rokenendewet Informatie over de Tabakswet
• Wat staat er precies in de Tabakswet? • Wat houdt het reclameverbod in? • Waar moet je op letten als winkelier? • Aan welke verplichtingen moeten werkgevers voldoen?
Colofon Deze brochure is een gezamenlijke uitgave van het Ministerie van Volksgezondheid,Welzijn en Sport en STIVORO voor een rookvrije toekomst.
T 0800-0600 (gratis) E
[email protected] I www.rokenendewet.nl
Aan deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend. Juli 2004
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
TABAKSPRODUCTEN
RECLAME & SPONSORING
VERKOOPBEPERKINGEN
ROOKVERBODEN
• Hoe worden de regels gehandhaafd?
BESTUURLIJKE BOETES
• Wat wilt u verder weten?
OVERIGE INFORMATIE
INLEIDING Tabaksgebruik veroorzaakt grote schade aan de volksgezondheid en leidt tot hoge maatschappelijke uitgaven. Roken is niet alleen schadelijk voor de gezondheid van rokers. Ook niet-rokers ondervinden gezondheidsschade van tabaksrook. Daarom wil de overheid niet alleen het roken ontmoedigen en voorkomen dat jongeren gaan roken, zij wil ook de niet-roker beschermen tegen de schadelijke gevolgen van meeroken. De Tabakswet levert hieraan een belangrijke bijdrage. De overheid wil u hierover informeren. In deze brochure vindt u informatie over eisen ten aanzien van tabaksproducten, tabaksreclame & sponsoring, verkoopbeperkingen, rookverboden en bestuurlijke boetes. Daarnaast krijgt u een antwoord op het meest gestelde vragen. Aanvullende informatie kunt u vinden op www.rokenendewet.nl. U kunt ook bellen met het Informatiepunt roken en de wet: 0800-0600 (gratis). INHOUD
TABAKSPRODUCTEN
RECLAME & SPONSORING
VERKOOPBEPERKINGEN
PAG. 4
PAG. 6
PAG. 8
ROOKVERBODEN
BESTUURLIJKE BOETES
OVERIGE INFORMATIE
PAG. 10
PAG. 12
PAG. 14
TABAKSPRODUCTEN
WAARSCHUWING
De Tabakswet geldt voor alle tabaksproducten die bestemd zijn voor roken, snuiven, zuigen of pruimen. In de praktijk zijn dat vooral sigaretten, shag, pijptabak en sigaren. Aan de samenstelling en verpakkingen van tabaksproducten worden in de wet de nodige eisen gesteld.
Waarom staan de waarschuwingen op deze wijze op de pakjes? Het is gebruikelijk dat bij wet vastgelegd wordt hoe de producent de consument moet informeren over gebruik en risico’s van een product. Omdat het hier om een product gaat dat zeer schadelijk is, heeft de Europese Unie besloten de tabaksfabrikanten te verplichten de consument op deze wijze te informeren. De vorm en inhoud van de waarschuwingen zijn vastgelegd in een Europese richtlijn. De Nederlandse waarschuwingen zijn vertalingen van de voorgeschreven teksten. Meer informatie is te vinden op www.stivoro.nl.
Sinds 1 mei 2002 moeten de gebruikers van tabaksproducten duidelijker worden geïnformeerd over de gezondheidsrisico’s van roken door middel van waarschuwingsteksten op verpakkingen. Het betreft verpakkingen van sigaretten, shag, sigaren en pijptabak. Deze nieuwe waarschuwingen zijn voorgeschreven door een Europese richtlijn waarin ook de teksten zijn vastgelegd. De waarschuwing op de voorkant, waarvan er 2 versies zijn, moet tenminste 30% van de oppervlakte van de verpakking beslaan. De waarschuwingstekst op de achterkant moet tenminste 40% van de verpakking beslaan. Daarvan zijn er veertien verschillende versies die elkaar moeten afwisselen.
en pijptabak geldt nog geen verplichting om gehaltes te vermelden. VERBODEN PRODUCTEN Rookwaren die niet aan de regels van de Tabakswet voldoen, bijvoorbeeld wat betreft de waarschuwingen en samenstelling, mogen niet worden verkocht. Dit geldt ook voor tabakswaren die uit het buitenland worden gehaald om hier te worden verkocht.
