking over de schadevergoeding - Bedrag niet beïnvloed door wijze waarop benadeelde wil gebruiken - Benadeelde niet verplicht schadevergoeding te gebreken tot herstel van geleden schade o Vb. schade aan voertuig Recht op kosten van herstelling + BTW op deze herstellingskosten Niet verplicht te laten herstellen - Principe ook in art. 83 Wet landverzekeringsovereenkomst voor de aansprakelijkheidsverzekering

Afdeling 3. Verbod of bevel - Rechter kan bevel of verbod uitspreken o Om onrechtmatige gedraging verder te zetten of te herhalen Er moet ernstige dreiging zijn o Mits redelijkerwijze vaststaat dat verweerder ook in de toekomst een fout zal begaan waardoor de benadeelde schade zou leiden - Meestal in kortgeding o Reden: traagheid van procesvoering - Niet bij objectieve aansprakelijkheid o Want hier geen OD - Toepassing: burenhinder o Vb. exploitant koper- en ijzergieterij kreeg bevel tot herstel van dak van gieterij en verhogen van schouwen o Vb. aanpassen dancing o Uitleg RS en RL: is herstel in natura Ontoereikend: want preventieve maatregel

Hoofdstuk VII. De aansprakelijkheidsverzekering p. 134

Afdeling 1. Voorwerp en belang van de aansprakelijkheidsverzekering. Verhouding tot het aansprakelijkheidsrecht - Systeem van schadeverschuiving - Beperking: insolvabiliteit o Algemene oplossing: via zakelijke en persoonlijke zekerheid Niet mogelijk want identiteit SA en bedrag schade niet bekend voor schadegeval o oplossing: aansprakelijkheidsverzekering - Verzekerde risico = de kans dat men, o.g.v. contractuele of buitencontractuele AS, ertoe gehouden wordt de schade te vergoeden die een ander lijdt


Door Brecht Warnez

o Zie ook art. 77 WLV26 o ‘aansprakelijkheid voor schade geleden door benadeelde’ wordt verzekerd Niet de ‘schade zelf’ Niet de ‘schade aan eigen leven, lichaam of zaken’ Enkel tegen vermogensnadeel Third party insurance First party Insurance: tegen eigen schade Initiële schade raakt niet verzekerde, maar de benadeelde - Verzekeringswetgeving o Aansprakelijkheidsverzekering є verzekering tot vergoeding schade Verzekering tot vergoeding schade: art. 37-93 WLV Aansprakelijkheidsverzekering: art. 77-98 WLV o Scheep en luchtvaartverzekering: andere regeling WLV moderner en beter voor slachtoffer - Invloed op AS-recht o Weinig in theorie Verandert er niets aan AS is voorwaarde voor tussenkomst AV27 Systeem van schadespreiding subsidiair: er moet eerst AS zijn o Veel in de praktijk AV zorgt ervoor dat rechter snelle AS toekent Aansprakelijke wordt beschermd tegen persoonlijke verliezen Enkel verhoogde premies Benadeelde vindt solvabele tegenpartij - Gevolgen indien verplicht o Bescherming van alle potentiële slachtoffers tegen insolvabiliteit Idem indien sterk verplicht maar facultatief (vb. BA28 privéleven) o Meestal bijkomende voorzieningen vereist Bindende regelen of minimum garantievoorwaarden

Afdeling 2. Het verzekerde risico - Alle verzekeringen gebaseerd op risicospreiding o Statistische en actuariële gegevens nodige premie o Werkt enkel als risico effectief (onzeker element) is reglementering VN29 moet V’aar30 informeren over

26 27 28 29

WLV = Wet Landverzekeringsovereenkomst AV = aansprakelijkheidsverzekeraar BA = burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering VN = verzekeringsnemer


Door Brecht Warnez

Omvang van risico Verzwaring van risico Nietig indien er geen risico is of al verwezenlijkt is Voorspelbaar = geen risico We weten dat er kans is op schade, maar niet hoe groot, waar, wanneer… - Vereiste van onzeker element benadrukt in polissen o In oudere polissen: er moet een ongeval zijn o In recentere polissen: geen dekking voor schade die het gevolg is van normale uitvoering - Opzettelijk veroorzaakte schadegevallen uitgesloten o Totstandkoming schade moet buiten wil van VD31 o Definitie opzet In AS-recht: enger Schade toebrengen omdat je dat wil In verzekeringsrecht: breder Wanneer VD vrijwillig en bewust zo heeft gehandeld terwijl schade voorzienbaar was Voorzienbaarheid is voldoende Discutabel: juridisch en beleidsmatig Kan in niet verplichte verzekeringen aan BN32 worden tegengeworpen insolvabel o Schade door schuld wel gedekt Beginsel: ook door grove schuld Kan contractueel worden uitgesloten Polis moet alle fouten op uitdrukkelijke en beperkende wijze opsommen Nietig: “alle grove fouten zijn niet gedekt”

