RZL
Agressie
Pagina 1 van 9
AGRESSIE 1. Geweldvraagstuk: steeds meer geweld en agressie ⇒Verkleinen van agressiepotentieel broodnodig Eerste stap in de goede richting: meer kennis en inzicht inzake de agressie en geweldproblematiek.
1. Agressietheorieën : verschillende resultaten van theorieën → wat zijn de bronnen van agressie? Woord “agressie” afgeleid van het Latijnse woord “aggredio, aggredi” oorspronkelijke betekenis = naar iets toegaan, iets aangrijpen. Goedaardige agressie: voor jezelf opkomen, instinct tot zelfverdediging >< Kwaadaardige agressie: vreet bedoelt, om te kwetsen Agressie: neutrale begrip Agressiviteit: is meer het negatieve, neiging tot vijandigheid
!
Wetenschappelijke benadering van agressie: er zijn heel wat definities van agressie, vb. de impuls tot verstorend ingrijpen, een beschikking over energie, die ten doel heeft, iets of iemand te overheersen en leed te bezorgen. Agressiviteit is dan de mate van bereidheid tot agressief optreden. Wat zijn aanzetten van agressie, wat zijn de bronnen→ geen eenstemmigheid op dat punt
3 soorten theorie die gangbaar zijn in onze samenleving in verband met agressie: A. Drift en instincttheorie: het zit in ons, iedereen heeft het in zich B. Frustratietheorie: agressie komt voort uit frustratie C. Leertheorie: het wordt aangeleerd, je leert agressief zijn. A. De drift en instincttheorie: ⇒ agressie als aangeboren erfelijk mechanisme Sigmund Freud (1856-1939) diepte psychologie → 19-20ste eeuw Konrad Lorenz (1903-1989) vooral bekend voor zijn studies op dierengedrag (= ethologie) 20ste eeuw: agressie is een zelfstandige, biologische, verankerde drift of als een instinct opgevat het is een aangeboren iets, in elke mens aanwezig, maar het kan beïnvloed worden o.a. door opvoeding. Freud: (1856-1939) ⇒ de levensdrift en de dooddrift + allerlei mengvormen Dood of agressiedrift: de verstoring, vernietiging van levenskrachten Levensdrift: de versterking van de levenskracht, handhaving van levenskrachten. In de loop van ons leven treden allerlei mengvormen op, er treden verhoudingen op tussen de dood en de levensdriften (je hebt ups and downs in het leven) In normale gevallen zal de dreiging tot zelfvernietiging zal via objecten en personen buiten het individu kunnen worden afgeleid. Vb. je wordt gelukkiger door iets te kopen → object, met persoon praten Er is een zekere verdringing van onze agressiedrift door normen en regels, uiteindelijk zullen deze normen en regels in onszelf opgenomen worden, dit wordt dan ons geweten. (= verinnerlijkt worden)
RZL
Agressie
Pagina 2 van 9
MAAR: bij het wegvallen van normen en regels (vb. in paniek situatie, cultuur crisis) zou agressie kunnen vrijkomen. → Agressie is dan zeer makkelijk te manipuleren vb. in oorlog Agressieverlof : term die vaak voorkomt in de theorie van Freud, →Een te sterke onderdrukking van agressie door normen en regels, kan dit destructief werken voor mensen, en daardoor zorgt de samenleving vaak voor agressieverlof. → In bepaalde omstandigheden wordt agressie wel toegelaten in sommige gevallen (niet in normale gevallen) en worden soms zelfs aangemoedigd. Vb. in tijden van oorlog word er toegestaan om te moorden en dit wordt dan regelmatig nog aangemoedigd door leiders. Normen en regels worden op vakantie gestuurd. !!! Oplossingen van Freud: • Opvoeding: het is aangeboren maar ze kan beïnvloed worden door liefdes krachten meer stimuleren • Culturele ontwikkeling: ons driftleven zal moeten vermenselijkt worden in de samenleving: we moeten deze negatieve energie omzetten in iets positiefs (vb. dansen, schilderen,…) • ‘Sport en Spel’: agressie zo afreageren zodat ze haar vernietigende werking verlies, niet alleen boksen, maar elke sport, het uileven, afreageren in iets nuttigs waar je zelf ook iets leuks aan beleeft. • Kritische opstelling: de mens moet kritisch blijven, de meerderheid van de mensen zal vrijwillig zijn zich te onderwerpen aan de macht van de autoriteit, dit is niet de bedoeling van Freud, dus blijf gezond kritisch Mitscherlich (1908-1982): moderne versie van Freud einde 20ste eeuw ⇒ Begrip en mede gevoel Bewust maken van agressie en