WTK Wat & Hoe Rome_Opmaak 1 08-03-13 16:02 Pagina 1
Het magazine 5
Het magazine 5
Je draai vinden 27
Je draai vinden 27
Het hart van Rome 75
Het noorden van Rome 113
Vaticaanstad 143
Excursies 169
De oude stad 43
ROME
De oude stad 43
ROME
Het hart van Rome 75
Het noorden van Rome 113
Een wirwar van grootse ruïnes, afgebrokkelde muren, statige palazzi, torens en koepels: overal vind je de drieduizendjarige geschiedenis van de stad terug. Bewonder de beeldhouw- en schilderkunst, ontdek de Italiaanse keuken in pizzaria’s, trattoria’s en gelateria, of duik in het moderne Rome, met zijn haute-couture en dure merken. Geniet bovenal van la dolce vita.
WAT & HOE ONDERWEG: de reisgids voor een actieve en culturele vakantie. • Duidelijke indeling op kleur • Uitgebreide plattegronden en kaarten • Verrassende wandeltochten
NUR 512
Vaticaanstad 143
Excursies 169
ROME De reisgids voor een actieve & culturele vakantie
maakt deel uit van Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen
Inhoud 5
27
43
75
wat en hoe ROME.indb 2
Het magazine ■ De eeuwige stad ■ Geheimen en geheimzinnigheden ■ Kunst in Rome – 3000 jaar creativiteit ■ Buon appetito ■ Een staat in een staat ■ Het leven in Rome in de 21ste eeuw ■ Caravaggio – de stoute jongen van de kunst ■ Levenswater
Je draai vinden ■ Aankomst ■ Vervoer ■ Overnachten ■ Eten & drinken ■ Winkelen ■ Uitgaan
De oude stad Even oriënteren In een dag Hoogtepunten ■ Capitolino ■ Foro Romano ■ Colosseo ■ San Clemente ■ San Giovanni in Laterano Verder ontdekken ■ Andere bezienswaardigheden Waar… ■ Eten & drinken ■ Winkelen ■ Uitgaan
Het hart van Rome Even oriënteren In twee dagen Hoogtepunten ■ Campo dei Fiori ■ Piazza Navona ■ Palazzo Altemps ■ Pantheon ■ Trastevere Verder ontdekken ■ Andere bezienswaardigheden Waar… ■ Eten & drinken ■ Winkelen ■ Uitgaan
11-02-13 16:58
113
143
169
175
Het noorden van Rome Even oriënteren In een dag Hoogtepunten ■ Santa Maria Maggiore ■ Palazzo Massimo alle Terme ■ Fontana di Trevi ■ Piazza di Spagna ■ Museo e Galleria Borghese Verder ontdekken ■ Andere bezienswaardigheden Waar… ■ Eten & drinken ■ Winkelen ■ Uitgaan
Vaticaanstad Even oriënteren In een dag Hoogtepunten ■ Musei Vaticani ■ Basilica di San Pietro Verder ontdekken ■ Andere bezienswaardigheden Waar… ■ Eten & drinken ■ Winkelen ■ Uitgaan
Excursies ■ Tivoli ■ Frascati
Wandelingen ■ 1 Van Getto naar Trastevere ■ 2 Van Piazza Venezia naar Piazza Navona ■ 3 Van Piazza di Spagna naar Piazza del Popolo
Praktische informatie 185 ■ Voor je vertrek ■ Wanneer gaan ■ In Rome ■ Handige woorden & zinnen
Stadsplattegrond 193 Stratenregister 203 Register 211
wat en hoe ROME.indb 3
11-02-13 16:58
6
Het magazine
De EEUWIGE STAD Rome op het eerste gezicht is duizelingwekkend. Je ziet een wirwar van grootse ruïnes, afgebrokkelde muren, statige palazzi, torens en koepels. Overal zie je de ruim drieduizend jaar oude geschiedenis van de stad. De geschiedenis van Rome valt in vier tijdperken uiteen: de 1200 jaar durende periode van het klassieke Rome met zijn mythische oorsprong en republikeinse deugden, gevolgd door de lange, gestage neergang van het Romeinse Rijk; de chaotische middeleeuwen, waarin het pausdom zich tijdelijk tot een religieus oppermachtig instituut ontwikkelde; pauselijk Rome van de 15de tot het einde van de 19de eeuw, toen Rome de hoofdstad werd van het verenigde Italië; en het moderne Rome, de stad die twee wereldoorlogen heeft doorstaan.
