1
Rondetafelgesprek fietsvriendelijke stad Stadsschouwburg – zaterdag 21 september 2013
HET RAPPORT
2
Inhoud 1. Naar een fietsvriendelijke stad: de kick-off
p. 3
2. Werving deelnemers
p. 4
3. Programma
p. 4
4. Methodiek
p. 4
5. Stellingen
p. 5
6. Prioriteiten
p. 5
7. Ideeën voor een fietsvriendelijke stad
p. 6
8. Concrete meldingen en verbeterpunten
p. 7
9. Tot slot
p. 8
3
1. Naar een fietsvriendelijke stad: de kick-off Tijdens de week van de mobiliteit, van 16 tot 22 september 2013, plaatste het stadsbestuur de fietser volop in de kijker. Het was de start van een campagne om SintNiklaas als echte fietsstad op de kaart te zetten, door een mix van maatregelen en initiatieven, zoals ook al aangegeven in het Witboek 2013-2018. Participatie loopt als een rode draad door het geheel.
De aanloop ‘De fiets… heeft iets’ In het voorjaar werden de inwoners betrokken bij het bedenken en selecteren van een slogan voor de fietscampagne. ‘De fiets… heeft iets’ kon de meeste stadsgenoten bekoren. Deze slogan werd verwerkt in een campagnebeeld, dat voortaan alle acties en initiatieven rond het fietsbeleid zal begeleiden. Openluchttentoonstelling op de Grote Markt Heel de zomer maakte fotograaf Paul De Malsche beelden van fietsende inwoners. 15 foto’s werden geselecteerd om uit te vergroten en af te drukken op grote sokkels. Ze waren te zien op de Grote Markt van 16 tot 23 september op het traject van de Stationsstraat naar de Nieuwstraat, dat door heel veel fietsers en voetgangers gebruikt wordt. Daarna werden ze heel de herfst nog verspreid opgesteld op vijf locaties: Stationsplein, Sint-Nicolaasplein, H. Heymanplein, Parklaan en Sinbad. Uitgangspunten bij de selectie van de beelden waren de diversiteit van de bevolking en de verschillende types van fietsers: sportfietser, recreatiefietser, woonwerkfietsers, ligfiets, BMX,… Onder elke foto staat een uitspraak van de geportretteerde fietser over de band met zijn of haar rijwiel.
Rondetafelgesprek als startevent Het stadsbestuur deed een warme oproep aan iedereen die de fiets een prominente plaats wil geven in onze stad, om deel te nemen aan een ‘rondetafelgesprek’ onder het motto ‘Op zoek naar frisse ideeën voor een fietsvriendelijke stad’. Het startgesprek vond plaats op zaterdag 21 september van 10 tot 13 uur in de stadsschouwburg. Om het gesprek met een groot aantal deelnemers op een efficiënte manier te laten verlopen, werd een methodiek uitgewerkt voor een gestructureerd overleg in kleine groepen. Van meet af aan werd het startgesprek gecommuniceerd als de echte kick-off van een breed proces voor een verbetering van de lokale fietsmobiliteit.
Participatietraject mobiliteit Het rondetafelgesprek vormde voor het stadsbestuur ook de eerste aanzet om individuele burgers en vertegenwoordigers van het middenveld (advies- en dorpsraden, wijkcomités, fietsersbond en lokale middenstand) samen te brengen rond een specifiek verkeersthema. In die zin kan het initiatief als proefproject gelden voor een verder participatietraject rond mobiliteit in de stad.
4
2. Werving deelnemers rondetafelgesprek Vanaf begin augustus 2013 ging een actieve campagne van start om deelnemers te werven voor de rondetafelconferentie, met een maximale inzet van de stedelijke communicatiekanalen: Stadskroniek, persbericht, website, nieuwsbrief, stadstv. Van het logo ‘De fiets… heeft iets’ werd een fietslabel gemaakt, met op de keerzijde een uitnodiging voor de rondetafelgesprek over de fiets in de stad. Zo’n 5.000 fietsers, zowel in de stadskern als in de deelgemeenten, vonden deze uitnodiging aan hun rijwiel. Belanghebbende actoren, organisaties en instellingen zoals de Fietsersbond, scholen en handelaarsverenigingen ontvingen een aparte uitnodiging. De campagne leidde tot 60 inschrijvingen. Een tiental inwoners verontschuldigde zich voor het rondetafelgesprek en bracht tegelijk suggesties en ideeën aan voor het debat.
