04/12/2009
Richtlijnen Goede Voeding en recente ontwikkelingen Professor Frans J Kok Afdeling Humane Voeding
Bijdrage van zuivel aan de Nederlandse voeding Energie en macro-nutrienten (%) Mannen & Vrouwen (VCP 1998, n=5958) melk (producten)
kaas
Energie
11.1
4.5
Eiwit
17.8
8.3
9.1
8.9
14.9
14.0
Bijdrage (%) Energie en macro-nutrienten
Vet Verzadigd vet
(products)
1
04/12/2009
Bijdrage van zuivel aan de Nederlandse Voeding Micronutrienten (%) 2003, leeftijd 19-30 jr Iron
3
Vitamin E
5
Vitamin D
10
Vitamin C
10
Vitamin B6
11
Folic acid
12
Vitamin B1
13
Selenium
13
Retinol
15
Magnesium
16
Copper
18
Zinc
26
Vitamin B12
35
Vitamin B2
46
Calcium
64
0
20
40
60
80
100
RIVM Report 350030002
Nutrienten-dichtheid zuivelproducten
Grote bijdrage aan inname calcium, vitamine B2 en B12, eiwit en zink
Relevante bijdrage voor magnesium, vitamine B1, B6 en B11, vitamine A en D, en selenium
Circa 15% van de energie-inname en een kwart van het verzadigd vet komt van zuivel
Bijdrage van zuivel aan nutrienten vergelijkbaar voor jong volwassenen en ouderen (65+ jr)
2
04/12/2009
Voedingscentrum: Richtlijnen Voedselkeuze
Dagelijks 450-650 ml melk(produkten) en 20-30 g kaas voor de leeftijdscategorieën 19-50, 50-70 en 70+ jr
Aanbeveling voor jongeren onder 19 jr 300-600 ml melk(produkten) en 10-20 g kaas
Doel Richtlijnen Voedselkeuze - Voedingspatroon met optimale energie- en nutrientenvoorziening - Verzadigd vet een van de criteria voor classificatie van produkten
Verband energiedichtheid en nutrienten-dichtheid Drewnowski, AJCN 82, 721-732, 2005
3
04/12/2009
Zuivelconsumptie en gezondheid bij mensen met overgewicht
CARDIA Study 10 jr follow up Jong volwassenen BMI ≥ 25 : Zuivelconsumptie minder gezondheidsproblemen
Pereira et al, JAMA 2002
Verband calcium/zuivel en gewicht- en vetverlies Gewichtsverlies
Lichaamsvet-verlies 0
0 -2
low
high
dairy
-2
low
high
dairy
-4
-4
-6
-6
-8 -8
-10
-10 -12 -14
-12
p<0.01 p<0.01
-14
p<0.01
-16
p<0.01
(500 kcal dagelijkse energiebeperking bij volwassenen met obesitas) (24 wk dieet) Zemel et al, Obesity Res 2004
4
04/12/2009
Gecombineerde effecten zuivel ? Overgewicht & obesitas
Hoge nutrienten-dichtheid Verhoogde fecale vet uitscheiding (calcium-zeep) Betere verzadiging
Verhoogde energie-verbruik (thermogenese)
eiwit, geen “lege calorieën” eiwit, calcium
Betere glycemische controle
eiwit, lactose
Richtlijnen Goede Voeding 2006
Gezondheidsraad
1. Vijf of meer dagen per week 30 min lichaamsbeweging zoals stevig lopen, fietsen of tuinieren. 2. Eet 150-200 g groente en 200 g fruit per dag. 3. Eet 30-40 g vezel per dag, met name afkomstig van groente, fruit en volkoren graanproducten. 4. Neem twee porties vis (à 100-150 g) per week, waarvan ten minste één keer vette vis.
5
04/12/2009
Richtlijnen Goede Voeding 2006 (vervolg)
5. Minder dan 10 en% verzadigd vet en minder dan 1 en% transvet.
6. Maximaal 7 eet/drinkmomenten per dag gemakkelijk vergistbare suikers en dranken met een hoog gehalte aan voedingszuren.
