Een bewuste keus
Een bewuste keus Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
ONRI Organisatie van advies- en ingenieursbureaus Koningskade 30 Postbus 30442 2500 GK Den Haag telefoon 070 31 41 868 telefax 070 31 41 878 email
[email protected] internet www.onri.nl
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 1
Een bewuste keus Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
Inhoudsopgave Voorwoord 1
2
Inleiding 1.1
Richtsnoer voor publieke en private opdrachtgevers
4
1.2
Opzet van de brochure
5
Uitgangspunten 2.1
Aanbestedingsplan diensten
6
2.2
Projectdefinitie
6
2.3
Optimalisatie van het totale project
7
2.4
De opdracht
8
Vorm van de opdracht
8
Kwaliteitsniveau van de opdracht
9
EU-richtlijnen
2.5
2.6
3
Aanbestedingsprocedures
9 10
Mogelijke procedures
10
Keuzebepalende factoren
10
Prijsvraag of meervoudige opdracht
11
Organisatie en tijdschema van de aanbesteding
12
Voorbereiding 3.1
Een goed begin …
14
3.2
Selectieleidraad
14
3.3
Belang van de kwaliteit van de dienstverlener
14
3.4
Selectie- en gunningscriteria
15
3.5
Selectiecriteria
3.6
1
3
16
Doel
16
Uitsluitingsgronden
16
Minimumeisen en weegcriteria
16
Financieel economische aspecten
17
Bekwaamheid
18
Combinaties en holdings
19
Weging
19
Gunningscriteria
20
Algemeen
20
Laagste prijs
20
Economische meest voordelige aanbieding
20
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
4
26-11-2004
09:55
Pagina 2
Uitvoering van de aanbesteding 4.1
4.2
5
Selectiefase
22
Bekendmaking
22
Aanmelding
22
Informatieverstrekking aan gegadigden
22
Stapsgewijze beoordeling
23
Eindresultaat van de selectiefase
23
Gunningsfase
23
Offerteaanvraag
23
Tussentijdse informatieverstrekking
24
Aanbiedingen
24
Beoordeling
25
Bekendmaking van de keuze
26
Tot slot 5.1
Belangenverstrengeling en integriteit
27
5.2
Elektronisch veilen
27
5.3
Standaardvoorwaarden
27
BIJLAGEN
1
Begrippenlijst Begrippen die in de tekst met een asterisk* zijn gemarkeerd,
29
worden in de bijlage gespecificeerd.
2
Relevante websites
35
Deze bijlage bevat een aantal websites die voor de aanbesteding van diensten interessant zijn.
november 2004 2e, verbeterde druk Hoewel uiterste zorgvuldigheid betracht is ten aanzien van de in deze brochure opgenomen informatie, kunnen hieraan geen rechten worden ontleend.
2
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 3
Voorwoord
Voor u ligt Een bewuste keus, Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs. Deze ONRI-brochure is bestemd voor publieke en private opdrachtgevers. U kunt het boekje gebruiken als u adviseurs, architecten en ingenieurs wilt inschakelen voor kleine of grote opdrachten, bij routinewerk of complexe projecten, voor innovatieve of traditionele opdrachten; in de conceptuele beginfase tot en met uitvoering en beheer. De brochure is u behulpzaam bij het professionaliseren van aanbestedingen. De beschreven systematiek zorgt ervoor dat het selectieproces van kennisintensieve diensten optimaal verloopt. Dat is in het belang van aanbesteders én aanbieders. Het voorkomt voor u onnodige inspanningen en tijdverlies, en biedt de marktpartijen met wie u zaken doet gelijke en eerlijke kansen. Zo wordt ook de gezonde concurrentie bevorderd. Met een professionele selectie van diensten bereikt u dat u de meest geschikte adviseur kiest voor uw opdracht. Dat is van groot belang voor de totale kwaliteit en kosten van een project. Een voorbeeld: de kosten van advisering bedragen voor een bouwproject bijvoorbeeld 10 procent van de totale bouwsom. Voor de totale levenscyclus van het project zijn die kosten echter nog maar enkele procenten. De advieskosten zijn dus marginaal ten opzichte van de totale levensloopkosten, terwijl de invloed van de advisering op deze kosten een veelvoud van de advieskosten bedraagt. Naarmate de projecten complexer en/of innovatiever zijn, zijn de voordelen van een professionele selectie nog groter. Met Een bewuste keus speelt ONRI in op ingrijpende en actuele ontwikkelingen rondom aanbestedingen. Als eerste noemen we de toenemende verwarring in de markt. Steeds meer opdrachtgevers volgen eigen, vaak zeer verschillende aanbestedingsprocedures. Ook minder professionele aanbestedingen of contractvormen komen steeds vaker voor. Daarnaast wil ONRI een bijdrage leveren aan de voorbereiding van landelijke en uniforme regels voor aanbesteding, en van de nationale implementatie van de Europese richtlijnen voor aanbestedingen. De brochure - waarvan de systematiek en het begrippenkader zijn afgestemd met de BNA - heeft een praktische, toegankelijke opzet. U kunt hem ook op internet raadplegen (www.onri.nl). Ir. Jan Coppes Voorzitter ONRI Den Haag, november 2004
3
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
1
1.1
26-11-2004
09:55
Pagina 4
Inleiding
Richtsnoer voor publieke en private opdrachtgevers Als u diensten van een adviseur, architect of ingenieur nodig hebt, zult u daarvoor soms een aanbesteding houden. Als u overheidsopdrachtgever bent, moet u zich bij een aanbesteding houden aan Europese regelgeving en/of landelijke richtlijnen. Over deze EU-richtlijnen vindt u in deze brochure veel informatie; de uitgewerkte procedure voldoet aan de EU-richtlijnen. Als u private aanbesteder* bent, hoeft u niet aan specifieke wetgeving of richtlijnen te voldoen. U kunt wel vrijwillig gebruik maken van de systematiek die in deze brochure wordt beschreven. Die systematiek garandeert een zorgvuldige en transparante aanbesteding en kan u ook helpen bij de interne verantwoording. Aanbesteden van diensten lijkt qua aanpak op aanbesteden van goederen of werken, maar verschilt inhoudelijk sterk. De uitgangspunten en vraagstelling zijn anders, net als de beoordeling van de antwoorden. Dat heeft te maken met de aard of eindresultaat van een dienst: meestal is dat niet nauwkeurig gespecificeerd. Vaak is het resultaat sterk afhankelijk van de ingeschakelde dienstverleners. De nadruk ligt op intellectuele arbeid, niet op productie of uitvoering. De selectie van de meest geschikte partij vergt dus veel aandacht. Een professionele aanbesteding is in het belang van aanbesteders én aanbieders. Onnodige inspanningen, tijdverlies of teleurstellingen kunnen zo worden vermeden. De doelmatigheid van de aanbestedingen neemt toe, terwijl de aanbieders gelijke kansen krijgen, zodat sprake is van gezonde concurrentie. Uiteraard blijft het aanbestedingsrecht een gebied met nogal wat voetangels en klemmen en wordt de wet- en regelgeving regelmatig aangepast. Het kan daarom uit effectiviteits- of juridische overwegingen raadzaam zijn dat u zich bij een aanbesteding laat bijstaan door ter zake deskundigen. De brochure is een richtsnoer en geeft dus inzicht. Hij verstrekt geen kant en klaar recept. Daarvoor is per situatie maatwerk nodig.
4
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
1.2
26-11-2004
09:55
Pagina 5
Opzet van de brochure De brochure die voor u ligt, kunt u ook op internet vinden en downloaden (www.onri.nl). Nieuwe ontwikkelingen zullen ertoe leiden dat de inhoud regelmatig wordt geactualiseerd. De brochure volgt de stappen die voor een goede aanbesteding vereist zijn:
1
de uitgangspunten bepalen Voorafgaand aan de procedure bepaalt u de aard en omvang van de diensten en de procedure die u gaat volgen.
2
een goede voorbereiding U vertaalt de gedefinieerde uitgangspunten in de aanpak voor de procedure.
3
de uitvoering van de aanbesteding Dit is de eigenlijke aanbesteding: het proces van selectie en gunning. Elk hoofdstuk behandelt één van deze stappen.
de selectie van de juiste adviseur is van groot belang voor het succes en de kosten van het project over de gehele levensduur
5
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
2
2.1
26-11-2004
09:55
Pagina 6
Uitgangspunten
Aanbestedingsplan diensten Voordat u de aanbestedingsprocedure voor de selectie van uw adviseur(s) begint, moeten de uitgangspunten helder zijn. Deze kunt u vastleggen in een aanbestedingsplan*. Het gaat daarbij om: •
de projectdefinitie;
•
het wettelijke kader (in het bijzonder voor publieke aanbesteders);
•
het uitbestedingsbeleid* van de opdrachtgever;
•
de uit te besteden opdrachten en de benodigde vakdisciplines;
•
de per opdracht te kiezen aanbestedingsprocedure;
•
het tijdschema;
•
de rol die de opdrachtgever bij de aanbesteding wil spelen.
VOORBEREIDING AANBESTEDING
projectdefinitie
wettelijk kader uitbestedingsbeleid organisatie projectorganisatie marktaanbod aantal percelen aanbestedingsprocedures tijdschema
Ook is het raadzaam aandacht te besteden aan de vraag of u opdrachten al of niet wilt clusteren, en aan het eventuele gebruik van raamovereenkomsten*.
2.2
Projectdefinitie Een volledige en heldere projectdefinitie is voorwaarde voor een goed procesverloop. U dient daarbij zowel het doel als de uitgangspunten en randvoorwaarden voor het project te definiëren. Als het gaat om de keus van adviseurs of ontwerpers voor een te realiseren object, kunt u de uitgangspunten in de vorm van aan het object te stellen eisen het best vastleggen in een programma van eisen.
