Risicomanagement in de Nederlandse landbouw noodzaak! Uw klant heeft geen idee……
Achtergrond
Liberalisatie van de agrarische markt
Het vangnet in de EU wordt langzaam weggehaald
Schaalvergroting in de landbouw
Agrarische ondernemer wordt steeds meer manager
Agrarische ondernemer is niet gewend om te gaan met vrije markten
Risico’s nemen toe
Markten worden mondiaal
Prijzen gaan meer fluctueren
Kosten gaan omhoog
Schaalvergroting
Steeds meer liquiditeitsbehoefte
Steeds meer vreemd vermogen binnen bedrijven
Definitie van Risicomanagement
Het identificeren en kwantificeren van risico’s en het vaststellen van beheersmaatregelen”
“
Risicomanagement
Risico = kans x gevolg Een risico is groter wanneer de kans van optreden en de gevolgen van optreden groter zijn
Optimalisatie van kans en winst Wat heeft je voorkeur?
Optimalisatie van kans en winst Optimaliseren
Risicogedrag schema
Balans tussen winst en risico Groter risico = hogere winstkans
Groter risico = hoger te verwachten winstkans
Het probleem: winstverwachting versus winstvolatiliteit
Het dilemma Meer winst is meer risico! Waar vindt je de balans?
1. Benoem je winstdoelstelling 2. Ken de opwaartse en neerwaartse risico/kansen van je markt 3. Ontwikkel een methode voor beslissingen in extreme situaties
Verbanden leggen
Risicohouding: Hoeveel risico wil je lopen tegen welke beloning!
Risicobeleving: Uw beoordeling van de feitelijke risico’s
De interactie tussen risicohouding en risicobeleving bepaalt het gedrag!
Wie doet aan risicomanagement
Risicomanagement
Persoonlijk risico
Productierisico
Prijsrisico
Politiek risico
Aansprakelijkheidsrisico
Financieel risico
Persoonlijk risico
Welke risico’s loopt u als persoon?
Hoe ondervangt u deze?
Hoe afhankelijk is het bedrijf van u?
Productie risico’s
Ziekten en plagen
Volume en efficentie
Weersinvloeden
Grondsoort
Voerproductie
Intensiviteit
Financieel risico
Liquiditeits behoefte
Rente risico
Kortgeld / langgeld
Solvabiliteit
Zekerheden
Betalingsrisico
70% van je risico wordt bepaald door de manier waarop je gefinancierd bent!!!!!!
Aansprakelijkheidsrisico
Administratie
Certificering
Procedures
Verzekeren
Politiek risico
Regeren is vooruit zien
Beïnvloedbaar / niet beïnvloedbaar?
Wel of niet op managen?
Neemt toe zodra er minder voor interne markten wordt geproduceerd
Landen bepalen ook de markt
Prijsrisico
Grootste invloed op bedrijfsrendement
Zelf doen of laten doen
Zowel inkoop-kant als verkoop-kant
Kosten versus inkomsten
Prijsrisico versus productierisico
45 40 35 30 25
Volatiliteit productie var.
