Samenvatting Hierbij treft u de samenvatting aan van het rapport quickscan “Bakkerij” 2013. Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Economische Ontwikkeling in het kader van haar arbeidsmarktbeleid. Het beroep bakker is een oud ambacht maar heeft zich afgelopen decennia razendsnel ontwikkeld. Een steeds uitgebreider assortiment en nieuwe productietechnieken volgen elkaar vlot op. Maar ook het ondernemerschap van de bakker wordt steeds belangrijker. Zo heeft de bakker te maken met steeds duurder wordende grondstoffen en toenemende concurrentie. De vraag is in hoeverre recente ontwikkelingen van invloed zijn op het beroep van de tegenwoordige bakker en daarmee ook de eisen die worden gesteld aan jonge mensen die het vak bakker willen leren. Met deze quickscan is een aanzet gemaakt inzicht te bieden in hoeverre vraag en aanbod op elkaar aansluiten zodat hier gericht op ingespeeld kan worden.
Onderzoek De quickscan heeft als doel om de congruentie tussen de vraag en het aanbod voor de bakkerijsector op Curaçao in kaart te brengen. Uit onderzoek moet blijken hoe de samenstelling van het personeelsbestand binnen sector er uitziet en de omvang. En of er voldoende gekwalificeerd personeel op Curaçao aanwezig is of in de nabije toekomst zal zijn, om in de behoefte van de sector te kunnen voorzien. Tijdens het onderzoek lag de nadruk op het verzamelen van feiten en cijfers. Kwantitatieve gegevens zijn verzameld met behulp van uitgebreide vragenlijsten. Deze aanpak werd aangevuld met groepsgesprekken met stakeholders uit het onderwijs en uit de arbeidsmarkt, die ook een beeld geven over de kwaliteitsbeleving. Door middel van een inventarisatie is er op Curaçao een populatie van 38 bakkerijen geteld. Alle bedrijven zijn bezocht door interviewers. Van deze 38 bedrijven hebben er 3 bedrijven geen medewerking verleend aan het onderzoek, waardoor het responspercentage is vastgesteld op 92.1%. Met dit hoge responspercentage kan redelijkerwijs aangenomen worden dat er sprake is van een voor de totale bakkerijsector representatieve uitkomst.
KBB 2013.08
Maart 2014
1
Samenvatting Quickscan Bakkerij Sector Curaçao
Voor de vaststelling van de definitie van de bakkerijsector is gebruik gemaakt van de internationale classificatiecodes zoals ontwikkeld door de Verenigde Naties, oftewel de International Standard Industrial Classification of all Economic Activities (ISIC), revison 44 1&2. Volgens deze classificatie valt de bakkerijsector onder de hoofdgroep Industrie, Vervaardiging van Voedingsmiddelen. In deze quickscan is de laatste versie als uitgangspunt gebruikt.
