(Re)visie Maintenance

(Re)visie Maintenance

Persoonlijke Informatie Naam:

Remco Peerdeman, BSc

Student Nummer:

2511711

Telefoon:

06 – 290 504 82

Email:

[email protected]

Universiteit:

Vrije Universiteit van Amsterdam

Opleiding:

Management, Policy-Analysis and Entrepreneurship in the Health and Life Sciences

Specialisatie:

Management and Entrepreneurship

Contact informatie stage

Bedrijf:

Hiteq

Adres:

Olympia 6 – 8 1213 NP Hilversum

Dagelijkse begeleider: Ir. Daan Maatman Telefoon:

035 – 750 4342

Email:

[email protected]

Website:

http://www.hiteq.org/

Contact informatie VU begeleider Naam:

Prof. Dr. Tjard de Cock Buning

telefoon:

020 – 598 7031

Email:

[email protected]

2

Voorwoord Dit rapport is het resultaat van mijn onderzoeksstage dat ik namens Hiteq heb mogen uitvoeren onder de begeleiding van Ir. Daan Maatman. Deze onderzoeksstage valt binnen het tweejarige masterprogramma ‘Management, Policy-analysis & Entrepreneurship’ van de Vrije Universiteit te Amsterdam. Tijdens deze opleiding leer je omgaan met complexe maatschappelijke problemen. Gedurende 6 maanden heb ik mij mogen verdiepen in de voorheen voor mij onbekende wereld van ‘Maintenance’. In dit rapport worden mijn bevindingen beschreven. Hiteq is het expertisecentrum voor technisch vakmanschap in de toekomst. Hiteq is in het leven geroepen op initiatief van Kenteq om creatieve toekomstscenario’s te ontwikkelen voor de technische branche. Hiteq doet dit op basis van gesignaleerde ontwikkelingen binnen de domeinen technologie, arbeidsmarkt, onderwijs en maatschappij. Dit onderzoek valt binnen het Hiteq domein ‘technologie’. Bij deze wil ik alle experts bedanken die ik tijdens mijn stage heb mogen interviewen. Dankzij deze gesprekken heb ik veel geleerd over de ontwikkelingen op het gebied van ‘Maintenance’ en heb ik veel geleerd over een voor mij voorheen onbekend vakgebied. Via deze weg wil ik ook graag mijn collega’s bij Hiteq bedanken. Metje Jantje, Max, Wil & Jochem, hartelijk dank voor de gezellige tijd en goede sfeer. In het bijzonder wil ik Daan bedanken voor de begeleiding met betrekking tot het onderzoek zelf, maar ook zijn betrokkenheid op persoonlijk vlak. Daan kan qua kritiek of opmerking scherp en hard uit de hoek komen, maar dit is nooit kwaad bedoeld. Soms is dat hard nodig om los te komen en de ‘problemen’ vanuit een ander perspectief te bekijken. Daan voelt zich simpelweg verantwoordelijk voor hoe je als stagiair straks de arbeidsmarkt betreden gaat en doet zijn best je daar zo goed mogelijk op voor te bereiden. De werksfeer was altijd goed, want ondanks het resultaat dat je wordt geacht af te leveren kan je ook altijd hard lachen met Daan. Hiteq, september 2013 Remco Peerdeman

3

Inhoudsopgave: Persoonlijke Informatie ........................................................................................................................... 2 Contact informatie stage ......................................................................................................................... 2 Contact informatie VU begeleider........................................................................................................... 2 Voorwoord .............................................................................................................................................. 3 Inhoudsopgave: ....................................................................................................................................... 4 Gebruikte terminologie: .......................................................................................................................... 7 Samenvatting:.......................................................................................................................................... 8 Hoofdstuk 1: Inleiding ........................................................................................................................... 10 1.1 Duurzaamheid, topsectoren en Maintenance ............................................................................ 10 1.2 Nut van maintenance .................................................................................................................. 11 1.3 Definitie maintenance ................................................................................................................. 12 1.4 Maintenance: Veranderingen ..................................................................................................... 12 1.5 Doel van het onderzoek .............................................................................................................. 13 Hoofdstuk 2: Theoretisch kader ............................................................................................................ 14 2.1.1: Multi-level model ................................................................................................................ 14 2.1.2: Multi-fase model ................................................................................................................. 16 2.2: Organisatie-ster .......................................................................................................................... 17 2.3: ‘Dynamisch multi-levelmodel’ ................................................................................................ 18

.......... 18 Hoofdstuk 3: Methode .......................................................................................................................... 19 3.1: Vooronderzoek en literatuuronderzoek .................................................................................... 19 4

3.2: Keuze van sectoren en experts .................................................................................................. 19 3.3: Semi gestructureerde interviews ............................................................................................... 20 Hoofdstuk 4: Resultaten ........................................................................................................................ 21 4.1 Huidige situatie............................................................................................................................ 21 4.1.1: Omvang Maintenance sector .............................................................................................. 21 4.1.2: Maintenance........................................................................................................................ 21 4.1.3: Maintenance onderwijs ....................................................................................................... 22 4.1.3: Dutch Institute of World Class Maintenance (DI-WCM) ..................................................... 24 4.2: Ontwikkelingen binnen Maintenance ........................................................................................ 25 4.2.1: Demografie .......................................................................................................................... 25 4.2.2: Ecologie ............................................................................................................................... 26 4.2.3: Politiek ................................................................................................................................. 27 4.2.4: Economie ............................................................................................................................. 28 4.2.5: Sociaal.................................................................................................................................. 29 Imago van onderhoud ................................................................................................................... 29 Verschuiving van functies .............................................................................................................. 29 Organisatiecultuur ......................................................................................................................... 30 Onderwijs ...................................................................................................................................... 30 4.2.6: Technologie ......................................................................................................................... 31 4.3: Mogelijke veranderingen binnen organisaties ........................................................................... 37 4.3: Kansen en bedreigingen voor Nederland ................................................................................... 39 4.4: Consequenties technische vakman en (beroeps)onderwijs....................................................... 44 Hoofdstuk 5: Discussie & Conclusie ...................................................................................................... 50 Hoofdstuk 6: Aanbevelingen ................................................................................................................. 53 6.1: Aanbevelingen ............................................................................................................................ 53 6.2: Mogelijkheden voor Kenteq ....................................................................................................... 53 Hoofdstuk 7: Literatuur ......................................................................................................................... 54 Bijlage 1: Veranderingen Maintenance door de jaren heen ................................................................. 57 Bijlage 2: Dimensies en subdimensies ‘organisatie ster’....................................................................... 58 Technologie ................................................................................................................................... 58 Taken ............................................................................................................................................. 58 Organisatie en systemen ............................................................................................................... 60 Organisatie cultuur ........................................................................................................................ 60 Mensen .......................................................................................................................................... 61 5

Bijlage 3: Opleidingen Maintenance mbo ............................................................................................. 62 Bijlage 4: Doorlopende leerlijn maintenance ........................................................................................ 63 Bijlage 5: Onderwijsprojecten MCN ...................................................................................................... 64 Bijlage 6: Technologie............................................................................................................................ 65 Inspectiesysteem tegen lekkage van pijpleidingen ........................................................................... 65 Trillingsanalyse .................................................................................................................................. 66 Olie-analyse ....................................................................................................................................... 68 Wervelstroom (eddy current) inspectie ............................................................................................ 69 Inspectie in composiet ...................................................................................................................... 70 Reparatie ........................................................................................................................................... 71 Websites ................................................................................................................................................ 72

6

Gebruikte terminologie: Maintenance:

De dienstverlenende onderhoudssector. Dienstverlenend omdat de onderhoudssector de industriële sector ondersteunt .

maintenance:

Het uitvoeren van maintenance activiteiten.

Onderhoud:

Het uitvoeren van maintenance activiteiten. Soms wordt de Nederlandse variant gebruikt om de leesbaarheid te vergroten.

Assets:

Kapitaalintensieve goederen zoals de productiemiddelen binnen de industrie (e.g. windmolens, pijpleidingen, procesinstallaties).

Asset owners:

Dit betreft niet de daadwerkelijke eigenaren van de assets. De asset owners zijn diegenen die de verantwoordelijkheid dragen voor het (laten) uitvoeren van onderhoudstaken aan een asset.

7

Samenvatting: Maintenance, in het Nederlands onderhoud, groeit in belang en om die reden is dit onderzoek gestart. Zo zijn er drie redenen waarom het belang van Maintenance groter wordt: 

Het nastreven van de ambities van het topsectorenbeleid die nauw verbonden zijn met het streven naar een duurzame samenleving.



Verandering in strategisch inzicht waardoor Maintenance niet meer als noodzakelijk kwaad wordt gezien, maar als een strategisch functie binnen de bedrijfsvoering.



Technologische ontwikkelingen die ervoor zorgen dat bedrijven hun onderhoudsstrategieën moeten heroverwegen.

Om deze redenen is het doel van dit onderzoek gericht op het in kaart brengen van de omvang van deze sector en de kansen en bedreigingen die deze sector biedt voor enerzijds Nederland als geheel (in internationaal perspectief) en anderzijds voor de technische vakman en het (beroeps)onderwijs. Om dit doel te bereiken zijn experts geïnterviewd, zijn de bevindingen gecategoriseerd in de categorieën: Demografie, Ecologie, Politiek, Economie, Sociaal & Technologie, ook wel bekend van ‘DE PEST’. De verkregen data is vervolgens als input gebruikt voor een SWOT analyse voor Nederland als economische entiteit, voor de technische vakman en het (beroeps)onderwijs. Maintenance in Nederland kent een omvang van 30 tot 35 miljard euro. Dit komt overeen met ongeveer 4% van het Bruto Binnenlands Product. Het grootste aandeel van deze onderhoudsmarkt zit binnen de procesindustrie. De gehele Maintenance sector biedt werkgelegenheid aan 260.000 tot 300.000 onderhoudsprofessionals. Dit betekent dat 4% van de werkzame Nederlanders actief is binnen de onderhoudssector. Van de werknemers die actief zijn in de onderhoudssector is 45% 45 jaar of ouder. Demografische ontwikkelingen uiten zich in een mogelijk tekort aan technici door een lage instroom van studenten en uitstroom van de ‘baby-boom generatie’. Een mogelijk gevolg van de vergrijzing is een braindrain. Achterstallig onderhoud heeft in sommige gevallen ernstige gevolgen voor het milieu. Hierdoor wordt het opvolgen van richtlijnen steeds belangrijker om als bedrijf een ‘license to operate’ te behouden. Politiek zorgt voor barrières om in de praktijk kennis op te doen als mbo student. De minimum leeftijd om op een bedrijventerrein te mogen werken is 18 jaar.

8

Maintenance wordt ook beïnvloed door de economie. Zo is het voor een OEM makkelijker om een onderhoudscontract te verkrijgen, zou de bedrijfsvoering aangepast moeten worden wegens nieuwe ontwikkelingen. Vaak reageren bedrijven echter op basis van de conjunctuurgolf en beschouwen bedrijven maintenance als kostenpost. Nieuwe technologische ontwikkelingen zoals gebruik van andere materialen, andere NDO (non destructief onderzoek) technieken, het toepassen van NDO technieken voor CBM (condition based maintenance) en het interdisciplinaire karakter van Maintenance hebben invloed op het ‘imago van onderhoud’, ‘de functies’ binnen bedrijven, de ‘organisatiecultuur’ en ‘onderwijs’. Uit de kansen en bedreigingen voor Nederland op het gebied van Maintenance kan worden opgemaakt dat bedreigingen als een braindrain en een tekort aan technici wel reëel zijn, maar niet heel waarschijnlijk. Door het toepassen van nieuwe technologieën zijn minder technici nodig, omdat onverwachte storingen minder voorkomen. De nieuwe technologieën zijn in feite arbeidsverminderende technologieën. Daarnaast kan een braindrain grotendeels voorkomen worden door het borgen van kennis zoals gedaan is in het MKM-Project (maintenance kennis management project). Maar om die deze kansen te benutten moet het conservatieve karakter van de industrie overwonnen worden en deze technologieën bewezen zijn. Of er moet een ‘sense of urgency’ zijn waardoor een ‘window of opportunity’ gecreëerd wordt en deze technologieën geïmplementeerd kunnen worden, omdat de problemen niet opgelost kunnen worden met de technologie die dan ter beschikking is. Voor de technische vakman en het (beroeps)onderwijs is het vooral belangrijk dat de basis goed onderwezen wordt. Specialiseren kan als de basis goed is gelegd. Hierbij zal aandacht moeten worden besteed aan het interdisciplinaire karakter van Maintenance. Een technisch vakman zal naast het beheersen van technische vakkennis ook een sterke communicator moeten zijn.