20 15 10 5 0 Zaaiuien
Cons. Aard
Tarwe
Suikerbieten
Hoe prijsrisico’s managen? Afdekken middels
Vrije afzet
Lange termijneffect op gem. prijs
Lange termijneffect op spreiding in prijs Hoge gem. prijs Hoge spreiding
Coöperatief
Redelijk hoge gem. prijs
Termijncontract
Gemiddelde Lage spreiding prijs Lage gem. prijs Lage spreiding
Vast prijscontract
Gematigde spreiding
De knoppen van de markt
Aanbod Te weinig geïnvesteerd in voedselproductie Toenemende weerextremiteiten
Vraag Macro-economische factoren Veranderende vraagpatronen in voedsel Alternatief gebruik van voedsel
Strategische voorraden Afbouw in de afgelopen 20 jaar
Landen beschermen eigen markten Import/ Export verboden
Grondstofspeculatie
Politieke en economische factoren
Risicohouding Onderzoek door DCA onder 700 agrarische ondernemers naar:
Risico houding
Risico beleving
Risico gedrag
Op de markt loop ik... 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% erg weinig prijsrisico
normaal aardappel
erg veel prijsrisico melk
Ik vind prijsinformatie ... 30%
25%
20%
15%
10%
5%
0% niet waardevol
erg waardevol aardappel
melk
Ik lees ____ prijsinformatie 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% erg weinig
normaal aardappel
erg veel melk
Ik ben bereid hogere financiële risico's te nemen om zo hogere gemiddelde opbrengsten te halen 35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0% sterk oneens
neutraal aardappel
sterk mee eens melk
Ik neem graag grote risico's 30%
25%
20%
15%
10%
5%
0% sterk oneens
neutraal aardappel
sterk mee eens melk
Ik ben bereid om hogere financiële risico's te nemen bij het verkopen van mijn product om hogere gemiddelde opbrengsten te halen 0,3
0,25
0,2
0,15
0,1
0,05
0 sterk oneens
neutraal aardappel
sterk mee eens melk
De zes stappen
Identificatie van risico’s
Analyse en beoordeling van risico’s
Analyse van huidige beheersmaatregelen
Ontwerpen en uitvoeren actieplan
Meten, controleren en rapporteren
Resultaten integreren in de besluitvormingsprocessen
Strategiën
Binnen het bedrijf Financiële flexibiliteit Diversificatie Aanpassen bedrijfsvoering Informatie verzamelen
Buiten het bedrijf Verzekeringen Gepoolde afzet Op termijn verkopen
Risicomanagement actie aanpak
Voorkomen
Verminderen
Uitbesteden
Accepteren
Strategiën in de landbouw
Consolidatie
Concurrentie op kostprijs
Specialisatie
Ketenintegratie
Diversificatie
Strategie bepaalt het risico
CONSOLIDATIE
In stand houden bedrijf
Alleen noodzakelijke (vervanging)investeringen
Geen opvolger / focus elders (bijv. baan)
Lage kostprijs (financiering en afschrijving beperkt)
Meestal: redelijke kwaliteit
Behoud, afbouw, of korte termijn
Risicoprofiel: LAAG
CONCURRENTIE OP KOSTPRIJS
Wellicht meest genoemde strategie
Product tegen laagste kostprijs, zonder toegevoegde waarde
Maximaliseren technische opbrengst
Echter, in Nederland amper te realiseren
Risicoprofiel: HOOG
SPECIALISATIE
Teelt hoogwaardige product(en)
Meest voorkomend en meest perspectiefvol
Aanvullende focus: kostprijs of toegevoegde waarde
Schaalvergroting: omzet of areaal (koop, huur, samenwerking)
Risicoprofiel: HOOG
Activiteiten ‘opeenvolgende bedrijven’ samengevoegd
Alleen succesvol indien besparing gerealiseerd
Volgt op specialisatie (‘verlengstuk’)
Ook: kostenfocus of differentiatiefocus
KETENINTEGRATIE
Risicoprofiel: HOOG
DIVERSIFICATIE
Verbreden activiteiten (neveninkomsten)
Geen verlengstuk specialisatie
Risicoprofiel: GEMIDDELD
Het managen van risico’s
Risico’s minimaliseren = lage winst potentie
Risico’s maximaal = te risicovol
Instrumenten risicomanagement
Pool systemen (delen van het risico)
Vastprijs contracten (vastzetten van het risico)
Termijnmarkten (overdragen van het risico)
Opties (swaps, derivaten, enz.) (tijdelijk beperken van het risico tegen betaling van een premie)
Risicotools
Financiele producten voor rente / prijs risico’s
Termijncontracten voor prijsrisico’s
Weerverzekering / weerderivaten
Aansprakelijkheidsrisico verzekering
Vastprijs contracten
Pool, coöperatief
Bouwplan
Verzekering
Automatisering
Termijnmarkt en prijsrisico
Parkeerplaats voor uw (prijs)risico
Rendement wordt inzichtelijk gemaakt
U kunt vooruit uw prijs vastleggen
Betalingsgarantie
Elke dag kunt u handelen
Maakt de markt transparant
Vrije marktwerking
Waarom zijn er termijnmarkten?
