Samen op weg naar meer veiligheid
Wat kan (zelf)redzaamheid betekenen voor BHV (bedrijfshulpverlening) in de zorg? Congres NIBHV donderdag 29 november 2012
Prof. dr. Ira Helsloot
Inleiding • In opdracht van NIBHV een visie ontwikkeld op de rol van zelfredzaamheid bij BHV in de gezondheidszorg. • Deze presentatie sluit aan bij presentaties van de afgelopen twee jaren op dit congres over zelfredzaamheid en BHV’ers.
Waarom nu juist in de zorgsector? • Organisaties in de (gezondheids)zorg hebben de zorg voor verminderd en niet-zelfredzame mensen, waarvan sommigen hulp nodig hebben tijdens noodsituaties.
• Organisaties in de (gezondheids)zorg kunnen niet over voldoende veiligheidsmensen en –middelen beschikken om deze hulp te bieden. • Conclusie: geen enkele (gezondheids)zorgorganisatie in Nederland is in staat om snel, volledig te ontruimen met alleen de eigen bedrijfshulpverleners. De zorgsector is kwetsbaar.
Wat bedoelen we met zelfredzaamheid? • Zelfredzaamheid betreft: het vermogen om noodsituaties te voorkomen en om zichzelf tijdens noodsituaties te helpen en de gevolgen proberen te beperken. Indien ook anderen worden geholpen, spreken we van ‘redzaamheid’. • Kan betrekking hebben op individu, gemeenschap of organisatie. • Een bedrijfshulpverlener (BHV’er) gebruikt vaardigheden niet alleen binnen organisatie, maar ook elders in maatschappij. Een BHV’er vergroot zodoende de zelfredzaamheid en veiligheid.
Wie spelen er allemaal een rol? • Management • BHV’ers
• Cliënten en medewerkers • Hulpverleners & overheid • Omgeving Samen vormen zij de het veiligheidsnetwerk van een organisatie.
Zelfredzaamheid - drie mythes ontkracht • Mythe 1: mensen raken in paniek Paniek is uitzondering en niet de regel. Wel schrik, geen paniek.
• Mythe 2: mensen zijn afhankelijk en passief Betrokkenen bij noodsituatie, zijn meestal actief. Dit gaat veelal zelfs op voor zwaargewonden. Helaas wordt dit vaak ontmoedigd (bijv. in verzorgingstehuizen) • Mythe 3: mensen zijn egoïstisch en helpen elkaar niet Zeker, omstanders helpen soms niet en zijn soms agressief. Maar vaak gaat het wel goed. En dit wordt BHV’ers niet geleerd.
Zelfredzaamheid in beeld
De burger als ‘extra handen’. (Bron: www.nifv.nl)
Voorbeeld waaruit dit alles blijkt • Brand Geinsche Hof, 27 juni 2011, rond 8 uur ‘s ochtends.
• Brand op het dak. Via luchtventilatiesysteem rook snel verspreid door verpleeghuis. Volledige ontruiming nodig. • Al het personeel hielp (dus niet alleen de BHV’ers).
• ‘Toevallig’ aanwezige bouwvakkers, omstanders en betrokken buurtbewoners hielpen eveneens. • Uiteindelijk vijftig gewonden, waarvan negen ernstig. Maar iedereen was uit het gebouw. Is dit acceptabel?
Ook de bouwvakkers hielpen een handje mee…
Maar wat voegen BHV’ers dan nog toe? De BHV’er ‘nieuwe stijl’ heeft als taak: •De ketenpartners te coachen,
•zelfredzaamheid te activeren, en
•zelfredzaamheid te benutten.
De nieuwe rollen van BHV’ers • De leider Richting en instructies geven bij het voorkomen en bestrijden van noodsituaties (mogelijkerwijs ook aan professionele hulpverleners).
• De ondersteuner Ondersteuning geven aan mensen en organisaties die noodsituaties helpen voorkomen en bestrijden (mogelijkerwijs ook bewoners en cliënten). • De veiligheidsambassadeur Organiseren van een aanbod waarin alle betrokkenen kunnen investeren in hun (zelf)redzaamheid.
Veiligheidsambassadeur in twee fases • Preventie (het voorkomen van een noodsituatie) Veiligheidsgesprek Veiligheidsexpeditie Incidentgegevens en evaluaties • Preparatie (de voorbereiding op een noodsituatie) Scenario’s en plannen Eenvoudige table top Zelfredzame operationele oefening BHV als continuïteitsmanagement • Bestrijding
Instrumentenmatrix 1
Individu
Voorkomen
Bestrijden
Een folder maken waarmee mensen zichzelf kunnen informeren over mogelijke oorzaken van noodsituaties.
Aanschaffen van van rook- en CO-melders, blusdeken en EHBO-doos.
Organisatie Een veiligheidsexpeditie organiseren waarin enkele bewoners en bedrijfshulpverleners samen de onveilige situaties inventariseren en met hun medebewoners en collega’s delen.
De afspraak maken dat bezoekers van een verzorgingshuis niet per definitie worden weggestuurd tijdens een noodsituatie.
Instrumentenmatrix 2 Op eigen initiatief
Op verzoek
Voorbereiden
Gehandicapte cliënt van een woongroep neemt initiatief om met medebewoners te bespreken hoe zij vluchten bij brand.
Bedrijfshulpverlener organiseert veiligheidsexpeditie en vraagt aan bewoners om voorzichtig te zijn bij het koken.
Improviseren
Bouwvakkers helpen met hijskraan bewoners van verpleeghuis van dak (Geinsche Hof).
Ambulancemedewerker vraagt tijdens de vuurwerkramp in Enschede aan vijf omstanders om de vloer van het gewondennest te vegen.
Verschillende rollen: flexibiliteit noodzakelijk
De BHV’er zal zich in noodsituaties flexibel moeten opstellen •Denk altijd in mogelijkheden en kansen. Leer de BHV-organisatie in ‘toevalligheden’ te denken.
•Bekijk de situatie per fase en speel daarop in. (Zelf)redzaamheid is niet in elke fase van een incident even groot.
•Onderken het belang van een goede communicatie. Wisselende samenstellingen van samenwerking vereisen duidelijkheid.
Flexibiliteit in de praktijk: Ontruiming Meander MC
• 21 januari 2011: brand in transformatorhuis • 22 januari 2011: besluit tot complete evacuatie 172 opgenomen patiënten moeten worden verplaatst
• Planning van horizontale ontruiming bleek nu niet mogelijk. • Oplossing via improvisatie: één ingang, één uitgang Flexibiliteit van eigen mensen (o.a. BHV’ers) bleek een succes!
Flexibiliteit in de praktijk: Ontruiming Meander MC
Het Meander MC koos ervoor om de leiding te houden tijdens de ontruiming. Zij zijn immers de experts op het gebied van de patiënten. De professionele hulpdiensten waren faciliterend.
(Zelf)redzaamheid is aanvulling en alternatief Daarom: •In plaats van nieuwe wettelijke plichten, zouden organisaties in de (gezondheids)zorg beter kunnen worden aangesproken op hun zorg voor het benutten/versterken beschikbare capaciteiten. •Uitgerekend zij die weten wat te doen in noodsituaties, de opgeleide BHV’ers, kunnen hierin een grote rol spelen. CONCLUSIE:
Benut en versterk organisationele zelfredzaamheid!
Dank voor uw aandacht! Contact:
[email protected]