SAMENSTELLING Wat wordt bedoeld met tabaksproducten? Met tabaksproducten worden de producten bedoeld die voor roken, snuiven, zuigen of pruimen bestemd zijn en die geheel of gedeeltelijk uit tabak bestaan. In Nederland gaat dat in hoofdzaak om sigaretten, shag en sigaren.
Ter informatie van consumenten moet op de verpakking van sigaretten precies staan hoeveel teer, nicotine en koolmonoxide in de tabaksproducten zit. Sinds 1 januari 2004 mag een sigaret niet meer dan 10 mg teer, 1 mg nicotine en 10 mg koolmonoxide bevatten. Op de verpakkingen van shag moet het teeren nicotinegehalte worden vermeld voor een shagje van 750 mg. Sinds 1 mei 2004 mag een shagje van 750 mg niet meer dan 12 mg teer bevatten. Shag die voor 1 mei 2004 is geproduceerd en niet aan dit maximumgehalte voldoet mag worden verkocht tot 1 mei 2005. Voor de overige tabaksproducten zoals sigaren
4
5
RECLAME & SPONSORING
VERBODEN
Het verbod op tabaksreclame en sponsoring is een belangrijke maatregel om te voorkomen dat jongeren gaan roken. Sinds 7 november 2002 is alleen in speciale gevallen nog reclame of sponsoring voor tabaksproducten toegestaan, zoals in tabaksspeciaalzaken. Mag er nog reclame voor sigaretten worden gemaakt in een benzinestation of supermarkt? Reclame voor tabaksproducten is verboden behalve in een tabaksspeciaalzaak. In een benzinestation of supermarkt mag er daarom geen reclame voor sigaretten worden gemaakt. Alleen het assortiment tabaksproducten mag op de gebruikelijke wijze getoond worden.
Sinds 7 november 2002 geldt voor de meeste vormen van tabaksreclame een verbod. Het reclame verbod voor televisie en radio bestond al eerder. Het reclameverbod is algemeen en omvat o.a. reclame op billboards, in bushokjes en op internet. Voor de reclame in kranten en tijdschriften is het reclameverbod ingegaan op 1 januari 2003. Een tabaksfabrikant mag ook geen evenementen, festivals of prijzen meer sponsoren of gratis tabaksproducten uitdelen.
UITZONDERINGEN De wet voorziet in de mogelijkheid om voor de auto- en motorsportcircuits in Zandvoort en Assen voor de organisatie van internationale races een tijdelijke uitzondering op het sponsorverbod te maken. Nog tot en met 31 juli 2005 kunnen circuits ontheffing krijgen van de minister van Volksgezondheid. De circuits moeten dan wel kunnen aantonen dat het contract voor de organisatie van de race vóór 10 april 1999 is gesloten.
Mag in een wijkblad reclame worden gemaakt voor een tabakszaak? TABAKSSPECIAALZAAK Sinds 1 januari 2003 is reclame voor tabaksproducten in kranten en tijdschriften verboden. Als door een reclame-uiting voor een tabakszaak reclame voor tabaksproducten wordt gemaakt is dat niet toegestaan. Mag een tabaksmerk de naam of het logo van een ander product krijgen? Een tabaksproduct mag niet de naam gebruiken van een bestaand product tenzij dit al zo was voor 7 november 2002. Waarom kan er een uitzondering gemaakt worden voor Zandvoort en Assen? De racesport is vaak van langdurige contracten afhankelijk. De racecircuits hebben daarom de tijd gekregen om naar alternatieve sponsors te zoeken. De racecircuits moeten zelf een aanvraag doen om van deze uitzonderingsregeling gebruik te kunnen maken. Wat wordt bedoeld met een tabaksspeciaalzaak? Een tabaksspeciaalzaak kan een aparte winkel zijn of een verkooppunt in de supermarkt of een warenhuis, dat duidelijk van de rest van de winkel afgescheiden is. Het grondoppervlak moet minimaal 10 m2 beslaan en er moet een assortiment van meer dan 90 verschillende merken aanwezig zijn.