Afdeling 3. Enkele belangrijke soorten aansprakelijkheidsverzekeringen - Beginsel: contractvrijheid o Wel enkele dwingende regelen in WLV o Controle door Commissie voor het bank, financie- en assurantiewezen Belangen van consument Solvabiliteit V’aar - Soorten o BA privé-leven (“familiale”) Dekking: schade die in het privéleven veroorzaakt werd door VD of personen, dieren of zaken voor wie hij instaat 80% van de gezinnen 30 31 32

V’aar = verzekeraar VD = verzekerde BN = benadeelde


Door Brecht Warnez

o BA uitbating Dekking: extracontractuele AS voor schade veroorzaakt door uitbating van ondernemingen Activiteiten, onroerende goederen en personeel o BA na levering Dekking: schade veroorzaakt na levering van producten of uitvoering van werken door fabrikanten, verkopers en aannemers o BA brand en ontploffing Voor publiek toegankelijke inrichtingen Verplicht o BA beroepsaansprakelijkheid Dekking: aansprakelijkheid wegens beroepsfouten o WAM verzekering Verplicht Incasso: ± 2 miljard euro Wet 21 november 1989 Internationale invloed Benelux verdrag 1955 (Beneluxhof bevoegd) Vijf EU richtlijnen

Afdeling 4. De partijen en hun verplichtingen. De aansprakelijkheidsverzekeraar in de procesvoering - Betrokkenen o Verzekeringsonderneming (AV) o Verzekernemer (VN) Sluit overeenkomst met AV o Verzekerde (VD) Persoon die door de polis gedekt is tegen AS Niet altijd dezelfde als VN: VN kan andere persoon verzekeren Vb. BA privéleven Afgesloten door ouders (VN) Alle inwonenden zijn verzekerd (VD): opgesomd in art. 3 Vb. WAM Elke bestuurder is verzekerd Probleem: wat als aangestelde als bestuurder? - AE is niet aansprakelijk want art. 18 WAO - WG wel AS, maar niet gedekt want geen bestuurder lacune in systeem - Opl.: WG ook gedekt o Benadeelde (BN) Degene aan wie schade is toegebracht voor dewelke de VD AS is


Door Brecht Warnez

- Verplichtingen VN (en VD) o Informatie verstrekken over risico en verzwaring o Premie betalen o Na schadegeval Aangifte doen Mag AS niet erkennen Moet bewijs- en processtukken overmaken aan V’aar - Verplichtingen AV o Draagt financiële gevolgen van AS Indemnitair beginsel: schadevergoeding mag schade niet overschrijden Voor schade tijdens duur contract Ook al is aanvraag van na contract Elementen schadevergoeding Hoofdsom binnen grenzen van dekking Interesten Gerechtskosten en honoraria van advocaten en deskundigen Vb. grens dekking = 100 / schade = 150 / interest = 20 / advocaat = 10 schadedekking = 130 Ook reddingskosten Op vraag van V’aar door BN gemaakt Of op eigen initiatief door BN indien dringend en noodzakelijk o Moet VD bijstaan in afwikkeling geschil o Neemt leiding van procesvoering Bepaalt strategie en leidt procedure Tenzij belangenconflict Geen handeling die nadelig is voor VN Hierbij mag VN eigen advocaat aanstellen en de kosten aanrekenen AV en VD blijven onafhankelijk Handelingen V’aar zijn geen erkenning van AS en mogen VD niet benadelen Erkenning van AS door VD is niet tegenstelbaar aan V’aar Gerechtelijke uitspraak enkel tegenstelbaar aan wie deelnam aan procedure VD en V’aar kunnen gewillig/gedwongen tussenkomen Burgerlijke partijstelling door strafrechter V’aar kan tussenkomen (geen uitspraak over verhouding V’aar en VN/VD) - Nastreven buitengerechtelijke procedure (zeker bij eenvoudige zaken) kosten ↑ o Initiatieven van V’aars Vb. RDR (règlement direct) bij verkeersongevallen Moeilijk te betwisten? BN vergoedt door eigen AV V’aars rekenen onder elkaar af o Uitzonderlijk wettelijk verplicht


Door Brecht Warnez

Vb. art. 13 en 14 WAM Binnen 3 maand na verzoek: AV moet zeggen of hij AS betwist Indien niet: voorstel tot schadevergoeding