niet het onderdrukken, zonder angst omgaan met agressie in het bewustmaken van de bezitting van agressie als oplossing Oplossing van Mischerlich: in de versterking van de liefdeskrachten • Belang van een liefdevolle opvoeding: wie zelf niet bemind werd, heeft niet leren te beminnen en kan dus niet beminnen, wie nooit gewaardeerd werd, wie lichamelijke straffen kreeg gaat het daar veel moeilijker mee hebben. • Bepaalde instrumenten deblokkerend effect: een geweer, een mes, oorlogsspeelgoed hebben deblokkerend, ontkoppelend effect op de agressie impulsen. • Cultuur is de uitdrukking van de ‘tegenkrachten’: door de negatieve energie die toch aanwezig is, cultuur is meer positieve energie, die negatieve energie die je in je hebt moet je proberen te uiten in iets positiefs, ombuigen, vb. beeldbouwwerk maken, De moderne mens heeft de opgave om zoveel mogelijk af te zien van reacties die een onmiddellijk succes opleveren maar eigenlijk een echte oplossing van problemen in de weg staan. Door een bepaalde onmiddellijke actie kan je verschillende oplossingen niet meer uitwerken omdat die eerste actie al zo beslissend was. Negatieve werking van de hedendaagse amusementscultuur: die amusementscultuur probeert ons men z’n geweld, lawaai,te bedwelmen maar ze gaat ons niet van de razernij (agressie) in ons binnenste afhelpen. Met haar razernij gaat onze agressie in de hand worden gewerkt en aan worden wakkert.
RZL
Agressie
Pagina 3 van 9
Lorenz : (1903-1989) (studie over dierengedrag) ⇒ De mens als een uit zijn voegen geraakte moordenaar Lorenz is zeer cru, aanhanger drift en instinct theorie: vanuit zijn studies uit het dierengedrag gaat hij bepaalde dingen leren uit het mensengedrag Dieren studie: Agressie dient, volgens, hem, tot instandhouding van de soort, dit is positief. Zodanig dat de soort kan overleven. Er zijn een aantal remmingmechanismen die het doden van gelijksoortige dieren gaat voorkomen. Vb. dreigende gebaren van dieren die de tegenstanders; een gelijksoortig dier de kans geven om te vluchten vb. leeuw, hond, kat, gans,… Er zijn ook onderwerping gebaren: vb. wolf, de andere wolven wenden hun hoofd af, laten hun hoofd hangen wanneer de leider langs komst, hond: gaat op de rug liggen met pootjes naar boven. Voorkomen dat de tegenstander dodelijk gewond raakt : vb. herten, een deel van het gewei afwerpen om te voorkomen dat ze dodelijk gewond raken. Baarzen : bijten elkaar tijdens gevecht maar op plaatsen waar men niet erg gewond gaat geraken. Meestal in de kaken (die zijn beschermd door een lederhuid) Bij bepaalde dieren zijn de remmingmechanismen niet of niet duidelijk aanwezig, vb. bij dieren met een groot nakomelingschap vb. muizen. Ook dieren die zicht zeer snel uit te voeten kunnen maken is dit niet duidelijk. Techniek en instinct De mens door techniek en instinct, dus door zijn verstandelijke ontwikkeling, is de mens er in geslaagd, in tegenstelling bij de dieren, een hoog ontwikkelde cultuur (en techniek) te maken. Vrijwel volmaakte wapenuitrusting: remmingmechanismen waardeloos geworden. De mens is de enige diersoort die zijn eigen soortgenoten dood, en die bovendien een bedreiging volgt voor ons eigen verder bestaande soort. ⇒Door verstandelijke ontwikkeling (technieken) , is de mens er in geslaagd een hoog ontwikkelde cultuur te maken, dankzij deze techniek kunnen wij ons voorzien van een vrijwel volmaakte bewapening. Groter geworden van sociale verbanden (o. a. verstedelijking…): drempelwaarde agressie nog verder verlaagd ! → er wordt nog makkelijk dan vroeger tot agressie over gegaan Oplossing van Lorenz: Het zinvol uitleven, afreageren van agressie om agressie te sublimeren, om te vormen tot ontspanning, sport, en algemene taken. Enkele kritiek: Op heel vlotte wijzen zijn uitkomsten over dieren overgenomen heeft op het menselijk gedrag Kritische zeggen dat hij dat te vlot heeft gedaan : ze zegge vooral dat je er rekening moet houden dat menselijke agressie staat in relatie met enkele regels, ethische normen waarbij dat dieren, agressie gebruiken tot de instandhouding van hun soort. Bij dieren staat er alleen het verder bestaan van de soort.