3. Programma Het kick-off-moment werd een ontmoetingsmoment waar burgers in kleine groepen konden debatteren rond enkele specifieke fietsthema’s. Op het einde van de gespreksmomenten werd plenair teruggekoppeld. 09.30 – 10.00 uur 10.00 – 10.10 uur 10.10 10.20 12.10 12.30 12.40
– – – – –
10.20 12.10 12.30 12.40 13.00
uur uur uur uur uur
ontvangst met koffie in De Foyer verwelkoming en doel van de bijeenkomst door burgemeester Lieven Dehandschutter toelichting praktisch verloop door Steven Roeland van het bureau CIBE debat in kleine groepen rond verschillende thema’s i.v.m. het fietsbeleid plenaire terugkoppeling door de gespreksleiders in de schouwburg slotwoord door schepen Hanssens en schepen De Meester receptie in De Foyer
4. Methodiek Om het gesprek met de 60 deelnemers te organiseren en iedereen de kans te geven aan bod te komen, werden vier werkgroepen gevormd. Binnen elke werkgroep werd dezelfde methodiek gevolgd, begeleid door een moderator, bijgestaan door een secretaris. Dat gebeurde aan de hand van drie debatmomenten, met een tiental, wat controversieel geformuleerde stellingen als uitgangspunt. De stellingen waren geprint op grote vellen papier en bevestigd aan de wand, goed zichtbaar en goed bereikbaar voor alle deelnemers. In de eerste sessie kregen de deelnemers opdracht om groene en rode stickers op de vellen te kleven, om aan te geven dat ze het eens dan wel oneens waren met de stellingen. Aan de hand van de richting die deze keuze uitging, vond een brede discussie plaats rond de tien stellingen. De stellingen waarover binnen de groep duidelijk tegengestelde meningen bestonden, werden door de moderator uitgelicht om de discussie wat te verdiepen.
5 De tweede sessie had tot doel ideeën aan te brengen en eventueel stellingen te herschrijven. Dit gebeurde aan de hand van gele klevers, waarmee de deelnemers hun mening, idee of nuancering in verband met bepaalde stellingen aangaven. De moderator vroeg de deelnemers om de beurt een idee toe te lichten en bij een stelling te kleven. Aan de hand van dit proces werd geprobeerd om tot clusters te komen of accenten te leggen. Het derde en laatste debatmoment draaide rond het formuleren van prioriteiten. Met een blauwe sticker gaven de deelnemers hun absolute topprioriteit aan binnen het geheel en met twee groene stickers de items die zij zeer belangrijk vonden. Aan de hand van deze selectie werd getracht tot conclusies te komen, in functie van een rapportering vanuit de werkgroep in de plenaire slotzitting.
5. Stellingen Het debat in de werkgroepen werd gevoerd aan de hand van volgende stellingen. 1. De politie moet strenger optreden tegen fietsers die zich niet aan de regels houden. 2. Een snelle en veilige fietsverplaatsing is belangrijker dan een mooie fietsomgeving. 3. De ruimte in de stad is beperkt. Daarom moeten in woonstraten parkeerplaatsen geschrapt worden om ruimte te maken voor fietsers (fietspaden en fietsstallingen). 4. Kinderen zonder begeleiding mogen pas met de fiets op de rijweg na het behalen van een fietsrijbewijs. 5. Investeren in fietsdoorsteken of gelijkaardige infrastructuur is niet zinvol. De fietser zoekt liever zelf zijn weg dan bijkomende infrastructuur te volgen. 6. Fietsvergoedingen voor wie met de fiets naar school rijdt, zullen aanzetten tot meer fietsgebruik. 7. De promotie van functioneel fietsgebruik is belangrijker dan investeren in promotie van recreatief of sportief fietsgebruik. 8. Sint-Niklaas is vandaag een fietsstad. 9. Het aanleggen van bovenlokale fietsverbindingen is topprioriteit. Daarna volgt de aanpak van de binnenstedelijke infrastructuur. 10. Waar een fietspad en een weg kruisen, moet de fietser altijd voorrang krijgen.
6. Prioriteiten Een bundeling van de prioriteiten uit de vier werkgroepen leidt tot deze drie (geherformuleerde) stellingen. 1. Sint-Niklaas is nog geen fietsstad, maar kan er wel één worden. De voorwaarde is dat het fietsbeleid bovenaan de agenda blijft, onder meer op basis van de ideeën van dit rondetafelgesprek.