Afdeling 5. De verhouding tussen aansprakelijkheidsverzekeraar en benadeelde - Beginsel: geen rechtstreekse juridische band (gemeenrecht) o Benadeelde – aansprakelijke: OD o Aansprakelijke – Verzekeraar: overeenkomst o enkel zijdelingse vordering - Gevaren o Bij onvermogen Vb. samenloop met andere SA V’aar geeft geld aan VN VN moet dat geld verdelen tussen al zijn SE slachtoffer niet volledig vergoed o Bij fraude Vb. V’aar geeft geld aan VN en VN verdwijnt naar tropisch land - Oplossing: rechtstreekse vordering van BN tegen AV (art. 86 WLV) o Enkel voor verzekeringen onder WLV Niet voor andere VZ (vb. lucht- of maritieme VZ) o ↓ populair in andere landen Niet in CL-landen - Rechtstreekse vordering o BN heeft twee vorderingen Tegen VD o.g.v. AS-recht Tegen V’aar o.g.v. VZ-overeenkomst o Vorderen wat AS aan B verschuldigd is, binnen de grenzen van verbintenissen van AV Beperkingen: hoogte dekking, aard risico… - Verweermiddelen van AV tegen rechtstreekse vordering (art. 87 WLV) o Bij verplichte VZ Verweermiddel gebaseerd op feiten van voor schadegeval niet inroepen Vb. opzet of dronkenschap van VD Vb. premies niet betaald Wel op niet bestaan van VZ Vb. VZ dekt voertuig waarmee gebeurd niet Vb. VZ is nietig verklaard door rechter Ook opzegging, beëindiging, schorsing o Bij niet-verplichte VZ Verweermiddel gebaseerd op feiten van voor schadegeval wel inroepen


Door Brecht Warnez

Afdeling 6. Regresmogelijkheden voor de verzekeraar - Beginsel: geen regres van V’aar tegen VN/VD o Anders strijdig met basisidee van VZ o Uitz. art. 88 WLV V’aar vergoedt o.g.v. wet, maar op basis van overeenkomst niet gehouden tot dekking regresmogelijkheid Regres moet contractueel voorzien zijn Vb. beding in VZ-contract “terugvordering mogelijk indien dronken chauffeur” Lukt vaak niet, maar slachtoffer is wel vergoed - Art. 41 WLV: regres van V’aar op 3en mogelijk o AV in rechten van zijn VD zelfde rechten als VD o Beperking voor V’aar, enkel Wat V’aar betaalde Omvang van rechten van VD tegen 3e Kijken wie hoeveel schuld o Vb. vordering tegen 3e-medeaansprakelijke Schema volledige 90% schuld

B betaling

AS1

AV

AS2 10% schuld

o Regres tegen dichtste familie- en gezinsleden niet mogelijk Tenzij zij schadegeval opzettelijk veroorzaakten Belang: vb. jeugdcriminaliteit

Afdeling 7. Waarborgfondsen - Probleem: verplichting tot VZ niet nageleefd of faillissement V’aar o Soms via waarborgfonds dekking WAM-wet: Gemeenschappelijk Motorwaarborgfonds33 Vergoed schade o.m. Indien voertuig niet verzekerd is Indien verzekeraar insolvabel is Indien het gaat om een gestolen auto Bijkomende taken, o.m.

33

GMWF = Gemeenschappelijk Motorwaarborgfonds

74 Schadevergoeding buiten het aansprakelijkheidsrecht

Door Brecht Warnez

Informatieverstrekking - Register met voertuigen, inschrijvingsnummers en nummers verzekeringspolis - Gegevens over verzekeringsondernemingen Gefinancierd door bijdrage van verzekeringsovereenkomsten V’aar verplicht om actief mee te werken aan schaderegeling, maar GMWF vergoedt als V’aar niet binnen 2 maand geïdentificeerd V’aar antwoordt niet 3 maand met een met redenen omkleed antwoord V’aar heeft nagelaten om schaderegelaar aan te duiden o sluitstuk bij verplichte verzekering

Deel III. Schadevergoeding buiten het aansprakelijkheidsrecht - Aansprakelijkheidsrecht blijft beperkt als systeem voor vergoeding van schade o Grondslag van AS vereist: fout of objectieve AS o Identificatie aansprakelijke vereist o Lange procedure - Schademechanismen buiten AS-recht o Ook voor schade die in beginsel onder AS-recht kan vallen o Langs uiteenlopende technieken Rechtstreekse private verzekeringen Sociale verzekeringen Rechtstreekse verzekeringen ten behoeve van derden Schadefondsen - Belang o Sociale zekerheid o Arbeidsongevallen, beroepsziekten, ziekteverzekering o Verkeersongevallen - Tendens tot uitbreiding: recente initiatieven o Asbestschade o Medische schade Wet op vergoeding van schade door gezondheidszorgen van 15 mei 2007 Nog niet van toepassingen Probleem: ongewenst gevolg: defensieve medische behandeling door dokter Mogelijke oplossing: nieuw Frans systeem Schadevergoeding uit fonds voor zware gevallen


Hoofdstuk I.