RZL
Agressie
Pagina 4 van 9
B. Frustratietheorie (Dollard, Miller) ⇒ agressie en frustratie (= het geërgerd zijn aan iets, blokkeren van bepaalde verwachtingen of lustgevoelens) hangen samen → agressie is altijd een gevolg van frustratie en frustratie voert steeds tot enigerlei vorm van agressie Frustratie gaat zich vooral voordoen wanneer ze ons leven gaan bedreigen of bij het ontbreken van bepaalde. Agressie beschouwt als een reactie op een voorgaande handeling! Vb. 2 keer tegen tafel lopen, shot naar de tafel. Dit kan zich ook op personen richten: vb. Jodenvervolging Afzwakking van de theorie: Frustraties roepen aandriften op die tot een verscheidenheid van reacties kunnen leiden en agressie is er hier één van.
!
Examen: Verschil frustratie theorie met de drift en instinct theorie? Drift: agressie is een zelfstandige drift, het komt van buiten. >< Frustratie: reactie op een voorgaande gebeurtenis, een aanleiding tot. Bestrijding van agressie volgens frustratie theorie: • Op positieve wijze beïnvloeden van maatschappelijke factoren: De jeugd van tegenwoordig is op negatieve wijze (heibel, ruzie, lawaai) Positie wijze: de jeugd van tegenwoordig creatief, goed,… • Verhogen van de frustratiedrempel: (relativeren, oorzaken vermeiden, en beter oplossen en beter omgaan) leren omgaan met je eigen tekorten en onzekerheden. Kan je dan beter tegen teleurstellingen. • Bevorderen van positieve groepsrelaties: team building, met andere mensen werken en omgaan.
C. Leer- of imitatietheorie (Bandura, Berkowitz) ⇒ Agressie als resultaat van beloning of nabootsing Agressief gedrag ontstaat altijd door leren het is niet in ons, het word aangeleerd. Tweetal verklaringsprincipes a. Het leren door resultaat (beloning): werkt als een beloning, positieve versterking, van het gedrag en wordt herhaald in een gelijkaardige situatie in de toekomst (onderzoek gepleegd door Derksen: hij liet kinderen naar gewelddadige films kijken, dat agressieve gedrag werd nagedaan door de kinderen naarmate het succes van het geweld in die film, hoe meer succes de het geweld van de held in de film had, hoe meer de kinderen het gingen nadoen. Niet geforceerd!!!) Naar gelang de held succes heeft gingen de kinderen hem nog meer nadoen. → alternatieve straffen vb. straat kuisen: graffiti spuiten → graffiti opkuisen. b. Het leren door nabootsing: ben doet gewoon iemand na, het moet niet altijd iemand zijn uit de directe omgeving, het kan gewoon iemand zijn dat je gezien hebt op tv of computer, leiden tot verzwakking van de agressie. ⇒ Het kan alle twee zijn een deel van nabootsing en beloning. → Alle theorieën gaan ook over verbaal geweld.