wat en hoe ROME.indb 6
11-02-13 16:58
Het magazine
7
Klassiek Rome Volgens de overlevering is Rome gesticht op 21 april 753 v.C. door Romulus en Remus, die werden gezoogd door een wolvin. Aangetoond is dat zich in de 9de eeuw v.C. een nederzetting op de Palatijn bevond. Deze nederzetting werd geregeerd door de Etrusken. Tegen de 5de eeuw v.C. was de Romeinse Republiek een feit. De regerende Senaat was ingesteld en de Romeinen waren druk bezig hun rijk uit te breiden. Hierbij stuitten ze op weerstand van twee andere grootmachten, de Carthagers en de Grieken, die echter werden verslagen door de almaar groeiende Romeinse legers. Tegen 100 v.C. waren deze legers machtiger dan de Senaat, waardoor leiders als Julius Caesar, Marcus Antonius en Augustus hun opmars konden maken. In 68 v.C. kreeg Vespasianus, die aan het hoofd stond van het Flavische geslacht, de macht in handen. Hiermee werd een gouden eeuw ingeluid, een periode die Rome vrede en voorspoed bracht. De stad was enorm, met indrukwekkende gebouwen en een bevolking van zo’n anderhalf miljoen mensen. De tijd van voorspoed hield echter niet aan en na de dood van Marcus Aurelius in 180 v.C. begon het Rijk barsten te vertonen. De kosten om het te beschermen liepen uit de hand en in de tijd dat het Rijk vanuit Constantinopel werd geregeerd (303-367) concentreerden de keizers zich vrijwel uitsluitend nog op het bewaken van de grenzen ervan, waarbij de stad Rome aan zijn lot werd overgelaten. De weg voor de barbaren was geëffend en in 410 werd Rome geplunderd door de Visigoten. In 476 werd de laatste keizer afgezet door een Germaans opperhoofd.
Middeleeuws Rome Omringd door sporen van vergane glorie trok de bevolking zich in de 6de eeuw terug achter de restanten van de Romeinse vestingen. De regering hield op te bestaan en het bestuurlijke vacuüm werd gevuld door de pausen, de enige personen van autoriteit in deze donkere tijden. Paus Blz. 5: de indrukwekkende koepel van de Basilica di San Pietro (de Sint-Pietersbasiliek) Onder: de sfeervol verlichte restanten van het Colosseo (Colosseum), het grootste monument uit de Romeinse tijd
wat en hoe ROME.indb 7
11-02-13 16:58
8
Het magazine
Een van de twee beelden die de Nijl en de Tiber representeren, bij het Palazzo Nuovo
Stefanus II ging een verbond aan met Karel de Grote en zijn Franken, waardoor Karel de Grote tot de eerste heilige Romeinse Keizer werd. Dit leek een slimme zet, maar bracht in de daaropvolgende eeuwen uiteindelijk niets dan ellende, omdat pausen, monarchen en machtige families in een voortdurende strijd om de macht waren verwikkeld. Dit culmineerde in 1084 toen paus Gregorius VII het opnam tegen de machtige keizer Hendrik IV, die Rome binnenviel, plunderde en in brand zette. 300 jaar later verergerde de situatie nog eens toen de Fransen hun
DE EERSTE KEIZER In 31 v.C. versloeg Octavius, achterneef van Julius Caesar, tijdens de slag bij Actium zijn rivaal Marcus Antonius. Hij werd uitgeroepen tot keizer, nam de naam Augustus aan, ‘de verhevene’, en bracht vrede in het Romeinse Rijk. Ter herinnering hieraan werd het prachtige Ara Pacis Augustae (P102) gebouwd, gedecoreerd met familieportretten, en overal in het Rijk verrezen standbeelden van hem. In de almaar fraaier wordende stad woonde Augustus in een eenvoudig huis op de Palatijn. In een arrogante bui sprak de bescheiden keizer ooit: ‘Ik trof Rome aan in baksteen en laat het na in marmer.’
wat en hoe ROME.indb 8
11-02-13 16:58
Het magazine
9
GEVANGENE VAN HET VATICAAN In 1870 trok Pius IX zich terug in het Vaticaan en werd Rome hoofdstad van Italië. Hij en zijn drie opvolgers bleven in het Vaticaan en weigerden de Italiaanse staat te erkennen. In 1929 loste Mussolini de zaak uiteindelijk op door Vaticaanstad uit te roepen tot soevereine staat. Het werd daarmee het kleinste land ter wereld.
eigen kandidaat-paus bekendmaakten. In de 69 jaar die volgden, zetelde de paus in Avignon. Pas in 1417 was er weer sprake van enige stabiliteit, toen paus Martinus V afkondigde dat de paus voortaan aan het hoofd van het stadsbestuur zou staan.