6
Er mag alleen nog reclame voor rookwaren worden gemaakt in tabaksspeciaalzaken. Een tabaksspeciaalzaak is een verkooppunt met een minimaal grondoppervlak van 10 m2 en waar minimaal 90 verschillende merken aanwezig zijn. De eis van minimaal 10 m2 grondoppervlak geldt niet voor een tabaksspeciaalzaak die vóór 1 januari 2001 als zodanig stond ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Een tabaksspeciaalzaak kan een winkel zijn of een gedeelte van een supermarkt of warenhuis, dat duidelijk van de rest van de winkel afgescheiden is. De reclame voor rookwaren die in een tabaksspeciaalzaak te zien is mag de winkel niet verlaten en niet speciaal op jongeren gericht zijn.
HET MERK Grote concerns brengen vaak verschillende producten op de markt met dezelfde merknaam of hetzelfde logo. Deze vormen samen een imago dat zorgt voor herkenbaarheid bij de consument. Een producent kan bijvoorbeeld naast tabakswaren ook schoenen, kleding of tassen met dezelfde merknaam of logo in de handel brengen. Een nieuw tabaksproduct dat sinds 7 november 2002 op de markt is gebracht mag geen merknaam of logo dragen van een ander product. Elk ander product dat na 7 november 2002 op de markt wordt aangeboden mag geen merknaam of logo dragen van een tabaksproduct. Behalve wanneer merknaam of logo van het product in een duidelijk andere vorm dan die van het tabaksproduct wordt gepresenteerd.
7
VERKOOPBEPERKINGEN
VERKOOPVERBODEN
De overheid wil het roken ontmoedigen. Een maatregel daartoe is het terugdringen van de verkoop van tabaksproducten. In overheidsinstellingen en instellingen die door de overheid worden gesubsidieerd geldt een verkoopverbod. De verkoop van tabaksproducten aan jongeren onder de 16 jaar is verboden.
Mag een volwassene sigaretten voor een persoon jonger dan 16 jaar kopen? Degene die de rookwaren koopt voor een jonger persoon is niet strafbaar. Als de verkoper echter weet dat het voor een jongere onder de 16 jaar is, moet hij verkoop weigeren.
Eén van de maatregelen om het roken te ontmoedigen is het terugdringen van het aantal verkooppunten van tabak. Sinds 1 januari 2003 is het verboden om rookwaren te verkopen in overheidsinstellingen en overheidsbedrijven. Het verbod op de verkoop van tabak voor instellingen die het algemeen belang dienen zoals bijvoorbeeld ziekenhuizen, gesubsidieerde sportaccommodaties, jeugdhonken, bibliotheken en scholen was daarvoor reeds van kracht. Ook de verkoop via tabaksautomaten is daar verboden.
VERPAKKING VAN MIN. 19 SIGARETTEN Omdat jongeren gemakkelijker kleine verpakkingen kopen is het ook verboden om sigaretten in kleine en dus goedkopere pakjes op de markt te brengen. Er moeten minimaal 19 sigaretten in een pakje zitten. GRATIS VERSTREKKEN Tabaksfabrikanten en winkeliers mogen hun producten niet meer gratis aan het publiek uitdelen.
PERSONEN ONDER 16 Kunnen jongeren sigaretten kopen via een tabaksautomaat? De verkoop van tabaksproducten via een tabaksautomaat is verboden tenzij deze standaard vergrendeld is en voor het uitvoeren van een verkooptransactie slechts ontgrendeld kan worden voor of door personen van zestien jaar of ouder.
Mogen sigaretten cadeau gedaan worden? Het is verboden bedrijfsmatig sigaretten cadeau te doen.
Geldt het verkoopverbod voor overheidsinstellingen ook voor gevangenissen?
Tabaksproducten mogen alleen worden verkocht aan personen van 16 jaar en ouder. Die mededeling moet voor iedereen goed zichtbaar in de winkel worden opgehangen of neergezet. De verkoper moet erop letten dat iemand die tabak wil kopen de leeftijd van zestien jaar heeft bereikt. Als hij hier niet zeker van is van de leeftijd van de koper, dan moet hij die persoon om een identiteitsbewijs vragen. Sinds 1 juni 2004 is de verkoop van tabaksproducten via een tabaksautomaat verboden tenzij deze standaard vergrendeld is en voor het uitvoeren van een verkooptransactie slechts ontgrendeld kan worden voor of door personen van zestien jaar of ouder.
