Samenvatting Miljoenennota 2007 De regering maakt elk jaar op Prinsjesdag in de rijksbegroting en de Miljoenennota haar plannen voor het komende jaar bekend. De rijksbegroting bestaat uit de begrotingen van de verschillende ministeries. Het zijn wetsvoorstellen die nog moeten worden behandeld en vastgesteld door de Tweede en Eerste Kamer. De Miljoenennota is een algemene toelichting op de rijksbegroting. De Miljoenennota zoomt in op de keuzes en belangrijkste plannen van de regering en de prijskaartjes die aan deze keuzes hangen. Ook de economische en financiële situatie van Nederland en de verwachte ontwikkelingen komen aan bod. Dit is een samenvatting van de Miljoenennota 2007. Deze samenvatting informeert u over de belangrijkste zaken door antwoord te geven op 10 vragen.
Inhoud 1. Wat zijn de prioriteiten voor 2007? 2. Wat doet het kabinet voor bedrijven en aan versterking van de economie in 2007? 3. Wat doet het kabinet voor burgers in 2007? 4. Welke extra investeringen doet het kabinet in 2007 in veiligheid en jeugd? 5. Wat zijn andere speerpunten van beleid? 6. Hoe staat de Nederlandse economie ervoor? 7. Hoe staan de Nederlandse overheidsfinanciën ervoor? 8. Welke effecten hebben de gemaakte keuzes op lange termijn? 9. Wat zijn de totale uitgaven en inkomsten in 2007 10. Waar vindt u meer informatie over de rijksbegroting en de Miljoenennota?
September 2006
1. Wat zijn de prioriteiten voor 2007? Het (verder) versterken van de economische structuur, het verbeteren van de koopkracht en extra investeringen in jeugd en de veiligheid van de samenleving zijn de belangrijkste doelen van het kabinet in 2007. Met als voorwaarde dat de overheidsfinanciën op orde zijn en blijven. Versterking van economische structuur (zie voor maatregelen: vraag 2) In 2007 worden de lasten voor bedrijven met een half miljard euro verlaagd. Het verlagen van het tarief van de vennootschapsbelasting zorgt voor een aantrekkelijker ondernemingsklimaat en draagt bij aan een betere concurrentiepositie van Nederland. Ook extra geld (vanuit het FES) voor kennis en innovatie en ruimtelijke economische ontwikkeling en infrastructuur, zorgt voor een versterking van de economische structuur. Daarnaast worden in 2007 de administratieve lasten verder verminderd. Minder lasten voor burgers (zie voor maatregelen: vraag 3) Ook de lasten voor burgers worden met een half miljard euro verlaagd. Iedereen profiteert van de verlaging van belastingtarieven (eerste en tweede schijf)). Werkenden profiteren van de verlaging van de WW-premie en de verhoging van de arbeidskorting en de combinatiekorting. De koopkracht van ouderen en gezinnen wordt extra ondersteund. Samen zorgen de maatregelen ervoor dat huishoudens er gemiddeld ongeveer één procent in koopkracht op vooruit gaan. Verbetering veiligheid (zie voor maatregelen: vraag 4) Veiligheid is voor mensen minstens zo belangrijk als de omvang en verdeling van welvaart. Meer geld voor de politie moet leiden tot meer veiligheid. Met daarnaast een andere verdeling van dat geld over verschillende regio’s, kan beter rekening worden gehouden met de verschillen in de veiligheidssituaties. Met buurt- en wijkgebonden projecten wordt de sociale veiligheid vergroot. Investeren in de jeugd (zie voor maatregelen vraag 4) Investeringen in de jeugd zijn de bron voor toekomstige welvaart en veiligheid. Dat begint al met voor- en vroegschoolse educatie (VVE) voor kinderen van 3 jaar oud. Volgend jaar doet 70 procent van de kinderen waarvoor dit bedoeld is hieraan mee. Het is vervolgens belangrijk dat jongeren niet voortijdig en zonder diploma hun school verlaten. Daarom probeert het kabinet het aantal voortijdig schoolverlaters (VSV) nog verder terug te dringen. Ook in andere soorten onderwijs en in jeugdbeleid en jeugdzorg wordt extra geld geïnvesteerd.