Arbeidsmarktsituatie Uit het onderzoek komt naar voren dat de bakkerijsector een relatief kleine sector is. Lang niet alle bakkerijen op Curaçao beschikken over een winkelpand, of een vaste plek waar zij hun producten te koop aanbieden. Veel bakkers bakken hun brood weliswaar in een speciaal daarvoor ingerichte keuken, maar verkopen het brood in “broodbussen”. Over dit type bakkerij is weinig bekend. De beleving bestaat dat er veel tokohouders zijn die brood afbakken en te koop aanbieden. De bakkers op Curaçao geven aan moeilijke tijden door te maken. Stijgende prijzen van ingrediënten, hogere elektriciteitskosten en toenemende concurrentie maken het voor de bakkers erg moeilijk het hoofd boven water te houden. Vooral kleinere bedrijven kunnen nauwelijks concurreren met grote bakkerijen en bakkerijen die verbonden zijn aan supermarkten. 77.1% van alle bedrijven in de sector die bij het onderzoek betrokken zijn betreft een micro- of klein bedrijf. De Bakkerijsector bestaat hoofdzakelijk uit (ruim 45.7%) uit bedrijven die brood en banket produceren. verdeling respondenten bakkerijsector naar bedrijfsgrootte 2.8%
20.0% 48.6%
28.6%
micro klein middelgroot groot
Central Bureau of Statistics (2012) Nieuwe classificatiecode voor bedrijfsactiviteiten, in Modus, Statistisch Magazine, Jaargang 10 / nr. 4 / 2012, pg. 30 – 34. 2 United Nations (2008), International Standard Industrial Classification of All Economic Activities, Revision 4. Department of Economic and Social Affairs, Statistics Division, Series M No. 4 / Rev.4 1
KBB 2013.02
Maart 2014
2
Samenvatting Quickscan Bakkerij Sector Curaçao
Opleidingsniveau, vacatures en mobiliteit Opvallend is dat veel van de ondernemers/eigenaar (57.9%) een hogere opleidingsachtergrond (HBO of WO) hebben, dat is bij 1 op de 5 (21.1%) bedrijven het geval. Bij alle overige functies zijn de lager opgeleiden oververtegenwoordigd, waarbij met name mensen die een leerwerktraject hebben afgerond een grote groep vormen (39.7%). Hoewel in absolute getallen de grootste functiegroep, vormen in de bakkerijsector de “traditionele” banketbakkers slechts een kleine groep van het totale personeelsbestand (28.5%). Op het meetmoment van de survey waren bij de 35 bakkerijen 295 functies. 255 worden ingevuld door medewerkers in een vast dienstverband, 36 functies worden op free-lance basis uitgevoerd, en er zijn 4 vacatures. Het totaal aantal vacatures dat in 2014 wordt verwacht door de respondenten is 33. Het gewenste opleidingsniveau van deze nieuwe medewerkers is in de eerste plaats SBO (11), gevolgd door VSBO als hoogste opleidingsniveau (9) en nieuwkomers die een leerwerkwerktraject hebben gevolgd (6). Ook is er behoefte aan medewerkers met een algemene opleidingsachtergrond op HAVO/VWO niveau (6) en HBO (1). In 2011 was dit het aantal vacatures volgens de Branche Vereniging voor Curaçaose Bakkers twee en een half keer zo hoog, namelijk 84. De respondenten geven aan over het algemeen genomen tevreden te zijn met de opleidingsachtergrond en vooral over de inzet van hun huidige medewerkers. Wel komt zeer duidelijk naar voren dat ten aanzien van de bakkerijsector er meer en beter gestructureerde afstemming zal moeten plaatsvinden tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt. Dit om in de toekomst ook nog jongeren te kunnen aantrekken die kundig zijn, en om iets aan het negatieve beeld van de jeugd over het bakkersvak te doen.
Onderwijsaanbod Op Curaçao bieden 3 onderwijsinstellingen 4 verschillende bakkerijgerichte opleidingen aan voornamelijk niveau 1 en 2. De interesse van jongeren om opgeleid te worden is echter minimaal. Volgens zowel de scholen als de bakkerijsector heeft dit te maken met het imago van het bakkersvak. Voor veel jongeren betekent dit in de vroege ochtend opstaan, hard werken en weinig verdienen. KBB 2013.02
Maart 2014
3
Samenvatting Quickscan Bakkerij Sector Curaçao
Volgens jongeren kunnen zij met een ander beroep veel meer geld verdienen en hoeven zij minder hard te werken. De sector geeft aan dat de jongeren die voor het bakkersvak kiezen, veelal de basisvaardigheden missen, zoals het goed kunnen rekenen en het inschatten van maten en hoeveelheden. Dit kan te maken hebben met de lage opleidingsniveaus 1 en 2. De vertegenwoordigers van de onderwijsinstellingen zijn van mening dat de jongeren die een opleiding voor bakkerij op Curaçao hebben gevolgd, vaak door de sector worden overschat. Via schoolbesturen, onderwijsinstellingen en het Ministerie van Onderwijs, Wetenschap, Cultuur en Sport (OWCS) zijn specifieke data opgevraagd, gerelateerd aan instroom en uitstroom uit voor de bakkerijsector relevante opleidingsrichtingen. Er is geen centrale database beschikbaar met deze cijfers waardoor elk opleidingsinstituut apart is gevraagd cijfers aan te leveren. Van de 3 opleidingsinstituten heeft 1 onderwijsaanbieder de cijfers beschikbaar gesteld.