6
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 7
Ook de randvoorwaarden zijn van groot belang. Daarbij gaat het bij een te realiseren object zowel om tijds- en kostenvoorwaarden, maar ook organisatorische zaken, (zoals beslismomenten, projectorganisatie) of omgevingsfactoren. Bij complexere of omvangrijker projecten doet u er goed aan deze randvoorwaarden in een plan van aanpak vast te leggen. De projectdefinitie vormt de basis voor de keus van de activiteiten die u moet uitbesteden. Bij een project kan het daarbij gaan om meerdere participanten die u separaat moet selecteren en contracteren. De manier waarop u deze participanten contracteert, moet u in samenhang bepalen. Als u deze uitgangspunten hebt vastgesteld, kunt u de aanbesteding voorbereiden.
2.3
Optimalisatie van het totale project Welke aanbestedingsprocedure moet u kiezen? Welke dienstverleners moet u selecteren? Uitgangspunt bij de beantwoording van deze vragen is de invloed die deze dienstverleners hebben op het eindresultaat en het proces. Vooral bij een creatieve of complexe opgave of bij hoge investerings- of exploitatierisico's bepaalt de kwaliteit van de dienstverleners in sterke mate het resultaat. Ter illustratie Bij een bouwproject bedragen de totale advieskosten voor de totstandbrenging globaal bijvoorbeeld 5 tot 15 procent van de investeringskosten. Het aandeel van de advieskosten in de bedrijfskosten of levensduurkosten is nog een factor kleiner, terwijl de invloed van een advies op de levensduurkosten van een project een veelvoud bedraagt van de advieskosten. Bij de selectie van de dienstverleners is de beoordeling van hun kwaliteit dus van veel meer gewicht dan de beoordeling van hun advieskosten. Deze kwaliteit krijgt in de selectieprocedure daarom veel aandacht.
RELATIE ADVIESKOSTEN EN TOTALE KOSTEN BOUWPROJECT kosten
invloed adviseur op levensduurkosten
invloed adviseur op investeringskosten
advieskosten
voorlopig ontwerp
7
definitief ontwerp
bouwvoorbereiding
uitvoering
fasen in bouwproces
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
2.4
26-11-2004
09:55
Pagina 8
De opdracht Vorm van de opdracht Vooraf stelt u vast in welke vorm u de opdracht gaat verstrekken. De volgende vormen zijn mogelijk: •
opdrachten per vakgebied (een gebruikelijk pakket werkzaamheden, meestal gebaseerd op brancheregelingen, en/of specifieke werkzaamheden);
•
opdrachten, waarbij meerdere disciplines zijn geclusterd;
•
raamovereenkomsten*. Clustering van opdrachten op verschillende vakgebieden, bijvoorbeeld in de vorm van total design*, kan wenselijk zijn om verschillende redenen. Als u minder separate opdrachten verstrekt, betekent dat minder verantwoordelijkheid en werk voor u. Soms maakt schaalgrootte dit noodzakelijk. In andere gevallen kan het zijn dat u juist diverse specialismen apart wilt contracteren. Als u een opdrachtvorm hebt gekozen, moet u deze voor de aanbesteding nader beschrijven. Daarbij is het wenselijk dat u ook de opdrachten specificeert die u aan anderen voor hetzelfde project wilt verstrekken.
CONTRACTSTRUCTUUR VOOR BOUWPROJECT MET OPDRACHTEN PER VAKGEBIED
opdrachtgever
architect/adviseurs
aannemers
Raamovereenkomsten* maken het mogelijk om in één keer een opdrachtnemer te selecteren voor meerdere opdrachten. Het voordeel daarvan is dat het geselecteerde adviesbureau beter bekend wordt met uw werkwijze. Dat komt de efficiency ten goede en maakt een vertrouwensband mogelijk. Een nadeel is dat het marktmechanisme minder goed wordt benut. In bovenstaande modellen wordt het ontwerp eerst opgedragen; na uitwerking van dit ontwerp worden de aannemingsbedrijven geselecteerd. In de bouwsector staan deze modellen bekend als het traditionele model. Andere modellen zijn de geïntegreerde contractvormen*, waarbij ontwerp- en uitvoering aan één partij wordt opgedragen, en de PPS-modellen*. Een PPS*-constructie is een vorm van samenwerking tussen een publieke en een private partij. De component 'werken' vormt bij deze innovatievere contractvormen het zwaarte-
8
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 9
punt. Dergelijke opdrachten vallen daardoor buiten het kader van deze handleiding. Aan de andere kant gelden de afwegingen in deze brochure ook voor deze contractvormen. Kwaliteitsniveau van de opdracht De diensten die u vraagt, kunnen - ook als het gaat om één project en één vakgebied - verschillen qua vereist kennisniveau. Een innovatieve, creatieve of complexe opgave vraagt nu eenmaal om dienstverleners met andere kwaliteiten dan een routineklus. En een conceptuele beginfase van een project stelt zwaardere eisen aan de creativiteit dan de uitwerkingsfase. EU-richtlijnen De Europese Unie heeft richtlijnen opgesteld waaraan overheden van lidstaten zich moeten houden bij het inkopen cq. aanbesteden van goederen, diensten en werken (zie www.ez.nl; www.europa.eu.int). Publieke aanbesteders zijn verplicht deze richtlijnen te volgen; private opdrachtgevers niet. Dezelfde verplichting geldt overigens bij uitzondering ook voor private opdrachtgevers, indien zij een project ontwikkelen dat hoofdzakelijk bedoeld is voor een publieke partij en deze private opdrachtgever niet overeenkomstig de EU-richtlijnen is geselecteerd. In deze richtlijnen staat in welke gevallen u moet aanbesteden en hoe. De bedoeling hiervan is: •
het bieden van gelijke kansen aan de gegadigden;
•
het bevorderen van de doelmatigheid van de overheidsbestedingen. De richtlijnen zijn in januari 2004 door de Europese Commissie gebundeld tot één nieuwe richtlijn die van toepassing wordt op de aanbesteding van werken, diensten en leveringen. De bundeling heeft voor deze brochure geen gevolgen. Deze nieuwe richtlijn is nog niet in werking getreden; de Nederlandse overheid heeft tot uiterlijk 29 oktober 2005 hiervoor de tijd. Tot de inwerkingtreding geldt nog de EU-richtlijn Diensten. De overheid is verplicht de EU-richtlijnen toe te passen, als een bepaald drempelbedrag* wordt overschreden. De actuele drempelbedragen voor diensten (exclusief BTW) vindt u in onderstaande tabel. De waarde van alle adviesopdrachten voor één project wordt aan dit drempelbedrag getoetst. Enkele ondergeschikte opdrachten mogen onderhands worden aanbesteed.
DREMPELBEDRAGEN VOLGENS EU-RICHTLIJNEN Instelling
Drempelbedrag (in €) tot 31 december 2005
• Rijksoverheid
154.014
• Andere overheden
236.945
• Gesubsidieerde opdrachten, O&O- en telecommunicatiediensten, diensten vallend onder bijlage IB van de Richtlijn • Telecom en Nutssector
9
200.000 400.000 tot 600.000
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
2.5
26-11-2004
09:55
Pagina 10
Aanbestedingsprocedures Mogelijke procedures De EU-richtlijn onderscheidt de volgende procedures: a
de openbare aanbesteding*;
b
de openbare aanbesteding met voorafgaande selectie*, in de EU-richtlijn aangeduid als de niet-openbare procedure. (De in de EU-richtlijn gehanteerde benaming ’niet-openbare procedure’ wordt als verwarrend ervaren; immers hiermee worden geen onderhandse procedures bedoeld. Derhalve wordt in deze brochure deze procedure aangeduid als ’openbare aanbesteding met voorafgaande selectie’.);
c
de onderhandelingsprocedure na voorafgaande bekendmaking*;
d
de onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking*;
e
de concurrentiegerichte dialoog*. (Nog niet toegestaan in de EU-richtlijn Diensten, maar wel in de vervangende nieuwe EU-richtlijn). Daarnaast kennen we:
f
de onderhandse aanbesteding met voorafgaande selectie*;
g
de onderhandse aanbesteding zonder voorafgaande selectie*. Als publieke aanbesteder moet u zich houden aan de EU-richtlijnen. Komt het bedrag van de opdracht boven de drempelbedragen uit, dan heeft u de keuze tussen de procedures a. en b. De procedures c., d. en e. zijn slechts in uitzonderingsgevallen toegestaan. Voor opdrachten onder de drempelwaarde mag u ook de onderhandse procedures toepassen. Een private aanbesteder is vrij in zijn keuze en kan kiezen uit alle procedures. Desgewenst mag een private aanbesteder ook afwijkende procedures hanteren. De meest gangbare procedure voor grotere opdrachten is de openbare aanbesteding met voorafgaande selectie. Deze procedure is in deze brochure verder uitgewerkt. Qua aanpak komt deze grotendeels overeen met de onderhandse procedure met voorafgaande selectie. In het vervolg worden beide procedures verder aangeduid als aanbesteding met voorafgaande selectie. Keuzebepalende factoren Niet alleen het doel van de opdracht, uw wensen als aanbesteder en het wettelijk kader zijn bepalend voor de keus van de aanbestedingsprocedure. Ook de aanbodmarkt is dat: welke bureaus zijn in de markt en wat kunnen zij voor u doen? Een korte oriëntatie is op zijn plaats: hoeveel bureaus zijn eigenlijk geschikt om de opdracht uit te voeren? Bij complexe, moeilijk te definiëren opdrachten gaan sommige opdrachtgevers er soms toe over om vooraf potentiële opdrachtnemers te raadplegen, teneinde zo meer helderheid te krijgen over de haalbaarheid en definitie van de opdracht. Dit is de zogenoemde marktconsultatie. Bij grote opdrachten of opdrachten waarbij een bijzonder specialisme, octrooi, innovatieve of artistieke kwaliteiten gewenst zijn (zoals een specifieke architectonische uitstraling), zijn er meestal maar weinig kandidaten die aan de eisen kunnen