Door Brecht Warnez

Rechtstreekse private en sociale verzekeringen34

Afdeling 1. Algemeen - Vergoedt eigen geleden schade aan eigen lichaam, leven of vermogen o Onafhankelijk van AS: rechtstreekse schadespreiding o Criterium voor vergoeding: beantwoordt schadegeval en schade aan de voorwaarden van de verzekering? Niet: is er aansprakelijkheid? - Commerciële/Private rechtstreekse verzekeringen o Uiteenlopende dekkingen, soms wettelijk geregeld Aanvullende verzekering tegen lichamelijk letsel voor autobestuurders Brandverzekering (WLV, art. 61-68) o Verzekeringsdekking is afhankelijk van initiatief VD Tenzij VZ verplicht is gesteld In toenemend aantal gevallen o Niet alles is verzekerd of verzekerbaar - Sociale zekerheid o Na W.O. II: ontwikkeling van sociale zekerheid o SZ beschermt essentiële financiële belangen van burgers tegen aantasting door Arbeidsongevallen en beroepsziekten Andere ziekten en ongevallen Werkloosheid Hoge leeftijd (pensioenen) Kinderlast (kindergeld) o SZ maakt gedeeltelijk gebruik van verzekeringstechniek, vooral in Ziekteverzekering W. 14 juli 1994 Arbeidsongevallenverzekering W. 10 april 1971 o Ook andere financieringstechnieken o Verschil met commerciële verzekering Slechts basisbescherming en vergoedt niet gehele schade Premie of bijdrage niet afhankelijk van omvang van risico maar van inkomen Mede gefinancierd door bijdragen van anderen dan VD alleen (WG en overheid)

Afdeling 2. Rechtstreekse schadeverzekering ten behoeve van een derde - Verzekering afgesloten door VN ten behoeve van een 3e 34

Zeker op het examen Ziet er makkelijker uit dan het is


Door Brecht Warnez

o (nog onbekend) potentiële slachtoffer van bepaald soort schadegeval (VD) o Premie betaald door potentiële VN (potentiële schadeveroorzaker) - In bepaalde gevallen is indemnitaire persoonsverzekering ten gunste van 3en verplicht o Arbeidsongevallenverzekering o Art. 29bis WAM-wet A. Arbeidsongevallen - Art. 1384, 3 BW: schade door aangestelde aan 3e o Niet schade aan aangestelde zelf als gevolg van uitvoering van zijn werk - Arbeidsongevallen belangrijk sinds industrialisatie (midden 19e E) o Foutaansprakelijkheid ontoereikend o Eerste wettelijke regeling: W. 24 december 1903 WG AS voor (deel van) schade door arbeidsongeval Zonder bewijs dat WG Schade heeft veroorzaakt Fout heeft begaan (of objectief AS is) - Tegenganger: immuniteit van WG naar gemeen recht - Overgeheveld naar SZ (W. 10 april 1971) o WG verplicht AOV35 af te sluiten t.b.v. zijn WN o WG niet langer objectief AS - Aard o Geen AV voor WG o Wel indemnitaire persoonsverzekering t.b.v. de WN Vergoeding ongeacht of er AS is - Toepassingsgebied: schade door o Arbeidsongeval = ongeval door en tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst o Ongeval op weg van en naar het werk Indien als VFP36: samenloop via art. 29bis WAM-wet mogelijk - Begrenzing uitkering o In hun aard: niet alle schade, enkel Economische professionele schade (inkomensverlies) als gevolg van aantasting van fysieke of psychische integriteit van de WN Medische schade of kosten begrafenis Geen vergoeding van37 Morele schade Schade aan zaken 35 36 37

AOV = arbeidsongevallenverzekering VFP = voetganger, fietser of passagier Essentieel, niet vergeten op examen


Door Brecht Warnez

Extraprofessionele zaken o In hun omvang: vergoedingen tot inkomsverlies Max. 90% van wettelijk referentieloon (± 2500 €/maand) o Dus: BN heeft er belang bij te verhalen langs gemeenrecht Is beperkt B. Verkeersongevallen: art. 29bis WAM - Verkeersongevallen in beginsel: gemeenrecht o Geen bijzondere objectieve AS Wel in Fra., Ned. En Dui o Bel.: foutaansprakelijkheidsrecht Aantonen dat iemand AS voor verkeersongeval Praktijk: ↑ verkeersregels fout makkelijk bewezen Maar er zijn er zonder fout of niet te bewijzen fout Als BN fout maakt geen volledige vergoeding - Sinds 1995: bijzondere bescherming van zwakke verkeersdeelnemers o Zwakke verkeersdeelnemers Voetgangers Fietsers Passagiers o Inspiratie: Franse wet Badinter 1985 Fra.: wel objectieve AS o.g.v. art. 1384, 1 BW Wet Badinter: verweermiddelen van bestuurders beperken Verweermiddel overmacht uitgesloten Eigen fout BN enkel inroepen als het een ‘onverschoonbare fout’ is - Wetgeving o Wet van 30 maart 1994 (art. 29bis WAM-wet), gewijzigd door Wet van 13 april 1995 Wet van 19 januari 2001 o Invoering van soort verzekeringssysteem (geen AV) Deel van premies van AV voor motorrijtuigen apart zetten Ook al is er geen fout, toch moet V’aar vergoeden Geen objectieve AS - Basisregel: art. 29bis WAM o AV van alle motorrijtuigen die bij het verkeersongeval betrokken zijn o Zijn hoofdelijk gehouden tot vergoeding van lichamelijke schade Ook sterfte o Geleden door VFP o Ongeacht fout van bestuurder of benadeelde - Art. 29bis WAM raakt OO