September 2006
2
2. Wat doet het kabinet voor bedrijven en aan de versterking van de economie in 2007? Het ondernemingsklimaat wordt verbeterd. Daarmee wordt de concurrentiepositie van Nederland beter en wordt de economie versterkt. Het kabinet doet dit in 2007 door: •
Het vennootschapsbelastingtarief (Vpb-tarief) voor bedrijven te verlagen van 29,1 procent naar 25,5 procent. Hiermee is deze belasting op winst van bedrijven in een paar jaar tijd verlaagd van 34,5 procent naar 25,5 procent. Het tarief komt daarmee onder het EU-gemiddelde.
•
Tegelijkertijd voor zelfstandige ondernemers een zogeheten MKBwinstvrijstelling in de inkomstenbelasting in te voeren. 10 procent van de winst van zelfstandige ondernemers is vrijgesteld van winstbelasting.
•
De administratieve lasten (kosten voor bedrijven om informatie op te leveren aan de overheid) verder te verminderen door overbodige en onnodig ingewikkelde regels te schrappen. In 2007 is - ten opzichte van 2003 - 25 procent van de administratieve lasten verminderd. Volgend jaar wordt bijvoorbeeld het aantal vergunningen verminderd. Als een ondernemer zijn bedrijfspand wil uitbreiden heeft hij volgend jaar nog maar één vergunning (de zogenoemde omgevingsvergunning) nodig, terwijl hij nu soms wel 15 vergunningen nodig heeft (zoals een milieu-, boomkap-, bouw- en uitritvergunning).
•
1, 9 miljard euro extra te investeren in kennis, onderwijs en innovatie (950 miljoen euro) en ruimtelijke ontwikkeling en infrastructuur (950 miljoen euro). Dit geld wordt betaald uit het Fonds Economische Structuurversterking (extra aardgasinkomsten).
Verplichte werkgeversbijdrage Kinderopvang Om het combineren van arbeid en zorg voor kinderen gemakkelijker te maken, zal volgend jaar een verplichte werkgeversbijdrage worden ingevoerd voor kinderopvang. Dit zal alleen een lastenverzwaring zijn voor de bedrijven die nu nog niet vrijwillig meebetalen aan de kinderopvang.
September 2006
3
3. Wat doet het kabinet voor burgers in 2007? De overheid wil ook in 2007 de koopkracht verbeteren en nog meer mensen aan de slag laten gaan (zie ook vraag 7 en 8). Dit doet zij door in 2007: •
De WW-premie met 1,35 procent te verlagen. De modale werknemer gaat hierdoor 200 euro minder aan premie te betalen.
•
De belastingtarieven te verlagen en de heffingskorting te verhogen. Hierdoor betaalt een gemiddeld gezin 115 euro minder belasting per jaar.
•
De kinderbijslag te verhogen en de kosten voor kinderopvang te verlagen. Ouders krijgen hierdoor een extra steuntje in de rug. En het wordt voor hen aantrekkelijker te (blijven) werken.
•
De werkgeversbijdrage voor kinderopvang verplicht te stellen. Sommige gezinnen kunnen hierdoor honderden euro’s per jaar besparen.
•
De arbeidskorting - dit is een korting op de af te dragen belastingen en premies voor werkenden - met 20 euro per jaar te verhogen.
•
De aanvullende combinatiekorting – dit is een korting voor werkende alleenstaande ouders - met 80 euro te verhogen. Hierdoor wordt het aantrekkelijker gemaakt om arbeid en zorg te combineren.
•
AOW’ers en ANW’ers een tegemoetkoming te geven door het verhogen van de AOW-toeslag.
Gezinnen gaan volgend jaar wel meer zorgpremie betalen. Voor lage inkomens wordt dit gecompenseerd door een hogere zorgtoeslag. Bovenstaande maatregelen zorgen er voor dat bijna iedereen er – ondanks de hogere zorgpremie - financieel toch op vooruit gaat. Gemiddeld hebben huishoudens in 2007 1 procent meer te besteden. Extra geld voor schuldhulpverlening (25 miljoen euro) moet eraan bijdragen dat mensen die nu in een slechte financiële positie zitten uit de problemen raken. Met het aanscherpen van reclameregels en het beperken van maximumkredieten moet ook het ontstaan van problematische schulden worden voorkomen.