10
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 11
voldoen. In dat geval is het nut van een gefaseerd aanbestedingsproces met een aparte selectiefase beperkt. Maar in andere gevallen verdient fasering wel de voorkeur. Een aparte selectiefase vermindert de inspanningen van veel gegadigden en beperkt het werk dat u zelf moet doen. De doorlooptijd en totale kosten van de aanbesteding (de transactiekosten*) moeten in redelijke verhouding staan tot de aard en omvang van de opdracht en de kans om deze te verwerven. De administratieve rompslomp zou zo klein mogelijk moeten zijn. Als aanbesteder kunt u de papierwinkel beperken door een goede procedure te kiezen en niet meer te vragen dan nuttig en nodig is. Het aantal gegadigden dat u voor de aanbesteding uitnodigt zou na de voorselectie niet groter moeten zijn dan 3 à 5 (5 indien de EU-richtlijn van toepassing is). Kies bij een beperkte adviesopdracht voor 'normale' werkzaamheden een eenvoudige, korte procedure. Een onderhandse procedure ligt in dit geval voor de hand. Bij onderhandse aanbestedingen kunt u desgewenst alleen lokale of bekende gegadigden uitnodigen.Voor grotere of complexe opdrachten is een procedure met voorafgaande selectie aan te raden. Uiteraard zijn tussenvormen denkbaar. De uiteindelijke keuze en opzet vraagt maatwerk. Een aanbesteding met voorafgaande selectie telt twee fasen. In de eerste fase, de prekwalificatie- of selectiefase, selecteert u uit de gegadigden de beste kandidaten. Zij mogen in de volgende fase, de gunningsfase, een aanbieding doen. KEUZE UIT PROCEDURES EU-richtlijnen van toepassing ja
nee
desgewenst
klein
omvang opdracht groot marktaanbod geschikte gegadigden klein openbare procedure
groot niet openbare procedure
onderhandse procedure
Prijsvraag of meervoudige opdracht Als u de keuze van de gegadigde ook wilt baseren op diens visie of de voorgestelde oplossingsrichting, kunt u kiezen voor een prijsvraag* of een meervoudige opdracht*. Bij beeldbepalende projecten of bij projecten, waarvan het resultaat vooraf moeilijk is aan te geven of waarbij u al vroeg zicht wilt krijgen op de verschillende oplossingsmogelijkheden, wordt deze methode aanbevolen. Een prijsvraag leent zich goed voor de ontwikkeling van creatieve oplossingen of om zicht te krijgen op mogelijke oplossingsrichtingen. Hij is dus niet in alle gevallen bedoeld om tot een daadwerkelijke uitvoering te komen. Voor de prijsvraag kunt u de procedure kiezen die overeenkomt met een openbare aanbesteding, al
11
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 12
dan niet met voorselectie. In het laatste geval is wel een deskundige jury nodig. Meestal krijgen de beste inzendingen een prijs. KEUZE-ASPECTEN VOOR MEERVOUDIGE OPDRACHT opdrachtresultaat vooraf duidelijk
ja
nee omvang opdracht
klein
groot keuze opdrachtnemer mede bepalen aan de hand van oplossingsrichting
nee
ja meervoudige opdracht of projectprijsvraag
Als het gaat om een ontwerpopgave voor een project dat daadwerkelijk in uitvoering komt, is een meervoudige opdracht geschikt. Daarbij nodigt u een beperkt aantal gegadigden uit om een oplossingsrichting of structuurontwerp te ontwikkelen. De gegadigden kunt u kiezen door een aanbesteding met voorafgaande selectie of onderhandse aanbesteding, zodat alleen de meest geschikte gegadigden meedoen. Alle gegadigden krijgen doorgaans een vaste - vooraf bepaalde - vergoeding voor hun inspanningen. De aangedragen oplossing is een belangrijk onderdeel van de aanbieding. Meestal krijgt degene die het beste ontwerp heeft ingediend, de opdracht. Meer informatie over deze procedures kunt u verkrijgen bij het Steunpunt Ontwerpwedstrijden (www.ontwerpwedstrijden.nl) of de BNA* (www.bna.nl).
2.6
Organisatie en tijdschema van de aanbesteding Het is raadzaam om na te gaan hoe en in welke mate uzelf (of uw medewerkers) bij de aanbesteding moet cq. moeten worden betrokken. Als u onvoldoende kennis en capaciteit in huis hebt voor een aanbesteding, kunt u externe ondersteuning inschakelen. Deze professional moet onafhankelijk zijn van de bedrijven die bij de selectie meedingen. De professional heeft ervaring met de opdrachten die de beoogde dienstverleners gaan uitvoeren. Dankzij die ervaring kan hij bijdragen aan een doelgerichte en efficiente aanbesteding. Ook is het verstandig te bepalen wie binnen uw organisatie bepaalde taken krijgt bij de aanbesteding. Een efficiënte werkwijze is gebaat bij een duidelijke projectverantwoordelijke met voldoende bevoegdheden binnen uw organisatie. Voor een goede, objectieve beoordeling kan het wenselijk zijn een selectie- of beoordelingscommissie in te stellen. Dat is met name raadzaam voor de kwalitatieve beoordeling van de mate waarin de aanbieding voldoet aan de weegcriteria*. Bij een prijsvraag of een meervoudige opdracht is professionele ondersteuning noodzakelijk. Het is belangrijk om voorafgaand aan de aanbesteding een tijdschema op te stellen. De verschillende procedures hebben elk hun eigen aanpak en tijdschema. Hiernaast vindt u een voorbeeld voor een tijdschema.
12
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 13
Als u overheidsaanbesteder bent, en - conform de EU-richtlijnen - moet aanbesteden, gelden voor de procedure met voorafgaande selectie de minimum doorlooptijden die in onderstaand figuur staan aangegeven. Verkorten van de tijd is alleen toegestaan als de urgentie hoog is, en deze niet te wijten is aan de aanbesteder. TIJDSCHEMA AANBESTEDINGEN MET VOORAFGAANDE SELECTIE ACTIVITEITEN
WERKBARE MAANDEN 1
2
4
3
5
6
voorbereiding selectiefase •
uitnodiging
•
indiening
•
beoordeling
37*
gunningsfase •
uitnodiging
•
indiening
•
beoordeling
•
presentatie
40*
* indieningstermijn selectiefase 37 kalenderdagen * indieningstermijn gunningsfase 40 kalenderdagen
In de planning moet u tijd reserveren voor het bepalen van de uitgangspunten en het voorbereiden van de procedure. Ook het beoordelen van de ingediende stukken en de besluitvorming moeten een plaats krijgen in de planning.
een professionele aanbesteding van diensten is in het belang van aanbesteders én aanbieders
13
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
3
3.1
26-11-2004
09:55
Pagina 14
Voorbereiding
Een goed begin… Zodra u de uitgangspunten hebt bepaald en een aanbestedingsprocedure hebt gekozen, kunt u de procedure uitwerken. Van groot belang is dat u passende selectie- en gunningcriteria opstelt. De voorbereiding mondt uit in informatie die aan alle gegadigden voor de opdracht wordt verstrekt. Dat kan in de vorm van een selectieleidraad.
3.2
Selectieleidraad Zo'n selectieleidraad* of aanbestedingsleidraad bevat alle relevante informatie om de gegadigden op een doelmatige en eenduidige manier over de procedure te informeren. De leidraad is ook geschikt om binnen uw eigen organisatie de procedure te plannen en goed te keuren. De selectieleidraad bevat: •
een omschrijving van de opdrachtgever;
•
het gewenste eindresultaat van het project;
•
een omschrijving van de gevraagde dienstverlening;
•
een omschrijving van de projectorganisatie;
•
de randvoorwaarden en uitgangspunten;
•
de aanbestedingsprocedure en het tijdschema;
•
de selectie- en gunningscriteria met de wegingsfactoren;
•
de informatie die gegadigden moeten leveren tijdens de selectie- en gunningsfase;
•
informatie over de manier van indienen. Een aantal van deze onderwerpen komt in de volgende paragrafen aan bod. Voor het uitwerken van een gekozen procedure kunt u gebruik maken van de EUrichtlijn of, totdat de nieuwe EU-richtlijn is geïmplementeerd, van de ARvD-EG 2000. Dit is het Aanbestedingsreglement voor Diensten EG 2000, opgesteld door de Nederlandse Vereniging voor Aanbestedingsrecht (SDU uitgevers).
3.3
Belang van de kwaliteit van de dienstverlener Bij de selectie van een intellectuele dienstverlener is in eerste instantie diens kwaliteit van belang. Dienstverleners kunt u dan ook primair op kwaliteit selecteren, waarbij u daarna streeft naar overeenstemming over de prijs. (Dit is de zogenoemde kwaliteitsgerichte selectie, QBS*, meervoudige opdracht* of projectprijsvraag*.) Het kan helpen om een bezoek te brengen aan referentieprojecten die de gegadigden hebben gerealiseerd, of om een interview te houden met een eerdere opdrachtgever.
14
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 15
Bij veel opdrachten zijn de kwaliteiten van de teamleden vaak doorslaggevend. Ook dan moet u nagaan of en in welke mate de kwaliteiten van diens bureau van belang zijn, al is het maar om zeker te zijn van continuïteit. Bij eenvoudige, duidelijk gespecificeerde of routinematige werkzaamheden speelt de prijs uiteraard een grotere rol dan bij een complexe opgave.