6 2. De politie moet meer toezicht houden en strenger optreden tegen alle weggebruikers die zich niet aan de regels houden. 3. Het voorzien van veilige en comfortabele fietsinfrastructuur, zowel binnenstedelijk als bovenlokaal, is een kritische succesfactor voor een fietsvriendelijke stad.
7. Ideeën voor een fietsvriendelijke stad Tijdens de drie debatmomenten brachten de 60 deelnemers tal van frisse ideeën aan voor een fietsvriendelijke stad. In deze opsomming werden de voornaamste ideeën uit de vier werkgroepen thematisch samengebracht.
Fietsinfrastructuur -
Bij nieuwe verkavelingen en inbreidingsprojecten fietsdoorsteken, fietsenstallingen en evenwaardige mobiliteit voor fietsers voorzien. In afwachting van het verknopen van alle fietsroutes, de fietsbewegwijzering verbeteren van de ene fietsroute naar de andere. Het aanleggen van brede fietsboulevards op de invalswegen naar de stadskern, want daar zit massaal fietsverkeer op. Een verhoogde aanleg van fietspaden op drukke rotondes. Aan de kruispunten eerst groen licht geven voor fietsers, pas daarna voor auto’s. Gegroepeerd parkeren/buurtparkeren kan een oplossing zijn om meer ruimte te creëren. Straten kunnen hierdoor ook groener en fietsvriendelijker worden ingericht en de straat kan weer een ontmoetingsplaats zijn. Om ouders met jonge kinderen te overtuigen meer te fietsen en de auto minder te gebruiken, moet bij de infrastructuur meer rekening gehouden worden met ‘transportfietsen’ (bakfietsen, fietskarren, fietsen met kinderstoeltje, fietsen met fietstassen): brede fietspaden en fietsenstallingen, veilige fietsenstallingen, lage drempels,…
Fietsbeleid -
Werken met ‘fietspadvinders’: burgers die op wijkniveau een verantwoordelijkheid krijgen om de fietsproblemen in hun wijk te signaleren en op te volgen. Afspraken maken met de NMBS om de fiets gratis mee te nemen op regionale treinverbindingen, bvb. Sint-Niklaas – Temse. Fietskeuken: een plaats waar mensen samenkomen om samen fietsen te herstellen en kennis en vaardigheden door te geven. Workshops organiseren: eenvoudige fietsherstellingen, eventueel voor tieners op school. Er is nood aan een masterplan voor een fietsvriendelijke stad, met noden, prioriteiten en actiepunten. Er is nood aan een aanspreekpunt voor het fietsbeleid. Een fietsambtenaar is daarvoor de aangewezen persoon. Het concept ‘fietsstraten’ moet meer worden toegepast. Een collectief fietspoolsysteem opstarten, zoals dat in de grote steden bestaat. Fietscursussen organiseren voor mensen die nooit leren fietsen hebben.
7
Fietsveiligheid -
’s Ochtends in de winter de straatverlichting pas uitschakelen na de ochtendspits, dus na 8.30 uur. Vaak gaat de straatverlichting te vroeg uit en dit verhoogt de onveiligheid. Meer toezicht op het vrijhouden van fietspaden bij wegenwerken, bouwwerken en werken aan nutsvoorzieningen. Meer controles op fiets- en voetgangersonvriendelijk rijgedrag.
Fietspromotie -
Het functioneel fietsgebruik meer en beter promoten, onder het motto ‘meer fietsers in de stad zorgt voor een aangename, meer leefbare stad’. Naast de traditionele rationele argumenten voor de fiets (goedkoop, milieuvriendelijk, gezond), ook emotionele argumenten gebruiken. Deze zijn nog 100 keer doeltreffender (erbij horen, cool zijn, …). Fietstenues van de stad Sint-Niklaas voorzien voor stadspersoneel, met het logo van de campagne. Voorstellen voor een concrete actie: o Via een facebookpagina van ‘De fiets .. heeft iets’ komt elke week op eenzelfde tijdstip een foto te staan van een fietsenstalling in (groot) Sint-Niklaas. De persoon die als eerste zijn fiets in de fietsenstalling plaatst en een bepaald voorwerp meebrengt, wint een prijs (bij voorkeur iets van lokale handelaren). Het voorwerp kan een fietsaccessoire zijn zoals fietstassen of -helm, maar ook bijvoorbeeld een hoed of een kartonnen doos. o Een opvallende (bumper)sticker voor de automobilist uit Sint-Niklaas: ‘voorrang aan fietsers’. Elke maand wordt een auto gefotografeerd en de automobilist wordt beloond voor die sticker met fietsaccessoires. o Fietskwis voor de scholengemeenschap: een plezante bevraging over de fietser (rechten en plichten, hoffelijkheid, wegcode, fietssport, …). Klassikaal in te richten en te combineren met een actief spel, bv. rond behendigheidsproeven met de fiets. Ook hier een mooie prijs aan verbinden, bv. een fietsweekend voor heel de klas.