September 2006
4
4. Welke extra investeringen in veiligheid en jeugd doet het kabinet in 2007? • Veiligheid In 2002 voelde nog een derde van de mensen zich onveilig, nu is dat minder dan een kwart. De criminaliteit is met 10 procent gedaald. Het Veiligheidsprogramma 20022007 - gericht op het bestrijden van criminaliteit, overlast en verloedering - werpt dus zijn vruchten af. In 2007 gaat het kabinet door op de ingeslagen weg: De politie krijgt er honderden extra arbeidsplaatsen bij (ruim 1500 tot en met 2014) om de veiligheid in bepaalde regio’s te vergroten en om de opsporing van criminelen te verbeteren. Hiervoor krijgt de politie 80 miljoen euro extra. In de grote steden wordt de sociale veiligheid vergroot en de leefomgeving verbeterd. Hiervoor is 25 miljoen euro extra beschikbaar. Er komen 170 extra tbs-plekken bij. Ook komt er een strenger verlofbeleid. Er komt nog meer aandacht voor terrorismebestrijding (30 miljoen euro extra beschikbaar). Belangrijke infrastructuur, zoals vliegvelden, wordt beter beveiligd (30 miljoen euro). • Jeugd Met de meeste jongeren in Nederland gaat het goed. Maar er is ook een groep jongeren die het minder goed doet. Problemen thuis of op school of bij het vinden van een baan beletten hen om zichzelf optimaal te ontwikkelen en mee te doen in de samenleving. De overheid gaat zich in 2007 extra inspannen voor de kansen van jongeren door: Voortijdig schoolverlaten aan te pakken. Dit gebeurt door de leerplicht te verhogen van 16 naar 18 jaar. Hierdoor zullen 13 duizend minder jongeren voortijdig hun school verlaten zonder diploma. Sinds 2002 was dit aantal al gedaald met ongeveer hetzelfde aantal. Vmbo-scholen te voorzien van up-to-date voorzieningen voor praktijkonderwijs. Zo blijft de leeromgeving voor jongeren uitdagend. Wachtlijsten in de jeugdzorg te verminderen (100 miljoen euro extra voor 2006 en 2007) en nieuwe wachtlijsten te voorkomen (vanaf 2007 40 miljoen euro extra per jaar). Naar verwachting zijn eind 2006 de wachtlijsten weggewerkt. Gezinsvoogden beter uit te rusten waardoor ze meer tijd per kind kunnen besteden. Meer zorg- en adviesteams te creëren waarin verschillende zorgverleners samenwerken aan de zorg voor individuele kinderen. De samenwerking op gemeentelijk niveau tussen jeugdzorg, onderwijs en justitiële instellingen te verbeteren. Gemeenten moeten een integrale regierol krijgen in het jeugdbeleid. Afspraken te maken met de politie om meer hardekernprobleemjongeren en veelplegers aan te pakken. Daarnaast wordt (verplicht) nazorg - gericht op zaken als wonen, werken en vrijetijdsbesteding - aangeboden aan jongeren die de gevangenis verlaten.