Prijsverwachting
Prijstransparantie
Risicomanagement via publiek platform
Balans in posities vraag en aanbod
Bevordert markt/prijs competitie
Functies prijsverwachting
Futuresprice time
spot
Geen toekomst zonder termijnmarkt
Volatiliteit gaat omhoog
Eu markten minder beschermen
Boeren zijn gevangen in hun eigen systeem
Wie neemt het prijsrisico dan over?
Weer en productie risico’s nemen toe
Volatiliteit gaat omhoog
Een toename in de vraag zijde;
Een toename in de aanbod zijde;
Een afname in de elasticiteit van de vraag.
Een afname in de elasticiteit van het aanbod
Fysieke markt vs termijnmarkt
B
Producer s Exchange Traders& Warehousemen Processors Exporters
S
S
Clearing house
B
S
B
S B
Definitie termijnmarkt “Het kopen en verkopen van goederen voor levering op een toekomstig tijdstip, met de bedoeling de goederen op dat overeengekomen tijdstip niet te ontvangen noch te leveren, doch tot afwikkeling van het contract te komen door verrekening van het prijsverschil tussen de oorspronkelijke en een nieuwe transactie”
Welke termijnmarktbeurzen zijn er?
Eurex
- aardappelen - varkens/biggen - melkpoeder/ boter
Euronext - Liffe (Londen) - voertarwe - Matif (Parijs) - maaltarwe - korrelmaïs - koolzaad
CBOT
- granen
Waar moet een product aan voldoen voor een termijnmarkt
Grote fysieke markt
Betrouwbare infrastructuur
Duidelijke contractvoorwaarden
Onafhankelijk toezicht
Goed clearing/bank systeem
Wie nemen er deel aan de termijnmarkten?
Fysieke hedgers
Speculanten
Marketmakers
Indexfondsen
Marginverplichting
Margin: Het bedrag dat bij het aangaan van een termijncontract als zekerheid moet worden gestort bij de bank. (borg) Belangrijk: de margin varieert naar de dagwaarde van het termijncontract
Marginverplichting: Ontstaat als de termijnmarkt voor de ingenomen positie een negatieve beweging maakt(verlies). Het verschil tussen lopende positie en slotkoers moet financieel gedekt worden.
Indekken met een tarwe termijncontract
Teler wil 100 ton tarwe indekken op termijnmarkt voor levering november 2013. De termijnmarkt noteert € 220,00 en de margin is € 1.400,00
1. Wat moet hij doen? 2. Hoeveel geld moet er beschikbaar zijn voor margin ? 3. Wat is de marginbehoefte als de prijs naar € 270,00 gaat ?
Uitwerking
Verkoop 2 contracten afwikkeling nov. 2013
Verkoop op termijn voor € 220,00 per ton
Provisie € 25,00 per contract
Margin € 1.400,00 per contract
Benodigde margin € 2.850,00
Benodigd kapitaal (margin) indien de prijs stijgt naar € 270,00 => € 5.000,00 (margin: 100 ton x € 50,00)
En dat ziet er dan zo uit:
Financieel resultaat Koers termijn
Resultaat termijn
Opbrengst verschil
Opbrengst effectief
Eind saldo
€ 180
+ 40,00
+ 4.000
18.000
22.000
€ 200
+ 20,00
+ 2.000
20.000
22.000
€ 220
0
0
22.000
22.000
€ 240
- 20,00
- 2.000
24.000
€ 260
- 40,00
- 4.000
26.000
22.000
€ 270
- 50,00
- 5.000
27.000
22.000
22.000
Melkprijs Garantie Certificaat
Geintroduceert eind 2011
Certificaat is 50.000 kilo
Zelfstandig financieël product
Staat los van de melkstroom!