Conclusies en aanbevelingen Op de centrale vraag, in hoeverre er sprake is van een goede aansluiting tussen de vraag van de Bakkerijsector en het aanbod van het onderwijs, kan geantwoord worden dat die er is , maar deze voor verbetering vatbaar is. Er is meer communicatie, kennis van elkaars werkwijze en inhoudelijke afstemming nodig tussen de arbeidsmarkt en onderwijsinstellingen die een bakkersopleiding aanbieden. Zowel de bakkerijsector als de onderwijsinstellingen hebben de behoefte om het bakkersvak te promoten. Met enige aanpassing van het opleidingsaanbod in combinatie met het verbeteren van het imago van het bakkersvak is de verwachting dat het invullen van toekomstige vacatures geen grote problemen op zal leveren. Onderstaande aanbevelingen kunnen een positieve en effectieve bijdrage leveren aan een betere aansluiting in de bakkerijsector tussen arbeidsmarkt en het onderwijs. •
Aanpassen eindtermen De bestaande eindtermen die momenteel wettelijk zijn vastgesteld voor het beroepsonderwijs zijn toe aan een update. Recente ontwikkelingen en feedback van de arbeidsmarkt dient opnieuw te worden geïnventariseerd ter verwerking om de eindtermen te actualiseren.
KBB 2013.02
Maart 2014
4
Samenvatting Quickscan Bakkerij Sector Curaçao
•
Overleg / afstemming tussen sector en arbeidsmarkt entameren Naast de formele aanpassing is het essentieel dat vakdocenten de gelegenheid krijgen zich regelmatig op de hoogte te laten houden door het werkveld. In de vorm van uitwisseling en excursies zal het begrip voor elkaars mogelijkheden en beperkingen toenemen en een waardevolle aanvulling zijn op de kwaliteit van het geboden onderwijs.
•
Aandacht voor competenties Het beroepsonderwijs zou meer aandacht moeten hebben voor de ontwikkeling van competenties, parallel aan het overdragen van vakkennis. Dit zou op zich prima binnen de wettelijke eindtermen kunnen worden ingepast; verwachten dat dit tijdens stage alleen wordt ingevuld is niet realistisch of voldoende.
•
Stimuleringsactiviteiten organiseren om jongeren te motiveren voor de bakkerijsector te kiezen Om te voorkomen dat de trend zich voortzet dat jongeren niet meer kiezen voor het bakkersvak moet met de name de sector, bij voorkeur in samenwerking met het onderwijs, zich beter profileren. Campagnes die de mooie kanten van het vak laten zien maar ook jongeren uitnodigen om eens “mee te draaien” kan een positieve impuls geven aan het bestaande imago.
•
Meer aandacht voor houding en vaardigheden in het onderwijs Een algemene opmerking die bij nagenoeg alle sectoren terug blijft komen is aandacht voor de sociale vaardigheden bij jongeren. Dit punt verdient aandacht binnen het gehele onderwijsveld.
•
Heroverwegen of bakkerijassistenten op niveau 1 niveau voldoende inpasbaar zijn op de Curaçaose arbeidsmarkt Duidelijk komt naar voren dat er eigenlijk geen tot weinig plaats is voor jongeren met een opleiding tot bakkerijassistent niveau 1. De basis is te summier en samenwerken leidt tot ontevredenheid bij de werkgever en demotivatie bij de werknemer. Vooral voor de hogere niveaus zou geworven moeten worden.
KBB 2013.02
Maart 2014
5