7. Minder dan 6 g keukenzout per dag.
8. Bij alcoholgebruik: maximaal twee glazen (mannen) of één glas (vrouwen) per dag.
Bij gewichtstoename en overgewicht (BMI ≥ 25.0 kg/m²) 1. Verhoog lichamelijke activiteit tot ten minste 60 min. per dag. 2. Verminder de energie-inneming door beperking van:
* Producten met een hoge energiedichtheid ¹. * Dranken die toegevoegde suikers bevatten. * Portiegrootte.
¹ Producten met veel verzadigd vet, transvet
en toegevoegde suikers (‘kale calorieën’).
6
04/12/2009
Aanbeveling voor het voedingsbeleid Overheid Voorlichting, zonodig regelgeving over gezond eten en bewegen. Geen inhoudelijke spanning tussen overheidsvoorlichting en productpromotie. Voedingseducatie en fitness- en bewegingslessen op scholen. Goede voeding voor alle bevolkingsgroepen voldoende verkrijgbaar en betaalbaar.
Aanbeveling voor het voedingsbeleid Bedrijfsleven Consument inzichtelijk informeren over de energetische waarde en de voedingsstoffensamenstelling van producten (etikettering). Productontwikkeling en -aanpassing richten op aanbevelingen over gezonde voeding en portiegrootte. NB School-, bedrijfs- en sportkantines, en cateringbedrijven kunnen bijdrage leveren.
7
04/12/2009
Recente ontwikkelingen • Voedingsstoffen – N-3 vetzuren – Zout – Voedingsvezel
• Beleid – Richtlijnen Voedselkeuze – Logo‟s – Claims – Convenanten
8
04/12/2009
n-3 vetzuren DHA / EPA
ALA
Makreel
Zalm
Forel
Sardines
Gezondheidseffecten: n-3 vetzuren • Hart- en herseninfarct
waarschijnlijk
• Hersenfunctie kinderen/ouderen
mogelijk
• Kanker m.n. darmkanker
mogelijk
• Ontstekingsaandoeningen (arthritis) mogelijk • Dementie, depressie, ADHD)
?? 9
04/12/2009
Alpha Omega Trial Interventie-studie
Visvetzuren (EPA en DHA: 400 mg per dag)
Alfa-linoleenzuur (ALA: 2 gram per dag)
Dubbel-blind, door middel van: omega-3 verrijkte margarines Studie duur: 3 jaar. Eindpunt: sterfte hartziekte
Onderzoekspopulatie:
5000 mannen en vrouwen
Leeftijd: 60-80 jaar
Hartinfarct in afgelopen 10 jaar
Trends n-3 vetzuren • Thuisverbruik vis 2007 tov 2006: 2% 2006 tov 2005: 4%
• Omega-3 verrijkte produkten
10
04/12/2009
Bronnen van zout 77% fabrieksmatig 12% van nature 6% tafelzout 5% bereiding
11
04/12/2009
Trends zout Gezondheidsraad 2006: FNLI Taskforce Zout 2008: Voedingsnota VWS 2008: Deskundigen:
<6 g NaCl per dag 12% minder zout in 2010, daarna verlaging 25-30% geen bindend advies 10% minder zout direct haalbaar, consument merkt het niet.
Zoutgehalte: licht afgenomen: wit brood ongeveer gelijk: bruin brood, kant-en-klare nasi/bami, pizza, tomatensoep uit blik licht toegenomen: doperwten, kaas 48+, knakworst, kroketten, roerbaksaus, sandwichspread, speculaas toegenomen: borrelnootjes, schouderham Consumentenbond 2009
12
04/12/2009
Bronnen (VCP-3)
Bronnen van voedingsvezel (VCP-3) Diversen 19%
Brood 28%
Koek/gebak 5% Noten/zaden 5% Fruit 10% Groenten 14%
Aardappelen 19%
Definitie en claims voedingsvezel •
Koolhydraatpolymeren: ≥ 10 monomere eenheden, niet gehydrolyseerd door endogene enzymen in de dunne darm van de mens.
•
Uitgangspunt: fysiologische werking van voedingsvezel.
•
Niet-verteerbare voedingsbestanddelen geen intrinsiek deel plantencelwand maar met fysiologisch effect ook voedingsvezel.
•
Voedingsclaims: bron van vezel (≥ 3 g per 100 g) vezelrijk (≥ 6 g per 100 g).