RZL
Agressie
Pagina 5 van 9
2. Cultuur en agressie: Geen van deze theorieën zijn helemaal juist of onjuist, maar samen zouden ze een mooie verklaring kunnen geven over het agressie verschijnsel, ze geven niet veel informatie over aanverwante verschijnselen. Vb. autoritair gedrag, fanatisme, etnocentrisme (= het vertekende beeld dat we hebben van andere volken) Agressie kan wel verzacht worden maar nooit geheel uitgebannen worden. → Er zijn in de geschiedenis al verschillende pogingen geweest om agressie uit te bannen, maar geen van deze is ooit gelukt. Naast maatschappelijke factoren spelen ook culturele factoren een belangrijke rol. Culturele factoren is het heersende normen- en waardestelsel. → Hierdoor gaan bepaalde samenleving mogelijkheden van de mens psychisch wel of niet gestimuleerd worden.
3. Collectieve agressie ⇒ Het “ik” in de massa” Agressie van een groep of een menigte. “Antstechung” = een verschijnsel uit de sociale psychologie aansteken, besmetten → mensen in een menigte zijn zeer gevoelig voor suggesties, voorbeelden van anderen, zodat andere impulsen worden versterkt en het eigen kritische bewustzijn afneemt. • Uitdrukking van het kudde-instinct: daardoor zou het individuele bewustzijn opgaan in het collectieve bewustzijn waardoor er oerdriften waaronder agressie kunnen vrijkomen. (oerinstincten → drift en instinct theorie) • Individuele mens zoekt in massa steun en compensatie voor eigen onzekerheden en frustraties anderzijds soms in staat tot grotere (positieve) daden. (frustraties→ frustratie theorie ) De al of niet gekozen, verkozen leider gaat een vaderfunctie uitoefenen, vervullen → aan die persoon wordt alle verantwoordelijkheid overgedragen. En daardoor kan er geen verinnerlijking van agressie optreden. En hierdoor gaat er gemakkelijker een ontlading van agressie plaats vinden. In dit collectieve deel is de mens ook in staat tot het doen van grotere positieve daden op het moment dat hij zich in een massa bevind. Vb. elkaar helpen. Vb. reddingsacties 11/09, witte mars, kom op tegen kanker, 11.11.11, vredeseilanden, … Volgens Freud ligt het kwaad niet primair bij de mens in de massa maar wel bij diegene die de mens voor onjuiste doeleinden gaan gebruiken. Het ligt dan aan de individuele leider, niet de individuele mens in de groep. 12 stellingen over geweld (ontleend aan Hacker)
4. Waarden en Onwaarden • •
•
Waarde: alles wat de mensen de moeite waard vinden om na te streven → alles wat bij mensen een positieve ervaring oproept Onwaarde: alles wat mensen willen vermeiden → alles wat bij mensen een negatieve ervaring oproept Ethiek: Is het bekijken, beoordelen, sturen en bijsturen van je gedrag vanuit de keuzen van bepaalde waarden en het afschrijven van bepaalde onwaarden. → Iedereen heeft een eigen ethisch denkmodel, er bestaan heel wat Ethieken en het is mogelijk om ze allen te herleiden tot 1 geheel. o Wetsethiek: overeenstemming met de wet, de staat waar ik leef
RZL
Agressie o o o o o
Pagina 6 van 9
Natuurethiek: de wetten in de orde van de natuur. Vb. mannetje is baas. Meerderheidsethiek: goed is, waar de meerderheid mee akkoord is. Lustethiek: goed is, wat gewild is, wat een lust oplevert, veroorzaakt Solidariteitsethiek Situatie-ethiek: het hangt af van de situatie waarin je je bevindt.