Maandelijkse verrekening op basis van FFC garantieprijs (CS)
Melkprijs Garantie Certificaat
Variable looptijd (bijv. 1 jaar)
Prijsverschillen worden maandelijks verrekend
Prijzen zijn bij standaard gehalten, namelijk 4,41% vet en 3,47% eiwit
Het Melkprijs Garantiecertificaat wordt verhandeld op de onderhandse melkmarkt
Schematisch uitgelegd
In grafiekvorm
Voorbeeld in de praktijk
Graan
Aardappelen
Financieel resultaat termijncontract:
Voortschrijdend gemiddelde voorschotprijzen Friesland Campina 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 2007
2008
2009
2010
2011
2012
Voortschrijdend gemiddelde Friesland Campina
Manage uw volatiliteit 1. Leg u winst vast 2. Verzeker u van een goede oogst 3. Zet u rente vast op Kapitaalgoederen 4. Los u leningen af 5. Bouw een financiele reserve op 6. Doe voorzichtig met grondaankopen en landhuur voor meerdere jaren 7. Groei niet te snel 8. Investeer in optimalisatie van uw bedrijfsvoering
Agrarische ondernemer 2.0
Focus op omzet
Risicomanagment belangrijk onderdeel
Management belangrijker dan uitvoeren
Om leren gaan met marktbewegingen
Vreemdvermogen bepalend voor risico’s
Volatiel inkomen zal kaf van koren scheiden
Kennis hebben van markten
Indekken met aardappeltermijncontract Teler verwacht 500 ton Ramos te oogsten. Hij wil 100 ton aardappelen indekken via de termijnmarkt wanneer die € 16,00 noteert.
1. Wat moet hij doen? 2. Hoeveel geld moet hij beschikbaar hebben voor de margin ? 3. Wat is de marginbehoefte als de markt naar € 25,00 gaat ?
Risicogedrag van aardappeltelers
Vrije teelt en poolsystemen leveren 1,50 tot 2,00 euro meer op dan vastprijscontract.
Aardappeltelers zijn trouw aan hun afnemer, 60% switcht nooit van afnemer.
40% tekent een vastprijscontract uit angst.
60% vastprijs-telers verkopen op de dag van levering.
81% van pooldeelnemers switcht nooit van pool.
Vrije telers laten hun verkoopmoment voor 31% afhangen van de kwaliteit van hun product.
58% zegt dat het ‘pech’ is als zij hun product verkopen voor lage prijzen.
Risicogedrag van melkveehouders
Productie -en kostprijsgericht
Geen focus op prijs
EU heeft ze in slaap gesust
Melkprijs en voerprijs koppelen zij als risicofactor
Laag prijsrisico kennis/gevoel
Risicomanagement in de praktijk
Bewustwording komt.
Kennis in de primaire sector is laag.
Coöperatieve structuur brengt vertraging in de ontwikkeling van prijsrisico producten.
Boer is niet gewend aan volatiliteit.
Boer is een slechte beslisser.
Boer is vooral uitvoerend bezig.
Basis voor ontwikkeling prijsrisicoproducten
Transparante markten
Liquide (termijn)markten
Duidelijke benchmarkt
Financiële waarborging
Vrij verhandelbare producten
Basis voor de toekomst
Producten op basis van risicoprofiel agarische ondernemer.
Ondersteuning vanuit financiële instellingen.
Coöperaties moeten meer dienstverlenend gaan denken in uitbetalingssystemen.
Educatie en bewustwording moeten veel meer worden gestimuleerd door overheid en belangenbehartigers.