9

Hoofdstuk 1: Inleiding 1.1 Duurzaamheid, topsectoren en Maintenance In onze samenleving heeft zich een paradigma shift voltrokken. Het paradigma van productie heeft veelal plaats gemaakt voor het nastreven van een duurzame samenleving (Takata, 2004). In onze huidige samenleving is er een grote vraag naar milieuvriendelijke en duurzame producten (Kievit, 2010). Duurzaamheid is dan ook een integraal onderdeel van het bedrijvenbeleid geworden en in de plannen voor de topsectoren is duurzaamheid doorgaans vertaald in een efficiënt gebruik van grondstoffen en energie en in de reductie van emissies (Haas et al., 2012). De 10 topsectoren zijn: Agrifood, Chemie, Creatieve Industrie, Energie, High Tech Systems & Materialen, Life Sciences & Health, Logistiek, Tuinbouw & Uitgangsmaterialen, Water en Hoofdkantoren.1 Voor Agrifood, Chemie en Tuinbouw & Uitgangsmaterialen is duurzaamheid een integraal onderdeel van de plannen. In de topsectoren Energie, Logistiek en Water is duurzaamheid zeer belangrijk. In de topsectoren Creatieve Industrie en High Tech is duurzaamheid vooral een toepassingsveld. Life Sciences & Health en Hoofdkantoren besteden minder aandacht aan duurzaamheid. Echter, als de innovaties tot stand komen zoals beoogd, dan zullen deze een positief effect hebben op de duurzaamheid (Haas et al., 2012). Met het topsectoren beleid heeft Nederland een duidelijke ambitie voor ogen. Deze ambitie is: 

Nederland in de top 5 van kenniseconomieën in de wereld (in 2020);

Randvoorwaarden voor het verwezenlijken van deze ambitie zijn: 

Stijging van de Nederlandse R&D-inspanningen naar 2,5% van het BBP (in 2020);



Topconsortia voor Kennis en Innovatie waarin publieke en private partijen participeren voor meer dan € 500 miljoen waarvan tenminste 40% gefinancierd door het bedrijfsleven (in 2015).2

Naast deze randvoorwaarden heeft de overheid samen met het bedrijfsleven de genoemde 10 topsectoren gekozen vanwege hun sterke internationale positie, grote kennisintensiteit en de bijdrage die zij kunnen leveren aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. De keuze voor de eerste 9 genoemde sectoren is bepaald door vier factoren: 

kennisintensiteit,



orientatie op export, 10



sectorspecifieke wet- en regelgeving en



de bijdrage die ze kunnen leveren aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken.

Hoofdkantoren is als topsector toegevoegd om de positie van Nederland als aantrekkelijk hoofdkwartier van internationaal opererende bedrijven verder uit te bouwen (Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, 2012). Wil Nederland met haar (maak)industrie zich blijven ontwikkelen als kennisland en de ambitie waarmaken, dan zal de industrie aan een aantal randvoorwaarden moeten voldoen. Het Dutch Institute of World Class Maintenance (DI-WCM) ziet hier een belangrijke rol weggelegd voor de dienstverlenende sector Maintenance. Maintenance, wat op zich zelf geen aparte topsector is geworden, kan wel gezien worden als ‘enabler’ om de Nederlandse industrie te kunnen laten concurreren met de bestaande en opkomende economiëen3. Daarnaast kan Maintenance een cruciale rol vervullen in het nastreven van een duurzame samenleving. Maintenance kan een belangrijke rol vervullen in veilige en eco-efficiente productie en product gebruik (Cigolini, 2008). Op welke wijze kan de Maintenance sector de genoemde topsectoren dan van dienst zijn? Hoe creëert Maintenance meerwaarde voor industrie en de topsectoren?

1.2 Nut van maintenance Kapitaal intensieve goederen, zoals energiecentrales, windmolens, pijpleidingen op een booreiland, vliegtuigen en productie-installaties hebben allemaal een gemeenschappelijke eigenschap: hoe goed deze assets ook ontworpen zijn, de assets verouderen, slijten, corroderen en de staat van deze assets gaat achteruit door gebruik. Om veiligheid en betrouwbaarheid te kunnen garanderen zal onderhoud gepleegd moeten worden (Arunraj en Maiti, 2007; Cigolini et al., 2008; Dhillon en Liu, 2006). Effectief onderhoud vergroot de betrouwbaarheid, veiligheid en verlengt de levensduur van deze assets en voorkomt stilstand door ‘break down.’ Met ‘break down’ wordt het falen van een asset door schade, corrosie of slijtage door veroudering of operatie bedoeld. Voorheen werd maintenance als een kostenpost gezien, een noodzakelijk kwaad. De meerwaarde van maintenance wordt echter steeds meer erkend (Liyanage en Kumar, 2003) en zit in het verhogen van de gebruikstijd en efficiëntie van een asset door bijvoorbeeld het voorkomen van storingen en verhogen van de beschikbaarheid. Daarnaast verhoogt het de levensduur van een asset en zorgt het voor een veilige en milieuvriendelijke werkomgeving (Arunraj en Maiti, 2007). Wat houdt maintenance dan in?

11

1.3 Definitie maintenance Maintenance kun je opsplitsen in twee soorten: curatief onderhoud en preventief onderhoud. Onderhoud dat wordt gepleegt op het moment dat een asset kapot is valt onder curatief onderhoud. De ‘Military Standard,’ geeft de volgende definitie aan curatief onderhoud: “alle acties die ondernomen worden als resultaat van storing om een voorwerp terug te brengen in een gespecificeerde conditie” (MIL-STD-721C, 1981). Curatief onderhoud heeft als nadeel dat er pas gerepareerd wordt op het moment dat een asset stuk is. Dit zorgt voor zogenoemde ‘down-time’ wat leidt tot een lagere productie en daardoor verlies van inkomen. Om deze reden zal dit alleen toegepast worden op installaties waar de consequenties van storing/falen niet gevaarlijk en rampzalig zijn. Curatief onderhoud wordt ook alleen toegepast als de kosten niet hoger zijn dan preventief onderhoud (Uche en Ogbonnaya, 2013). De ‘Military Standard’ definieert preventief onderhoud als volgt: “alle acties die ondernomen worden in een poging om een voorwerp in een gespecificeerde conditie te houden door systematische inspectie, detectie en preventie tegen falen.’ Preventief onderhoud kan ook verdeeld worden in verschillende typen. De meest voorkomende vorm van preventief onderhoud is het vervangen van onderdelen op basis van de leeftijd van de asset. Daarnaast heb je preventief onderhoud waar onderdelen vervangen worden op basis van tijd intervallen of bijvoorbeeld op basis van gebruiksuren (Wang, 2002). Nu curatief onderhoud en preventief onderhoud kort zijn toegelicht en gedefinieerd wordt maintenance in het algemeen gedefiniëerd. Maintenance wordt in dit onderzoek als volgt gedefinieerd: “Alle acties die ondernomen worden met het doel om een voorwerp in een gespecificeerde conditie te houden, of terug te brengen naar een gespecificeerde conditie, waarin het zijn functie volgens de gestelde eisen kan uitvoeren” (Uche & Ogbonnaya, 2013; Van Dongen, 2011; Dekker, 1996).

1.4 Maintenance: Veranderingen Maintenance is een sector met een die onderhevig is aan verandering. Zo hebben managementtechnieken en methoden voor maintenance een behoorlijke ontwikkeling doorgemaakt (zie bijlage 1). Technische installaties zijn veranderd door complexe productieprocessen, andere producten en technologische ontwikkelingen (Cigolini et al., 2008). Daarnaast is er een groeiend bewustzijn van de impact van maintenance op milieu, veiligheid van het personeel. Ook groeit het bewustzijn dat slim onderhoud de kwaliteit van een product kan waarborgen en winst kan genereren voor het bedrijf (Arunraj en Maiti, 2007). Waar maintenance vroeger een kostenpost was en gezien werd als een noodzakelijk kwaad (Takata, 2004) zien bedrijven steeds meer in dat het een strategische functie kan vervullen in de bedrijfsvoering, omdat het de concurrentiekracht van het bedrijf kan vergroten (Cigolini et al., 2008). De verandering in hoe er over maintenance gedacht 12

wordt komt echter niet alleen door een verandering in strategisch inzicht of het nastreven van duurzaamheidsdoelen. Technologische ontwikkelingen zorgen er ook voor dat bedrijven hun maintenance strategieën en systemen moeten heroverwegen (Riis, Luxhøj & Thornsteinsson, 1996).

1.5 Doel van het onderzoek In voorgaande paragrafen zijn drie redenen genoemd waarom maintenance groeit in belang en waarom er aandacht aan maintenance besteed dient te worden: 

Het nastreven van de ambities van het topsectorenbeleid die nauw verbonden zijn met het streven naar een duurzame samenleving.



Verandering in strategisch inzicht waardoor Maintenance niet meer als noodzakelijk kwaad wordt gezien, maar als een strategisch functie binnen de bedrijfsvoering.



Technologische ontwikkelingen die ervoor zorgen dat bedrijven hun onderhoudsstrategieën moeten heroverwegen.

Om deze reden is het doel van dit onderzoek gericht op het in kaart brengen van de omvang van deze sector en de kansen en bedreigingen die deze sector biedt voor enerzijds Nederland als geheel (in internationaal perspectief) en anderzijds voor de technische vakman en het (beroeps)onderwijs. Dit onderzoek richt zich op de ontwikkelingen binnen Maintenance op de categorieën Demografie, Ecologie, Politiek, Economie, Sociaal en Technologie, ook wel bekend als ‘DE PEST’. Het zwaartepunt ligt op de technologische ontwikkelingen. Daarnaast zullen de bevindingen geanalyseerd worden aan de hand van de ‘organisatie ster’ van Bloisi (2007) en het ‘transitie model’ van Geels (2005). De bevindingen fungeren als input voor een SWOT analyse voor Nederland, (beroeps)onderwijs en de technische vakman. De centrale onderzoeksvraag die in dit onderzoek beantwoord wordt is dan ook: Wat zijn, binnen de context van maatschappelijke invloeden, de kansen en bedreigingen voor Nederland op het gebied van maintenance en wat zijn daarvan de gevolgen voor de technisch vakman en het (beroeps)onderwijs? Om deze centrale onderzoeksvraag te beantwoorden worden eerst de volgende onderzoeksvragen beantwoord: 

Hoe ziet het ‘speelveld’ binnen Maintenance eruit?



Wat zijn de ontwikkelingen binnen maintenance?



Wat is de invloed van deze ontwikkelingen op organisaties?



Wat zijn de kansen en bedreigingen voor Nederland op het gebied van maintenance?



