L e t t e r Of I n t e n t industnewater Rotterdam Innovative Nutriënt, Energy & Water management De •
ondergetekenden: Hoogheemraadschap van Delfland, gevestigd aan de Phoenixstraat 32 te Delft, vertegenwoordigd door de dijkgraaf, de heer mr. M.A.P. van Haersma Buma, handelend ter uitvoering van het besluit van 21 augustus 2012 van het college van Dijkgraaf en Hoogheemraden van Delfland, hierna te noemen " D e l f l a n d " ;
•
Waterschap Hollandse Delta, gevestigd aan de Handelsweg 100, te Ridderkerk, vertegenwoordigd door de dijkgraaf, de heer ing. J.M. Geluk, hierna te noemen "Hollandse Delta";
•
Gemeente Rotterdam, gevestigd aan de Coolsingel 40, te Rotterdam, vertegenwoordigd door wethouder mevrouw drs. A. C. Van Huffelen, hierna te noemen " G e m e e n t e Rotterdam ";
•
Evides Industriewater B.V., gevestigd aan de Schaardijk 150, te Rotterdam, vertegenwoordigd door Evides N.V., vertegenwoordigd door haar algemeen directeur de heer ir. P. Vermaat, hierna te noemen "EIW".
tezamen ook aangeduid als "Partijen", Overwegende dat: a) De gemeente Rotterdam, afdeling Watermanagement, verantwoordelijk is voor het inzamelen van afvalwater in de Gemeente Rotterdam; b)
Delfland verantwoordelijk is voor het zuiveren van (stedelijk) afvalwater in het MerweVierhavengebied van Stadshavens in Rotterdam, in een daartoe bestemde inrichting, te weten een Afvalwaterzuiveringsinstallatie (verder AWZI);
c)
Hollandse Delta dit afvalwater, op grond van de overeenkomst grensoverschrijdend afvalwater d.d.11 januari 2011, voor Delfland zuivert op AWZI Dokhaven;
d)
EIW bereid Is een onderzoeksinstallatie te bouwen en te exploiteren voor onderzoek naar hergebruik van afvalwater, en het terugwinnen van energie en grondstoffen uit de afvalwaterketen;
e)
De partijen ervan overtuigd zijn dat samenwerking op het gebied van hergebruik van afvalwater een bijdrage kan leveren aan een innovatieve en duurzame kringloopsluiting van (afval)water.
Spreken de volgende intentie uit: 1. Delfland en Hollandse Delta zijn bereid om, naar aanleiding van dit initiatief, afvalwater uit het rioolsysteem beschikbaar te stellen voor het onderzoek, in afwijking van de overeenkomst grensoverschrijdend afvalwater van 11 januari 2011 tussen Delfland en Hollandse Delta. 2.
De afdeling Watermanagement van gemeente Rotterdam zal de aanpassingen realiseren aan het rioolstelsel die nodig zijn om het afvalwater beschikbaar te krijgen voor het onderzoek.
3.
EIW zal de onderzoeksinstallatie financieren en exploiteren gedurende de looptijd van het onderzoek.
4.
Partijen zullen met inzet van middelen en mensen, besluitvorming en/of financieel bijdragen aan het realiseren van het onderzoeksproject naar hergebruik van afvalwater in Rotterdam.
Partijen zuilen vóór 30 juni 2013 nadere afspraken m a k e n over het o n d e r z o e k , de inzet van middelen en m e n s e n , financiering, de toedeling van v e r a n t w o o r d e l i j k h e d e n , enzovoort en deze vastleggen in een s a m e n w e r k i n g s o v e r e e n k o m s t . De bijgaande projectbeschrijving (bijlage 1) geldt hierbij als uitgangspunt voor het project. Partijen zijn g e h o u d e n tot geheimhouding aan derden van hetgeen hen over en weer van eikaars bedrijf dan wel bedrijfsvoering en het o n d e r z o e k s p r o j e c t bekend is. De aan elkaar verschafte informatie m a g niet worden a a n g e w e n d voor een ander doel dan waarvoor zij werd v e r k r e g e n , noch aan derden worden d o o r g e g e v e n . Partijen mogen en zullen evenwel de benodigde informatie en kennis vrij met elkaar d e l e n , met inachtneming van de hiervoor o m s c h r e v e n g e h e i m h o u d i n g richting d e r d e n . 7.
Deze Letter of Intent gaat in op m o m e n t van o n d e r t e k e n i n g en eindigt op 30 juni 2 0 1 3 . De bepalingen over geheimhouding (artikel 6) blijven evenwel van kracht.