3.4 Selectie- en gunningscriteria De EU-richtlijn geeft weer welke eisen u aan de gegadigden mag stellen en hoe zij kunnen aantonen dat zij aan deze eisen voldoen. Ook maakt de richtlijn een strikt onderscheid tussen de selectiecriteria en de gunningscriteria. De EU-eisen zijn niet van toepassing voor private opdrachtgevers, maar de systematiek is ook voor deze groep goed toepasbaar. Omdat de gehanteerde selectie- en gunningscriteria het proces en de uiteindelijke keuze bepalen, moeten ze zorgvuldig worden opgesteld. Ze moeten in redelijke verhouding staan tot de aard en omvang van de opdracht en de benodigde kwaliteiten van de dienstverlener ook in kwantitatieve zin aangeven. De criteria moeten duidelijk, toetsbaar (liefst meetbaar), objectief en niet-discriminerend zijn. Ze moeten vooraf aan alle gegadigden kenbaar worden gemaakt en mogen naderhand niet worden gewijzigd. Uiteraard moeten de criteria voor alle gegadigden gelijk zijn en ook op gelijke wijze worden toegepast. In het hierna opgenomen kader staan voorbeelden van selectiecriteria. Als u voor de beoordeling van de criteria een commissie samenstelt, dan is het verstandig deze commissie al bij het vaststellen van de criteria te betrekken. De EU-richtlijn vereist dat de criteria en hun relatieve belang (de wegingsfactoren*) in de bekendmaking worden opgenomen. De nieuwe richtlijn, die hoogstwaarschijnlijk in 2005 in werking zal treden, verlangt een getalsmatige specificatie van de beoordelingwijze en wegingsfactoren. De huidige EU-richtlijn Diensten gaat iets minder ver. ZINVOLLE SELECTIECRITERIA Financieel-economische kwaliteiten
Bedrijfskwaliteiten
• omvang en financiële kwaliteiten
• op vakgebied en in omvang op het gebied
gegadigde of holding, waartoe ze behoort • verzekering beroepsrisico´s • geheimhoudingsverklaring
van de gevraagde diensten en binnen het 'projectgebied' • erkenning door beroepsorganisaties • ervaring met relevante referentie-opdrachten in de relevante regio gerealiseerd in de laatste jaren, waarbij de dienstverlener de gevraagde dienst heeft verleend • kostenkennis en -bewustheid • kwaliteitsborgingssysteem • integriteit • kennis van Duurzaam Bouwen
15
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 16
3.5 Selectiecriteria Doel De selectiefase wordt ook wel de prekwalificatiefase genoemd. In deze fase selecteert u de partijen die het best aan de kwalitatieve eisen voldoen. In de daaropvolgende gunningfase zult u deze partijen vragen een aanbieding te doen. Selectiecriteria worden onderscheiden in: •
uitsluitingsgronden*;
•
kwalitatieve criteria. Deze kunnen in de vorm van minimumeisen* worden vastgesteld, maar ook als weegcriteria*. Een weegcriterium bevat dikwijls ook een ondergrens, dat wil zeggen een minimumeis. Bij weegcriteria worden gegadigden die ruim voldoen aan de minimumeisen, hoger gewaardeerd.
MOGELIJKE WAARDERINGSWIJZE SELECTIEFASE Aspecten
Waarderingswijze binair
minimum
overwaarde
(ja/nee)
-eis
(weegcriterium)
• omzet
x
(x)
• continuiteit
x
(x)
• vakgebied(en)
x
(x)
• (capaciteit) gekwalif. medewerkers
x
x
Uitsluitingsgronden
x
Financieel-economisch
Bekwaamheid
• ervaringen (referentie opdrachten)
x
x
• kwaliteitsniveau
x
x
• werkwijze
x
Uitsluitingsgronden De EU-richtlijnen noemen uitsluitingsgronden die van toepassing zijn om gegadigden het recht op mededinging te ontzeggen. Deze zijn limitatief, dat wil zeggen dat u alleen deze gronden mag hanteren. Voor nadere informatie kunt u de vigerende richtlijn raadplegen op www.europa.eu.int of www.ez.nl. Dat de uitsluitingsgronden voor de geïnteresseerde dienstverlener niet van toepassing zijn (of waren), kan deze aantonen door bewijsstukken te overleggen, afkomstig van erkende instanties en met een beperkte geldigheidsduur. Het verdient aanbeveling de gegadigden in de selectiefase te vragen een ondertekende verklaring in te dienen, waarin ze aangeven dat deze situaties zich niet voordoen en/of hebben voorgedaan. Aan gegadigden die u hebt geselecteerd om een aanbieding uit te brengen, kunt u in de gunningsfase vragen om bewijsstukken te verstrekken. Minimumeisen en weegcriteria In aanvulling op de uitsluitingsgronden kunt u kwalitatieve criteria vaststellen om te
16
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 17
beoordelen of en in welke mate gegadigden geschikt zijn. Hierbij kunt u minimumeisen en/of weegcriteria* hanteren. Minimumeisen zijn eisen waaraan gegadigden moeten voldoen, willen ze in aanmerking komen om een aanbieding te mogen doen. Deze minimumeisen dienen in een redelijke verhouding te staan tot de eisen die voor een goede vervulling van de opdracht nodig zijn. Het is wenselijk de eisen niet hoger te stellen dan nodig is. Daardoor zijn meer gegadigden geschikt voor een opdracht, hetgeen de motivatie van de aanbieders kan vergroten. Volgens de EU-richtlijn mogen de eisen gaan over de financiële en economische draagkracht en de bekwaamheid van de gegadigden. Financieel-economische aspecten Het is gebruikelijk om over de volgende punten nadere informatie te vragen: a
een bewijs van verzekering tegen beroepsrisico’s;
b
balansen of uittreksels van de balansen;
c
een verklaring over de totale omzet over de laatste drie boekjaren;
d
de omzet over de laatste drie boekjaren met betrekking tot de diensten waarover de opdracht gaat. Wat de laatstgenoemde categorie betreft: de omzet van het bedrijf op dit gebied laat vaak onvoldoende zien of het in staat is de opdracht goed uit te voeren. U kunt zich afvragen in hoeverre de omzet van een dienstverlener een betrouwbare graadmeter is van het vermogen projecten van een zekere omvang te doen. Dit is een minimumeis, die gebaseerd moet zijn op een redelijke verhouding tussen de opdracht en de omzet van de gegadigde op het gebied dat voor de opdracht relevant is. Een verklaring over de omzet van de relevante diensten wordt meestal afgegeven en gewaarmerkt door een accountant. Deze verklaring is alleen een goede maatstaf als u beseft dat de omschrijving ‘betreffende de diensten waarover de opdracht gaat’ vrij ruim is. Meestal is een nauwkeurigere specificatie nodig om een zinvol oordeel te kunnen vellen.
BEDRIJFSOMZET GEGADIGDE ALS WEEGCRITERIUM waardering
10 9 8 7 6 5
minimumeis
17
2x
3x
4x
omzet gegadigde
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 18
Voorbeeld Een bouwkundig tekenbureau dat praktisch nooit conceptuele werkzaamheden verricht, kan niet op louter omzetcijfers worden vergeleken met een architectenbureau met ruime ontwerpervaring. Bekwaamheid De dienstverlener moet ook zijn bekwaamheid aantonen. De EU-richtlijn bepaalt dat dit kan door het opgeven of overleggen van: a
diploma’s van de dienstverlener en van degene die met de dienstverlening wordt belast;
b
referentieprojecten;
c
een overzicht van de relevante personele bezetting;
d
een verklaring over de gemiddelde jaarlijkse personele bezetting;
e
een verklaring over de uitrusting waarover de dienstverlener beschikt;
f
een beschrijving van de maatregelen die de dienstverlener heeft getroffen om de kwaliteit te waarborgen;
g
officiële kwaliteitscertificaten;
h
het gedeelte dat de dienstverlener in onderaanneming denkt te geven. Het is weinig zinvol om diploma’s op te vragen. Vaak zijn ze in het verleden behaald, terwijl juist de actuele kennis en vaardigheden van belang zijn. Referentieprojecten kunnen wél een goed beeld geven van de ervaring en de aanpak van de gegadigde. Als u de relevante projectkenmerken specificeert, moet u weten wat nuttig en nodig is voor de opdracht. Voorbeeld Bij een aanbesteding voor het ontwerp en de begeleiding van een museum kan het bij de architectenkeuze van belang zijn dat de ontwerper ervaring heeft met musea en/of gebouwen met vergelijkbare publieke functies. Voor de keuze van een constructieadviseur volstaat daarentegen ervaring met vergelijkbare utiliteitsbouwprojecten. Het is belangrijk duidelijk aan te geven aan welke eisen de referentieprojecten moeten voldoen:
•
aard en (minimum) omvang;
•
locatie;
•
status (bijvoorbeeld opgeleverd in de laatste 5 jaar);
•
aard van de opdracht van de gegadigde in het project;
•
(minimum) aantal projecten. De omvang van de referentieprojecten die mogen meetellen wordt meestal kleiner gehouden dan de omvang van het gevraagde project. Hierdoor neemt het aantal geschikte aanbieders toe. Het is raadzaam om de gegadigden van de referentieprojecten de specifieke projectgegevens te laten verstrekken, zodat u kunt toetsen of ze kloppen met de gestelde eisen. Het wordt afgeraden om te veel referentieprojecten te eisen; u kunt beter aangeven dat minimaal drie projecten worden vereist en dat een hoger aan-
18
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 19
tal zal leiden tot een hogere waardering. In dat geval moet u ook de wijze van waardering en de wegingsfactor aangeven. ERVARING GEGADIGDE ALS WEEGCRITERIUM waardering (schaal 5 tot 10)
10 9 8 7 6 5
omvang minimumeis
ervaring
Combinaties en holdings Als een gegadigde zelfstandig niet aan alle gestelde eisen kan voldoen of niet alle gevraagde werkzaamheden in zijn dienstenpakket heeft, kan hij een combinatie aangaan met één of meer anderen. In dat geval mogen de antwoorden op vragen over de bekwaamheid door beide dienstverleners gezamenlijk worden beantwoord. Het is aan u om vooraf aan te geven hoe u hiermee omgaat en - eventueel - welke aanvullende eisen u in dat geval stelt. Hierbij valt te denken aan: •