Wat betekent dit voor de technische vakman en (beroeps)onderwijs? 13

Hoofdstuk 2: Theoretisch kader In dit hoofdstuk wordt het theoretisch kader toegelicht. Er worden 3 modellen besproken die gebruikt worden bij de analyse van de resultaten. Dit zijn het ‘multi-level model’, ‘multi-fase model’ die uit transitie theorie komen en de ‘organisatie ster’ van Bloisi (2007). Na het toelichten van deze modellen worden deze met elkaar geïntegreerd door de ‘organisatie ster’ te combineren met het ‘dynamisch multilevel model.’ Het ‘multi-level model’, het ‘multi-fase model’ en het ‘dynamisch multilevel model’ worden gebruikt om de huidige situatie en ontwikkelingen binnen Maintenance in context te plaatsen. De ‘organisatie ster’ dient om de invloed van de ontwikkelingen op een organisatie in kaart te brengen. Hieruit wordt vervolgens afgeleid wat de invloed van de ontwikkelingen is op de kennis en kunde die een technisch vakman moet hebben. Het ‘multi-level model’ en het ‘multi-fase model’ komen uit de transitietheorie. De transitietheorie is gebasseerd op drie pijlers: tijd, schaal en de aard van de transitie. De vraag die met het concept transitie beantwoord wordt is: wanneer vind er een transitie plaats, op welke schaal, en wat zijn de veranderingen? (Rotmans, 2003). Het ‘multi-level model’ wordt in de transitie theorie gebruikt om de schaal van de transitie te beschrijven waar het ‘multi-fase model’ de dimensie tijd beschrijft (Rotmans, 2003). In dit onderzoek worden de veranderingen ten gevolge van de transitie aan de hand van de ‘organisatie ster’ van Bloisi (2007) beschreven. De ‘organisatie ster’ beschrijft verschillende dimensies binnen een organisatie. Dit zal ook in een van de volgende paragrafen behandeld worden. 2.1.1: Multi-level model Het ‘multi-level model’ (Fig. 1) maakt onderscheid tussen drie verschillende niveau’s: het microniveau (niche), mesoniveau (sociotechnologisch regime) en het macroniveau (sociotechnologisch landschap) (Geels & Schot, 2007). Het sociotechnologisch regime is gedefinieerd als een netwerk van actoren met gedeelde veronderstellingen en interacteren via een dominante structuur, cultuur en werkwijze (Broerse & Bunders, 2010). Een voorbeeld van een sociotechnologisch regime is een netwerk van onderzoekers die opgeleid zijn om hun onderzoek via een aangeleerd protocol uit te voeren. Een transitie is gedefinieerd als een overgang van de ene dominante structuur, cultuur en werkwijze in een andere dominante structuur, cultuur en werkwijze. Een transitie is daarmee een overgang van het ene sociotechnologisch regime naar een ander sociotechnologisch regime. Het microniveau, de niche, is het niveau waar innovaties ontwikkeld worden en ontstaan. Het microniveau wordt ook wel gezien als ‘incubatiekamer,’ een plek waar nieuwe ‘producten’

14

beschermd van de reguliere marktwerking ontstaan. In deze ‘incubatiekamer’ kunnen de innovaties volwassen worden. Door leerprocessen en steun van groepen met macht bouwen de nieuwe ‘producten’ momentum op om door de reguliere marktwerking en de gevestige orde binnen het sociotechnologisch regime opgenomen te kunnen worden. (Geels & Schot, 2007; Broerse & Bunders, 2010). Het macroniveau, het landschap, vormt een externe omgeving en omvat bijvoorbeeld de macro economie, demografie en het milieu (Broerse & Bunders, 2010).

Fig. 1: ‘Multi-level model’ (Geels, 2002)

De relatie tussen de drie niveau’s kan opgevat worden als een vastgelegde hiërarchie. Het societechnisch regime is ingebed in het sociotechnologisch landschap en de niches zijn verankerd in het sociotechnologisch regime. Op het moment dat er op het microniveau nieuwe ‘producten’ ontwikkeld worden hebben deze vaak een ‘mismatch’ met het gevestigde regime. Deze innovaties worden daardoor lastig geimplementeerd. Innovaties moeten daarom momentum opbouwen en wachten op een ‘window of opportunity’. Dit ‘window of opportunity’ wordt vaak gecreëerd door druk op het regime vanuit het macroniveau of problemen binnen het regime die niet opgelost kunnen worden door de technologie die beschikbaar is binnen het regime (Geels, 2005). Voor het onderwerp van dit onderzoek betekent dit het volgende: het regime van Maintenance bestaat uit onderwijs voor Maintenance, Maintenance service bedrijven, het huidige beleid, de gevestigde onderhoudsfilosofieën en de bedrijven met assets die onderhoud behoeven. Het microniveau is waar nieuwe maintenance technologieën en methoden ontwikkeld worden. Het landschap wordt gevormd door bijvoorbeeld de demografie en economie. Nieuwe technologieën die 15

ontstaan binnen de niche zullen dan pas opgenomen worden als het sociotechnologisch regime dusdanig veranderd dat deze nieuwe technologieën onderdeel kunnen worden van het (nieuwe) sociotechnologische regime. 2.1.2: Multi-fase model Een transitie is echter geen lineair process. De aard en snelheid van een transitie verschilt in iedere fase van de transitie. Hierdoor kan er een onderscheid gemaakt worden in vier fasen van een transitie (Fig. 2) (Rotmans, 2003): 

Voorontwikkelingsfase: in het sociotechnologische regime is weinig verandering zichtbaar. Er wordt in deze fase veel geëxperimenteerd.



Take-off fase: het proces van verandering krijgt vorm en het systeem begint langzaam te veranderen.



Versnellingsfase: in deze fase worden de veranderingen zichtbaar door een opeenstapeling van reacties op economisch, ecologisch, cultureel en institutionele gebied die op hun beurt weer invloed hebben op elkaar.



Stabilisatiefase: de veranderingen nemen af en een nieuw evenwicht wordt gevonden, een nieuw sociotechnologisch regime is gevormd.

Fig. 2: ‘Multi-fase model’ (Rotmans, Kemp & Van Asselt, 2001)

Dit model helpt om de fasen te begrijpen die technologische ontwikkelingen op het gebied van Maintenance doormaken.

16

2.2: Organisatie-ster De ‘organisatie ster’ (Bloisi, 2007) wordt gebruikt om de veranderingen voor bedrijven ten gevolge van ontwikkelingen binnen Maintenance te beschrijven. Hieruit kan ook worden opgemaakt wat de ontwikkelingen mogelijk zullen betekenen voor de kennis en kunde van een onderhoudstechnicus en het onderwijs dat zij genieten. In de ‘organisatie ster’ (Fig. 3) beschrijft Bloisi (2007) de samenhang tussen de vijf dimensies: technologie (technology), taken (tasks), organisatie en systemen (organisation and systems), organisatie cultuur (organisational culture) en mensen (people).

Fig. 3: ‘Organisatie ster’ (Bloisi, 2007)

In bijlage 2 worden de dimensies en subdimensies van de ‘organisatie ster’ verder uitgelegd.

17

2.3: ‘Dynamisch multi-levelmodel’

Fig. 4: Het dynamisch multi-level model (Geels, 2005)

In Fig. 4 is de organisatie ster van Bloisi (2007) geïntegreerd met het dynamisch multi-level model van Geels (2005). Het resultaat hiervan is dat het multi-level model, het multi-fase model en de organisatie ster nu geïntegreerd zijn met elkaar en in hetzelfde model worden gepresenteerd. Op het micro niveau, de niche, onstaan nieuwe maintenance technologieën die de verschillende fasen doormaken zoals beschreven door de S-curve van het multi-fasen model. De organisatie ster van Bloisi (2007) vormt het sociotechnologisch regime met de vijf dimensies binnen de organisatie met daaromheen in het rood weergegeven het externe milieu van een organisatie. Dit externe milieu van een organisatie bestaat uit de ‘leveranciers’, ‘klanten’, ‘concurrentie’, ‘beleidmakers’ en ‘onderwijs’. De interne dimensie ‘technologie’ staat in contact met het microniveau, omdat de dimensie ‘technologie’ beïnvloed kan worden door de technologie die in de ‘incubatiekamer’ van het microniveau ontwikkeld wordt. De dimensie ‘mensen’ staat in contact met het macroniveau, omdat deze dimensie beïnvloed kan worden door variabelen op het macroniveau zoals demografie en economie.

18

Hoofdstuk 3: Methode Dit onderzoek is een verkennend onderzoek naar de ontwikkelingen binnen Maintenance. Er is eerst een vooronderzoek gedaan om het onderwerp af te bakenen. Daarna is een literatuuronderzoek gedaan gevolgd door semi gestructeerde interviews met experts. De details van de onderzoeksmethode, analyse, keuze van sectoren en de keuze van experts worden in dit hoofdstuk toegelicht.

3.1: Vooronderzoek en literatuuronderzoek Om bekend te raken met het vakgebied maintenance en de theorieën en concepten binnen dit vakgebied is begonnen met een literatuuronderzoek. Via Google scholar en de online VU bibliotheek is gezocht naar relevante artikelen met de volgende termen: maintenance, maintenance management, asset management, trends maintenance, condition based maintenance, evolution of maintenance, reliability based maintenance, corrective maintenance en preventive maintenance. Daarnaast is er gezocht naar relevante actoren binnen Maintenance via internet, het netwerk van Hiteq, het bezoeken van de Maintenance Next Expo te Rotterdam4 en het lezen van de tijdschriften íMaintain en Maintenance. Op deze manier is het mogelijk om een beter beeld te verkrijgen van de sector Maintenance en wat relevante actoren zijn. Een aantal relevante actoren is telefonisch benaderd om het onderzoek af te bakenen. Op basis van deze gesprekken wordt in het onderzoek de focus gelegd op de industriële sectoren (wind)energie, aerospace en de sectoren die vallen onder de procesindustrie.

3.2: Keuze van sectoren en experts De reden dat gekozen is voor de industriële sectoren energie, aerospace en de sectoren die vallen onder de procesindustrie, is de verschillende mate van volwassenheid van Maintenance binnen deze industriële sectoren en de grote overeenkomst in de basisprincipes van het onderhoud binnen deze sectoren. Binnen de sector energie is vooral gekeken naar (offshore) windenergie. Binnen de procesindustrie zijn de papierindustrie, chemische industrie en de aardolie-industrie in het onderzoek meegenomen. Deze sectoren zijn gekozen vanwege de mate van volwassenheid van onderhoud binnen deze sectoren. Volwassenheid van onderhoud binnen aerospace is behoorlijk hoog door strikte regulering. Onderhoud in de industriële sector (offshore) windenergie staat nog in de kinderschoenen. De sectoren die onder procesindustrie vallen zitten daar qua volwassenheid van Maintenance tussenin.

19

Voor de interviews zijn mensen benaderd uit het onderwijs, van kennisinstituten, asset owners, maintenance service verleners en maintenance consultants. Deze actoren zijn gevonden door het zoeken op internet, netwerken op de Maintenance next expo en het netwerk van Hiteq. Via de gevonden contacten zijn via het ‘sneeuwbal effect’ nieuwe contacten gevonden door interviews af te sluiten met de vraag of zij suggesties hadden voor andere relevante actoren (Verschuren en Doorewaard, 2010).

3.3: Semi gestructureerde interviews Om inzicht te krijgen in de Maintenance sector en welke ontwikkelingen zich binnen deze sector voltrekken zijn experts geïnterviewd die werkzaam zijn in het onderwijs, bij een kennisinstituut, binnen Maintenance, als maintenance consultant of als asset owner. De verkregen data is gecategoriseerd aan de hand van de categorieën van ‘DE PEST’. Deze data is als input gebruikt voor een SWOT analyse om de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen in kaart te brengen die Maintenance met zich meebrengt voor Nederland in internationale context, voor (beroeps)onderwijs en voor de technische vakman. Op basis van de bevindingen en de conclusie zijn aanbevelingen gedaan.

20

Hoofdstuk 4: Resultaten In dit hoofdstuk worden de resultaten gepresenteerd door het beantwoorden van de onderzoeksvragen die opgesteld zijn (zie paragraaf 1.5). Op deze manier wordt getracht de centrale onderzoeksvraag te beantwoorden.