Door Brecht Warnez

o Contractuele afwijking niet mogelijk - Aard van regeling o Lang betwist o Nu: idemnitaire persoonsverzekering Door bestuurder afgesloten T.b.v. de zwakke verkeersdeelnemers - Dubbele functie WAM-verzekering o AV voor bestuurder, eigenaar, houder… o Idemnitaire persoonsverzekering t.b.v. potentiële verkeersslachtoffers VFP - Vergoeding VFP los van aansprakelijkheid o Van bestuurder o Van benadeelde: volledige vergoeding Ook bij eigen fout van VFP gemeen recht: gedeelde AS o T.o.v. anderen geldt AS wel - Reden: de mutualiteit o Schema 100 schade

A

10% schuld

B subrogatie kan niet voor volledige 60

mutualiteit vergoeding ziektekosten: 60

o Probleem: mutualiteit kan geen volledig regres o Opl.: via art. 29bis moet B altijd 100% betalen Besparing op begroting want mutualiteit in SZ Gevolg: autoverzekering ↑ - AS-recht blijft voor andere schade dan lichamelijke schade VFP o Zaakschade o AS van VFP voor schade die door zijn fout veroorzaakt ook t.o.v. eigenaar of bestuurder van betrokken motorrijtuig - Regres V’aar die betaalde t.o.v. andere rijtuigen o Gelijke aandelen Tegen andere V’aars (of motorwaarborgfonds) o Tenzij één van andere betrokkene fout beging Evenredig verdelen o Subrogatie in rechten van slachtoffer T.a.v. aansprakelijke derden: gemeenrecht


Door Brecht Warnez

fout van slachtoffer is hier wel verweermiddel - Toepassingsbegrippen o Bestuurder (enge interpretatie) = hij die het voertuig op het ogenblik van het ongeval werkelijk en zelfstandig bestuurt en aldus in feite verantwoordelijk is voor het sturen Uitstappen uit auto geen bestuurder Eiser moet bewijzen wie bestuurder is Vb. 2 personen uit wagen geslingerd wie bestuurder? o Verkeersongeval (brede interpretatie) Rijtuig neemt deel aan verkeer Ook geparkeerde auto Cass.: met auto rijden en terwijl een kogel in rug van passagier Ja, deelname aan verkeer dus toepassing van art. 29bis Wordt niet louter gebruikt als machine Vb. vrachtwagen gekoppeld aan betonmachine o Motorrijtuig Oorspronkelijk: niet aan spoorstaven verbonden Arbitragehof: discriminatie tussen tram en bus Wijziging 2001: art. 29bis ook van toepassing op tram en treinen Rest wetgeving niet o Plaats Openbare weg Terreinen toegankelijk voor publiek Vb. parking UGent waar iedereen op kant WAM van toepassing Vb. oprit privépersoon, mag je niet zomaar op WAM n.v.t. Terreinen toegankelijk voor een zeker aantal personen die recht hebben erop te komen Vb. rally op gesloten circuit met 150 andere rijders WAM van toepassing o Motorrijtuig betrokken bij verkeersongeval Casuïstiek Brede interpretatie Causaal verband met aanwezigheid auto niet vereist Volstaat dat voertuig een rol speelde Contact tussen benadeelde en voertuig niet vereist Voertuig moet niet rijden Voorbeelden Vb. fietser rijdt tegen regelmatig geparkeerde auto Ja, betrokken Vb. passagier valt in bus door remmanoeuvre Ja, betrokken Vb. passagier stapt uit bus en valt


Door Brecht Warnez

Ja, betrokken Vb. vrachtwagen te dicht bij fietser, raakt hem niet, fietser valt door wind Ja, betrokken Vb. bestuurder uit auto stappen, omver gereden, vliegt tegen eigen auto Ja, betrokken Vb. fietser valt tegen auto Rechter: nee, niet betrokken want auto is gevolg van ongeluk, geen totstandkoming Cass. verbreekt: auto beoordelen in volledig gebeuren, niet enkel bij totstandkoming - Alle VFP, tenzij o Ouder dan 14, en o Schadegeval hebben zij opzettelijk veroorzaakt Vb. zelfmoord- of zelfverminkingspoging ook niet voor rechthebbenden (vb. erfgenamen) o Fra.: via begrip “onverschoonbare fout” - Vergoedbare schade o Alle schade uit lichamelijk letsel en overlijden Economische en niet-economische Uitkeringen vergoeden als die een vergoeding zijn van schade uit art. 29bis WAM Vb. ziekteverzekering vergoeden Vb. overlevingspensioen: geen vergoedend karakter niet vergoeden M.i.v. functionele prothesen o Kledijschade o !!! geen andere stoffelijke schade o Concreet Bij lichamelijk letsel Inkomensderving Morele schade Bij overlijden Begrafeniskosten Inkomensderving Morele schade Geen vergoeding van zaakschade Behalve schade aan kledij en prothesen - Geen burgerlijke partijstelling bij strafrechter o.g.v. art. 29bis WAM

Afdeling 3. Samenloop van aansprakelijkheid, rechtstreekse verzekeringen en sociale zekerheid - 2 vragen o Kan de benadeelde naar keuze beroep doen op de rechtstreekse VZ of op AS-recht? o Wie draagt de uiteindelijke schadelast?