Iedereen heeft een eigen ethische waardeschaal, de rangorde die de verschillende levensbeschouwingen aan hun waarden geven is verschillend. Vb. marxistische ethiek: hoogste waarde is iedereen gelijk, liberale ethiek, vrijheid is de top van de waardeschaal. In de marxistische ethiek gaan de belangen van de sociale gelijkheid altijd boven de belangen van het individu altijd hoger gesteld worden. Bij de liberale ethiek worden de vrijheid en de belangen van het individu hoger gesteld dan die van de samenleving. Sleutelwaarden: alle godsdienstige en niet-godsdienstige levensbeschouwingen hebben een aantal sleutelwaarden waaruit een moraal uit is afgeleid met een aantal geboden en verboden. Moraal: de manier waarop je je kan gedragen, leven, handelen. Stap zetten van waarden naar daden en deze gaan bepalen of een stap goed of slecht is. Je moet voortdurend aan gewetensvorming doen. Het geweten is voordurend in ontwikkeling en we moeten een afleiding gaan maken hoe die waarden een rol gaan spelen bij onze daden. 7 stappen naar een verantwoorde gewetensbeslissing 1st fase: zien 1. Tussen welke beslissingen moet er gekozen worden? Alle mogelijke beslissingen 2. Wie wordt er geraakt door de beslissing? Wie zijn de betrokkenen, jezelf niet vergeten !!! de 2 fase: oordelen 3. In welke richting gaat spontaan de beslissing? Welke waarde zitten achter die spontaan de beslissing? 4. Welke waarden komen voor al de betrokken personen vooral in het gedrang? (in gevaar) 5. Welke waarden en onwaarden worden voor elk van de betrokken personen gerealiseerd door elk van de mogelijke beslissingen? de 3 fase: handelen 6. Wat is de beste beslissing? (meer waarden, minder onwaarde) vanuit vraag 5 7. Welke stappen moeten gezet om deze beslissing uit te voeren?
Ethisch verantwoorde daad: een daad is ethisch verantwoord is goed als de persoon of de groep door hun beslissing op de best mogelijke wijze de menswaardigheid van alle betrokkenen zowel nu als naar de toekomst toe menen te bevorderen. ⇒ Fasen van gewetensgroei volgens Kohlberg Lorenz Kohlberg (1927-1987) De gewetensgroei verloopt in een vast persoon. Hij stelde aan zijn proefpersonen vragen, hij legde ethische dilemma’s voor en vroeg dan is dit goed of slecht? En waarom? Hij ontwikkelde een mooi schema over de verschillende niveaus van moreel denken. Nul niveau + nog 3 hoge niveaus : verdeeld deze hogere niveaus telkens nog eens in 2 stadia’s p. 93 in cursus schema van Kohlberg. Fase 0 (0-6): Onderscheid tussen goed en kwaad nog niet gebaseerd op gezag en normen. → Wat plezant is, is goed. Wat pijnlijk is, is niet goed. Fase 1 (6-13): Kinderen oriënteert zich op gehoorzaamheid en straf. Ontzag voor macht en vermijden van straf. → Kan ook broer en sus zijn, wat goed is wat plezant is, pijn is niet goed.
RZL
Agressie
Pagina 7 van 9
Fase 2 (10-13): Kind baseert zich op naïef hedonisme dat soms door wederkerigheid is gekenmerkt. Weegschaalmodel: als jij lief bent voor mij dan ben ik lief voor jou. Fase 3: goed is wat de andere goed vinden, wat men van mij verwacht wil ik doen ,ik ga eerst kijken naar de anderen voor ik een besluit neem, er wordt geen rekening gehouden met negatieve gevolgen, iedereen doet het. Fase 4: volgens de gangbare groepsnormen, goed is wat je eigen groep goed vind. goed is wat normaal is in je eigen groep. Fase 5: als de meerderheid aan de groep het goed vindt Fase 6: iets is goed omdat het niet tegen mijn principes ingaat, ik kom op voor mijn mening, mijn persoonlijk geweten weegt het zwaarst door. → de etische systemen, de laatse kolom van het schema: niet kennen
Doel : Als eerste moet je jezelf bewust maken van je eigen morele denken. Waarom kies ik om dat te doen? Je moet aan zelfreflectie doen. In welke fase zit je zelf. In de tweede plaats dient het vooral als kader om de morele ontwikkeling bij kinderen te sturen. Je moet weten dat je kleine kinderen niet mag straffen voor iets fout en dergelijke. Je bent verantwoordelijk voor het ontwikkelen van de adolescentie van die kinderen. De actieve geweldloosheid. De manier van handelen/leven, streeft om op een actieve manier in te zetten tegen geweld. Die begint bij het verzet tegen onrecht, geweld op een geweldloze manier, je verzet je op een actieve geweldloze manier. Jean en Hildegard Goss–Mayr op alle mogelijke continenten Onrecht en geweld: op zowel dichte relaties (vb vrienden) als ontrecht en geweld in de grote wereld, zowel verbaal als fysisch geweld. 7 stappen plan van Jean en Hildegard Goss-Mayr Niet passief blijven bij ontrecht en geweld Een conflict hoeft niet gewelddadig te zijn. De actieve geweldloosheid, een bewuste keuze Ook de waarheid heeft haar rechten. De geweldvrije dialoog is een kunst. Niet zonder een opbouwend programma We werken er samen aan Wat als niemand de eerste stap zet? (8ste stap in noodomstandigheden)