Aldus o v e r e e n g e k o m e n en in viervoud o n d e r t e k e n d op 5 n o v e m b e r 2012 te R o t t e r d a m ,
Partijen: Hoogheemraadschap van Delfland
Waterschap Hollandse Delta
Gemeente Rotterdam
Evides Industriewater B.V. P. V e r m a a t
Proiectbeschrnvina RINEW Aanleiding De aanleiding voor de ontwikkeling van alternatieve vormen van sanitatie zijn gelegen in de wereldwijde van schaarste aan grondstoffen (o.a. fosfaat en energie) en schaarste aan voldoende beschikbaar zoet water. Wereldwijd neemt het belang van schoon en bruikbaar (zoet) water en het hergebruik van reststoffen toe voor huishoudelijk gebruik, landbouw en industrie. Hoewel in Nederland er vrijwel geen tekort Is aan voldoende zoët water voor de drinkwater- en industriewatervoorziening, is in perloden van lange droogte wel een gebrek aan voldoende zoetwater voor de waterhuishouding. Door de klimaatverandering en de daarmee gepaard gaande zeespiegelstijging wordt dit probleem groter, wat de noodzaak om zorgvuldig om te gaan met de beschikbare zoelwaterbronnen groter maaktr De wereldwijde urtanisatie leidt er toe darde watervdorziehing ih deze stedelijke gebiêdên complexer wordt. Daarbij komt dat veel van die mondiale stedelijke ontwikkelingen plaatsvinden in gebieden met (zoet)waterschaarste. De kennis en ervaring die in Nederland wordt ontwikkeld kan derhalve geëxporteerd worden naar andere landen waar de problemen en uitdagingen groot en urgent zijn. Afvalwater werd tot enkele jaren terug vooral gezien als afvalstof. Het besef groëit dat afvalwater niet langer alleen als afvalstof gezien kan en mag worden maar dat het ook als grondstof kan dienen. Daarbij wordt gekeken naar het terugwinnen van énergie uit afvalwater maar ook naar de mogelijkheden om fosfaten en nutriënten terug te winnen, kortom, de manier waarop wij. met ons afvalwater én met de afvalwaterketen omgaan, wordt steeds belangrijker. De komende generaties mogen geen "last" krijgen van de keuzes die we nü maken. De havenactiviteiten in de Rotterdamse Haven verplaatsen zich steeds meer naar het westelijk havengebied. Als gevolg daarvan zijn veel havengebieden in dè stad in verval geraakt. Rotterdam is actief in het ontwikkelen van oude havengebieden tot moderne gebieden voor zowel wonen als werken. Het Stadshavengebied in Rotterdam wordt de komende decennia gefaseerd ontwikkeld. Dit biedt mogelijkheden om bij de ontwikkeling van het gebied, nieuwe inzichten op het gebied van waterzuivering en hergebruik van afvalwater toe te passen. Céntrale en decentrale oplossingen van afvalwaterzuivering en hergebruik hebben ieder hun eigen voor en nadelen, afhankelijk van de lokale situatie. Kennis en ervaring met dé verschillende centrale en decentrale verwerkingsmethoden biedt de mogelijkheid om afhankelijk van de situatie de beste keuze te maken bij de ontwikkeling van gebieden. Bij de ontwikkeling van Stadshavens zijn de volgende doelen en ambities geformuleerd: Doelstellingen van Stadshavens Rotterdam: 1. versterking van de economische structuur van stad en haven; 2. scheppen van aantrekkelijke en hoogwaardige woon- en werkmilieus. Ambities van Stadshavens Rotterdam: 1. verbinden van stad en haven; 2. duurzame ontwikkeling; 3. internationale allure. Om invulling te geven aan de bovenstaande doelstellingen en ambities, is vanuit de Netherlands Water Centre (NWC) partners het plan ontstaan om een concept te ontwikkelen voor het hergebruik van afvalwater binnen Stadshavens. Op termijn moet een volwaardig werkende installatie ontstaan. Deze projectbeschrijving geeft invulling aan de ambitie met als doel te komen een pilot-installatie voor duurzaam hergebruik van afvalwater en terugwinning van energie en grondstoffen. Het project past in de visie van de Clean Tech Delta en is daar ook als project ondergebracht.