voor combinaties licht verhogen van de minimumeisen c.q ook eisen stellen aan de afzonderlijke deelnemers binnen een combinatie;
•
per holding met meerdere gegadigden toelaten van maximaal één gegadigde. Als u vooraf niets over dit punt hebt gemeld, kan het moeilijk worden om een combinatie af te wijzen of te beoordelen Vooraf moet u ook aangeven of meer bedrijven uit één holding mogen deelnemen aan de aanbesteding. Uit concurrentieoverwegingen kan het raadzaam zijn per opdracht per holding slechts één bedrijf te laten aanbieden. Weging Bij een weegcriterium* kunnen de kwaliteiten van een gegadigde, voorzover deze hoger zijn dan de gestelde minimumeis, extra worden gewaardeerd. Hiervoor zijn verschillende methoden. De ongewogen waardering of score per criterium wordt meestal in punten uitgedrukt. Daarbij leidt 'groter' of 'meer' niet altijd tot een hogere score. Op een gegeven moment heeft 'groter' of 'meer' immers geen extra toegevoegde waarde meer voor de opdracht. Deze waarderingsschalen of scores kunnen het best worden opgesteld door deskundigen. Het relatieve belang wordt aangegeven door van elk criterium een wegingsfactor*
19
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 20
te bepalen. Deze factor wordt meestal aangegeven door het maximum aantal punten dat aan een criterium kan worden toegekend, óf door de waardering of score voor het criterium slechts voor een deel mee te wegen. U als aanbesteder kunt de wegingsfactoren het beste bepalen, maar deskundigen kunnen u uiteraard behulpzaam zijn. WEGING DEELCRITERIA BIJ ‘ECONOMISCH MEEST VOORDELIGE AANBIEDING’ opdracht voor interim-management
ontwerpopdracht
oplossingsrichting
teamkwaliteiten
kwaliteit van manager
prijsaanbieding
relatieve belang
opdrachtvisie en
bedrijfskwaliteiten
relatieve belang
bedrijfskwaliteiten
prijsaanbieding
3.6
Gunningscriteria Algemeen De gebruikelijke en in de EU-richtlijn toegelaten gunningscriteria zijn: •
de laagste prijs;
•
de economisch meest voordelige aanbieding. Laagste prijs Bij dit criterium wordt degene geselecteerd die de opdracht voor de laagste prijs wil aanvaarden. Dit is een helder criterium, maar het laat de verschillen in kwaliteit tussen de gegadigden buiten beschouwing, net als het belang daarvan voor het doel of resultaat van de opdracht. Het criterium leent zich dan ook voornamelijk voor routinematige werkzaamheden. Economisch meest voordelige aanbieding Bij dit criterium kunt u naast de prijs ook kwalitatieve elementen in de beoordeling betrekken. Dit criterium is bij uitstek geschikt bij de selectie van opdrachtnemers voor intellectuele dienstverlening. De kwalitatieve aspecten van dit gunningscriterium betreffen primair de kwaliteit van de aanbieding. Bedrijfskwaliteiten mogen echter meegewogen worden, voorzover ze van belang zijn voor de kwaliteit van de concrete aanbieding. De EU-richtlijn stelt aan dit laatste strikte voorwaarden. De volgende kwalitatieve aspecten kunnen relevant zijn:
20
•
de bekwaamheid van het bedrijf (zie selectiecriteria)
•
het plan van aanpak;
•
de visie op de opdracht;
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 21
•
de voorgestelde oplossingsrichting (zie meervoudige opdracht);
•
de kwaliteiten van de medewerkers van de aanbieders.
ZINVOLLE GUNNINGSCRITERIA Kwaliteit bedrijf
Tijd
•
•
referentieprojecten
beperkte uitvoeringsperiode
Kwaliteit aanbieding
Organisatie en aanpak
•
visie
•
aanpak van te verlenen opdracht
•
verhoging gebruikswaarde cq.
•
specificatie van inzet
opbrengsten •
(levensduur) kostenbewust
per teamlid per fase •
instemming met concept-contract
ontwerpen • •
hinder beperken voor
Beperken afbreukrisico’s
omgeving/gebruikers
•
kennis van Duurzaam Bouwen en
kennisgebied voor opdracht en
beperken van nadelige consequenties voor het milieu •
voldoende capaciteit op gevraagde opvang bij afwezigheid
•
functionaliteit en belevingswaarde
continuïteit verzekerd door werkwijze en kwaliteitsborging
ontwerp (bij meervoudige opdracht) •
voorgestelde innovaties en kosten-
Kosten
besparende ideeën
•
advieskosten voor te verstrekken opdracht
Kwaliteit team •
kennis en vaardigheden van
•
tarieven voor eventuele aanvullende opdrachten
(kern)teamleden •
continuïteit van het team
als aanbesteder kunt u de papierwinkel beperken door niet meer te vragen dan nuttig en nodig is, en door na de voor-selectie niet meer dan 3 à 5 partijen uit te nodigen 21
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
4
4.1
26-11-2004
09:55
Pagina 22
Uitvoering van de aanbesteding
Selectiefase Bekendmaking De EU-richtlijn vereist dat u een aanbesteding vooraf bekend maakt naar het EUpublicatiebureau. Hierdoor en door eventuele aanvullende bekendmaking in de pers of op een website bereikt u een breed deelnemersveld en wordt het marktmechanisme maximaal benut. De formulieren die hiervoor verplicht zijn, kunt u downloaden van www.aanbestedingskalender.nl of van http://simap.eu.int. Op deze site is ook praktische informatie te vinden over het opstellen van de aankondiging. De advertentie mag u overigens pas plaatsen nadat de aankondiging is verstuurd aan het publicatiebureau van de Europese Unie. Als de aanbesteding niet volgens de Europese richtlijn hoeft te worden uitgevoerd, kunt u desgewenst ook een advertentie zetten in een landelijk dagblad of een vakblad. Zo'n advertentie kunt u ook plaatsen op de eerdergenoemde websites of in het EU Publicatieblad. Met het versturen van de aankondiging of de plaatsing van de advertentie begint de aanbestedingsprocedure te lopen. Als het door de EU vastgestelde drempelbedrag niet wordt overschreden, mag u als publieke aanbesteder zelf de kandidaten bepalen. Een openbare bekendmaking is dan niet verplicht. Aanmelding Na de eventuele aankondiging wordt een groslijst* vastgesteld van gegadigden. Deze lijst kan als volgt tot stand komen: 1
uit bedrijven die zich aanmelden naar aanleiding van een algemene bekendmaking;
2
uit bedrijven die op een erkenningslijst* van de aanbesteder staan;
3
uit een door uzelf vastgestelde lijst. De eerste twee methoden kunt u uitvoeren in overeenstemming met de EU-regelgeving. Methode 3, die subjectiever is, past alleen bij een onderhandse aanbesteding. Door bestanden van organisaties als ONRI en BNA te raadplegen en websites te bezoeken van potentiële gegadigden, kunt u zicht krijgen op de geschiktheid van bedrijven voor de opdracht. Informatieverstrekking aan gegadigden De dienstverleners die reageren op de aankondiging of de advertentie, krijgen de benodigde informatie toegestuurd over de opdracht. Bij voorkeur gebeurt dat in de vorm van de selectieleidraad, zoals beschreven in hoofdstuk 3. In deze leidraad
22
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 23
mogen geen andere criteria worden opgenomen dan in de aankondiging zijn vermeld. De leidraad dient uiteraard zoveel informatie te verschaffen dat de gegadigden zich een goed beeld kunnen vormen van de opdracht en de aanbestedingsprocedure. Het is verstandig om een lijst samen te stellen van de gegadigden die een leidraad hebben aangevraagd. Het is namelijk mogelijk dat de geboden informatie vragen bij de aanbieders oproept. De geïnteresseerden mogen schriftelijk vragen stellen. Als aanbesteder moet u die vragen schriftelijk aan alle gegadigden beantwoorden. Stapsgewijze beoordeling Een stapsgewijze werkwijze verhoogt de efficiëntie van het proces. Achtereenvolgens kunt u aan de hand van de ingediende stukken beoordelen: •
of geen van de uitsluitingsgronden van toepassing is;
•
of men voldoet aan de minimumeisen;
•
hoe men voldoet aan de weegcriteria. Vervolgens kunt u hiervoor scores toekennen. Als men gevraagde documenten niet indient, kan dat leiden tot afwijzing van een gegadigde. Niet gevraagde informatie dient u bij de beoordeling buiten beschouwing te laten. U dient te vermijden dat minimumeisen worden gesteld waaraan (g)een enkele gegadigde voldoet. In dat geval mag u desnoods in tweede instantie lagere eisen stellen. Dan moet de procedure wel opnieuw beginnen. Anders zouden andere gegadigden die aan deze lagere eisen voldoen geen gelijke kansen krijgen. Eindresultaat van de selectiefase Het eindresultaat van de selectiefase laat zien welke gegadigden niet aan de uitsluitingsgronden of minimumeisen hebben voldaan, en welke gegadigden wél geschikt zijn. Van alle geschikt geachte gegadigden - dus de inzenders op wie de uitsluitingsgronden niet van toepassing zijn én die voldoen aan de minimumeisen is de waardering (rekening houdend met de wegingsfactoren) uitgedrukt in een gewogen waardering of score. Deze score bepaalt de rangorde. De geselecteerde gegadigden zijn daarmee bepaald, conform de eerdere bekendmaking over het aantal dat wordt toegelaten tot de gunningsfase. De EU-richtlijn stelt dat het aantal toe te laten geschikte gegadigden vooraf bekend moet zijn gemaakt. Bij gebleken geschiktheid moeten er volgens de richtlijn minimaal 5 worden toegelaten. Als private opdrachtgever hebt u meer vrijheden. De keuze van het aantal gegadigden wordt sterker bepaald door de kwalitatieve verschillen tussen de geschikte gegadigden, het gewenste marktmechanisme en de transactiekosten. Het aantal gegadigden dat private aanbesteders toelaten tot de gunningsfase zou niet hoger dan 3 tot 5 moeten zijn.