September 2006
5
5. Wat zijn andere speerpunten van beleid? Zorg Mensen willen goede en betaalbare zorg zonder lange wachttijden. Daarom is het zorgstelsel herzien. De eerste stap was de invoering van concurrentie in de basisverzekering. De sterke stijging van de zorgkosten (die onbeheersbaar dreigden te worden) is hierdoor afgeremd. 18 procent van de verzekerden heeft de nieuwe keuzevrijheid aangegrepen om per januari 2006 van verzekeraar te veranderen. Ook de wachtlijsten zijn korter geworden, bijvoorbeeld met gemiddeld 17 procent voor behandelingen in poliklinieken. In de komende jaren moeten deze goede ontwikkelingen worden doorgezet. Om dit te bereiken: • Gaan ziekenhuizen en verzekeraars over meer behandelingen onderhandelen over de prijs, hoeveelheid en kwaliteit. • Verandert de organisatie van de AWBZ-zorg. Zo gaat de kortdurende geestelijke gezondheidszorg per 1 januari 2008 van de AWBZ naar het basispakket. De 46 nieuwe ‘Zorgzwaartepakketten’ in de AWBZ zullen specifiek omschreven producten bevatten, welke gebonden zijn aan een maximumprijs. • Wordt de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) in 2007 ingevoerd. Ouderen en gehandicapten kunnen hierdoor bij één loket terecht om alle zorg te krijgen die ze nodig hebben om ‘mee te blijven doen’ aan de samenleving. Leefomgeving en mobiliteit Mensen willen in een prettige omgeving wonen en mobiel zijn. In Nederland zijn steeds meer plaatsen lastig bereikbaar geworden. Stilstaan in de file is belastend voor de automobilist, niet goed voor de economie (wachttijd is geen werktijd) en slecht voor het milieu. Het is dus belangrijk de mobiliteit te vergroten. Aan de andere kant kan het aanleggen van infrastructuur gevolgen hebben voor natuur en milieu. Ook de luchtkwaliteit is en blijft hierbij een belangrijk aandachtspunt. Nederland kon niet altijd voldoen aan de strenge Europese normen voor luchtkwaliteit. Het is dus zaak de bereikbaarheid te verbeteren zonder dat dit teveel ten koste gaat van het milieu. De overheid probeert dit te bereiken door: • Achterstallig onderhoud aan wegen weg te werken. In 2007 is de laatste 556 kilometer (van de afgesproken 1300 kilometer) aan de beurt. Dit zorgt voor betere doorstroming en veiligheid op de weg. • Stimuleringsmaatregelen voor nieuwe schone auto’s in te voeren en subsidies te verstrekken voor het achteraf monteren van roetfilters op bestaande dieselauto’s. • Rijksoverheid, provincies en gemeenten beter te laten samenwerken in de gebieden waar de luchtkwaliteit moet verbeteren. • Meer natuur te creëren door verder te gaan met de aanleg van de Ecologische Hoofdstructuur. Natuur is ook goed voor de luchtkwaliteit.
•
Te zorgen dat in de toekomst een prijs of tol gevraagd kan worden waarmee de (versnelde) oplossing van knelpunten betaald kan worden.
September 2006
6
6. Hoe staat de Nederlandse economie er voor? Economisch herstel is in volle gang In 2007 zal de economie met 3 procent groeien. Na een lange periode van gematigde groei zit de economie nu definitief in de lift. De internationale concurrentiepositie van Nederland is verbeterd. Meer mensen aan het werk en minder uitkeringen Economische groei leidt tot meer werkgelegenheid en een verbetering van de levensstandaard. In 2007 komen er – naar verwachting – weer 104 duizend banen bij. Het gaat vooral om banen in de marktsector en in de zorg en het onderwijs. Steeds meer mensen gaan aan het werk of gaan op zoek naar werk. Dit geldt ook voor vrouwen en ouderen. Iedereen profiteert van de aantrekkende arbeidsmarkt. De werkloosheid onder kwetsbare groepen – zoals jongeren en laaggeschoolden - daalt sterk. In totaal zijn er - naar verwachting - 345 duizend werklozen in 2007. In 2005 waren dit er nog 526 duizend. Er zijn ook veel minder arbeidsongeschikten. In 2003 telden we er nog 980 duizend en nu 860 duizend. De betere prikkels om te gaan of te blijven werken hebben effect. Meer koopkracht Bijna iedereen gaat er financieel op vooruit in het komende jaar. Gemiddeld zien huishoudens hun koopkracht met 1 procent stijgen. Dankzij de aantrekkende arbeidsmarkt gaan sommige mensen er financieel zelfs veel meer op vooruit. Mensen die vanuit een uitkeringssituatie aan het werk gaan zien hun inkomen – nu het economisch zo goed gaat - met gemiddeld 15 procent stijgen.