Oud
« \
Merwe-Vierhavensgebled in Rotterdam Doe/ De hoofddoelstelling van het project Rotterdam Innovative Nutrients, Energy & Watermanagement (RINEW) is het realiseren van een innovatieve en duurzame kringloopsluiting van (afval)water en waar mogelijk nutriënten en energie (NEWater) binnen Stadshavens Rotterdam. In de ultieme uitvoering worden meerdere stoffen uit het afvalwater hergebruikt. Om een volwaardige hergebruik installatie te realiseren en in te passen in het te ontwikkelen gebied zijn de volgende afgeleide doelen geformuleerd: 1. Wetenschappelijke onderbouwing voor het hergebruik concept door middel van een onderzoeksfase (fase 1); 2. Het hergebruik project is een showcase met internationale uitstraling die gekoppeld wordt aan het Netherlands Water Centre (NWC) die gevestigd moet gaan worden in Rotterdam; 3. Het hergebruik concept kan als voorbeeld en export product dienen voor andere gebieden op de wereld. Scope De Letter of Intent is van toepassing op de pilot fase. De pilot fase duurt naar verwachting 3 jaar (2013-2015). Na de pilot fase wordt op basis van de evaluatie bepaald of fase 2 en 3 (zie Fasering) worden uitgevoerd. In de pilot fase wordt het technisch concept voor de hergebruik installatie door middel van wetenschappelijk onderzoek onderbouwd. Daarnaast ontstaat inzicht over de toepasbaarheid van het lokale afvalwater en effecten van andere samenstelling van afvalwater. Daar waar mogelijk worden gebruikers reeds aangesloten, maar dit is voor de pilotfase geen doel op zich. Fasering Nadat de pilot-fase is voltooid volgen de fase 2 en 3 die tot doel hebben een volledig werkende installatie te realiseren. • Tussenfase (2015-2020) Resultaat van de tussenfase is een werkende hergebruik installatie met een beperkte schaal die water levert aan gebruikers. Daar waar nodig wordt aanvullend onderzoek gedaan. De capaciteit van de pilot installatie bedraagt circa 50 m3/uur. • Eindfase (2020 - 20xx) In de eindfase zullen er verschillende producten zijn, met verschillende afnemers. Gedacht wordt aan: • Hoogwaardige waterkwaliteit (demiwater) aan bedrijven. Lage waardige waterkwaliteit aan bedrijven, aan huishoudens (niet zijnde drinkwater) en aan openbare water- en groenvoorzieningen. • Nutriënten aan stadslandbouw en aan landbouwtoepassingen buiten het gebied. • Energie (warmte en/of gas) aan bedrijven en huishoudens. Planning De planning voor het realiseren van de pilotplant is als volgt: 1. Workshop met deelnemers op beleidsniveau om project vorm te geven op technisch en organisatorisch niveau (april-dec 2012); 2. Uitwerken detail plan van aanpak op basis van resultaten van de workshop (Q3/Q4 2012); 3. Verwerven commitment actieve stakeholders, inclusief ondertekenen LOI (Q4 2012); 4. Voorbereiden project (Q4 2012); 5. Start project ( Q l 2013); 6. Realisatie pilotplant (Q4 2013); 7. Start onderzoek pilotplant ( Q l 2014); 8. Afronden onderzoeksfase (2015).
De afronding van de onderzoeksfase is afhankelijk van de resultaten die worden geboekt. De verwachting is dat voor de onderzoeksfase 3 jaar nodig is. Partijen De partijen die primair nodig zijn om het project te realiseren zijn: 1. -Hoogheemraadschap van Delfland; 2. Waterschap Hollandse Delta; 3. Gemeente Rotterdam; a. Gemeentewerken; b. Programmabureau Duurzaam; c. Stadshavens; 4. TU Delft (inbreng Wetenschappelijke Kennis) 5. Evides Indüstriewater Naast de bovengenoemde partijen is ook RHDHV betrokken in het proces. RHDHV heeft, als een van de Founding Fathers van het NWC, inhoudelijk bijgedragen in de verschillende workshops om te komen tot eèn gedeeld beeld van het project. Indien in het vervolg traject inbreng van externe partijen benodigd is zal dan ook in eerste instantie worden gekeken of DHV deze expertise kan inbrengen. Inbreng Partijen De onderstaande partijen werken samen aan het realiseren van de pilotinstallatie:
Partij Hoogheemraadschap van Delfland
Waterschap Hollandse Delta
Gemeente Rotterdam Watermanagement Rotterdam
Gemeente Rotterdam Programma Duurzaam Gemeente Rotterdam Stadshavens Rotterdam
TU Delft
Evides Industriewater
(*)
Inbreng Kennis beschikbaar stellen Mede formuleren van onderzoeksvragen Deelnemen ih projectorganisatie (Stuurgroep & Proiectqroep) Kennis beschikbaar stellen Mede formuleren van onderzoeksvragen Deelnemen in projectorganisatie (Stuurgroep & Projectgroep) Realiseren van benodigde aanpassingen in rioolsysteem tbv onttrekken van afvalwater uit het rioolsysteem. (Separate besluitvorming hierover vindt plaats obv een concreet projectvoorstel) Deelnemen in projectorganisatie (Stuurgroep & Projectgroep) Bijdragen aan de communicatie uitingen over duurzaamheid en hergebruik afvalwater in Rotterdam Bij ontwikkelingen in Stadshavens rekening houden met hergebruik van afvalwater. Bij het realiseren van infrastructurele voorzieningen rekening houden met het project Hergebruik afvalwater Inbreng van wetenschappelijke kennis Begejeiden van student/PhD Student / PhD Financieren van technische installatie Operationele bedrijfsvoering Begeleiden van student/PhD Kosten,PhD_(verbonden aan TU.Delft) Overige afstemming (met NWC, project org. Etc) en project coördinatie. Stuurgroep en projectgroep
Inbrengf*) 0,2 FTE
0,2 FTE
0,2 FTE Financieel
Ad-hoc
Ad-hoc
0,1 FTE
1 FTE Nader** 30 k€ 0,2 FTE € 70k 0,2 FTE
De inbreng is de gemiddelde tijdsbesteding over de looptijd van de pilot. Inbreng van 0,1 FTE betekent gemiddeld een inspanning van 1 dagdeel per week.