4.1 Huidige situatie In deze paragraaf worden resultaten besproken die antwoord moeten geven op de onderzoeksvraag: Hoe ziet het ‘speelveld’ binnen Maintenance eruit? Hiertoe zal de omvang van de Maintenance sector worden besproken, hoe de sector Maintenance eruit ziet en hoe het onderwijs in de Maintenance sector er nu uitziet. 4.1.1: Omvang Maintenance sector De Nederlandse onderhoudsmarkt kent een omvang van 30 tot 35 miljard euro. Dit komt overeen met ongeveer 4% van het Bruto Binnenlands Product. Het grootste aandeel van deze onderhoudsmarkt zit binnen de procesindustrie. Daartegenover staan de sectoren Fleet, Food, Beverage en Farma die qua omvang het kleinste aandeel hebben in de onderhoudsmarkt. De gehele Maintenance sector biedt werkgelegenheid aan 260.000 tot 300.000 onderhoudsprofessionals. Dit betekent dat 4% van de werkzame Nederlanders actief is binnen de onderhoudssector, waarvan de meerderheid technisch is geschoold. Het meest voorkomend is een mbo profiel niveau 3 of 4. Deze mbo’ers zijn voornamelijk werkzaam als asset owners. HBO’ers en WO’ers zijn binnen de onderhoudssector vooral te zien als adviseur. De gemiddelde leeftijd in de onderhoudssector ligt tussen de 35 – 55 jaar, maar een fors aantal, 45%, is 45 jaar of ouder5. 4.1.2: Maintenance “De Maintenance sector kan worden gezien als een driedimensionaal verhaal.” Dit

Dienstverlening

driedimensionale karakter van Maintenance is weergegeven in Fig.

Industrie

5. De OEM, de original equipment manufacturer, produceert de productiemiddelen voor de

OEM

industrie. Naast het leveren van de productiemiddelen, de assets, kunnen zij als OEM ook een service

Fig. 5: Driedimensionaal karakter Maintenance

21

contract aanbieden. In dat geval zorgt de OEM voor het onderhoud aan de assets van de industrie. De industrie kan echter ook kiezen om het onderhoud aan hun assets zelf te doen door intern personeel op te leiden en apparatuur en materiaal voor onderhoud aan te schaffen. Er is ook een derde optie, het uitbesteden van het onderhoud aan een derde partij: de capaciteitsbedrijven. Capaciteitsbedrijven zijn dienstverlenende bedrijven die de ‘handjes’ leveren om binnen een bedrijf het onderhoud uit te voeren. 4.1.3: Maintenance onderwijs Opleidingen op het gebied van Maintenance zijn schaars. “Er zijn nog maar weinig Maintenance opleidingen en er valt nog veel te verbeteren aan het imago van onderhoud.” mbo Voor het aanbod op het mbo zie bijlage 3. Naast het aanbod van mbo opleidingen in het reguliere onderwijs zijn er veel bedrijfsscholen voor het uitvoeren van maintenance. Door de industrie wordt geconstateerd dat schoolverlaters van het mbo nog niet werkklaar zijn. “De normale opleidingsinstituten leveren technische mensen af. Maar zonder een bepaalde vakbekwaamheid.” Bedrijfsscholen zijn daarom gericht op specialisatie teneinde deze technische mensen werkklaar te maken. Dat lijkt ook de visie te zijn van de industrie: regulier onderwijs dat mensen opleidt met een goede technische basis. Maar dat een mbo’er 4 jaar technisch geschoold is betekent niet dat deze mbo’er werkklaar is. Een van de geïnterviewden omschreef dit als volgt: “Je hebt je 4 jarige mbo opleiding gedaan dus je kunt een sleutel vasthouden..” Dit illustreert het feit dat de industrie verwacht dat mbo’ers van school komen met een goede basis aan technische kennis. De specialisatie in de bedrijfsspecifieke installaties en de daarbij behorende technieken en werkwijzen kunnen vervolgens op een bedrijfsschool onderwezen worden, aldus de visie van de industrie. Een soortgelijk fenomeen is ook zichtbaar binnen het vliegtuigonderhoud. Daar worden onderhoudstechnici onderwezen in de technische basiskennis. Deze basiskennis wordt onderwezen aan de hand van theorie, maar ook de praktijk wordt aangeleerd met vliegtuigen in de hangar van de school. Dit is echter slechts de basiskennis. Specialisatie gebeurt vervolgens binnen het bedrijf waar deze onderhoudsmonteurs onder contract komen te staan. “Wij doen een basis opleiding voor onze monteurs. Op de luchthaven zelf krijgt men de zogenaamde type training. Dus onze basis monteur die gaat bij wijze van spreke naar KLM waar de onze basis 22

monteur op de Airbus gaat werken. Dan krijgt hij eerst een type training in die Airbus en leert hij daar alle handelingen die gedaan moeten worden om onderhoud cq. reparaties te kunnen doen aan het vliegtuig.” Het lijkt echter dat binnen de industrie technische mensen van school komen zonder dat zij een stevige basiskennis hebben van de techniek. “Er kwamen vier jongens bij mij aan boord. Geen van hen wist wat een centrifugaal pomp was, ondanks hun technische opleiding. De basis van de techniek, bijvoorbeeld wat een pomp is, die hadden ze dus niet gekregen.” hbo “Er zijn momenteel maar twee HBO opleidingen in Nederland die Maintenance als specialisatie aanbieden. Dit zijn nog kleine richtingen ook.” Dit zijn ‘International Maintenance Management’ die aangeboden wordt door Avans Breda en Hogeschool Zeeland. Dit is in samenwerkingsverband. “De eerste twee jaar wordt gevolgd op Avans in Breda, studiejaar drie en vier worden gevolgd aan de Hogeschool Zeeland.” De post HBO asset integrity management, welke gedoceerd wordt als opstapje naar de Master of Engineering, is 2 jaar geleden gestart. Deze opleiding heeft echter maar één jaar gedraaid. Het tweede jaar is de opleiding niet van start gegaan door een tekort aan animo. Naast deze genoemde opleidingen is ‘technische bedrijfskunde’ een opleiding die genoemd wordt als opleiding waarmee je binnen Maintenance kan gaan werken. Bij technische bedrijfskunde wordt je immers wegwijs in de techniek en krijg je economie en organisatiekunde gedoceerd. Deze opleiding is echter niet maintenance specifiek. Veel methodieken die belangrijk zijn binnen Maintenance worden daardoor niet gedoceerd waardoor een afgestudeerde technisch bedrijfskundige niet goed aansluit op de vraag vanuit Maintenance. Dit wordt goed geïllustreerd door een van de experts: “De kennismethodieken die specifiek zijn voor Maintenance kennen technisch bedrijfskundige niet. Die moet je mensen door praktijk ervaring op laten doen om het in een groter plaatje te kunnen plaatsen. Ook het gebruik van onderhoudsconcepten en het optimaliseren van de bedrijfsvoering met betrekking tot Maintenance moeten we mensen allemaal nog bijbrengen.”

23

WO In het wetenschappelijk onderwijs is veel kennis aanwezig die toepasbaar is binnen Maintenance. Deze kennis is echter nog niet binnen de context van Maintenance geplaatst. Aan de Hogeschool van Utrecht wordt wel een Master of Engineering aangeboden met een specialisatie richting Maintenance & Asset Management. Deze opleiding legt de focus op het interdisciplinaire karakter van Maintenance door de richting Maintenance & Asset Management te combineren met de andere drie afstudeerrichtingen: Integrated Product Development, Integrated Building Processes en Integrated Service Engineering. De meerwaarde van het benaderen van het interdisciplinaire karakter van Maintenance zit in het bewustzijn dat Maintenance belangrijk is over de gehele levensduur van een asset. Vanaf ontwerp tot het moment dat een asset dusdanig verouderd is dat deze vervangen dient te worden. Dit wordt verder toegelicht in paragraaf 4.2.6. Door het Dutch Institute of World Class Maintnance (DI-WCM) is een samenwerking aangegaan met 7 universiteiten en zij hebben een leerstoel opgericht met 7 professoren. Op ontwikkelingen binnen het onderwijs wordt in paragraaf 4.2.5 verder ingegaan. In de volgende paragraaf wordt het DI-WCM besproken. 4.1.3: Dutch Institute of World Class Maintenance (DI-WCM) Zuid-Nederland wordt gekenmerkt door de grote hoeveelheid kapitaalintensieve industrieën en zeer gespecialiseerde en vakkundige onderhoudsbedrijven. Het belang van professioneel onderhoud van de kapitaalgoederen wordt hierdoor steeds groter. Behalve ondernemingen onderkennen ook het onderwijs en de politiek de toegevoegde waarde van Maintenance. In het economische ontwikkelingsprogramma 'Pieken in de Delta' heeft het Ministerie van Economische Zaken Maintenance als speerpunt benoemd, wat heeft geleid tot het brede programma van het Dutch Institute of World Class Maintenance (DI-WCM)6. Het DI-WCM zet zich in om Maintenance op een ‘worldclass’ niveau te brengen om de topsectoren benoemd door de Nederlandse overheid te ondersteunen en het mogelijk te maken om te kunnen concurreren met de gevestigde en opkomende economieën7. Het DI-WCM is een cross-sectoraal netwerk met het doel om Maintenance in Nederland naar top niveau te brengen. Om dit te bereiken adviseert en begeleidt het DI-WCM de ontwikkeling van Maintenance Value Parks (MVPs)8. Voorbeelden van zulke MVPs zijn: 

MVP Terneuzen9

(Proces industrie)



Chemelot10

(Proces industrie)



MVP Aviolanda Woensdrecht11

(Luchtvaart)



Gate2 Aerospace & Maintenance Rijen/Tilburg12

(Luchtvaart)

24



Maastricht Maintenance Boulevard13

(Luchtvaart)

Naast dit initiatief heeft het DI-WCM het Maintenance Education Consortium (MEC) opgericht om een lopende leerlijn voor maintenance neer te zetten (zie ook paragraaf 4.2.5 en bijlage 4). ‘Een leerlijn die loopt over de gehele kolom van het onderwijs, van basis onderwijs tot universitair niveau.’ Het speelveld van Maintenance kent weinig opleidingen, ondanks de behoorlijke omvang van de sector. Bedrijven geven invulling aan dit tekort door zelf opleidingen aan te bieden. Vanuit de industrie komt echter ook het commentaar dat de praktische basiskennis van afgestudeerde mbo’ers niet op het gewenste niveau is. Ontwikkelingen in het onderwijs door worden in paragraaf 4.2.6 besproken.

4.2: Ontwikkelingen binnen Maintenance In deze paragraaf worden resultaten besproken die antwoord moeten geven op de onderzoeksvraag: Wat zijn de ontwikkelingen binnen maintenance? Deze ontwikkelingen zijn gecategoriseerd in de categorieën Demografie, Ecologie, Politiek, Economie, Sociaal en Technologie, ook wel bekend als ‘DE PEST’. De waarde van ‘DE PEST’ ligt in het feit dat de externe factoren van een organisatie, land of sector makkelijk in kaart kunnen worden gebracht. Deze externe factoren moeten bekend zijn om een succesvolle oplossing of aanbeveling aan te kunnen dragen voor de organisatie, het land of de sector in kwestie (Peng & Nunes, 2007). 4.2.1: Demografie Vergrijzing & braindrain Er dreigt schaarste aan kennis- en arbeidscapaciteit in de topsectoren en ook in andere private en publieke sectoren (Masterplan Bèta en Technologie, 2012). Ook binnen de Maintenance sector dreigt er volgens de geïnterviewden een schaarste aan kennis- en arbeidscapaciteit. “De baby-boomers gaan eruit en daar gaat veel kennis verloren.” Zoals aangeduid in paragraaf 4.1.1 is de gemiddelde leeftijd binnen de onderhoudssector hoog. Het lijkt dan ook gerechtvaardigd dat als de ‘baby-boom’ generatie met pensioen gaat, er mogelijk een braindrain volgt.