September 2006
7
7. Hoe staan de Nederlandse overheidsfinanciën er voor? Overschot op de begroting van 0,2 procent bbp Na het dieptepunt in 2003 (begrotingstekort boven het Europese maximum van 3 procent bbp) hebben de overheidsfinanciën zich nu hersteld. Voor volgend jaar wordt er een klein overschot op de begroting verwacht van 0,2 procent bbp. De overheid krijgt dus meer geld binnen dan dat zij uitgeeft. De economische groei zorgt voor meer ontvangsten uit belastingen en de hogere olieprijzen zorgen voor meer inkomsten uit aardgas. Tegelijkertijd zijn de uitgaven voor werkloosheids-, bijstands- en arbeidsongeschiktheidsuitkeringen lager. Dit komt door de aantrekkende arbeidsmarkt, waardoor meer mensen aan het werk kunnen, en door de hervormingen in de sociale zekerheid. Door het overschot op de begroting worden bovendien ook de uitgaven aan rente voor de staatsschuld lager, omdat er minder geld geleend wordt. Extra uitgaven binnen uitgavenkader Bij het aantreden van het kabinet-Balkenende II zijn er maxima (kaders) afgesproken voor de uitgaven van het Rijk, de Sociale Zekerheid en Zorg. De uitgaven blijven ook in 2007 binnen deze kaders. Er is zelfs 0,3 miljard euro minder uitgegeven dan afgesproken. Lagere afdracht aan EU Jaarlijks dragen alle lidstaten, dus ook Nederland, een deel van hun inkomsten af aan de EU. Nederland betaalde relatief veel geld aan de EU. Nederland heeft bij de onderhandelingen hierover bedongen dat we, vanaf 2007, 1 miljard euro per jaar minder hoeven af te dragen. Dit geld wordt nu gebruikt om de lasten voor burgers en bedrijven te verlagen. Structureel saldo is 0,0 procent bbp Feitelijk is er in 2007 geen tekort op de begroting meer, maar een klein overschot van 0,2 procent bbp. Wanneer het feitelijk overheidssaldo (inkomsten minus uitgaven) wordt gecorrigeerd voor tijdelijke ontwikkelingen in de economie, krijg je het structurele saldo. In 2007 is het structurele saldo 0,0 procent bbp, er is dus sprake van een structureel evenwicht. Het in 2003 gestelde doel (een structureel tekort onder 0,5 procent bbp) is daarmee ruimschoots gehaald. Nederland blijft ook binnen de EUdoelstelling (structureel tekort maximaal 0,5–1,0 procent bbp). Schuldquote onder 50! De overheidsschuld is in 2007 naar verwachting 47,9 procent van het bbp. Met deze schuld blijft Nederland ruim onder het Europese gemiddelde, dat op ruim 60 procent ligt. Doel was om de schuld te laten afnemen naar of onder 50 procent van het bbp in 2007. Ook deze doelstelling wordt gehaald.
September 2006
8
8. Welke effecten hebben de gemaakte keuzes op lange termijn? Nederland is - als klein land met een open economie - voor een groot deel afhankelijk van de internationale economische ontwikkelingen. Trekt de wereldeconomie aan dan profiteert Nederland daarvan mee. Maar de economische situatie van een land en de financiële situatie van de overheid zijn ook afhankelijk van de keuzes die de overheid maakt. Soms zijn die keuzes op korte termijn pijnlijk, als bijvoorbeeld huishoudens er in koopkracht op achteruit gaan. Dit was de afgelopen jaren soms het geval. De keuzes zijn gemaakt met het oog op de toekomst, op het versterken van de economie en op het houdbaar maken van de overheidsfinanciën. Maatregelen gericht op een betere toekomst De overheid heeft extra geïnvesteerd in kennis, onderwijs, innovatie, wegen en milieu. Ook de randvoorwaarden voor economische groei zijn verbeterd: minder regels en een minder bureaucratische overheid zorgen samen met lagere belastingen voor een beter ondernemingsklimaat. Deze economieversterkende maatregelen dragen ook bij aan het in de toekomst betaalbaar houden van overheidsvoorzieningen. De samenleving vergrijst; en met steeds meer ouderen lopen de uitgaven voor zorg en AOW op. Daar moet