Pauselijk Rome Nicolaas V was de eerste renaissancepaus. Onder zijn leiding veranderde Rome in een grootse, prachtige stad. Ten tijde van zijn opvolgers gaven kunstenaars, beeldhouwers en architecten de stad een nieuw gezicht, terwijl de pauselijke legers zorgden voor een gestage uitbreiding van het territorium van het ‘hedonistisch Rome, waar altijd pausdom. Hierdoor kwamen ze tegenover wel een feest was, werd een de Fransen en de Spanjaarden te staan, populaire bestemming’ Europa’s grootmachten. In 1527 lieten de Fransen de stad geplunderd, uitgemoord en brandend achter. De volgende pausen deden er alles aan het protestantisme te bestrijden en Rome om te toveren tot een indrukwekkende Europese metropool. Naast pelgrims kwamen er voor het eerst toeristen en in de 18de eeuw was hedonistisch Rome, waar altijd wel een feest was, een niet te missen bestemming voor de rondreizende elite. In 1798 viel Napoleon binnen. Hij maakte van Rome een republiek die pas in 1814 werd teruggegeven aan Pius VII. Het opkomend nationalisme leidde in 1860 tot het uitroepen van het Koninkrijk Italië. Rome bleef tot 1870, toen het onderdeel werd van het verenigde Italië, een onafhankelijke, pauselijke staat.
Modern Rome Rome was nu de hoofdstad van Italië en werd onderworpen aan een enorm bouwprogramma dat de stad voorzag van hoofdstadwaardige regeringsgebouwen en wegen. De Eerste Wereldoorlog had weinig impact, Mussolini en zijn fascisten lieten echter wel hun sporen na, ook al was Rome gedurende de Tweede Wereldoorlog uitgeroepen tot ‘open stad’ en bleef de schade beperkt. Het Rome van na 1945 profiteerde van Italiës economische groei. De grootste uitdaging van tegenwoordig is het behoud van de klassieke monumenten en historische gebouwen.
wat en hoe ROME.indb 9
11-02-13 16:58
46
De oude stad
In een dag Als je niet zo goed weet waar te beginnen, biedt onderstaande route houvast bij een praktische en plezierige dag uit in de oude stad. Hierin zijn een van de mooiste plekken opgenomen die ook op de ‘Even oriënteren’-kaart van de vorige bladzijde staan. Naar meer informatie wordt verwezen.
9.00 uur
Begin de dag met een wandeling naar het drukke GPiazza Venezia (P66) en bewonder het kolossale Monumento a Vittorio Emanuele II en de IColonna Traiana (P67). Beklim vervolgens de licht stijgende trap in de zuidwesthoek naar B Piazza del Campidoglio (Capitolino, P48-49).
9.30 uur
Bezoek de kerk Santa Maria in Aracoeli (P49) en geniet van het uitzicht over het monument voor Vittorio Emanuelle II. Ga dan het straatje op de linkerhoek van de piazza in en bewonder de Arco di Settimio Severo, een Romeinse triomfboog.
10.00 uur
Daal de trap af naar een van de vijf ingangen van het CForo Romano (links, P50-55), een belangwekkende ruïne.
12.30 uur
Na het Forum kom je vlak bij het DColosseo (rechtsboven, P56-60) en de Arco di Costantino (P58) uit. Je kunt ze nu bezoeken of na de lunch. Snacks zijn verkrijgbaar in de wijnbar Cavour 313 (P72), in een van de cafés oostelijk van het Colosseum, of een maaltijd in Il Bocconcino (P72).
wat en hoe ROME.indb 46
11-02-13 16:58
In een dag
47
14.00 uur
Geniet van het LColle Oppio (P70), breng vervolgens een bezoek aan het Colosseo of wandel door het park en bezoek het NMuseo d’Arte Orientale (P71).
15.30 uur
Het is een klein eindje lopen over Via di San Giovanni in Laterano naar ESan Clemente (P61-63), juist op tijd want de kerk gaat ’s middags open. De kerk heeft niet alleen een prachtig middeleeuws interieur, maar ook twee fascinerende ondergrondse ruimtes waar christenen en heidenen in vroegere tijden erediensten hielden (links).
16.30 uur
Wandel via de Via dei Santi Coronati, een rustig zijstraatje, naar de MSanti Quattro Coronati (P70) en vervolgens naar de hoge kathedraal FSan Giovanni in Laterano (P64-65), een van Romes belangrijkste religieuze plaatsen.