Nee, justitiële inrichtingen zijn uitgezonderd van het verkoopverbod.
8
9
ROOKVERBODEN
WERKPLEK
Niet-rokers en jongeren moeten beschermd worden tegen de schadelijke effecten van tabaksrook. Dit is een van de hoofddoelstellingen van het tabaksontmoedigingsbeleid van de overheid. Het rookvrij maken van openbare ruimten en het invoeren van de rookvrije werkplek zijn belangrijke maatregelen hiertoe. Mag je roken in de biljartclub van het buurthuis? Zowel bezoekers als werknemers moeten beschermd worden tegen tabaksrook. Als in een buurthuis twee of meer recreatieruimten, kantines of wachtruimten zijn, dan mag in de kleinste ruimte het roken worden toegestaan. Daarnaast mogen afgesloten rookruimten worden ingericht om tegemoet te komen aan rokende bezoekers of werknemers. Wat kun je nu doen tegen het meeroken op het werk? Wanneer er bij u op het werk nog steeds wordt gerookt verdient het aanbeveling om dit met uw werkgever te bespreken. Op grond van de Tabakswet kunt u eventueel een klacht indienen bij de Voedsel en Waren Autoriteit. Naar aanleiding van uw klacht zal de Voedsel en Waren Autoriteit een inspectie uitvoeren zonder uw naam te noemen. Uw werkgever kan dan een waarschuwing of boete ontvangen. Is een rookruimte verplicht?
Op 1 januari 2004 is het recht op een rookvrije werkplek in werking getreden.Werkgevers zijn verplicht om ervoor te zorgen dat werknemers kunnen werken zonder hinder of overlast te ondervinden van tabaksrook. Het maakt daarbij niet uit of de werknemer bij de overheid of in het bedrijfsleven werkt. Het recht op een rookvrije werkplek beperkt zich niet tot werkkamers maar omvat alle ruimten waar werknemers kunnen komen zoals trappen, hallen, gangen, liften, toiletten, wachtruimten, recreatieruimten, kantines en dergelijke. Een werkgever kan wel voor rokers een speciale afgesloten rookruimte maken mits deze geen overlast veroorzaakt naar omliggende ruimten. Dit is echter niet verplicht.
In de gebouwen en instellingen van de overheid is de Tabakswet al sinds 1990 van kracht. Er mag niet worden gerookt op plekken die zijn bedoeld voor gemeenschappelijk gebruik of die voor het publiek toegankelijk zijn. Bijvoorbeeld wachtruimten, hallen, gangen, leslokalen, vergaderzalen en kantines. Een uitzondering kan worden gemaakt voor gebouwen met twee of meer wachtruimten, kantines of recreatieruimten. In dat geval mag roken worden toegestaan in de kleinste ruimte. Ook kan een speciale afgesloten rookruimte worden gemaakt. Voorwaarde is dat er geen hinder of overlast van roken ontstaat buiten deze ruimten.
De volgende ruimten zijn op dit moment uitgezonderd van de rookvrije werkplek:
Voor instellingen die door de overheid worden gesubsidieerd, zoals ziekenhuizen, jeugdhonken, sportinstellingen bibliotheken, scholen en verpleeghuizen en voor soortgelijke instellingen gelden dezelfde regels als voor overheidsinstellingen.
• de voor publiek bestemde delen van horeca-inrichtingen
Een rookruimte is niet verplicht. Er kan voor gekozen worden om een bedrijf of instelling geheel rookvrij te maken.
• de voor publiek bestemde horecadelen van inrichtingen voor podiumkunsten • de voor publiek bestemde delen van speelautomatenhallen
Welke sancties kan een beheerder of werkgever nemen?
Moet er een rookverbod zijn in banken en winkels? Banken en winkels zijn niet verplicht een rookverbod in te stellen ten behoeve van hun bezoekers. Banken en winkels zijn echter wel verplicht ervoor te zorgen dat hun werknemers kunnen werken zonder hinder of overlast van tabaksrook. Dit betekent dat alle ruimten waar werknemers tijdens hun werk kunnen komen rookvrij moeten zijn. Dit zullen ook de ruimten zijn waar bezoekers komen.