ruimte op de begroting voor worden gemaakt. De belangrijkste bron van overheidsinkomsten zijn belastingen. Hoe meer mensen werken, des te groter is de groep die belasting betaalt, en die dus de kosten van de vergrijzing kan dragen. Tegelijkertijd wordt er door een afnemende werkloosheid minder geld uitgegeven aan bijvoorbeeld uitkeringen. Hervormingen in de sociale zekerheid Om meer mensen aan het werk te krijgen waren hervormingen in de sociale zekerheid onvermijdelijk. De arbeidsparticipatie was namelijk te laag. Bij arbeidsongeschikten wordt nu gefocust op wat iemand wél kan, in plaats van op wat iemand niet kan. Mensen die gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn, worden nu geprikkeld om weer gedeeltelijk aan de slag te gaan. Dit heeft geleid tot een vermindering van het aantal arbeidsongeschikten. Het is daarnaast fiscaal minder aantrekkelijk gemaakt om eerder te stoppen met werken. Eerder stoppen kan nog wel, maar dan moeten mensen daar zelf voor sparen. Het kabinet heeft in algemene zin meer eigen verantwoordelijkheid neergelegd bij burgers, bedrijven en andere overheden. Zo mogen gemeenten die geld over houden doordat zij de bijstand beter uitvoeren, dit geld ergens anders voor gebruiken. Hierdoor is er een sterkere prikkel om mensen snel weer aan het werk en uit de uitkering te helpen. Nederland staat er beter voor Nederland staat er - in meerdere opzichten - structureel beter voor dan een paar jaar geleden. Nederland is sterker uit het dal gekomen dan andere Europese landen, die niet direct hebben ingegrepen toen de moeilijke economische tijden aanbraken. De economische structuur en de houdbaarheid van de overheidsfinanciën zijn verbeterd. Hierdoor is Nederland beter toegerust om toekomstige uitdagingen, zoals de vergrijzing, aan te kunnen.
September 2006
9
9. Wat zijn de totale uitgaven en -inkomsten in 2007 Rijksuitgaven en –inkomsten Het Rijk vervult allerlei taken en levert diensten en voorzieningen waar mensen in Nederland gebruik van kunnen maken. Denk aan onderwijs, wegen en politie op straat. Deze zaken moeten betaald worden uit de inkomsten van de rijksoverheid. Belastingen zijn de belangrijkste inkomstenbron voor de rijksoverheid.
September 2006 10
Uitgaven en inkomsten van de collectieve sector Naast de uitgaven van het Rijk, zijn er ook uitgaven aan Sociale Zekerheid en Zorg. Samen vormen deze 3 onderdelen de collectieve sector. De rijksuitgaven worden grotendeels betaald uit belastingen. De uitgaven voor Sociale Zekerheid en Zorg worden vooral gefinancierd uit de opbrengst van premies.
September 2006 11
10. Waar vindt u meer informatie over de rijksbegroting en de Miljoenennota? Wilt u meer weten over Prinsjesdag en de Miljoenennota kijk dan op www.minfin.nl/prinsjesdag. Daar vindt u de belangrijkste cijfers en een toelichting op maatregelen. De integrale tekst van de Miljoenennota 2007 en alle officiële stukken vindt u op de vernieuwde rijksbegrotingsite: www.rijksbegroting.nl. Kijk voor uitgebreide informatie over alle fiscale maatregelen op www.minfin.nl/belastingplan2007 en www.minfin.nl/vpb2007. Voor uitgebreide informatie over de beleidsagenda’s van de verschillende ministeries kijk op www.regering.nl. Informatiebladen Het ministerie van Financiën heeft ook informatiebladen over de volgende onderwerpen: - Prinsjesdag, de Miljoenennota en het koffertje - De derde woensdag in mei - Begrotingsbeleid door de jaren heen - Het begrotingsproces De informatiebladen kunt u bestellen via internet www.minfin.nl. U kunt ze ook telefonisch bestellen via de Postbus 51 infolijn, telefoon: 0800-8051, elke werkdag van 9.00 tot 21.00 uur.
Ministerie van Financiën Directie Bedrijfsvoering & Communicatie Postbus 20201 2500 EE Den Haag Internet: www.minfin.nl
September 2006 12