23
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
4.2
26-11-2004
09:55
Pagina 24
Gunningsfase Offerteaanvraag We zijn weer een stap verder in de procedure. In de gunnings- of aanbiedingsfase worden de geselecteerde gegadigden uitgenodigd een aanbieding te doen. Voorzover dat nog niet is gebeurd, ontvangen ze een bestek*, inschrijvingsleidraad of vraagspecificatie. Daarin staat nadere informatie over de gunningprocedure. Het gaat daarbij om: •
de aanbiedingsvereisten en inschrijvingsbiljetten;
•
het verloop van de gunningsprocedure (samenstelling beoordelingscommissie, verstrekken van inlichtingen, indieningswijze aanbieding, presentatie, etc.);
•
een concept van de af te sluiten overeenkomst;
•
de planning van de procedure.
KEUZE GUNNINGSCRITERIUM te verstrekken opdracht
kwaliteitsverschillen tussen
ja
aanbieders van belang nee ja
opdracht nauwkeurig
nee
gespecificeerd
’laagste prijs’
’economisch meest voordelige aanbieding’
Desgewenst kan daar nog bij: •
het plan van aanpak in hoofdlijnen;
•
het programma van eisen;
•
de planning van het project;
•
de uitnodiging voor een presentatie. De offerteaanvraag is bedoeld om tijdig goed vergelijkbare aanbiedingen te krijgen. Tussentijdse informatieverstrekking Het kan gewenst zijn om gegadigden de gelegenheid te geven vragen te stellen. U kunt de daarbij verstrekte antwoorden en eventuele andere aanvullende informatie het beste verwerken in een nota van wijziging of inlichtingen. Deze dient u aan alle aanbieders toe te sturen. Desgewenst kunt u een voorlichtingsbijeenkomst organiseren of alle gegadigden afzonderlijk uitnodigen voor een gesprek. Aanbiedingen De gegadigden moeten hun aanbiedingen schriftelijk indienen. Soms is het belangrijk om ze ook uit te nodigen voor een presentatie. Daarin kunnen ze hun aanbieding en visie op de opgave toelichten. Tevens kunt u met hen kennismaken en van gedachten wisselen met de (beoogde) teamleden. Zo kunt u de basis voor uw eind-
24
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 25
oordeel zo verbreden. Voor een visiepresentatie dient u duidelijk aan te geven, wat u van de aanbieders verwacht. De gevraagde inspanning moet beperkt zijn en in redelijke verhouding staan tot de opdracht. Als u aanzienlijke inspanningen van de aanbieders vraagt, dan dient u een vergoeding aan alle aanbieders of een meervoudige opdracht* te overwegen. Een onderdeel van de aanbieding zijn de advieskosten. Deze moeten bij voorkeur worden gespecificeerd op een inschrijvingsbiljet* dat u als aanbesteder verzorgt. Voor vergoeding van adviesopdrachten bieden de standaardvoorwaarden* de volgende mogelijkheden: •
een bedrag op basis van nacalculatie, uitgaand van overeengekomen tarieven;
•
een vooraf vastgesteld vast bedrag;
•
een percentage van de kosten van het eindproduct (in de bouw de 'bouwsom' genoemd). Een moeilijk vooraf te omschrijven adviesopdracht of een opdracht waarvan de omvang nog onzeker is, leent zich het beste voor een vergoeding op basis van nacalculatie. Een aanbieding met een te lage prijs (de zogenoemde abnormaal lage aanbieding*) kan ertoe leiden dat u de betreffende aanbieder om een nadere toelichting vraagt. Als blijkt dat de kwaliteiten van de aanbieder niet voldoen aan uw eisen of te wensen overlaten, kunt u deze aanbieding afwijzen. Als in de aanbieding niet alleen de cv’s maar ook de inzet van medewerkers voor de werkzaamheden zijn opgenomen, kunt u de teamkwaliteit en -inzet meewegen in uw keuze. Hierdoor voorkomt u dat de opdrachtnemer zijn werkzaamheden tot een minimum beperkt, of kwalitatief minder geschikt geachte mensen inzet. De grafiek laat zien hoe u de kosten van aanbiedingen kunt waarderen. Door voor deze waardering dezelfde schaal te gebruiken als voor de waardering van de kwaliteiten, kunt u beide eenvoudig tegen elkaar afwegen.
WAARDEREN VAN KOSTEN VAN AANBIEDINGEN waardering
maximale score
minimale score begroot
hoogte van minimaal noodzakelijk (ALA*)
25
maximaal acceptabel
advieskosten
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 26
Beoordeling Welke aanbieder verdient nu uw voorkeur? Het principe is helder: u selecteert hem door de aanbieding en de presentatie te toetsen aan de gunningscriteria. De beoordeling en weging gebeuren in principe op dezelfde manier als in de selectiefase. De beoordeling op specialistische gebieden moet door terzake deskundigen gebeuren. Zij kunnen hun bevindingen rapporteren aan de beslissers. Als u publieke aanbesteder bent, doet u er - met het oog op een effectief en objectief proces - verstandig aan om vooraf de gemandateerde opdrachtgever, de procedure en de beoordelingscommissie door het bevoegd gezag te laten goedkeuren. U kunt het relatieve belang van kwaliteit en kosten alleen goed in uw overwegingen betrekken als daarvoor dezelfde eenheden worden gebruikt, bijvoorbeeld puntenscores. Het gaat daarbij om de afzonderlijke kwaliteitscriteria, de totale waardering voor de kwaliteit en de prijsaanbieding. Deze scores worden - rekening houdend met hun relatieve belang, de wegingsfactor* - bij elkaar opgeteld. Zo kunt u de aantrekkelijkste aanbieder bepalen. RESULTAAT GUNNINGSFASE SELECTIE ADVISEUR I
bedrijfsnaam
K
O
R
wegings- score totaal score totaal score totaal score totaal beoordelingsaspect
factor
(6-10) score (6-10) score (6-10) score (6-10) score
1.0
bedrijfskwaliteit
0,10
8,73
0,87
8,29
0,83
8,02
0,80
9,15
0,91
2.0
financiele kwaliteit bedrijf
0,10
10,00
1,00
10,00
1,00
10,00
1,00
10,00
1,00
3.0
kwaliteit aanbieding
0,25
6,64
1,66
8,58
2,15
6,79
1,70
8,21
2,05
4.0
advieskosten
0,25
7,50
1,88
6,00
1,50
9,00
2,25
8,00
2,00
5.0
kwaliteit team
0,25
7,57
1,89
7,92
1,98
6,54
1,64
7,79
1,95
6.0
conformiteit met voorge-
0,05
8,00
0,40
8,00
0,40
10,00
0,50
8,00
0,40
stelde raamovereenkomst totaal gewogen score
rangorde
7,70
7,85
7,88
8,31
4
3
2
1
Bovenstaand voorbeeld toont het resultaat van een beoordeling. De cijfers hebben uiteraard geen absolute waarde, maar geven de verschillen weer op basis van de gehanteerde waarderingssystematiek. De cijfers geven duidelijk aan waar de verschillen tussen de aanbieders zitten en zorgen ervoor dat deze bespreekbaar en te verantwoorden zijn. Bekendmaking van de keuze Informeer de aanbieders die niet gekozen zijn zo snel mogelijk over de afloop van de aanbesteding. Gelet op de gevraagde inspanning en de transparantie moet u dit met opgaaf van redenen doen. De EU-richtlijn kent dan ook een motiveringsplicht.
26
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
5
5.1
26-11-2004
09:55
Pagina 27
Tot slot
Belangenverstrengeling en integriteit Belangenverstrengeling kan in veel vormen voorkomen. Het verschijnsel kan optreden binnen uw eigen organisatie, maar ook bij de externen die u inschakelt. U zult dus alert moeten zijn op het beperken van het risico hiervan. Een dienstverlener moet de belangen van zijn opdracht onafhankelijk van andere belangen behartigen. Als in het voortraject al een adviesbureau is betrokken, kan dat een kennisvoorsprong en concurrentievoordeel hebben als het later ook meedingt voor een vervolgopdracht. De EU-richtlijn stelt daar beperkingen aan: u moet de opdrachtspecificaties en selectieprocedure zo inrichten dat belangenverstrengeling wordt vermeden. U kunt gegadigden vragen om inzage te geven in hun beleid en bedrijfsregels op dit gebied. Ook kunt u ze vragen een door u opgestelde integriteitsverklaring te ondertekenen. ONRI en BNA stellen aan hun leden eisen op het gebied van integriteit.
5.2
Elektronisch veilen Sinds kort kunt u na het ontvangen van de aanbiedingen onderhandelingen met alle aanbieders voeren door een systeem van elektronisch veilen*. Bij dit proces kunnen kwalitatieve criteria niet of slechts beperkt worden betrokken. De keuze voor elektronisch veilen wordt dan ook overwegend bepaald door de wens de laagste prijs te betalen - met alle risico’s van dien (ALA*). De methode is dan ook voor de aanbesteding van intellectuele diensten ongeschikt. De EU-richtlijn vermeldt eveneens dat deze methode ongeschikt is voor aanbesteding van intellectuele diensten, zoals ontwerpactiviteiten.