(**) Definanciëleinvestering in de installatie is afhankelijk specifieke factoren, zoals uitvoeringsvorm en fysieke locatie. Als onderzoeksconcept en locatie bekend zijn wordt een financiële begroting gemaakt.
Evides draagt zorg voor de financiering van de technische installatie. Van Delfland en Hollandse Delta en gemeente Rotterdam wordt een personele inzet gevraagd van 0,2 fte in de Stuurgroep en de Projectgroep Onderzoek. Afhankelijk van de onderzoeksvragen en de meerwaarde die het de partijen oplevert kan in de loop van het onderzoek een financiële bijdrage worden gevraagd. Gezien het gezamenlijke karakter van het project is de verwachting dat de drie, partijen bijdragen in het beschikbaar stellen van de benodigde personele, financiële en/of materiële middelen. Technologie Het onderzoek richt zich op het hergebruik van afvalwater. Bij het vormgeven van de onderzoeksinstallatie en het zuiveringsconcept wordt samengewerkt met de TU Delft. De TU Delft voert een literatuurstudie uit en maakt gebruik van resultaten van praktijkonderzoek om te komen tot een voorstel voor het zuiveringsconcept. De resultaten van deze studie worden eind december 2012 veTOacht^Op_^s!s,van.dezeJiteratuurstudie wordt-een installatie gerealiseerd-waaraan-een promóvendus onderzoek gaat doen. Presentatie/Show Case Het onderzoek Hergebruik Afvalwater in Stadshavens Rotterdam is ontstaan uit de vorming van het Nationaal Water Centrum in Rotterdam. Het NWC is gevestigd in het Drijvend Paviljoen in de Rijnhaven in Rotterdam. In het NWC worden regelmatig delegatiés ontvangen uit verschillende landen die interesse hebben in de expertise van de Nederlandse watersector. Het project RINEW is een' voorbeeld van de innovatieve en coöperatieve houding van de NL watersector. Naast het onderzoek is de showcase een onderdeel van het project en worden delegaties die daar interesse in hebben (op locatie) geïnformeerd over het project. Organisatie De projectorganisatie voor de daadwerkelijke realisatie van de pilotfase is als volgt: 1.
Stuurgroep piet vertegenwoordigers van de Partijen De Stuurgroep (EIW, WSHD, HH Delfland, Rotterdam) beoordeelt de voortgang van hèt project en stuurt waar nodig bij. Verder kunnen stuurgroep leden invloed uitoefenen om ontwikkelingen te faciliteren.
2.
Projectgroep Ontwikkeling & Realisatie (bouwen van de pilotinstallatie) De projectgroep Ontwikkeling & Realisatie zorgt voor het realiseren van de fysieke onderzoek installatie. Verder is het van belang dat de etalage functie wordt vorm gegeven zodat bezoekers te ontvangen zijn. De projectgroep bestaat een Projectleider (EIW) en Projectleden op de verschillende expertise gebieden (Stadshavens (gebiedsontwikkeling). Watermanagement (rioolsysteem), EIW (communicatie en extern netwerk)).
3.
Projectgroep Onderzoek (onderzoek aan de pilotinstallatie) De projectgroep Onderzoek en Ontwikkeling zorgt voor de operationeel bedrijfsvoering van de installatie en voortgang in het onderzoek. Deze projectgroep bestaat uit een Projectleider (Evides Industriewater), Projectleden op expertise gebieden (HH Delfland, WSHD, TU Delft, EIW, Student/PhD).