1. Niet passief blijven bij ontrecht en geweld: Actieve geweldloosheid laat de dingen niet op zijn beloop, maar doet beroep op het heilige vuur in ons, op de kracht voor waarheid en gerechtigheid. • Weerbaarheid: is een zeer gezonde kracht, maar ook heel noodzakelijk, zonder deze kracht ben je voortduren op de vlucht voor conflicten → de actieve kracht gaat de weerbaarheid te vergroten • Woede: woede is een zeer impulsieve reactie, is zeer veel een reactie van verontwaardiging. Als we blijven steken bij die frustratie wordt die energie negatief. We moeten de energie positief gebruikende. Zodat de woede zicht niet helemaal meester van ons maakt • Geweld: dit blijft een negatieve kracht, in welke omstandigheden dan ook. Als ik de andere dood zal ik mezelf ook een stukje doden, verminken. Het gaat altijd meer geweld noodzakelijk maken. De inzet van geweld is altijd een nederlaag, we moeten altijd groter geweld proberen te voorkomen. Het zal altijd meer geweld maken.
RZL
Agressie •
Pagina 8 van 9
Onzichtbaargeweld/verborgen geweld: vb. gewelddadige sms’jes sturen, of stalen en bedreigen, discriminatie, wraakgevoelens koesteren, pesterijen, spot drijven, huiselijk geweld.
2. Een conflict hoeft niet gewelddadig te zijn. Verschillen zijn een uitdrukking van de rijkdommen van de schepping; conflicten horen bij ons mens-zijn; we kunnen erin verharden of we kunnen ,er creatief mee omgaan. De oorsprong van het woord conflict: (“conflictus” Latijns woord) iets veroorzaken, een wrijving, een botsing tussen twee tegengestelde krachten (partijen, mensen, groepen) → elke ontmoeting kan aanleiding geven tot een conflict want wanneer je iemand tegenkomt heb je altijd een verschillende mening,... Met elke ontmoeting maak je kennis met iemand die andere wensen heeft, elke ontmoeting zorgt ervoor dat je een beetje minder vrijheid hebt. In deze zin zijn conflicten, normaal, natuurlijk en neutraal. Zodra je jezelf begint op te stellen tegen iemand anders, boven iemand anders, dan breng je hiërarchie in je relaties , je gaat proberen je belangen te bevredigen ten kosten van iemand anders, het conflict escaleert, je verhard erin. Het conflict gaat nog meer escaleren door vrees, angst voor de andere. Negatieve krachten die de anderen gaat kleineren, negatieve krachten/schade toebrengen of zelfs uitschakelen. Er creatief mee omgaan, compenseren, de beide verlangens proberen te verwezenlijken.
3. De actieve geweldloosheid, een bewuste keuze Actieve geweldloosheid vraagt om een bewuste keuze; passiviteit of tegengeweld liggen spijtig genoeg meer voor de hand. In onze samenleving zijn er 3 fundamentele houdingen. a.) Niets doen, passiviteit: De meest voorkomende houding tegenover geweld, agressiviteit, minst menselijke is niets doen, passiviteit. Je gaat je verantwoordelijkheid ontvluchten, een grote rol hierbij is angst en vrees, hoe meer passiviteit er is, hoe complexer de situatie word, hoe meer kansen het geweld krijgt. b.) De tweede houding is het gebruik van tegengeweld op een spontane of op een gecontroleerde, georganiseerde wijze. Dit staat menselijk gezien hoger dan passiviteit want nu gaat men al iets doen tegen het onrecht, maar de middelen die men gebruik zijn niet goed. Door de middelen die de andere gebruikt om te kleineren, hierdoor ga je jezelf kleineren. Doel is goed maar de middelen niet. c.) De derde houding is de actieve geweldloosheid Vb. In India sprak men van “A-hisma”: handelen zonder geweld en zonder macht die vernietigd. → negatieve uitdrukking. Gandih sprak liever over “satyagraha”: de vast beraden kracht die steunt op waarde en liefde → is veel positiever volgens hem. In de actieve geweldloosheid gaat men ervan uit dat elke mens een geweten heeft en draagt een kiem van waarheid in zich; bij de actieve geweldloosheid wordt er een beroep gemaakt op het geweten ook degene die kwaad hebben gedaan. Hierdoor kan met tot een doorbraak van de cyclus van vergelding maken. Nelson Mandela leefde in zuid Afrika: de apartheid bestrijden.