5.3 Standaardvoorwaarden Het is raadzaam om opdrachten aan dienstverleners te baseren op standaardvoorwaarden* die op hun werk zijn gericht en die in hun branche algemeen worden gehanteerd, zoals de RVOI, de SR en, vanaf 2005, De Nieuwe Regeling (DNR). De voordelen daarvan zijn: •
de standaardvoorwaarden zijn bedoeld en geschikt voor de specifieke dienstverlening;
•
ze zijn bekend bij aanbesteders en aanbieders;
•
de efficiency van het proces neemt toe;
•
de voorwaarden zijn beproefd en er is jurisprudentie beschikbaar;
•
de beroepsaansprakelijkheidsverzekeringen van aanbieders zijn op de standaardvoorwaarden gebaseerd.
27
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 28
Bij meerdere contracten voor hetzelfde project is het wenselijk dat de standaardvoorwaarden van de verschillende opdrachtnemers goed op elkaar zijn afgestemd. De Nieuwe Regeling (DNR*), die vanaf 2005 in de plaats zal komen van de SR voor architecten en de RVOI voor ingenieurs en adviseurs, draagt hiertoe bij. Bij ongebruikelijke contractstructuren of bijzondere opdrachten moet u erop letten of aanvullingen of afwijkingen van de voorwaarden gewenst zijn. Als u werkt met eigen inkoopvoorwaarden, moet u beoordelen of deze wel geschikt zijn voor het karakter van een opdracht voor de gevraagde diensten. Soms bevatten ze voorwaarden die onredelijk of niet haalbaar zijn voor een dienstverlener. Verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden die een dienstverlener niet kan dragen of verzekeren, dienen te worden vermeden. Strijdigheden met de aard en kenmerken van de specifieke opdracht, wat dikwijls het geval is bij strijdigheden met de standaardvoorwaarden, moet u toetsen op hun haalbaarheid en hun consequenties voor de aanbesteding en prijsvorming.
een innovatieve, creatieve of complexe opgave vraagt om adviseurs met andere kwaliteiten dan een routineklus
28
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 29
BIJLAGE 1
Begrippenlijst
Aanbesteden
Het selecteren en contracteren van een opdrachtnemer voor een uit te besteden activiteit. Kan zowel publiek of onderhands (besloten).
Synoniem Aanbesteder Synoniem Aanbestedingsplan
inkopen, selecteren van opdrachtnemer. Degene die voornemens is een opdracht te verstrekken. aanbestedende dienst, opdrachtgever. Een plan waarin het beoogde eindresultaat wordt beschreven, alsmede de separaat aan te besteden activiteiten en hun aanbestedingsprocedures, hun onderlinge samenhang en eventuele clustering, de taakverdeling bij de aanbesteding en het tijdsplan.
Aanbieding
Contractdocumenten waarmee de gegadigde te kennen geeft de activiteit te willen uitvoeren conform de vraagspecificatie. Synoniem
Aanbieder
inschrijving. Degene die een aanbieding indient.
Synoniem
gegadigde, inschrijver of indiener.
Abnormaal
Een prijsaanbieding die beduidend (bijvoorbeeld meer dan 15%)
Lage Aanbieding
onder het gemiddelde van de aanbiedingen of de begroting van de aanbesteder ligt. Sommige aanbesteders kiezen ervoor om de betreffende aanbieders in de gelegenheid te stellen om hun aanbieding nader toe te lichten; daarna kan worden beslist om deze aanbieder uit te sluiten van gunning. Ook de EU-richtlijn houdt deze mogelijkheid open.
Synoniem Belangenverstrengeling
Abnormal Low Offer (ALO). De mogelijkheid dat gegadigden door verschillende belangen in één project, het belang van de opdrachtgever niet op de juiste manier kunnen behartigen. Het risico kan zich voordoen bij verschillende opdrachten voor eenzelfde project die zowel na elkaar of gelijktijdig worden uitgevoerd, of bij relaties van gegadigden met partijen die bij opdracht door de gegadigde moeten worden getoetst of aangestuurd.
Synoniem Bestek
conflict of interest. De contractdocumenten die door of namens de aanbesteder zijn vervaardigd en op basis waarvan de gegadigden hun aanbieding moeten opstellen. Bestaat meestal uit een beschrijving van de op
29
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 30
te dragen dienst, de bijbehorende gegevens, de technische specificaties en de voorwaarden waaraan de aanbieder bij het doen van zijn aanbieding en na de opdrachtverstrekking moet voldoen. Synoniem
selectieleidraad, gunningsleidraad of vraagspecificatie.
Concurrentiegerichte
Gelijktijdig overleg met (geselecteerde) afzonderlijke gegadigden
dialoog
op basis van de door deze gegadigde ingediende aanbieding, met als doel één van hen te kiezen voor het verstrekken van een opdracht. Niet toegestaan onder de huidige EU-richtlijn Diensten, wel onder de vervangende EU-aanbestedingsrichtlijn. Synoniem
CPV-codes
competitive dialogue of concurrentiële dialoog. ‘Common Procurement Vocabulary’. De CPV-codering is bij aanbesteden volgens de EU-richtlijn het systeem waarmee aan de gevraagde dienst of werk één of meer standaardcodes worden toegekend.
DBFM
Design, build, finance and maintain. Een contractvorm waarbij de opdrachtnemer verantwoordelijk is voor ontwerp, uitvoering, financiering en onderhoud. Synoniem
DBFO: Design, build, finance and operate, DBFMO: Design, build, finance, maintain and operate.
DNR
De Nieuwe Regeling. Standaardvoorwaarden die de RVOI en de SR opvolgen.
Drempelbedrag
Bedrag waarboven, bij toepasselijkheid van de EU-richtlijnen, Europees moet worden aanbesteed. Bij meerdere opdrachten voor diensten voor één project moet de totale waarde van de diensten hieraan worden getoetst.
Synoniem Economisch meest
Drempelwaarde. Aanbieding met de beste kwaliteit/prijs-verhouding.
voordelige aanbieding Elektronisch veilen
Een zich langs elektronische weg herhalend proces tussen de opdrachtgever en tot de gunningfase toegelaten gegadigden, voor de presentatie door gegadigden van nieuwe, verlaagde prijzen en/of nieuwe waarden van bepaalde elementen van de inschrijving. Is mogelijk bij zeer nauwkeurige en volledige vraagspecificaties, en met name indien de laagste prijs als gunningscriterium wordt gehanteerd.
Synoniem
E-auctioning, E-reverse-auction, elektronisch aanbesteden, dynamische of interactieve aanbesteding, dynamisch aankoopsysteem.
Erkenningslijsten
Lijsten die berusten op periodieke selecties door aanbesteders van geschikte kandidaten voor hun opdrachten op een bepaald
30
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 31
vakgebied. De EU-richtlijn verlangt hiertoe een openbare bekendmaking. De lijst wordt periodiek bijgesteld en aangevuld met gekwalificeerde gegadigden. Zodra een opdracht moet worden verstrekt, kan de aanbesteder - op basis van de voor een specifieke opdracht geldende criteria - uit de bedrijven op de erkenningslijst bepalen wie er voor het doen van een aanbieding wordt uitgenodigd. De werkwijze is efficiënt voor regelmatig opdrachtverstrekkende aanbesteders. Erkenningssysteem
Een door de aanbesteder opgezet kwalificatiesysteem voor geschikt geachte gegadigden voor specifieke opdrachten. In de EU-richtlijn voor Nutssectoren als mogelijkheid aangegeven.
Synoniem Europees aanbesteden
erkenningslijst, shortlist of poule. Europees aanbesteden is een aanbesteding overeenkomstig de vigerende EU-richtlijn. Naleving is verplicht voor (semi)overheden bij opdrachten boven een bepaalde drempelwaarde.
Gegadigde
Natuurlijke of rechtspersoon, dan wel een combinatie van natuurlijke of rechtspersonen, die geïnteresseerd is om een aanbieding te doen. Kan zich zelf melden ofwel door de aanbesteder op een lijst van potentiële gegadigden zijn geplaatst. Synoniem
Geïntegreerd contract
aanbieder, inschrijver of kandidaat-opdrachtnemer. Een contractvorm waarbij de opdrachtnemer verantwoordelijk is voor ontwerp en uitvoering.
Synoniem
Design and build (DB), Design and construct (DC), projectontwikkelingscontract, turnkeycontract.
Groslijst
Lijst met gegadigden die in aanmerking komen voor de aanbesteding. Synoniem
Gunningscriterium
longlist, erkenningslijst. Door de aanbesteder vastgesteld criterium waarop de aanbiedingen worden beoordeeld en de voor gunning in aanmerking komende partij wordt bepaald. Keuze volgens EU-richtlijn tussen 'economisch meest voordelige aanbieding' of 'laagste prijs'.
Inschrijvingsbiljet
Door de aanbesteder aan de gegadigden verstrekt biljet waarop de gegadigde zijn aanbieding op de voorgeschreven wijze vastlegt en indient.
Kwaliteitsgerichte selectie
Selectiemethodiek waarbij de meest in aanmerking komende gegadigde na een voorselectie op kwalitatieve gronden wordt bepaald. Vervolgens wordt met deze gegadigde gestreefd om tot overeenstemming te komen over de prijs en de overige contractvoorwaarden.
31
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Synoniem Meervoudige opdracht
Pagina 32
Qualification-Based Selection (QBS). Een aan twee of meer gegadigden verstrekte vooropdracht met als doel om - mede op basis van het resultaat van deze vooropdracht - de gegadigde te kiezen die de vervolgopdracht krijgt.