10
ANDERE INSTELLINGEN
• de voor publiek bestemde delen van tabaksspeciaalzaken • bepaalde vormen van internationaal en buitenlands
Het rookbeleid kan worden opgenomen in de huisregels van een organisatie. Een organisatie bepaalt zelf welke sancties aan het overtreden van huisregels verbonden zijn.Aan werknemers die de huisregels overtreden kan die sanctie dan worden opgelegd. Een bezoeker die rookt kan toegang tot het gebouw worden ontzegd. Hier geen gehoor aan geven is huisvredebreuk.
OVERHEIDSINSTELLINGEN
personenvervoer • ruimten ten aanzien waarvan de werkgever geen zeggenschap heeft • als privé aan te merken ruimten • speciale afgesloten rookruimten • de open lucht
PERSONENVERVOER Volgens de Tabakswet moet iedereen sinds 1 januari 2004 rookvrij kunnen reizen. Dat geldt voor alle vormen van personenvervoer, variërend van taxi tot trein. Het wettelijke rookverbod voor vliegtuigen geldt sinds 17 juli 2002.
Meer informatie kunt u vinden op: www.rokenendewet.nl of u kunt bellen met het Informatiepunt roken en de wet 0800-0600 (gratis).
11
BESTUURLIJKE BOETES
CONTROLE EN HANDHAVING
Wie de Tabakswet overtreedt, kan een boete krijgen. De hoogte van de boete hangt onder meer af van wie de overtreding heeft begaan. De boete is een zogenaamde bestuurlijke boete, wat betekent dat deze niet door de rechter maar door de minister van Volksgezondheid wordt opgelegd.
Wie moet de boete betalen? De boete wordt opgelegd aan de instelling, het bedrijf ofwel de organisatie die verantwoordelijk is voor overtreding van de wet. Dus als een leerkracht rookt in de lerarenkamer, kan de school worden beboet. Als een medewerker van een supermarkt sigaretten verkoopt aan iemand van 15 jaar dan kan de winkeleigenaar een boete krijgen.
Hoe vaak komt de Voedsel en Waren Autoriteit controleren? De Voedsel en Waren Autoriteit voert steekproefsgewijs onaangekondigde controles uit en controleert naar aanleiding van ingediende klachten.
Kan de politie een roker een boete geven? De politie kan een roker geen boete opleggen om het roken. De politie kan wel optreden als een roker geen gevolg geeft aan een verzoek niet te roken of het gebouw te verlaten (huisvredebreuk).
Kun je een boete krijgen als je rookt in het openbaar vervoer? Een reiziger kan op grond van de Wet Personenvervoer bij overtreding van het rookverbod een boete krijgen. Het vervoersbedrijf kan op grond van de Tabakswet een boete krijgen, namelijk voor het niet instellen en handhaven van het rookverbod.
12
De Voedsel en Waren Autoriteit (voorheen Keuringsdienst van Waren) is belast met het toezicht op de naleving van de Tabakswet. De dienst beschikt over controleurs, die hier speciaal voor zijn opgeleid. Wordt de Tabakswet overtreden dan kan een boete worden opgelegd. In dat geval maken de controleurs er een rapport van op. De Minister van Volksgezondheid bepaalt vervolgens de hoogte van de boete. De overtreder ontvangt een kopie van het rapport. BOETES De hoogte van de boetes bij overtredingen van de Tabakswet zijn in drie categorieën ingedeeld.
3. Overtreding rookverbod en rookvrije werkplek Beheerders en werkgevers die het rookverbod niet goed handhaven of geen maatregelen voor rookvrije werkplekken treffen, krijgen voor de eerste overtreding een boete van €300. Bij volgende overtredingen kan deze boete oplopen tot €2.400. KLACHTEN Voor het (anoniem) melden van een overtreding kunt u terecht op www.rokenendewet.nl. Voor informatie belt u met het Informatiepunt roken en de wet: 0800-0600 (gratis).
1. Overtreding van het reclame- en sponsoringverbod Fabrikanten, groothandelaren en importeurs die het reclame- en sponsoringverbod overtreden, krijgen een boete van minimaal €45.000 en maximaal €450.000. Winkeliers krijgen voor elke overtreding van het reclameen sponsoringverbod een boete van €4.500. Op het bedrijfsmatig gratis verstrekken van tabaksproducten staat een boete van €4.500. 2. Overtreding verkoopverbod Op het overtreden van één van de verkoopverboden uit de Tabakswet en het verkopen van rookwaren aan jongeren onder de 16 jaar staan boetes. Er geldt een boete van €450 voor de eerste overtreding tot €4.500 per overtreding bij herhaling.