•
Calorische waarde: 2 kcal/g voedingsvezel Codex Alimentarius 2008
13
04/12/2009
‘Mijn’ vezelconsumptie 4 sneden volkorenbrood 1 snee Roggebrood 200 g groenten 150 g aardappels 1 appel +1 peer Yoghurt met muesli Noten Koek(jes) Totaal
gr voedingsvezel 8 2 5 4,5 4 2 2 2 30
Vezelverrijking Gezondheidsraad: verschil in gezondheidseffect „van nature aanwezige‟ en „toegevoegde‟ vezels, zoals inuline.
Een product met geïsoleerde vezels geen (volwaardige) vervanger van producten met vezels uit volkoren granen. “Ze eten wit maar krijgen bruin” Kinderen niet op laten groeien met het idee dat witbrood eten net zo gezond is als volkorenbrood. „Dit is misleidend‟.
14
04/12/2009
Richtlijnen Voedselkeuze
bij voorkeur
middenweg
bij uitzondering
15
04/12/2009
Logo‟s
Gezondheidsraad 2008: Logo’s onder de loep Advies: één logo, twee verschijningsvormen, overeenkomend met categorieën “bij voorkeur” en “middenweg” van het Voedingscentrum.
Reactie Minister Klink 10 sep 2009: Streefdatum uiterlijk 1 jan 2011
EU-Claims verordening Voedingsclaims (Art 8) (bijv. „bevat meer/minder‟, „bron van‟, „rijk aan‟) - mits voldaan aan gehalte - gebonden aan voedingsprofiel
Gezondheidsclaims (Art 13.1) Generieke claims over rol nutriënt (stof) bij groei/ontwikkeling en lichaamsfuncties incl. psychologische en gedrag-functies en gewichts-controle/verzadiging Eerste batch van 523 claims beoordeeld Circa een derde positief advies
Risicoreductie claims (Art 14) gezondheidsclaims over rol nutrient bij beperking ziekterisico 260 dossiers ingediend (stand nov 2009) 59 beoordeeld: 26 met positief advies [www.efsa.europa.eu]
16
04/12/2009
Toegestaan Stof
Claim
Gebruiks-voorwaarden
ALA & linolzuur
Essentiële vetzuren zijn nodig voor een normale groei en ontwikkeling van kinderen
> 1% linolzuur > 0,2% ALA
Ca Eiwit
voor een normale groei en ontwikkeling van het beendergestel van kinderen
„bron van‟ (> 15% ADH/ 100g)
Afgewezen Zuivelproducten (Ierland)
DHA & EPA
Zuivelproducten (3 porties per dag) kunnen bijdragen aan een gezond lichaamsgewicht van kinderen en adolescenten ondersteunt hersenontwikkeling van kinderen, kalmerend, ondersteunt de geestelijke ontwikkeling, helpt gezichtsvermogen te ondersteunen, denkvermogen bevorderen, leervermogen te ondersteunen
Convenant Overgewicht De Minister van VWS heeft de eerste stap gezet om met maatschappelijke partners het probleem overgewicht gezamenlijk aan te pakken. Om dit te bekrachtigen is op 27 januari 2005 het Convenant Overgewicht ondertekend.
17
04/12/2009
Prioriteiten Convenant Overgewicht 2009 1. Gezonde voeding en bewegen in het basisonderwijs 2. Stimuleren van sport en bewegen in en rondom school 3. Het bevorderen van gezonde keuze in het aanbod van schoolkantines in het voortgezet onderwijs 4. Aanleg van sport- en speelruimte in de veertig prachtwijken van voormalig minster Vogelaar; het landelijk vastleggen van de buitenspeelnorm: ieder kind verdient een aantrekkelijke en veilige speelplek binnen 400 meter van huis 5. Eén herkenbaar keuzebevorderend logo 6. Bevorderen van een beter zichtbaar en vindbaar aanbod van gezonde producten in supermarkten. 7. Bevorderen van gezond aanbod eten en drinken en sport- en beweegmogelijkheden binnen bedrijven. 8. Het belang van ouders als opvoeder bij het leren van een gezonde leefstijl 9. Onderzoek naar de ontwikkeling van overgewicht 10. Versterken van de interdepartementale coördinatie en afstemming 11. Een meer centrale plaats voor voedingsleer in het basis- en voortgezet onderwijs 12. Aanpassing van de reclamecode voor voedingsmiddelen, gericht op kinderen tot 12 jaar
18