17.30 uur
Bezoek de San Giovanni in Laterano en vergeet hierbij niet het doopbekken en de kruisgang; laatstgenoemde is opgeluisterd door schitterend gedecoreerde zuilen. Neem daarna een bus of metro als je geen zin hebt om terug te lopen naar het Colosseum en Piazza Venezia.
wat en hoe ROME.indb 47
11-02-13 16:58
16
Het magazine
Buon APPETITO Zoals overal veranderen ook in Rome de eetgewoonten. Het gebruikelijke cliché van het bord pasta dat wordt geserveerd in een door een familie gerunde trattoria, wedijvert nu met dat van een modern gerecht in een restaurant-nieuwe-stijl. En het eten is er alleen maar beter op geworden. Twintig jaar geleden waren de mogelijkheden beperkt; een chic, duur restaurant, een eenvoudige trattoria of een stuk pizza op straat. Tegenwoordig kun je op veel meer plekken eten: in een wijnbar, een saladebar, een eetcafé of een buitenlands restaurant. En het interieur is meeveranderd: licht, lucht en steen, en staal in glas in plaats van de welbekende donkere wijnvaten. Je vindt in Rome overigens nog voldoende familierestaurants, met tafeltjes op zonovergoten piazza’s en de klassieke Romeinse specialiteiten op de kaart. Maar zelfs hier merk je dat de tijden zijn veranderd. De nuova trattoria heeft onmiskenbaar haar intrede gedaan met eethuizen die vertrouwde gerechten met traditionele ingrediënten serveren, maar met een modern tintje. Dit is voornamelijk te danken aan jonge, creatieve chefs in de keuken en een groter aanbod aan goede wijnen. Deze
‘traditionele gerechten met een modern tintje’
Verse pizza van een traditionele pizzeria is een van Romes culinaire verrukkingen
wat en hoe ROME.indb 16
11-02-13 16:58
Het magazine
17
gelegenheden laten zich voorstaan op de herkomst en de ongekende versheid van de ingrediënten. Dit alles is een uitvloeisel van de Slow Food-beweging, die zijn herkomst heeft in Italië.
Op het menu Zoals bijna elke Italiaanse stad of regio heeft Rome een overvloed aan unieke culinaire specialiteiten. Voorbeelden hiervan zijn de wijdverbreide saltimbocca alla Romana, opgerolde kalfslapjes met ham en salie en bucatini all’Amatriciana (pasta met een pittige spaanse peper-tomatensaus en pancetta, Italiaanse bacon). Ook vind je overduidelijke Joodse invloeden terug in de Romeinse keuken. Zo staan er onder meer in het oude Getto heerlijke en relatief onbekende gerechten op de kaart als gefrituurde artisjok (carciofi all giudia), pasta-kikkererwtenbouillon en minestra d’arzilla (rogsoep). In de traditionele trattoria’s is er meestal een antipastobuffet met De markt van Campo dei Fiori
PIZZA, PIZZA, PIZZA Pizza wordt in Rome altijd zeer serieus genomen en de pizzaioli van de stad beroemen zich op hun dunne, knapperige pizza romana die in vijf minuten wordt gebakken in een verzengend hete houtoven. Pizzerie zijn normaliter ’s avonds geopend en over het algemeen niet rond lunchtijd. De pizzeria’s die dat wel zijn, mikken op de toerist. Ga je naar een pizzeria, zoek er dan een met een forno a legna (een stenen, houtgestookte oven); een pizza uit een elektrische oven smaakt beslist minder. Het aantal ingrediënten waaruit je kunt kiezen is doorgaans beperkt. Pizza’s die niet op de kaart ontbreken, zijn de margherita (tomaat en mozzarella), napoli (tomaat, ansjovis en mozarella), funghi (paddenstoelen) en quattro formaggi (vier kazen). Variaties op dit thema zijn de calzone (gevulde pizza) en de bianca ripiena, een pizza met dikke bodem die is gevuld met ham, kaas en groenten.