25

Lage instroom Naast het lage aabod van maintenance specifieke opleidinen (bijlage 3) daalt de arbeidscapaciteit ook door de lage instroom van studenten in technische studies in het algemeen, maar ook door een lage instroom van studenten in maintenance specifieke opleidingen. Een sprekend voorbeeld kwam van een expert: “De post HBO asset integrity management is 2 jaar geleden gestart. Deze heeft 1 keer gedraaid, daarna is het niet doorgegaan vanwege te weinig animo.” De vraag is of de lage instroom dusdanig dramatisch is als wordt gesteld. In het ‘Masterplan Bèta & Technologie’ (2012) wordt beweerd dat er op lange termijn een verhoging nodig is in afgestudeerde technici van 25% (2011) naar 40% (2025). Dijckmeester (2013) zet hier echter vraagtekens bij. Als er alleen naar absolute cijfers gekeken wordt door het aantal baanopeningen af te zetten tegen de uitstroom van studenten - 61.800 tekort op mbo, 25.100 technici tekort op hbo en 10.400 tekort op het WO - dan lijkt er inderdaad een tekort te ontstaan. Dijckmeester (2013) wijst erop dat door zij-instromers en arbeidsverminderende technologieën deze cijfers niet 1 op 1 tegen elkaar afgezet kunnen worden. 4.2.2: Ecologie Achterstallig onderhoud heeft gevolgen voor de ‘ecologie’. In deze paragraaf worden daar drie voorbeelden van gegeven. Een sprekend voorbeeld hiervan in Nederland is de ramp bij Odfjell (Fig. 6). Bij dit tankopslag bedrijf zijn lekkages in tanks ontstaan door achterstallig onderhoud.

Fig. 6: Opslagtank Odfjell

Een tweede voorbeeld van nalatigheid met desastreuze gevolgen voor het milieu zijn lekkende pijpleidingen van olieconcerns. Door achterstallige inspectie en onderhoud kunnen deze pijpleidingen in dusdanige conditie vervallen dat ze gaan lekken (Zie Fig. 7). Fig. 7: lekkende pijpleiding

Een derde voorbeeld van nalatigheid op het gebied van Maintenance met vergaande ecologische gevolgen is het falen van een afsluiter op het boorplatform ‘Deepwater Horizon’ van het olieconcern BP. Hierbij stroomde dagelijks een equivalent van 10.000 vaten ruwe olie de zee in. 26

Het gevolg hiervan is dat de overheid meer regels oplegt waar bedrijven aan moeten voldoen. Bedrijven zullen steeds meer richtlijnen moeten nakomen om hun ‘licence to operate’ te behouden. 4.2.3: Politiek ‘License to operate’ Deze richtlijnen voor onderhoud zijn vastgelegd in de PAS 5514 en de ISO 5500015. PAS 55 is een publiekelijk toegankelijke specificatie met betrekking tot optimaal management van assets en is gepubliceerd door de ‘British Standards Institution’. Deze PAS 55 is vervolgens geaccepteerd door de International Standards Organisation (ISO)16 om als basis te dienen voor de ISO 55000 serie van internationale standaarden. Het voldoen aan deze richtlijnen wordt steeds belangrijker om als bedrijf een ‘license to operate’ te behouden. Politiek als barrière Politiek kan ook een barrière zijn voor het opleidingstraject van maintenance scholieren. Mbo’ers zijn vaak te jong om praktijkervaring op te doen: “Praktijkervaring en stages zijn nagenoeg onmogelijk omdat je 18 jaar of ouder moet zijn om op een bedrijventerrein te mogen sleutelen. MBO’ers zijn doorgaans 16 / 17 jaar en dus te jong om dat soort ervaring op te doen.” In het vliegtuigonderhoud, bijvoorbeeld op het Leeuwenborgh aviation competence centre17, is een hangar met allerlei vliegtuigen waar de scholieren mee kunnen oefenen. Door meerdere experts wordt ook het belang van het in de praktijk leren benadrukt, zodat de scholieren en studenten ook de kennis en kunde in de juiste context zouden kunnen leren en toepassen: “Zorg dat leerlingen weten wat het onderhoud in de praktijk betekent en dat ze verhouding en samenhang zien. Op het moment dat je allerlei opleidingen geeft binnen de automotive en alleen opleidt via een los accupakket en een los aandrijfsysteem.. als je dat allemaal separaat behandeld en de leerlingen nooit de samenhang en letterlijk de ophanging in een auto laat zien. Ja, dan gaan zij de markt op dan weten zij eigenlijk nog steeds niet waar ze het over hebben.”

27

4.2.4: Economie OEM en onderhoud In paragraaf 4.1.2 is uitgelegd door wie het onderhoud aan assets wordt gepleegd. Dit is nogmaals weergegeven in Fig. 6. Dit kan

Dienstverlening

door de OEM’er zelf, de industrie kan er voor kiezen het zelf te doen, of

Industrie

er kan worden gekozen om het onderhoud uit te besteden aan een capaciteitsbedrijf. Feit is dat het makkelijker is om onderhoudsklussen toebedeeld te krijgen als OEM zijnde. De OEM levert immers de assets

OEM

ook al. Als een land weinig OEM’s heeft is het lastiger om onderhoudsklussen te verkrijgen, omdat het land die producten niet zelf maakt.

Fig. 8: Driedimensionaal karakter Maintenance

Onderhoud en conjunctuurgolf De economie is onderhevig aan conjunctuurgolven (Fig. 7). Als de markt goed is en er sprake is van een hoogconjunctuur kiezen bedrijven voor inhouse-kennis. Dan zijn bedrijven bereid om te investeren en geld uit te geven aan onderhoud. Bij hoogconjunctuur investeren ze in onderhoudspersoneel, het opleiden van het personeel en het aanschaffen van materiaal. Op het moment dat de economie slecht gaat en er sprake is van een laagconjunctuur dan zijn bedrijven geneigd om het onderhoud uit te besteden. Waarom dat is werd goed geïllustreerd door een van de experts: “Bedrijven praten in euros. Goede mensen in dienst hebben bij een Shell betekent vaste kosten. Vaste kosten betekent opleidingskosten, apparatuur en loon. Daar moet je in investeren. Dat kost geld. Dat geeft niet als ze zich in een hoogconjunctuur bevinden want dan hebben ze geld. In een laagconjunctuur willen ze echter kosten afstoten euros. En waar kunnen ze afstoten? Inderdaad: vast kosten zoals personeel.” Fig. 9

28

Bedrijfsvoering Technologische veranderingen binnen een bedrijf op het gebied van maintenance kunnen gevolgen hebben voor de bedrijfsvoering van een organisatie. De technologische veranderingen worden besproken in paragraaf 4.2.6. In de inleiding is genoemd dat onderhoud lange tijd als kostenpost is beschouwd en dat nu langzaam het bewustzijn komt dat door slim onderhoud juist geld kan worden bespaard. Door slim onderhoud kunnen monteurs gerichter aangestuurd en efficiënter ingezet worden. De voorraad reserveonderdelen voor assets kan geoptimaliseerd worden door beter inzicht in wanneer onderdelen nodig zullen zijn. Een mooi voorbeeld dat illustreert hoe belangrijk een onderhoudsbewuste bedrijfsvoering binnen een organisatie is komt van het Asset Management Centre (AMC) uit Den Helder. Zij hebben een spel ontwikkeld dat leert omgaan met kansen en bedreigingen die zich voordoen bij maintenance op een offshore windfarm. Dit spel, serious game windturbine, schotelt een team van drie deelnemers verschillende scenario’s voor waarna het de taak aan hen is om de hoogst mogelijke operationele opbrengst te behalen. Doel van het spel is om kosteneffectief een maximale return of investment te behalen18. 4.2.5: Sociaal Binnen de dimensie ‘sociaal’ zien we veranderingen in het imago van onderhoud, een verschuiving van functies, verandering van organisatie cultuur, de ontwikkeling van Maintenance opleidingen voor het reguliere onderwijs. Deze veranderingen worden in deze paragraaf toegelicht. Imago van onderhoud Het imago van onderhoud is slecht. Door veel experts wordt onderhoud geschetst als ‘niet sexy’ en een ‘ondergeschoven kindje’. Het probleem is dat goed onderhoud onzichtbaar is. “Traditioneel zit een technische dienst moeilijk. Als ze het slecht doen krijg je storing en weet iedereen dat de TD schuldig is, want er is steeds storing. Doen ze het goed dan denkt iedereen dat de TD weg kan want er is toch geen storing. Goed onderhoud zie je niet en dan is de TD alleen maar lastig. Dan wordt er lekker geproduceerd en dan moet de TD weer bij die machine en moet je de productie stilleggen.” Maintenance technici zouden dit kunnen voorkomen door goed over hun werk te communiceren en de resultaten hiervan. Verschuiving van functies De verschuiving van functies en verandering van taken die binnen een organisatie op het gebied van Maintenance dienen uitgevoerd te worden vindt plaats ten gevolge van technologische ontwikkelingen die besproken worden in paragraaf 4.2.6. Zo zijn de experts het er over eens dat door het voorkomen van storingen door slim maintenance het mogelijk is dat er minder 29

onderhoudsmonteurs nodig zijn. Onderhoudsmonteurs zijn wel nog steeds nodig, maar in mindere mate. Een taak die steeds belangrijker wordt is het analyseren van data die de conditie van een asset weergeeft. Data analisten worden hierdoor steeds belangrijker en dit wordt dan ook een belangrijke functie worden binnen Maintenance volgens de experts. De onderhoudsmonteurs kunnen naar verwachting efficiënter werken als de data analisten de informatie goed en snel aanleveren. De data analisten kunnen immers al aangeven wat voor onderhoud er gepleegd moet worden aan welke componenten van welke assets. Voor de onderhoudsmonteur zal het werk steeds meer het volgen van protocollen zijn en het afwerken van checklists. De ruimte voor creativiteit en zelf invullen door de onderhoudsmonteur wordt hierdoor minder. Organisatiecultuur De attitude ten opzichte van onderhoud en de werkwijze waarop onderhoud gepleegd wordt verandert. Door het inzien van de meerwaarde van Maintenance, het werken met tablets in plaats van pen en papier, het gebruik van conditie monitoring, de verschuiving van functies waardoor minder onderhoudstechnici nodig zijn en meer data analisten en de integratie van vakgebieden zorgen er gezamenlijk voor dat de organisatiecultuur binnen bedrijven verandert. In bijlage 1 wordt een definitie gegeven van organisatiecultuur. Bovengenoemde veranderingen zorgen ervoor dat er maintenance binnen een bedrijf een andere positie krijgt waardoor binnen het bedrijf problemen en oplossingen met betrekking tot maintenance anders zullen worden geïnterpreteerd en de bedrijfsvoering geheel verandert. Hiermee verandert ook de organisatiecultuur. Onderwijs In het onderwijs komt meer aandacht voor Maintenance. Zo wordt er door twee partijen hard gewerkt aan het opzetten van een doorlopende leerlijn voor Maintenance. Deze partijen zijn het Maintenance Education Consortium (MEC) dat opgericht is door het DI-WCM en het Maritiem Campus Nederland (MCN). Het MEC opereert met name in het zuidelijke deel van Nederland en houdt zich bezig met maintenance in de sectoren aerospace, maritiem, procesindustrie, energie en infra. Het MCN zet zich met name in voor de offshore. Het MEC zegt over het onderwijs en de door hun ontwikkelde doorlopende leerlijn het volgende: “Er zijn 4 opleidingen die zich daar mee bezighouden dus die kunnen opereren binnen de context van maintenance. We hebben een nieuwe bachelor gemaakt met hogescholen en een nieuwe master gemaakt op wetenschappelijk niveau met universiteiten. We hebben een nieuwe leraren opleiding gemaakt om te zorgen dat ook het personeel dat hierin les geeft up to date is met name op mbo niveau. Daarnaast zijn we met het voortgezet onderwijs projecten aan het maken en zelfs een nieuwe 30