Door Brecht Warnez

- Schema B

A

AV

SZ – AO SZ – M LSZ A. Keuzemogelijkheid - Beginsel: BN heeft keuze tussen rechtstreekse VZ of AS-recht o Maar slachtoffer mag niet meer dan eens vergoed worden voor dezelfde schade - Soms volgorde bepaald tussen stelsels o AO38-V’aar en ziekte-V’aar (mutualiteit) moeten BN vergoeden Zonder resultaat van AS-vordering te kunnen afwachten o Indien arbeidsongeval: vergoeding van ziektekosten door AO-V’aar en niet door ziekteV’aar - Uitzonderlijk o Beperking op het keuzerecht o Uitsluiting van AS-vordering Vb. AO-VZ Mogelijkheid op AS-vordering tegen WG of mede-WN Maar dubbele beperking - Dubbele beperking op mogelijkheid tot AS-vordering o Aard van schade: verbod op dubbele vergoeding AS-vordering enkel als schade niet door AO-V’aar vergoed, zoals Morele schade Economische schade die plafond te boven gaat Onder het plafond is al vergoed Schade aan goederen o Identiteit van verweerder: tegen WG en mede-WN o.g.v. AS-recht uitzonderlijk mogelijk Vordering tegen WG is wel mogelijk Opzet van WG of mede-WN Ongeval op weg van en naar werk Verkeersongeval Bij zware overtreding erbeidsveiligheid Vordering tegen andere WN enkel bij Opzet Verkeersongeval 38

AO = arbeidsongeval


Door Brecht Warnez

Motief Sociale vrede binnen bedrijf Vermijden bewijsmoeilijkheden Tegenganger van makkelijke schadevergoeding voor WN Ned./Eng.: arbeidsongevallen via AS-recht T.o.v. 3e-AS vreemd aan bedrijf: vordering mogelijk

Afdeling 4. Toerekening van de schadelast - Regres schadeverzekeraar die vergoedde o Subrogatie in rechten van VD o Tegen (mede-)aansprakelijke o In art. 41 WLV voor AV en art. 29bis WAM voor betaler VFP - Regres ziekteverzekeraar (art. 136 ziektewet) o In alle rechten VD op elke wettelijke basis Niet enkel o.g.v. AS - Regres arbeidsongevallenverzekeraar (art. 47 en 48 arbeidsongevallenwet) o Subrogatie in rechten van benadeelde O.g.v. gemeenrecht Ook t.o.v. verzekeraar o.g.v. art. 29bis WAM o Beperkingen zoals t.o.v. WG en WN o Voorbeelden Leverancier schaadt WN V’aar heeft regres tegen leverancier want 3e WN2 schaadt WN1 V’aar heeft geen regres tegen WN2 want WN Tenzij opzet of verkeersongeluk - Schema

Hoofdstuk II.

Schadefondsen

Afdeling 1. Algemeen - Schade BA soms verzekerd door schadefondsen


Door Brecht Warnez

o Gefinancierd door heffingen o Voorbeelden International Oil Pullution Compensation Fund (IOPCF): olievervuiling op zeeplafond Als schade voorbij Fonds voor hulp aan slachtoffers geweldmisdrijven Wanneer geen schadevergoeding aan slachtoffer wegens insolvabiliteit dader Motorwaarborgfonds39 in WAM-wet

Afdeling 2. Motorwaarborgfonds - Verkeersschade vergoeden: 2 cumulatieve voorwaarden o Verzekeringsplicht garandeert solvabiliteit niet Vb. niet-verzekerd o Wanneer AS-recht geen uitkomst biedt Vb. toevallig feit: overmacht in hoofde van bestuurder brengt meer dat V’aar niet gehouden is tot vergoeding Vb. schadeveroorzaker niet geïdentificeerd - Beginsel: lichamelijke en stoffelijke schade o Probleem: vb. zelf tegen paal rijden en zeggen dat het vluchtmisdrijf is o Opl.: enkel lichamelijke schade indien door niet geïdentificeerd voertuig - Art. 19bis 11, 7°: vergoeding wanneer motorrijtuig dat ongeval veroorzaakte niet geïdentificeerd o Wanneer je, eigenaar, V’aar of VN niet kent Ook al is bestuurder gekend - Art. 19bis 11, §1, 3°: vergoeding bij toevallig feit o Voorwaarden Geen V’aar tot vergoeding gehouden is omdat Beperkt toepassingsfeer bestuurder van het motorrijtuig dat het ongeval heeft veroorzaakt vrijuit gaat wegens overmacht dan moet AV niet tussenkomen niet elk ongeval door overmacht o Gehele schade vergoed Ook stoffelijke schade o Niet schade aan VD of bestuurder zelf Vb. tegen overlopend hert rijden Geen tussenkomst want AV vergoedt enkel schade aan 3e, niet aan jezelf o Vb. ijzel op weg, ziekte bestuurder, vreemd voorwerp op de weg, kind nipt ontweken o Niet als benadeelde vergoeding kan o.g.v. art. 29bis WAM 39