wat en hoe ROME.indb 17
11-02-13 16:58
76
Het hart van Rome
Even oriënteren Het hart van Rome – het gebied tussen de kromming van de Tiber in het westen en Via del Corso in het oosten – wordt vaak omschreven als ‘renaissancistisch Rome’ of ‘barok Rome’ of zelfs ‘middeleeuws Rome’. Geen enkele omschrijving is helemaal juist, want het stadshart is een prachtige mengeling van bezienswaardigheden die zo’n 2000 jaar geschiedenis omvat. Tijdens de tweedaagse reis in dit hoofdstuk maak je kennis met Romes rijke geschiedenis en culturele erfgoed, en krijg je inzicht in de verschillende, elkaar overlappende tijdperken. Het gebied dat op de eerste dag wordt bezocht, heeft een heel eigen sfeer en aanblik dankzij de combinatie van kleine steegjes geplaveid met straatkeien, indrukwekkende paleizen uit de renaissance, zo nu en dan een hoofdverkeersweg – Corso Vittorio Emanuele II is de as van het gebied – of een groter of grootser plein als Campo dei Fiori en Piazza Navona. Dit is tevens een woonwerkgebied, en soms wekken ambachtelijke werkplaatsen, buurtwinkels en drukke markten eerder de indruk van een dorp dan een hoofdstad. Ook liggen er – onvermijdelijk – her en der restanten van het keizerlijke Rome, waaronder het Pantheon, dat het zelfs kan opnemen tegen het Forum en het Colosseum, en een geweldig museum van antiquiteiten, het Palazzo Altemps. Twee van Romes meest bijzondere wijken worden ook in dit hoofdstuk behandeld (kijk voor een wandeling op P176). Het middeleeuwse joodse Ghetto, een web van straten even voorbij Lungotevere di Cenci op de noordelijke oever van de Tiber, is voornamelijk woongebied met rustige straten en pleintjes en hier en daar wat meer traditionele restaurants en winkels. Aan de andere kant van de rivier ligt Trastevere, een op zichzelf staande wijk in de stad, vol schilderachtige oude straatjes en pleinen. Het heeft nog altijd het karakter van woongebied van de arbeidersklasse – Zicht op Rome door de bomen van de Botanische Tuin in Trastevere hoewel zich hier uitzonderlijk veel restaurants hebben gevestigd. Dit is een goede plek om overdag of Hoogtepunten ’s avonds zomaar wat te verkennen. B Campo dei Fiori P80 Er zijn echter betrekkelijk weinig kerken, musea en monumenten. C Piazza Navona P82 D Palazzo Altemps P86 Blz. 75: het indrukwekkende Palazzo E Pantheon P90 Spada, een paar minuten lopen vanaf het F Trastevere P95 Campo dei Fiori
★
wat en hoe ROME.indb 76
11-02-13 16:58
Trastevere
95
FTrastevere Trastevere betekent ‘over de Tevere’ en verwijst naar een bijzonder gedeelte van de stad op de zuidelijke oever van de Tiber (Tevere), een gebied dat tot voor kort het meest traditionele deel van het stadshart was en het populairste uitgaanscentrum. Hoewel het niet langer doorgaat voor de populairste uitgaanswijk, is het zowel overdag als ’s nachts nog altijd de moeite waard.
Trastevere kent talloze kleine bars en restaurants
wat en hoe ROME.indb 95
In Trastevere komen steeds meer hotels, maar mocht je ergens anders logeren: vanuit andere delen van de stad is de wijk prima lopend te bereiken. Wandelroutes vanaf de Capitolino of Campo dei Fiori lopen door interessante stadsdelen als het Getto, het Isola Tiberina en de groep kerken en tempels rond de Piazza Bocca della Verità (P176). Deze inspanning kan uiteraard ook vermeden worden door een bus te nemen, en er zijn lijnen genoeg, want een van Romes hoofdwegen verbindt via de Ponte Garibaldi de rest van Rome met de Piazza Sonnino, een van de voornaamste pleinen van Trastevere. Er zijn twee grote bezienswaardigheden – de prachtige kerk Santa Maria in Trastevere (P96), op het centrale plein, en de Villa Farnesina (P97), met zalen en plafonds die opgeluisterd zijn door fresco’s van Rafaël en anderen. Een minder in het oog springende attractie is bijvoorbeeld Orto Botanico (P98, 101), maar eigenlijk is Trastevere vooral geschikt om zomaar rond te dwalen, vooral in de doolhof van straatjes tussen de Via Garibaldi en Viale di Trastevere.
11-02-13 16:58
144
Vaticaanstad
Even oriënteren Het Vaticaan, de kleinste onafhankelijke staat ter wereld, biedt bij een bezoek aan Rome twee hoogtepunten: de immense Basilica di San Pietro, of St.-Pieter, en de gigantische Musei Vaticani, of Vaticaanse musea, met een van de grootste en belangrijkste collecties schilderijen, beeldhouwwerken en andere kunstwerken die door de eeuwen heen door pausen werden verzameld.