13
OVERIGE INFORMATIE Aanvullende informatie kunt u vinden op www.rokenendewet.nl. U kunt ook bellen met het Informatiepunt roken en de wet: 0800-0600 (gratis).
INWERKINGTREDING De meeste bepalingen in de Tabakswet gelden al sinds 1990. De volgende maatregelen zijn in werking getreden nadat de Tabakswet is gewijzigd:
WETGEVING De volgende informatie vindt u op www.rokenendewet.nl: • de gewijzigde Tabakswet, in werking getreden op 17 juli 2002 • het Besluit tabaksautomaten, in werking getreden op 1 juni 2004 • het Besluit uitzonderingen rookvrije werkplek, in werking getreden op 1 januari 2004 • het Besluit uitzonderingen rookvrij personenvervoer, in werking getreden op 1 januari 2004 • het Aanduidingenbesluit tabaksproducten, in werking getreden op 1 mei 2002 • het Besluit maximumgehaltes aan teer, nicotine en koolmonoxide in sigaretten en shag, in werking getreden op 1 mei 2002 • het Besluit beperking verkoop en gebruik tabaksproducten, in werking getreden op 1 januari 1990 en voor het laatst gewijzigd op 7 oktober 1998
• het verbod op gratis verspreiden van tabaksproducten op 17 juli 2002 • het rookverbod in vliegtuigen op 17 juli 2002 • het reclame- en sponsoringverbod op 7 november 2002, • het reclameverbod voor kranten en tijdschriften op 1 januari 2003 • het verkoopverbod aan personen jonger dan 16 jaar op 1 januari 2003 • het verkoopverbod voor sigaretten op kleine verpakkingen met minder dan 19 stuks op 1 januari 2003 • het verkoopverbod in overheidsinstellingen op 1 januari 2003 • het recht op rookvrij personenvervoer op 1 januari 2004 • het recht op een rookvrije werkplek op 1 januari 2004
Wie geïnteresseerd is in de officiële Kamer- en Staatsbladstukken kan deze via www.overheid.nl raadplegen: • Wet van 18 april 2002 tot wijziging van de Tabakswet (Stb. 2002, 201) • Besluit van 28 juni 2002, houdende vaststelling van het tijdstip van inwerkingtreding van de Wet van 18 april 2002 tot wijziging van de Tabakswet (Stb. 2002, 201) (Stb. 2002, 362) • Alle stukken met betrekking tot de wijziging van de Tabakswet, zoals de memorie van toelichting bij het wetsvoorstel en de openbare behandeling van het wetsvoorstel in de beide kamers der Staten-Generaal, zijn te vinden onder publicatienummer 26472 • Besluit van 3 september 2002 tot wijziging van de bijlage bij de Tabakswet (Stb. 2002, 469) • Besluit van 21 januari 2002, houdende wijziging van het Besluit teergehalte sigaretten en van het Aanduidingenbesluit tabaksprodukten (Stb. 2002, 83) • Besluit van 21 januari 2002 tot wijziging van het Besluit maximumgehaltes aan teer, nicotine en koolmonoxide in sigaretten en van het Aanduidingenbesluit tabaksproducten (Stb. 2002, 84) • Besluit van 15 september 1998 tot wijziging van het Besluit beperking verkoop en gebruik tabaksprodukten (Stb. 1998, 572)
14
ADVIES VAN STIVORO STIVORO is de organisatie die helpt bij het oplossen van problemen rond roken zoals het voorkomen van meeroken en stoppen met roken. STIVORO informeert en adviseert werkgevers en beheerders van instellingen over het opstellen en invoeren van huisregels over roken. Uitgangspunt is dat deze regels voldoen aan de Tabakswet. Meer informatie over het invoeren van rookbeleid in uw organisatie vindt u op www.rokenendewerkplek.nl. U kunt ook bellen naar STIVORO: 0900-9390 (€0,10 per minuut)
15