Synoniem Minimumeisen
besloten projectprijsvraag. Door de aanbesteder gestelde eisen waaraan gegadigden moeten voldoen om voor gunning van de opdracht in aanmerking te komen, respectievelijk om te mogen deelnemen aan de verdere aanbestedingsprocedure.
Synoniem
Knock Out criteria.
Onderhandelingsprocedure Algemeen bekend gemaakte aanbestedingsprocedure waarbij de met voorafgaande
aanbesteder met een aantal door hem gekozen gegadigden
bekendmaking
onderhandelt en de contractuele voorwaarden vaststelt.
Onderhandelingsprocedure Aanbestedingsprocedure waarbij de aanbesteder met één of meer zonder voorafgaande
door hem gekozen gegadigden onderhandelt en de contractuele
bekendmaking
voorwaarden vaststelt.
Onderhandse aanbesteding Aanbesteding waarbij de aanbesteder uit een aantal door hem met voorafgaande selectie
gekozen gegadigden door een selectie bepaalt welke gegadigde(n) worden uitgenodigd om een aanbieding te doen.
Onderhandse aanbesteding Aanbesteding waarbij ten minste twee door de aanbesteder zonder voorafgaande
gekozen gegadigden een aanbieding mogen doen.
selectie Openbare aanbesteding
Aanbesteding die algemeen bekend wordt gemaakt en waarbij alle gegadigden in de gelegenheid worden gesteld om mee te dingen.
Synoniem
openbare procedure.
Openbare aanbesteding
Openbare aanbesteding waarbij door een selectie wordt bepaald
met voorafgaande selectie
welke geschikte gegadigden worden uitgenodigd om een aanbieding te doen.
Synoniem Perceel
niet-openbare procedure (zie blz 10). Een onderscheiden opdracht, als onderdeel van het geheel van opdrachten voor een project. Geldt zowel voor diensten, werken als leveringen.
PPS
Publiek-private samenwerking. Een samenwerkingsverband waarbij gezamenlijke planvorming en eventuele exploitatie van een project of conglomeraat van projecten wordt nagestreefd. Hierbij regelmatig voorkomende contractvormen: DB of DC, DBFM, DBFO of concessieovereenkomst.
32
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
Synoniem Prijsvraag
09:55
Pagina 33
PPP, publiek-privaat partnership. Een wedstrijd waarbij aan de indieners van de resultaten die het best beantwoorden aan de vraagstelling prijzen worden toegekend. Kan een openbaar of gesloten karakter kennen. Het kan ook gaan om een ideeënprijsvraag of projectprijsvraag. De laatstgenoemde heeft tot doel de winnaar een opdracht voor een project te verstrekken.
QBS
Qualifications-Based selection; een selectieprocedure waarbij uitsluitend op de kwaliteit wordt geselecteerd en met de geselecteerde kandidaat wordt onderhandeld over de contractuele voorwaarden. Afkomstig uit de USA. Synoniem
Raamovereenkomst
Quality-Based Selection. Overeenkomst tussen één of meer aanbestedende diensten en één of meer gegadigden, bedoeld om gedurende een bepaalde periode de voorwaarden over opdrachten vast te leggen.
Synoniem RVOI
mantelovereenkomst. Regelingen van de Verhouding tussen Opdrachtgever en adviserend Ingenieursbureau. Geeft de voorwaarden weer die doorgaans op opdrachten van toepassing zijn. Per vakdiscipline is een lijst van werkzaamheden per fase opgenomen.
Scoringsmethode
Methode die bij weegcriteria wordt gebruikt om punten toe te kennen aan de mate waarop de gegadigden voldoen aan de onderscheiden criteria.
Synoniem Selectiecriteria
waarderingsmethode. Criteria op basis waarvan de aanbesteder gegadigden selecteert die een aanbieding mogen doen. Bij een openbare aanbesteding worden selectie- en gunningscriteria samengevoegd.
Synoniem Selectiefase
kwalificatiecriteria, geschiktheidscriteria. Fase waarin de gegadigden worden geselecteerd die aan de kwalitatieve eisen voldoen en vervolgens worden uitgenodigd voor het doen van een aanbieding - anders gezegd worden toegelaten tot de gunningsfase.
Synoniem Selectieleidraad
kwalificatiefase of prekwalificatiefase. Door de aanbesteder verzorgd document waarnaar in de aanbestedingsprocedure wordt verwezen, Het bevat een nadere omschrijving van de opdracht, de uitsluitingsgronden of minimumeisen, de toepasselijke selectie- en gunningscriteria, de tijdsplanning van de aanbesteding en de eisen die worden gesteld aan documenten die de gegadigde moet indienen.
33
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
Synoniem Shortlist
09:55
Pagina 34
aanbestedingsleidraad. Lijst met de meest in aanmerking komende dienstverleners, geselecteerd op basis van de selectiecriteria.
Synoniem Standaardvoorwaarden
voorkeurslijst. Voor aanbieding van diensten onder meer van belang: de Regeling van de Verhouding tussen Opdrachtgever en adviserend Ingenieursbureau
(RVOI),
de
Standaardvoorwaarden
Rechtsverhouding opdrachtgever - architect (SR) of De Nieuwe Regeling (DNR). Total design
Contractvorm waarbij de opdrachtnemer verantwoordelijk is voor
of Total engineering
het volledige ontwerp. Alle ontwerpdeskundigheid wordt bij één opdrachtnemer ingekocht.
Transactiekosten
Het totaal van kosten die aanbesteder en gegadigden maken voor het aanbesteden van een opdracht. Het gaat om de keuze van de procedure, de inspanningen van de aanbesteder, het aantal gegadigden en de gevraagde inspanning.
Uitbestedingsbeleid
Beleid van een onderneming met betrekking tot het uitbesteden van diensten, leveringen en werken.
Synoniem Uitsluitingsgronden
inkoopbeleid. Omstandigheden waarin naar het oordeel van de aanbesteder de gegadigde niet mag verkeren (bijvoorbeeld surséance) om te worden toegelaten tot de aanbestedingsprocedure. Bij toepasselijkheid van de EU-richtlijnen moeten de daarin gespecificeerde uitsluitingsgronden worden gehanteerd.
Synoniem
uitsluitingscriteria of Knock Out-criteria.
Vraagspecificatie
Zie Bestek.
Weegcriterium
Criterium waarbij de kwaliteiten, hoger dan de eventueel aan dit criterium gestelde minimumeis, extra worden gewaardeerd. Aan de hand hiervan kan de mate van geschiktheid van gegadigden ten opzichte van elkaar worden vergeleken.
Synoniem Wegingsfactor
Scoringscriterium. De factor die het relatieve belang van een criterium aangeeft in verhouding tot andere criteria. Van belang voor de keuze van de economisch meest voordelige aanbieding.
Synoniem
34
weegfactor, relatieve gewicht.
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs
WT_binnenwerk_TP_21.qxd
23-09-2004
14:38
Pagina 35
BIJLAGE 2
Relevante websites
www.onri.nl
Organisatie van advies- en ingenieursbureaus, ONRI
www.bna.nl
Bond van Nederlandse Architecten, BNA
www.efcanet.org
European Federation of Engineering Consultancy Associations
www.aanbestedingskalender.nl
Bekendmakingen van aanbestedingen van werken, leveringen en diensten door overheid en andere aanbesteders, in het bijzonder voor de bouw
www.ez.nl
Ministerie van Economische zaken
www.europa.eu.int
Portaal Europese Unie
www.fidic.com
International Federation of Consulting Engineers
www.ontwerpwedstrijden.nl
Steunpunt Ontwerpwedstrijden, gehuisvest bij Architectuur Lokaal. Verzorgt richtlijnen (Kompas) en ondersteuning voor ontwerpwedstrijden, meervoudige opdrachten en ontwikkelingscompetities
www.ooa.nl
Orde van organisatiedeskundigen en -adviseurs
www.ovia.nl
Portaal voor overheidsinkopen en aanbesteden
www.roa-advies.nl
Raad van Organisatie-adviesbureaus
http://ted.publications.eu.int
Supplement op het Publicatieblad van de Europese Unie
www.simap.eu.int
Système d’Information pour des Marchés Publics
www.vng.nl
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
35
ONRI _ Richtsnoer aanbesteden
WT_binnenwerk_TP_07.qxd
26-11-2004
09:55
Pagina 36
Een bewuste keus is opgesteld door een werkgroep van ONRI-leden, aangesloten bij de vakafdeling Organisatie en Management. De werkgroep bestaat uit: •
Hielco de Boer [DHV], voorzitter en eindredacteur;
•
ir. Maarten Faber mba [Toornend & Partners];
•
ir. Herman Janssen [K + V];
•
mr. Freek Hasselaar [ONRI];
•
mevr. Henny Sevink [ONRI];
•
ir. Roel Smit [Stevens en Van Dijck];
•
ir. Ewoud van der Sluis [PRC Bouwcentrum];
•
drs. ir. Cees Snaterse [Snaterse Civiele Techniek & Management];
•
ir. Martien Vink [Royal Haskoning].
ONRI Organisatie van advies- en ingenieursbureaus Koningskade 30 Postbus 30442 2500 GK Den Haag telefoon 070 31 41 868 telefax
070 31 41 878
email
[email protected]
internet www.onri.nl
Deze brochure is tot stand gekomen mede dankzij Advies- en ingenieursbureau DHV, Amersfoort. tekstredactie edwin lucas/teksten, Utrecht coördinatie ONRI, Den Haag concept en ontwerp MADE OF MAN, visual identity under construction, Rotterdam druk Drukkerij Zeeland, Zeeland
36
ONRI Richtsnoer voor de selectie van adviseurs, architecten en ingenieurs