Palazzo del Governatorato
Basilica di San Pietro
iV
A VI
d Via
lb
er
i ci
Piazza San Pietro
Falco
Borgo
Plauto
Piazza Amerigo Ang elic Capponi o
Via del
go
Borgo
Via dei Corridori
Piazza Pio XII VIA
Palazzo del Sant'Uffizio V IA L O S Michele PA O Aula delle Porta Udienze Cavalleggeri
STAZIONE VATICANO
aA
Via
Cappella Sistina
Bor
Palazzo Torlonia DELLA
VI
Vi
CITTÀ DEL VATICANO
ELAN GELO
Musei Vaticani
Casino di Pio IV
e al
i ll
MICH
VIA Piazza del Risorgimento VIA
Via del Mascherino
Giardini Vaticani
Vatican o
SM Mediatrice
Museo Gregoriano
SS Rosario
Piazza del Risorgimento
VIA DI PORTA ANGELICA
Viale
o nier
DI VIALE B
Ve no astia Seb Via o n ca Vati
Via
Vespasiano
DIA CAN VIA
VIA OTTAVIANO
Ottaviano S Pietro
A AURELI
A VI
DI
ALLEGGERI CAV RTA PO
C A
A zza erigo poni Via
V o Pio
Broi
zzo nia CLLA
Sa in Porta S Spirito
a ito
Het Vaticaan kent een lange geschiedenis. Ooit was het heuvelachtige gebied van Rome ten westen van de Tiber een executieplaats, en later bevonden zich hier keizerlijke tuinen en een circus, of renbaan, in de 1ste eeuw gebouwd voor de keizers Caligula en Nero. In de 4de eeuw werd er een basilica in dit gebied gebouwd – de eerste St.-Pieter – op of vlak bij de graftombe van St.-Petrus, die ergens tussen 64 en 67 in dit gebied werd gekruisigd. Rond de 10de eeuw waren aanvallen van de Lombarden en Saracenen aanleiding om een deel van het gebied af te schermen door een verdedigingswal, en later het Castel Sant’Angelo – voorheen het mausoleum van keizer Hadrianus – als een pauselijk fort te gebruiken. Na de plundering van Rome in 1527 verloor het gebied zijn strategisch belang, en de pausen verhuisden hun paleis en bureaus naar Laterano (San Giovanni in Laterano) en vervolgens naar de Quirinale (nu regeringsgebouwen). Tegen de 19de eeuw vielen grote delen van Midden-Italië, waaronder Rome, al meer dan 1000 jaar onder het gezag van het pausdom. Veel van het gebied,
wat en hoe ROME.indb 144
11-02-13 16:58
Even oriënteren
★ Hoogtepunten
Verder ontdekken
B Musei Vaticani:
Museo Pio-Clementino P148 Stanze di Raffaello P151 Cappella Sistina P152 C Basilica di San Pietro P156
RIEN
A
RI
AN
Terenzio
AD
Bastioni
Via
Via
Blz. 143: Zwitserse Garde op wacht op het Sint-Pietersplein, Vaticaanstad
Palazzo di Giustizia
dat bekendstond als de Pauselijke LL O Staten, was in de E CASTE Piazza NO LUNGOTEVER Pia ATICA CONCILIAZIONE RE V 8ste eeuw aan de pauE V ere v e TE T O G sen geschonken door de UN V PO Frankische koning Pepijn de EM ITT NT Santo Spirito OR E A N U IO in Sassia Korte en zijn zoon Karel de Grote. Na EL E II de eenwording van Italië in 1870 verloor het Vaticaan al zijn territoria en verkeerde in een onzekere situatie tot het Verdrag van Lateranen in 1929 met Mussolini getekend werd, waarin de relaties tussen de staat en het pausdom werden vastgelegd, en de paus soevereiniteit over de Vaticaanse Staat kreeg. Tegenwoordig heeft het gebied zijn eigen winkels, banken, krant, helikopterplatform en radiostation. De meeste gebouwen zijn niet voor publiek toegankelijk, met als uitzonderingen de St.-Pieter, de Vaticaanse musea en – na boeken – delen van de Vaticaanse Tuinen. Er is geen paspoort nodig om deze te betreden, en er bestaan geen grenzen tussen het Vaticaan en de rest van Rome. Het kost een paar uur om de St.-Pieter te bezichtigen, hoewel het verleidelijk is om langer op de koepel te blijven. Het is een aanrader om voor of na het verkennen van de St.-Pieter een uurtje rond te dwalen in de Castel Sant’Angelo – tegenwoordig buiten het Vaticaan gelegen –, een mooi Romeins gebouw, later overdekt met versterkingen en appartementen. De hoogtepunten van de Vaticaanse musea – met name de Sixtijnse Kapel en de Zalen van Rafaël – zijn in een halve dag te bezichtigen, maar je kunt makkelijk meerdere dagen in de 12 musea met Egyptische, Etruskische, Griekse, Romeinse, middeleeuwse en renaissancistische schatten doorbrengen. Ook zijn er talloze prachtig gedecoreerde salons en gangen, en een Pinacoteca, of kunstgalerij, vol meesterwerken van Rafaël, Leonardo da Vinci en anderen.