GMF = gemeenschappelijk motorwaarborgfonds

84
Door Brecht Warnez

Fout of overmacht speelt geen rol V’aar gaat niet vrijuit op grond van overmacht - Samenloop toeval en niet-geïdentificeerd voertuig o Cass.: regeling i.v.m. niet-geïdentificeerd voertuig voorrang o Vb. olie verloren op weg door onbekend voertuig GMF vergoedt geen stoffelijke schade als er geen lichamelijk letsel is

Afdeling 3. Regeling “kettingbotsingen” - Arbitragehof (2000) o Feiten: 3 auto’s botsen frontaal 3e heeft geen fout begaan, van andere twee weet men niet AS niet bekend o Probleem: GMF komt niet tussen want “motorvoertuigen” zijn wel geïdentificeerd o discriminatie - Oplossing: wijziging WAM (art. 19bis 11, §2) o Vereisten Verscheidene voertuigen (≥ 2) Niet mogelijk vast te stellen wie AS Onmogelijk te weten wie ongeval heeft veroorzaakt o Schadelast gedragen door V’aars van al de betrokken rijtuigen M.u.v. degene wie zeker niet AS is Schade wordt gedeeld o Niet relevant voor VFP (zie art. 29bis WAM) - Betere oplossing: “motorvoertuigen” vervangen door “aansprakelijke”

Deel IV. Inhoudstafel Deel I. Schadevergoedingsrecht: een overzicht ................................................................................................... 1 Hoofdstuk I. Door de mens veroorzaakte schade .............................................................................................. 1 Hoofdstuk II. Schadeverschuiving en schadespreiding ....................................................................................... 2 Hoofdstuk III. Aansprakelijkheid en aansprakelijkheidsverzekering .................................................................... 3 Afdeling 1. Aansprakelijkheid ...............................................................................................................................3 A. Strafrechtelijke vs. burgerrechtelijke aansprakelijkheid ................................................................................ 3 B. Fout- vs. foutloze aansprakelijkheid ............................................................................................................... 3 C. Samenloop van aansprakelijkheidsregelen .................................................................................................... 4 Afdeling 2. Aansprakelijkheidsverzekering ...........................................................................................................5 Hoofdstuk IV. Andere systemen voor schadevergoeding .................................................................................... 5 Afdeling 1. Beperkingen van het aansprakelijkheidsrecht als schadevergoedingsmechanisme. Nood aan andere oplossingen. .................................................................................................................................................5 Afdeling 2. Rechtstreekse verzekeringen .............................................................................................................6 A. De verzekering in het algemeen ..................................................................................................................... 6 B. De rechtstreekse verzekering of de verzekering van eigen schade ................................................................ 7

85
Door Brecht Warnez

Afdeling 3. Sociale zekerheid ................................................................................................................................7 Afdeling 4. Schadefondsen ...................................................................................................................................7 Afdeling 5. Coördinatie tussen aansprakelijkheid en andere schadevergoedingstechnieken. Cumul en regres. 8 Deel II. Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht ...................................................................................... 8 Hoofdstuk I. Inleiding ......................................................................................................................................... 8 Afdeling 1. Bronnen en functie van het aansprakelijkheidsrecht.........................................................................8 A. Bronnen van het aansprakelijkheidsrecht ...................................................................................................... 8 B. Functies van het aansprakelijkheidsrecht .................................................................................................... 10 Afdeling 2. Bewijsregelen en het aansprakelijkheidsrecht .................................................................................11 Hoofdstuk II. Exclusieve of alternatieve toepassing van de regelen van de contractuele en extracontractuele aansprakelijkheid .................................................................................................................................................. 11 Afdeling 1. Inleiding ............................................................................................................................................11 Afdeling 2. De hypothese ...................................................................................................................................12 Afdeling 3. Tussen contractpartijen: exclusieve toepassing van de contractuele aansprakelijkheid................. 13 A. Het stuwadoorsarrest (1973): het samenloopverbod .................................................................................. 13 B. Verfijners en verdwijners ............................................................................................................................. 14 C. Uitzondering: indien de contractuele wanprestatie tevens een misdrijf uitmaakt blijft de vordering op grond van art. 1382 BW mogelijk .................................................................................................................................... 15 Afdeling 4. In de verhouding tussen contractpartijen en derden: co-existentie ................................................16 A. Co-existentie ................................................................................................................................................. 16 B. Het stuwadoorsarrest bis: de quasi-immuniteit van aangestelden en uitvoeringsagenten......................... 17 Hoofdstuk III. Schade: een aantasting van rechtmatige belangen ..................................................................... 18 Afdeling 1. Het bewijs van schade ......................................................................................................................18 Afdeling 2. Beschermde belangen ......................................................................................................................18 A. Rechtsvergelijking ......................................................................................................................................... 18 B. Soorten belangen in België ........................................................................................................................... 19 C. Vereisten voor bescherming......................................................................................................................... 19 Afdeling 3. Soorten schade .................................................................................................................................21 A. Patrimoniale en extrapatrimoniale schade (hoofdindeling) ......................................................................... 21 B. Een feitelijk overzicht ................................................................................................................................... 22 Hoofdstuk IV. Causaal verband........................................................................................................................... 23 Afdeling 1. Inleiding ............................................................................................................................................23 A. Duitse en Nederlandse bepalingen............................................................................................................... 23 B. Inleiding ........................................................................................................................................................ 24 Afdeling 2. De feitelijke causaliteit .....................................................................................................................25 A. De conditio sine qua non test. Noodzakelijke voorwaarden en irrelevante begeleidende omstandigheden25 B. Het rechtmatig alternatief ............................................................................................................................ 26 C. Onzekerheid bij het vaststellen van het rechtmatig alternatief. Het vergoeden van het verlies van een kans26 D. Bewijsmoeilijkheden ..................................................................................................................................... 27 Afdeling 3. De juridische causaliteit ...................................................................................................................28 A. De equivalentieleer ...................................................................................................................................... 28 B. Uitzonderingen op de equivalentieleer ........................................................................................................ 29 C. Pluraliteit van oorzaken ................................................................................................................................ 31 Hoofdstuk V. De grondslag van aansprakelijkheid ............................................................................................ 32 Afdeling 1. Overzicht ..........................................................................................................................................32 Afdeling 2. Schuldaansprakelijkheid ...................................................................................................................33 A. Schuldbekwaamheid..................................................................................................................................... 33