8. Concrete meldingen en verbeterpunten In de loop van de gesprekken kwamen ook tal van concrete meldingen en verbeterpunten aan bod. Ook deze inbreng van de deelnemers werd thematisch gegroepeerd.
Fietsveiligheid -
De fietsverbinding van het Westerplein naar de andere kant van de Guido Gezellelaan is omslachting. In de omgeving van het grootwarenhuis Colruyt moeten de voorrangsregels duidelijker aangegeven worden. In de dorpskern van Nieuwkerken moet de veiligheid voor de fietser grondig doorgelicht worden. Automobilisten die vanuit de Nieuwe Molenstraat op het kruispunt Vijfstraten komen, weten niet vanwaar ze fietsers mogen verwachten. Op de Grote Markt is het onduidelijk waar de plaats van de fietsers is. Dit creëert onveiligheid. Belangrijke onveilige situaties die om een aanpak vragen: fietsers op invalswegen Driekoningenstraat en Vijfstraten, kruispunt Driekoningen, oversteekplaats aan de ingang van de Siniscoop, aan Bond Moyson en van het Stationsplein naar de Stationsstraat.
8 -
Aandachtspunt: overhangend groen op fietswegen. Een fietsoversteekplaats aan de twee straatjes met auto-toegang tot de Dillaartwijk. De Heistraat met de fiets oversteken is een hachelijke onderneming.
Fietsinfrastructuur -
Op alle openbare plaatsen moeten voldoende en ruime fietsstallingen voorzien worden. Het dubbelrichtingsfietspad langs de Kleine Laan kan best doorgetrokken worden op de Spoorweglaan, langs de kant van de school. Een fietstunnel voorzien aan het Hamelveld, n.a.v. de aanleg van de oostelijke tangent. Fietspaden worden bij voorkeur gescheiden van de rijbaan aangelegd. Aan drukke kruispunten een plaats voor wachtende fietsers voorzien, niet in de weg van andere weggebruikers. Doortrekken van het fietspad vanaf de Hoogstraat naar de Godschalkstraat en Uilenstraat. De Godschalkstraat is een drukke, smalle sluikweg. De toegelaten snelheid is er 70 km per uur. De fietsers hebben er geen enkele bescherming. Fietspassage maken op Vijfstraten: ’s morgens parkeerverbod van de bakker tot de Singel. ’s Avonds parkeerverbod langs de andere kant. Zo ontstaat er ruimte voor fietsers. Nu rijden de fietsers er massaal over de voetpaden om verder te kunnen, met alle gevolgen vandien. Viaduct over E17 aan de afrit Waasmunster-Belsele: gevaarlijke situatie voor fietsers. Defecte openbare fietspompen moeten onmiddellijk hersteld worden.
Fietsbeleid -
Fietsers inspraak geven bij de planning van nieuwe projecten.
9. Tot slot Het rondetafelgesprek was een experiment. Het is niet vanzelfsprekend dat mensen zich op een zaterdagvoormiddag vrijmaken om met elkaar in debat te gaan over een maatschappelijk vraagstuk als de lokale fietsmobiliteit. Ondanks de vele problemen en verbeterpunten, die tijdens de gesprekken aan bod kwamen, hielden de meeste deelnemers toch een goed gevoel over aan het initiatief. Het stadsbestuur wil iedereen die zijn of haar steentje heeft bijgedragen om het gesprek inhoudelijk waardevol te maken, van harte bedanken. De weerslag van de vaak intense momenten is samengevat in dit rapport. Het gaat om een synthese, waarin uiteraard niet elke inbreng van de 60 deelnemers is opgenomen, maar die toch een goed beeld geeft van de rijkdom aan ideeën en voorstellen uit de werkgroepen. Voor het stadsbestuur is dit een beginpunt. In november 2013 werden in de stadskern vier fietsstraten ingericht. Met dit rapport in de hand gaan we de komende maanden en jaren - samen met de inwoners – verder aan de weg timmeren om van Sint-Niklaas een échte fietsstad te maken.
9