leerroute, de beta leerroute, om te zorgen dat de instroom en aansluiting goed geregeld gaat worden. In de onderzoekspoot op het hbo hebben we een maintenance lectoraat opgericht waar 8 lectoren in zitten. Op het wetenschappelijk onderwijs hebben we een leerstoel opgericht met 7 professoren van 7 universiteiten.” De structuur van deze doorlopende leerlijn van het MEC is te vinden in bijlage 4. Het MCN heeft 8 onderwijs projecten en ontwikkelt een doorlopende leerlijn voor maintenance voor de offshore (Bijlage 5). 4.2.6: Technologie In deze paragraaf worden de ontwikkelingen op het gebied van technologie besproken. De onderwerpen die in deze paragraaf aan bod komen zijn condition based maintenance (online/offline), NDO technieken, verandering van materiaal, het interdisciplinaire karakter van Maintenance, IT-oplossingen en knelpunten voor de implementatie van nieuwe technologieën in organisaties. Condition Based Maintenance Condition based maintenance (CBM) is een vorm van preventief onderhoud dat uitgevoerd wordt op basis van de conditie van de asset in kwestie19. Het is een filosofie die al in 1970 is bedacht maar nu pas praktisch toepasbaar is vanwege de ontwikkelde diagnostische equipment die nodig is, zoals sensoren, sensornetwerken en software om de data te analyseren. CBM heeft als doel om de kosten van inspectie en reparatie te minimaliseren door het verzamelen en interpreteren van data die de conditie van een asset weergeeft (Ellis, 2008). Op basis van deze conditie kan er bepaald worden of onderhoud nodig is, zodat storing voorkomen kan worden en onderdelen niet worden vervangen als dat nog niet noodzakelijk is. Dit kan zowel online als offline. Online houdt in dat sensoren in de asset zijn ingebouwd en de meetgegevens opslaan in een datacenter. Offline houdt in dat een monteur de conditie meet met een ‘handheld’ (i.e. draagbare meetapparatuur). “Met behulp van conditiebewaking van een installatie kan de conditie van een asset worden bepaald. Op basis van analyses van deze data kun je besluiten onderdelen wel of niet te vervangen. Dus waar wij naar streven op het gebied van onderhoud is op het juiste moment onderhoud plegen. Niet te vroeg en niet te laat en op het juiste moment ook de juiste onderdelen vervangen.” Of conditiemonitoring wordt toegepast verschilt per component van een asset. “Wij maken onderscheid tussen installaties die niet kritisch zijn en die redundant uitgevoerd zijn.”

31

Als het een zeer kritisch component is wordt besloten om CBM toe te passen. Als de component niet kritisch is en het falen ervan geen grote risico’s veroorzaakt wordt vaak gekozen voor tijdsafhankelijk onderhoud, onderhoud op basis van gebruiksuren of zelfs curatief onderhoud. Dit is een afweging die gemaakt wordt op basis van risico, belang en kostenefficiëntie. NDO Technieken NDO technieken zijn technieken voor Non-Destructief Onderzoek. Deze vorm van onderzoek omvat veel verschillende meettechnieken ten behoeve van maintenance aan assets. Deze meettechnieken kunnen gebruikt worden om materiaalfouten op te sporen door het inspecteren van materiaaldikte, scheuren in materiaal, corrosie, beschadigingen. Met behulp van NDO technieken kunnen deze materiaalfouten opgespoord worden zonder de asset te demonteren of open te maken20. Onder deze NDO technieken vallen veel verschillende methodes: olie-analyse, trillingsanalyse, infrarood, wervelstroomonderzoek en ultrasoon zijn een paar voorbeelden. In bijlage 6 worden olie-analyse en trillingsanalyse binnen een asset verder uitgelegd. Ook een nieuwe NDO techniek die gebruikt kan worden voor CBM op gas en pijpleidingen wordt in bijlage 6 verder toegelicht.

32

Verandering van materiaal NDO technieken zijn onderhevig aan veranderingen. Bijvoorbeeld door het gebruik van andere materialen in assets.

Fig. 10: toepassing van composiet

Een treffend voorbeeld komt uit de vliegtuigindustrie. Vliegtuigen werden voorheen van aluminium gemaakt. Tegenwoordig wordt steeds vaker composiet gebruikt (Fig. 10). Aluminium geleidt stroom en kan worden geïnspecteerd met behulp van wervelstroomonderzoek. Door de verandering van materiaal verandert ook de NDO techniek om beschadigingen op te sporen in het vliegtuig. Composiet geleidt immers geen stroom en een wervelstroomonderzoek is om deze reden niet mogelijk op composiet (bijlage 6). Interdisciplinair karakter Maintenance heeft een interdisciplinair karakter waar voorheen weinig tot geen aandacht voor was. In navolging van een van de experts wordt dit geillustreerd aan de hand van de Oosterscheldekering (Fig. 11).

Fig. 11: Oosterscheldekering

33

De Oosterscheldekering is ge-engineerd met het doel om een maatschappelijk probleem op te lossen, namelijk het tegengaan van overstroming. Bij onderhoud aan de Oosterscheldekering wordt 80% van de tijd besteed aan het vrijmaken van een component om vervolgens 20% van de tijd te kunnen besteden aan het inspecteren en eventueel repareren of vervangen van dit component. Verschil tussen de Oosterscheldekering en nieuwe installaties is dat nieuwe assets vaak een ander doel hebben. Om die reden is het in de ontwerpfase mogelijk om al na te denken over het onderhoud. Een gevolg hiervan is dat de ontworpen assets ‘onderhoudsbewust’ zijn ontworpen waardoor componenten makkelijker te bereiken zijn voor onderhoud. Om dit te verwezenlijken is het belangrijk dat de engineer, de werktuigbouwkundige en de afgestudeerde elektrotechniek & instrumentatie verstand hebben van maintenance en vice versa. Zo kunnen assets ‘onderhoudsbewust’ ontworpen worden waardoor maintenance efficiënter en gemakkelijker wordt.

Daarnaast moet een onderhoudstechnicus überhaupt breed opgeleid zijn. Zo noemt een van de experts het volgende:

“Als ik een onderhoudsconcept moet maken voor een bedrijf moet ik weten hoe een werktuigbouwkundige installatie werkt, hoe de elektrische installaties werken, hoe de instrumentatie in elkaar zit, maar ook nog een keer de samenhang daarvan. En dan bedoel ik eigenlijk procesmatig. Wat gebeurd er als op punt a een niveau meting faalt? wat is dan de invloed op de pomp? Wat is de invloed op het proces? Je moet een brede kennis hebben om dit te kunnen doen.” IT-oplossingen Naast bovengenoemde ontwikkelingen zijn er IT-oplossingen die Maintenance makkelijker maken. Zo wordt steeds vaker gewerkt met tablets in plaats van pen en papier. In de industrie worden tablets gebruikt die tegen een stootje kunnen, zogenaamde ‘toughpads’ (Fig. 12). Het gebruik van ‘toughpads’ biedt talloze nieuwe mogelijkheden, zoals: 

een gps locator om op een grote site sneller de juiste locatie te kunnen vinden,



de onderhoudsgeschiedenis oproepen,



resultaten van bijvoorbeeld een trillingsanalyse, olie analyse, ultrasoonmeting en/of warmtebeelden oproepen,



De monteur kan het gedane onderhoud direct zelf documenteren en archiveren, eventueel met foto’s van de componenten in kwestie.

Fig. 12: monteur met ‘toughpad’

34

Daarnaast is het zelfs mogelijk om checklists, werkinstructies en procedures op de ‘toughpad’ te openen die opgevolgd kunnen worden. Een van de experts ziet het nog een stapje verder gaan in de toekomst: “Ik zie ook wel hoe ze verder gaan naar google glasses, dan loop je met een bril op naar de fabriek en ik zie gewoon wat er zit, waar het warm is, wat er doorheen gaat, wat gedaan moet worden, en op het moment dat ik iets zie bij een pomp dat ik kan opvragen wat de trillingsmeting aangeeft die erbij hoort, wat de trend is, wat voor medium er doorheen gaat, is deze lekkage. Als ik iets zie dat ik direct een werkorder aan kan maken of onderdelen kan bestellen zodat ik er wat mee kan gaan doen.” MKM-project In lijn met bovengenoemde IT-oplossingen die onderhoud makkelijker maken is een project gedaan: MKM-project (maintenance kennis management project). In dit project is getracht onderhoudskennis en onderhoudstaken te standaardiseren en tijdig vast te leggen. De reden van dit project ligt in de erkenning van het vertrek van oudere (ervaren) werknemers21. Een expert zegt over het MKM-project het volgende: “Als je tegen een pasafgestudeerde onderhoudsmonteur, die nieuw is in het bedrijf, zegt: hier heb je een werkorder en ga van klep de zitting veranderen, ik noem maar wat. En hij moet dat doen zonder dat daar een ervaren man bij staat, dan kan hij helemaal niks. Hoe kun je ervoor zorgen dat hij toch alle informatie heeft en zijn werk goed kan doen, zonder die werkervaring te hebben. Dat kan bijvoorbeeld door alle informatie bij elkaar te brengen. Dat is in het MKM-project gedaan, daar hebben we een onderhoudsportal gebouwd met zowel de werkinstructie als ook de locatie en de reparatie geschiedenis allemaal bij elkaar gebracht. Je hoeft dus geen 8 verschillende systemen te hebben. De kennis zit in 1 portal. Alle relevante informatie, maar ook personele relaties met mensen, is allemaal bij elkaar gebracht op één plek.” Ook dit zou via een tablet of ‘toughpad’ geraadpleegd kunnen worden. Proven design De genoemde nieuwe technologieën worden echter niet eenvoudig en snel geïmplementeerd. Bedrijven zijn in dat opzicht conservatief. “Als bedrijven het willen implementeren moeten ze ook nog enorm veel moeite gaan doen. Ze moeten er moeite voor doen terwijl ze ook al hartstikke druk zijn. En er is een risico dat het niet goed gaat. Als een aantal zaken niet helemaal op orde zijn, niet helemaal gepraktiseerd, dan loop je risico dat het in de praktijk anders uitpakt dan het in theorie zou moeten werken.” 35

Bedrijven willen producten waar geen risico’s aan zitten maar producten of technologische oplossingen waarvan bewezen is dat het werkt. “Ik wil gewoon een product dat zich al meerdere keren bewezen heeft, ook al is het minder efficiënt dan een product dat in theorie nog vele malen beter is. Dan is mijn product maar minder efficiënt, hij werkt wel en ik weet dat ik er geen problemen mee krijg want het is gewoon een proven design.” Het toepassen van CBM moet in de praktijk dus eerst bewezen worden voordat het op grotere schaal door de industrie toegepast gaat worden. In de papierindustrie lijkt CBM zich wel te bewijzen. “Er zijn echt wel een paar die voorop lopen op het gebied van condition based maintenance. Wij hebben daar een lokale partij bij gevonden, Fuji, en daar zijn we gewoon mee aan de slag gegaan. Dus daar zijn sensoren geplaatst, metingen gedaan, systemen geinstalleerd en wordt condition based maintenance gewoon uitgeprobeerd. Het is wel veelbelovend, want er is vanuit japan ook interesse voor wat we daar aan het doen zijn.” Barrière voor implementatie van technologie Naast het feit dat de industrie ‘proven design’ wil, is er ook een andere barrière voor implementatie van nieuwe technologie binnen industrie. Deze barrière komt voort uit het feit dat Maintenance voornamelijk een ‘doe-karakter’ kent. “Daar worden ze voor uitgezocht die doeners. Dus al die mensen die op die plekken zitten die kunnen dat, dat zijn mensen die lekker kunnen improviseren en hard kunnen werken. En het wordt zelfs niet van ze gevraagd om teveel na te denken, wel in hun werk, maar niet om de innovatie van de buitenwereld bij te houden. Dat wordt nagenoeg niet van ze gevraagd. En die doen dat dus ook niet.” Door het ‘doe-karakter’ van Maintenance zijn onderhoudstechnici niet op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen en technologieën die het onderhoud makkelijker en mogelijk goedkoper kunnen maken. Onderhoud is tijdrovend en onderhoudsmensen zijn druk met de taken die zij uit moeten voeren. “Ze doen wat op hun bord ligt en dan is hun tijd om.” Tegenover deze ‘doe-omgeving’ staan de universiteiten, hogescholen, onderzoeksinstituten, maar deze bereiken de man op de werkvloer nagenoeg niet. “Als ze met elkaar in aanraking komen dan praten ze langs elkaar heen. Dan zie je dus gewoon een gap. Heel weinig mensen zijn bruggenbouwers. Daar zijn er veel te weinig van. En daarom is het lastig

36

om nieuwe technologieën in de industrie te krijgen, want innovaties zijn er natuurlijk op allerlei fronten, maar het is een doe omgeving.” Nieuwe technologieën worden alleen geïmplementeerd als de omgeving een ‘sense of urgency’ geeft. Deze ‘sense of urgency’ ontstaat pas als problemen niet kunnen worden opgelost met de technologieën die ter beschikking zijn binnen een bedrijf.