ngelo Borgo Sant'A
L
Santa Maria in Traspontina
wat en hoe ROME.indb 145
Castel Sant’Angelo
Piazza Tribunali
TE PO N RTO I BE UM
a ito
A
O IAN ON
Sa in
ZZ
B TRI
P IA
Ponte Sant’Angelo
CLLA
Albe rico II
VIA
zzo nia
Pio
250 yds
IO
S Maria d Carm
Vit elle Vittorio schi
250 meter
0
io
Broi
G
0 il Virg
V o Pio
Via
CRESCENZ Via
ZO
io Ovid
zza erigo poni Via
Museo Gregoriano Egizio P162 Museo Gregoriano Etrusco P162 Sala della Biga P162 Appartamento Borgia P162 Biblioteca Apostolica Vaticana P163 Pinacoteca Vaticana P164 E Castel Sant’Angelo P164
Boezio
Via
zio
A
Plinio
Via
D Musei Vaticani:
Via
n Tere Via
A C OL
C A
Via
DI
145
11-02-13 16:58
Praktische informatie
186
VOOR JE VERTREK WAT HEB JE NODIG Sommige landen vereisen dat een paspoort nog een bepaalde tijd geldig is (meestal 6 maanden) na de aankomstdatum. Controleer dit voor vertrek.
Vereist Aanbevolen Niet vereist Niet van toepassing
Gr.-Brittannië Duitsland VS Canada Australië Ierland Nederland Spanje
Paspoort Visum (bepalingen kunnen veranderen. Controleer voor vertrek) Doorgangs- of retourticket Inentingen Ziektekostenverzekering (P190) Reisverzekering Rijbewijs (nationaal) Groene kaart Kentekenbewijs
WANNEER GAAN Hoogseizoen
JAN 7 °C
FEB 8 °C
Zon
Laagseizoen
MRT APR MEI JUN JUL AUG SEP OKT NOV 12 °C 14 °C 18 °C 25 °C 28 °C 32 °C 23 °C 18 °C 13 °C
Zon/ Regen
Nat
DEC 9 °C
Bewolkt
Aangegeven temperaturen zijn de gemiddelde dagelijkse maxima voor iedere maand, maar temperaturen van boven de 35 °C komen in juli en augustus regelmatig voor, iets wat Rome extreem heet en onaangenaam maakt. De gemiddelde dagelijkse minimumtemperatuur ligt ongeveer 6 tot 10 °C lager. Voor goed weer is de beste tijd van het jaar de maanden mei, juni, juli, augustus en september. In de zomer en in september en oktober komen wel eens onweersbuien voor. De winters (januari en februari) zijn kort en koud, hoewel sneeuw maar zelden voorkomt. De lente begint in maart, maar maart en april kunnen vochtig en soms erg nat zijn. Het weer in de herfst is afwisselend, met vaak nog warme dagen en een onbewolkte hemel.