4. Ook de waarheid heeft haar rechten. In de actieve geweldloosheid is het zoeken naar waarheid cruciaal; het mag nooit de bedoeling zijn je eigen gelijk uit te spelen tegen het gelijk van de andere. We hebben altijd de neiging al het goede aan een kant te zien en liefst de kant waar jij voor bent. En al het kwade aan de tegenpartij; de waarheid is veel genuanceerder. Want om in de waarheid te zijn moet men zich afvragen: Welke rechten worden er geschonden? Welke levens kansen word hier geschonden? Wat is het dat het leiden veroorzaakt? Zoeken naar de waarheid: waarom? Eigen betrokkenheid (ook stilzwijgend) in de
RZL
Agressie
Pagina 9 van 9
situatie. De waarheid heeft haar rechten. Onbevooroordeeld leren luisteren naar mensen is hier heel belangrijk bij.
5. De geweldvrije dialoog is een kunst. Een eerlijke en open dialoog is onmisbaar op de weg naar vrede en gerechtigheid; het is een echte kunst die moet aangeleerd worden. 4 opeenvolgende momenten: 1ste moment: de waarheid in de tegenstander ontdekken en het goede in hem uitdrukken. Zo ga je proberen een brug te bouwen tussen beiden. 2de moment: mijn eigen verantwoordelijkheid bij een conflict of onrecht ontdekken en erkennen. 3de moment: het onrecht zo helder en zo objectief mogelijk benoemen, zonder de tegenpartij te beschuldigen, veroordelen. Je kan wel duidelijk aandacht schenken aan de destructieve eigenschappen van het onrecht, kwaad dat die mensen doet lijden. Je voegt er uitdrukkelijk aan toe dat de medewerking van je gesprekspartner noodzakelijk is om een oplossing te vinden, het kwaad ongedaan te maken en ik druk mijn bereidheid uit om actief mee te werken. 4de moment: je brengt alternatieve voorstellen aan. Je brengt concrete opbouwende voorstellen aan. De alternatieven moeten realistisch zijn. Eigen getuigenis: de mens hanteert 2 grote taalspelen: De taal van de jakhals: is een gevaarlijke taal, is een taal die eist en die weinig of geen keuzes openlaat, die zich opdringt, die geen ruimte laat voor diversiteit. De taal van de giraf: is een taal die wel ruimte laat, die uitnodigt en waarbij de betrokkenheid van iedereen centraal staat.
6. Niet zonder een opbouwend programma Als we iets afwijzen, moeten we ook iets positiefs in de plaats kunnen stellen, want daar komt het toch op aan. Je moet al een opbouwend alternatief kunnen zichtbaar maken, je mag niets iets afkeuren zonder iets positiefs in de plaats te stellen. Bouwstenen bij zetten voor de toekomst. Het valt niet uit de lucht, het komt van je opvoeding, de school, de ouders.
7. We werken er samen aan De actieve geweldloosheid groeit in verbondenheid samen met anderen; alleen kunnen we het niet! Allen gaan we meer kunnen dan alleen, iedereen kan op zijn eigen wijze bijdragen om tot een oplossing te komen. Vb. Amnesty International: schrijf ze vrijdag, WWF, Greenpeace, de witte mars
8. Wat als niemand de eerste stap zet? (8 ste stap in noodomstandigheden) → een derde erbij halen → luisteren naar anderen, luisteren naar wat belet bij de anderen om eerste stap te zetten → niet oordelen en veroordelen → blijf waken aanwezig.