4.3: Mogelijke veranderingen binnen organisaties In deze paragraaf worden resultaten besproken die antwoord geven op de onderzoeksvraag: Wat is de invloed van deze ontwikkelingen op organisaties? De ontwikkelingen binnen maintenance kunnen worden gecategoriseerd in 5 dimensies: ‘technologie’, ‘taken’, ‘mensen’, ‘organisatiecultuur’ en ‘organisatie en systemen’. Technologie De voornaamste veranderingen zijn het toepassen van NDO technieken. Deze NDO technieken kunnen sensoren binnen machines zijn die gebruikt worden voor condition based maintenance, of als draagbare meetapparatuur. De NDO technieken die gebruikt kunnen worden veranderen mee veranderingen in het materiaal dat gebruikt wordt (paragraaf 4.2.6). Naast deze technologieën om de conditie van een asset te meten zijn er ook IT-oplossingen om efficiënter te kunnen werken, zoals het gebruik van tablets (toughpads) waarmee je via een gps op een grote site sneller de juiste locatie kunt vinden, onderhoudsgeschiedenis op kan roepen, resultaten van analyses op kan roepen, het gepleegde onderhoud direct kan archiveren en methodes en checklists kan openen die ter plekke afgewerkt kunnen worden. Ook spelen dit soort IToplossingen een grote rol in het waarborgen van (maintenance)kennis (zie paragraaf 4.2.6). Taken Door de verandering in de gebruikte technologieën veranderen ook de onderhoudstaken. Hierdoor komt een verschuiving in het type banen binnen organisaties, maar veranderen bestaande banen ook qua inhoudt. Door het gebruik van sensoren in assets en het verzamelen van data over de conditie van de assets zal het analyseren van data een belangrijke taak worden binnen organisaties. Hierdoor zal er een functie data-analist in de context Maintenance ontstaan. Deze data-analisten hebben als taak om de ruwe data verkregen via de sensoren uit de asset om te zetten in informatie over de conditie van de asset. Deze informatie is belangrijk voor de onderhoudsmonteurs om efficiënter te kunnen werken. De inhoud van het werk van een onderhoudsmonteur verandert hierdoor echter wel. 37

Tijdens het uitvoeren van onderhoud aan assets heeft een onderhoudsmonteur veelal veel ruimte om onafhankelijk beslissingen te maken. De onderhoudsmonteur is immers de technisch specialist en bedenkt zelf oplossingen voor de problemen die zich voordoen. Door de informatie die aangeleverd wordt door een data-analist verdwijnt echter grotendeels de ruimte om onafhankelijk na te denken. Doordat informatie al wordt aangeleverd met betrekking tot de onderhoudstaak wordt het werk van een onderhoudsmonteur meer beperkt, repetitief en wordt onafhankelijk denken minder vereist. Mensen De dimensie mensen omvat aantallen, houding, bekwaamheid, gedrag en kennis. Beschikbaarheid van onderhoudsmensen verandert door vergrijzing en een laag aantal afgestudeerde onderhoudstechnici. Daarnaast is het mogelijk dat door het toepassen van condition based maintenance ook minder onderhoudsmonteurs nodig zijn, omdat storingen beter voorspeld kunnen worden en onderhoud accurater ingepland kan worden. In de vereiste kennis en bekwaamheid zal een splitsing optreden doordat er binnen Maintenance een nieuw vakgebied belangrijk wordt: data-analyse. De houding van werknemers en managers binnen organisaties ten opzichte van Maintenance verandert ook steeds meer. “Onderhoud verliest het imago dat het een kosten post is waar je zoveel mogelijk op moet bezuinigen en wordt meer gezien als een van de knoppen waar je als bedrijf aan kunt draaien om je bedrijfsresultaat kunt optimaliseren.” Organisatiecultuur Veranderingen in de dimensies ‘technologie’, ‘taken’ en ‘mensen’ hebben een direct effect op de dimensie ‘organisatiecultuur’. Organisatiecultuur wordt door Schein (1985) gedefinieerd als: “Organisatiecultuur is de verzameling aan gedeelde basis veronderstellingen – uitgevonden, ontdekt, of ontwikkeld door een bepaalde groep om te leren omgaan met problemen of externe aanpassing en interne integratie – dat dusdanig goed werkte dat het als valide beschouwt kan worden en daarom ook aan nieuwe leden wordt aangeleerd als de juiste manier van waarnemen, denken en voelen met betrekking tot de problemen in kwestie” (bijlage 2). De attitude ten opzichte van onderhoud en de werkwijze waarop onderhoud uitgevoerd wordt verandert. Door het inzien van de meerwaarde van Maintenance, het werken met tablets in plaats van pen en papier, het toepassen van condition based maintenance, de verschuiving van functies en de integratie van vakgebieden zorgen er gezamenlijk voor dat de gehele opvatting van goed 38

onderhoud en de manier waarop onderhoud uitgevoerd wordt veranderd. Dit is een verandering van organisatiecultuur. Organisatie en systemen De dimensie ‘organisatie en systemen’ omvat de structurele netwerken en processen die alle subsystemen binnen een bedrijf met elkaar verbinden. Subsystemen zullen meer verbonden worden met maintenance. Door het interdisciplinaire karakter van Maintenance wordt maintenance meer verbonden met het engineering departement. Daarnaast zal een technische dienst meer gaan communiceren over maintenance om goed onderhoud zichtbaar te maken binnen een bedrijf. Zo zullen ook systemen meer geïntegreerd worden met elkaar. Zo illustreert een van de experts het als volgt: “Bij onderhoud horen sensoren, metingen, analyses, maar ook integratie. Anders blijft het een vak opzich. En onderhoud moet juist geintegreerd worden in een onderhoudsplan. Daar moet software voor komen waar je alles in moet kunnen handelen. Je moet je bedrijfsvoering daar op aanpassen, je moet je voorraad anders indelen en je moet je planning en scheduling veranderen.” Een van de experts had het idee dat voor het verbinden van onderhoud met de rest van de organisatie er een Chief Maintenance Officer in de raad van bestuur moet komen. “En dat hoeft niet voor het MKB, het bedrijfje om de hoek met 10 werknemers, maar wel voor grote chemische bedrijven waar we veel contact mee hebben. Zoals de Douws, noem ze maar op. Wind energie bedrijven, je kunt het zo gek niet bedenken. Want wij denken dat maintenance af moet van het imago dat het een kostenpost. Onderhoud is breder dan bezuinigen en kosten beperken.”

4.3: Kansen en bedreigingen voor Nederland In deze paragraaf worden resultaten besproken die antwoord moeten geven op de onderzoeksvraag: Wat zijn de kansen en bedreigingen voor Nederland op het gebied van maintenance? Om deze vraag te beantwoorden is een SWOT analyse gedaan met de data uit het onderzoek als input (Fig. 12).

39

SWOT Analyse Interne factoren

Positief Sterktes   

Externe factoren

Clustering door Maintenance Value Parks Identiteit Nederlander internationaal bekend Veel kennis

Negatief Zwaktes  

Kansen       

Proven design Goed ontwikkelde maak industrie Nieuwe materialen Kennis infrastructuur Exporteren van kennis MKM-Project Slim onderhoud (CBM)

Weinig Maintenance opleidingen Geen aansluiting onderwijs met industrie

Bedreigingen     

Proven design Weinig OEM’s Composieten concurrentie Weinig instroom technici Braindrain

Fig. 12: SWOT-analyse over Nederland

Sterktes Een positieve ontwikkeling is de clustering van maintenance gerelateerde bedrijven en onderwijs in de zogenoemde Maintenance Value Parks. Het idee van deze clustering is dat bedrijven die Maintenance behoeven de bedrijven die onderhoud leveren makkelijker vinden. Daarnaast kunnen onderwijs en bedrijfsleven elkaar makkelijker vinden. Op het gebied van Maintenance ligt een kans voor Nederland om een ‘leading role’ aan te nemen. Volgens een van de experts zit die kans, naast het feit dat Nederland veel kennis heeft over onderhoud, ook in de identiteit van ‘de Nederlander’ die internationaal bekend is. Zo zou ‘de Nederlander’ adaptief zijn, makkelijk een markt kunnen organiseren en eenvoudig vreemde talen aan zich kunnen binden. Zwaktes Een van de zwaktes die duidelijk naar voren komt uit het onderzoek is dat de aansluiting tussen onderwijs en industrie nog niet voldoende wordt gemaakt. Er is nog steeds een gat tussen de behoefte van de industrie en wat op regulier onderwijs wordt onderwezen aan de toekomstige onderhoudstechnici. Daarnaast is het aanbod aan maintenance opleidingen in het reguliere onderwijs schaars. 40

Bedreigingen Een bedreiging voor kan zijn dat bedrijven conservatief zijn met betrekking tot het implementeren van nieuwe technologieën. Bedrijven nemen geen genoegen met een theoretisch verhaal, maar willen een bewezen technologie. Als een technologie geen ‘proven design’ is vertrouwt de industrie liever op de technologie die ze kennen en waarvan bekend is hoe het werkt en waarvan bekend is wat er gebeuren moet als er een storing optreedt.

Een andere bedreiging is het feit dat Nederland maar weinig OEM’s heeft. Dit is een bedreiging, omdat het makkelijker is om onderhoudscontracten te verkrijgen als OEM zijnde (paragraaf 4.2.4).

Composietenconcurrentie zou voor Nederland ook een bedreiging kunnen zijn. Zoals is toegelicht in paragraaf 4.2.6 vindt er met name in de luchtvaart een verandering plaats in het gebruik van materiaal. Aluminium wordt vervangen door composiet. Composiet komt echter voor in vele verschillende soorten. Momenteel is Glare, een composiet van Nederlandse bodem, een veel gebruikt composiet. Het feit dat het van een Nederlandse producent afkomstig is, heeft Nederland ook een stapje voor met betrekking tot het inspecteren van het materiaal. Composietenconcurrentie kan er voor zorgen dat een composiet van een andere producent de voorkeur krijgt, bijvoorbeeld een buitenlandse producent, waardoor de voorkeurs positie voor inspectie door Nederland verloren kan gaan.

De lage instroom van studenten in technische studies ansich, maar met name de lage instroom van studenten in maintenance opleidingen kan een grote bedreiging zijn voor Nederland. Om Nederland op het gebied van Maintenance een ‘leading role’ te laten vervullen moeten er wel genoeg mensen met de juiste kennis en kunde zijn voor Maintenance.

Genoeg mensen opleiden voor Maintenance lijkt bovendien belangrijk door de vergrijzing die ook Maintenance treft. Door de uitstroom van ervaren werknemers uit Maintenance kan er een braindrain optreden en een tekort aan maintenance technici ontstaan. Kansen Proven design is naast een bedreiging ook een kans. In een papierfabriek van Fuji is een pilot gedraaid met technologie om CBM toe te passen en te testen. De resultaten van deze pilot zijn dusdanig veelbelovend dat er interesse voor deze technologie is vanuit Japan.