86
Door Brecht Warnez

B. Het foutbegrip .............................................................................................................................................. 34 C. Bevrijdingsgronden ....................................................................................................................................... 37 D. Beperkingen van de persoonlijke aansprakelijkheid .................................................................................... 38 E. Vermoedens van aansprakelijkheid.............................................................................................................. 44 Afdeling 3. Objectieve aansprakelijkheid ...........................................................................................................47 A. Algemeen ...................................................................................................................................................... 47 B. Schuldloze aansprakelijkheid: aansprakelijkheid voor eigen niet toerekenbaar gedrag (art. 1386bis BW). 47 C. Aansprakelijkheid voor eigen (niet on)rechtmatig handelen ....................................................................... 48 D. Risicoaansprakelijkheid ................................................................................................................................ 49 Hoofdstuk VI. Gevolgen van aansprakelijkheid .................................................................................................. 62 Afdeling 1. Herstel in natura...............................................................................................................................62 Afdeling 2. Schadevergoeding ............................................................................................................................62 A. In beginsel komt de volledige schade voor vergoeding in aanmerking ........................................................ 62 B. De begroting van de schade. Enkele beginselen .......................................................................................... 63 C. Interesten ..................................................................................................................................................... 66 D. De benadeelde heeft vrije beschikking over de schadevergoeding ............................................................. 67 Afdeling 3. Verbod of bevel ................................................................................................................................67 Hoofdstuk VII. De aansprakelijkheidsverzekering ............................................................................................... 67 Afdeling 1. Voorwerp en belang van de aansprakelijkheidsverzekering. Verhouding tot het aansprakelijkheidsrecht .........................................................................................................................................67 Afdeling 2. Het verzekerde risico ........................................................................................................................68 Afdeling 3. Enkele belangrijke soorten aansprakelijkheidsverzekeringen .........................................................69 Afdeling 4. De partijen en hun verplichtingen. De aansprakelijkheidsverzekeraar in de procesvoering ...........70 Afdeling 5. De verhouding tussen aansprakelijkheidsverzekeraar en benadeelde ............................................72 Afdeling 6. Regresmogelijkheden voor de verzekeraar ......................................................................................73 Afdeling 7. Waarborgfondsen ............................................................................................................................73 Deel III. Schadevergoeding buiten het aansprakelijkheidsrecht .......................................................................... 74 Hoofdstuk I. Rechtstreekse private en sociale verzekeringen ......................................................................... 75 Afdeling 1. Algemeen .........................................................................................................................................75 Afdeling 2. Rechtstreekse schadeverzekering ten behoeve van een derde .......................................................75 A. Arbeidsongevallen ........................................................................................................................................ 76 B. Verkeersongevallen: art. 29bis WAM ........................................................................................................... 77 Afdeling 3. Samenloop van aansprakelijkheid, rechtstreekse verzekeringen en sociale zekerheid ................... 80 A. Keuzemogelijkheid........................................................................................................................................ 81 Afdeling 4. Toerekening van de schadelast ........................................................................................................82 Hoofdstuk II. Schadefondsen ............................................................................................................................ 82 Afdeling 1. Algemeen .........................................................................................................................................82 Afdeling 2. Motorwaarborgfonds .......................................................................................................................83 Afdeling 3. Regeling “kettingbotsingen” ............................................................................................................84 Deel IV. Inhoudstafel ............................................................................................................................................ 84

Samenvatting: Onrechtmatige daad en alternatieve schadevergoedingssystemen

Recommend Documents