VOOR MEER INFORMATIE Websites ■ Officiële toeristenbureau van de stad Rome: www.romaturismo.it ■ www.060608.it
wat en hoe ROME.indb 186
■ Online musea boeken: www.ticketeria.it ■ Officiële Vaticaanse homepage voor alle aspecten van de Heilige Stoel: www.vatican.va
In Italië De website (www.060608. it) heeft het belangrijkste toeristenbureau in Italië vervangen
11-02-13 16:58
Handige woorden & zinnen
191
NUTTIGE WOORDEN
NUTTIGE WOORDEN EN UITDRUKKINGEN
ja/nee Sì/non alstublieft Per favore dank u Grazie graag gedaan Di niente/prego het spijt me Mi dispiace tot ziens Arrivederci goedemorgen Buongiorno goede nacht Buona sera Hoe gaat het met u? Come sta? Hoeveel kost het? Quanto costa? Ik zou graag... Vorrei... open Aperto gesloten Chiuso vandaag Oggi morgen Domani maandag lunedì dinsdag martedì woensdag mercoledì donderdag giovedì vrijdag venerdì zaterdag sabato zondag domenica
Help! Aiuto! Wilt u me alstublieft helpen? Mi potrebbe aiutare? Spreekt u Engels? Parla inglese? Ik begrijp het niet Non capisco Wilt u snel een dokter bellen alstublieft? Mi chiami presto un medico, per favore RESTAURANT Ik wil graag een tafel reserveren. Vorrei prenotare un tavolo Een tafel voor twee, alstublieft. Un tavolo per due, per favore Mogen we de kaart zien, alstublieft? Ci porta la lista, per favore? Wat is dit? Cosa è questo? Een fles van/een glas van... Un bottiglia di/un bicchiere di... Mag ik de rekening, alstublieft? Ci porta il conto OVERNACHTEN
DE WEG VINDEN Ik ben verdwaald Mi sono perso/a Waar is...? Dove si trova...? het station la stazione de telefoon il telefono de bank la banca het toilet il bagno sla links af Volti a sinistra sla rechts af Volti a destra ga rechtdoor Vada dritto op de hoek All’angolo de straat la strada het gebouw il edificio het verkeerslicht il semaforo het kruispunt l’incrocio de borden naar... le indicazione per...
Heeft u een een/tweepersoonskamer? Ha una camera singola / doppia? Met/zonder bad/toilet/douche con/senza vasca/gabinetto/doccia Is het ontbijt inclusief? E’inclusa la prima colazione? Is het diner inclusief? E’inclusa la cena? Is er roomservice? C’è il servizio in camera? Mag ik de kamer zien? E’ possibile vedere la camera? Ik neem deze kamer Prendo questa Bedankt voor uw gastvrijheid Grazie per l’ospitalità
GETALLEN 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
zero uno due tre quattro cinque sei sette otto nove dieci undici
wat en hoe ROME.indb 191
12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 30
dodici tredici quattordici quindici sedici diciassette diciotto diciannove venti ventuno ventidue trenta
40 50 60 70 80 90 100 101 110 120 200 300
quaranta cinquanta sessanta settanta ottanta novanta cento cento uno centodieci centoventi duecento trecento
400 quattrocento 500 cinquecento 600 seicento 700 settecento 800 ottocento 900 novecento 1000 mille 2000 duemila 10,000 diecimila
11-02-13 16:58
Parco Villa Grazioli
Villa Strohl Fern
Villa Borghese
SALARIO
194/195
Giardini Vaticani CITTÀ DEL VATICANO
Q
M
AURELIO
e al
M on te
196/197
rin ui
on
in Vim te
ale
GHETTO Monte Capitolino
Pa
TRASTEVERE
latino
200/201
202
AVENTINO
198/199
Voor de wijken: zie de binnenkant van het vooromslag
Legenda Hoofdweg Andere weg Secundaire weg Smalle weg/pad Spoorweg Belangrijk gebouw Park
194-202
Bezienswaardigheid Toeristische informatie Monument Kerk Synagoge Metrostation Tramhalte
0 0
250 meter 250 yards
Stadsplattegrond wat en hoe ROME.indb 193
11-02-13 16:58
WTK Wat & Hoe Rome_Opmaak 1 21-03-13 11:50 Pagina 1
Het magazine 5
Het magazine 5
Je draai vinden 27
Je draai vinden 27
Het hart van Rome 75
Het noorden van Rome 113
Vaticaanstad 143
Excursies 169
De oude stad 43
ROME
De oude stad 43
ROME
Het hart van Rome 75
Het noorden van Rome 113
Een wirwar van grootse ruïnes, afgebrokkelde muren, statige palazzi, torens en koepels: overal vind je de drieduizendjarige geschiedenis van de stad terug. Bewonder de beeldhouw- en schilderkunst, ontdek de Italiaanse keuken in pizzaria’s, trattoria’s en gelateria, of duik in het moderne Rome, met zijn haute-couture en dure merken. Geniet bovenal van la dolce vita.
WAT & HOE ONDERWEG: de reisgids voor een actieve en culturele vakantie. • Duidelijke indeling op kleur • Uitgebreide plattegronden en kaarten • Verrassende wandeltochten
NUR 512
www.watenhoe.nl
Vaticaanstad 143
Excursies 169
ROME De reisgids voor een actieve & culturele vakantie
maakt deel uit van Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen www.kosmosuitgevers.nl