41

Met bovengenoemde kans wordt nog een andere kans voor Nederland geïllustreerd. Namelijk het exporteren van kennis. Nederland zou op het gebied van maintenance een kennisprovider kunnen zijn. Het exporteren van kennis zou kunnen door het opzetten van kennisinstituten of opleidingen in het buitenland. Een andere mogelijkheid voor export van kennis is door controlrooms is nederland in te richten voor assets die in het buitenland staan. Zo kunnen in Nederland assets gemonitord worden die bijvoorbeeld in Afrika staan. Zo kan vanuit Nederland advies gegeven worden voor operatie en onderhoud. Dan exporteert Nederland kennis en kunde en wordt hoogwaardige werkgelegenheid ook nog eens in Nederland gehouden.

Bij bedreigingen is genoemd dat Nederland weinig OEM’s heeft. Daartegenover staat dat Nederland wel een zeer goed ontwikkelde maakindustrie heeft. Voor veel OEM’s levert de Nederlandse maakindustrie dan ook componenten. Dit is een kans voor Nederland, omdat deze componenten producenten inspectie methoden of onderhoud aan deze componenten kunnen aanbieden.

Naast een goed ontwikkelde maakindustrie is in Nederland ook veel kennis aanwezig. Het gebruik van nieuwe materialen is om deze reden voor Nederland een kans. Door de aanwezigheid van veel kennis is Nederland in staat om snel te reageren op de ontwikkelingen en kennis met betrekking tot inspectie en reparatie aan te bieden of het onderhoud in zijn geheel voor de nieuwe materialen aan te bieden.

Bij zwaktes is aangegeven dat het aanbod aan maintenance opleidingen in Nederland schaars is. Met betrekking tot deze zwakte is er voor Nederland een enorme kans in het opzetten van een doorlopende leerlijn voor Maintenance, zoals dat nu gebeurt door het DI-WCM en MCN. Slimme IT-oplossingen zoals het MKM-Project (Maintenance Kennis Management-project) zouden een oplossing kunnen bieden voor de mogelijke braindrain door het borgen van kennis en kunde. Naast het borgen van kennis en kunde wat een braindrain kan beperken is als bedreiging ook een tekort aan technici genoemd. Een kans ligt in het slimmer omgaan met onderhoud. Door slimmer onderhoud te plegen, door het toepassen van condition based maintenance, zijn er minder machines die onverwachts stuk gaan en onderhoud behoeven. Hierdoor kan onderhoud beter gepland worden, efficienter uitgevoerd worden en mogelijk gedaan worden met minder technici.

42

Daarnaast maakt dit het mogelijk om te kunnen concurreren met gevestigde en opkomende economieën en de lageloonlanden.

43

4.4: Consequenties technische vakman en (beroeps)onderwijs In deze paragraaf wordt antwoord gegeven op de onderzoeksvraag: wat betekent dit voor de technische vakman en (beroeps)onderwijs? Eerst zullen de consequenties voor de technisch vakman besproken gevolgd door de consequenties voor het (beroeps)onderwijs. Tevens is voor de technisch vakman (Fig. 13) en het (beroeps)onderwijs (Fig. 14) een SWOT-analyse gedaan. Technische vakman Door de informatie die aangeleverd wordt door een data-analist verdwijnt grotendeels de ruimte om onafhankelijk na te denken. Doordat informatie al wordt aangeleverd met betrekking tot de onderhoudstaak wordt het werk van een onderhoudsmonteur meer beperkt, repetitief en wordt onafhankelijk denken allicht minder vereist. Dit lijkt ook een gevolg te zijn van het standaardiseren van onderhoudstaken waardoor de technische vakman werkwijzen en procedures op kan roepen op een tablet en zo een checklist af kan werken. Dit beeld is in de werkelijkheid wel iets genuanceerder volgens een van de experts. “Als je kijkt naar de technische mensen zelf, daar zie je ook een splitsing ontstaan. Je hebt de wat lager opgeleide monteurs die gewoon willen sleutelen. Die willen gewoon dat je zegt: doe dit en dit, en die willen gewoon met hun klauwen in het vet bij wijze van spreke. Daarnaast zie je ook dat een kaliber monteurs opstaat die iets hoger zitten. Die vinden het ook prettig dat ze naast de techniek ook graag bezig zijn met een stukje aansturing en meedenken.” Monteurs die graag mee willen denken kunnen zich na een basis opleiding ook gaan specialiseren in bijvoorbeeld data-analyse waardoor hun baan minder beperkt en repititief wordt en er meer ruimte is om mee te denken. Zo kunnen monteurs zich na een basisopleiding ook gaan specialiseren in NDO technieken of meer de bedrijfskundige kant op gaan en zich bezigen met het rekenen aan de kosten en baten van onderhoud om onderhoudsplannen te optimaliseren. Omdat goed onderhoud onzichtbaar is, moet een technisch vakman een goede communicator zijn. Alleen door goed te communiceren over het werk dat een technisch vakman levert op het gebied van maintenance wordt goed onderhoud zichtbaar binnen een organisatie. Hier wordt volgens een van de experts te kort aandacht aan besteed. Goed communiceren is niet alleen van belang voor het zichtbaar maken van goed onderhoud, maar is ook belangrijk om assets ‘onderhoudsbewust’ te ontwerpen zoals toegelicht in paragraaf 4.2.6. De engineer, de werktuigbouwkundige en de elektrotechnicus moeten niet alleen verstand hebben van elkaars vakgebied, maar moeten ook effectief met elkaar kunnen overleggen. Communicatie is dus ook voor deze interdisciplinaire samenwerking van belang. 44

SWOT Analyse Interne factoren

Positief Sterktes 

Bepalend voor het functioneren van een asset

Negatief Zwaktes  



Externe factoren

Kansen   

Grote behoefte aan onderhoudstechnici blijft Slimme oplossingen (MKMproject) Onderhoud steeds vaker als belangrijk gezien

Slechte aansluiting onderwijs op industrie Voor praktijkstage en het opdoen van praktijkervaring geldt een minimum leeftijd van 18 jaar Goed onderhoud is onzichtbaar Bedreigingen

  

Verschuiving naar dataanalisten Verlies kennis Onderhoud vaak gezien als kostenpost

Fig. 13: SWOT-analyse met betrekking tot de technische vakman

Sterktes Hoe goed een asset functioneert is onder andere afhankelijk van de mensen die verantwoordelijk zijn voor de assets. De kwaliteit, kennis en kunde van deze werknemers is dus van belang. Onderhoudstechnici zijn om deze reden uiterst belangrijk voor de industrie, omdat zij de integriteit van de assets waarborgen. Onderhoudstechnici zijn alleen al om deze reden onmisbaar. Zwaktes Onderhoudstechnici die pas zijn afgestudeerd zijn nog niet werkklaar. Onderwijs sluit niet voldoende aan op de vraag van de industrie. De industrie moet hierdoor vaak het eigen personeel nog bijscholen. Onderhoudstechnici worden vaak ook met name theoretisch opgeleid. Een belangrijk onderdeel, de praktijk, komt in regulier onderwijs te kort aan bod. Een reden hiervan is dat mbo’ers vaak te jong zijn om praktijk ervaring op een bedrijventerrein op te doen. Voor het werken op een bedrijventerrein geldt namelijk een minimum leeftijd van 18 jaar. Onderhoudstechnici hebben het in de industrie niet makkelijk. Goed onderhoud is onzichtbaar (zie paragraaf 4.2.5.).

45

Bedreigingen Een bedreiging voor de technische vakman is de mogelijke verschuiving naar data-analisten. Door deze verschuiving wordt het werk van de technische vakman minder uitdagend, omdat het de ruimte voor zelfstandig nadenken over problemen in een asset en mogelijke oplossingen beperkt. De vergrijzing is een bedreiging voor de technische vakman, omdat kennis binnen Maintenance verloren kan gaan. Werken aan een asset zonder werkervaring aan de desbetreffende asset kan het werk van technische vaklui bemoeilijken. Tot slot wordt onderhoud in veel bedrijven nog als kostenpost gezien. Dit betekent voor een technisch vakman dat er een onzekerheid ontstaat tijdens een depressie in de economie. Bedrijven die onderhoud als kostenpost zien zijn geneigd om onderhoudstechnici af te stoten als er sprake is van een laagconjunctuur (paragraaf 4.2.4). Kansen Er is een grote behoefte aan onderhoudstechnici in Nederland en buitenland. Hierdoor is een (onderhouds)technicus vrijwel zeker van een baan. Dit lijkt tegenstrijdig met wat in paragraaf 4.3 werd genoemd, namelijk dat binnen een bedrijf minder technici nodig zijn door het toepassen van slimme onderhoudsmethoden zoals condition based maintenance. Echter, onderhoudstechnici zijn nog steeds erg gewild en het belang van maintenance wordt steeds meer ingezien voor kostenbesparing, langere levensduur van een asset en de hogere eisen die aan assets gesteld worden. Waar een bedreiging is dat kennis uit Maintenance verloren kan gaan door het met pensioen gaan van ervaren werknemers en het gebrek aan ervaring het werk van een technisch vakman bemoeilijkt, zijn er wel degelijk kansen voor de technische vakman om zonder ervaring het werk te kunnen uitvoeren. Deze kans ligt in het borgen van maintenance kennis zoals gedaan in het MKMproject. Een kans voor de technische vakman ligt in het goed communiceren over hun werk en wat dit betekent voor de organisatie. Op deze manier kan de technisch vakman het bedrijf laten inzien wat hij betekent voor het bedrijf. Op deze manier wordt goed onderhoud zichtbaar en komt er allicht meer awareness voor het belang van onderhoud binnen het bedrijf.

46

(beroeps)onderwijs Zoals besproken in paragraaf 4.1.3 wordt er aan de Hogeschool Utrecht een Master of Engineering aangeboden met een afstudeerrichting Maintenance. De meerwaarde van het benaderen van het interdisciplinaire karakter van Maintenance zit in het bewustzijn dat Maintenance belangrijk is over de gehele levensduur van een asset. Dit interdisciplinaire karakter wordt op dit moment echter alleen sterk benadrukt door deze Master of Engineering van de Hogeschool Utrecht, maar ook binnen het mbo en hbo is dit een belangrijk aspect. Wat betekenen de andere besproken ontwikkelingen (paragraaf 4.2) voor het (beroeps)onderwijs? In paragraaf 4.1.3 werd aangegeven dat het onderwijs niet goed aansluit op wensen van de industrie. Pas afgestudeerde technici missen de technische basiskennis. Belangrijk voor het beroepsonderwijs is daarom dat de techniek de basis moet zijn. “Als je een brede basis binnen onderhoud meekrijgt, dan kun je later binnen het bedrijf ook wel weer doorgroeien naar een specialisatie op een bepaald onderwerp.” De specialisatie die genoemd wordt door de expert betreft bijvoorbeeld specialisatie op specifieke assets van een industrie, NDO technieken, of de toepassing van Condition Based Maintenance. Deze specialisatie vindt plaats na het mbo. Wel is het dan van belang dat deze technieken aanbod zijn geweest tijdens de opleiding. “Met name bepaalde toepassingen en inspectie technieken, het zijn er zoveel, die worden natuurlijk niet allemaal gebruikt bij een bedrijf. Dan kun je daar als mbo op specialiseren, maar je moet natuurlijk wel in de basis weten, dat het bestaat en ongeveer hoe het werkt. En op het hbo en de universiteit, daar komen de technici meer van bovenaf. Die hebben een bredere basis waarmee zij makkelijker allerlei nieuwe dingen oppakken. Daar kom je van boven vandaan en daarom ben je breed inzetbaar. Je moet je er wel in verdiepen maar je hebt in ieder geval de kennis om dat te kunnen. Mbo is andersom, die hebben nog niet de toolbox van boven vandaan, maar dat wil niet zeggen dat je dan niet kan specialiseren op een onderwerp. Het helpt enorm als je weet dat het bestaat, dus dat het wel op een kwalitatieve manier is behandeld tijdens de opleiding.”

47

SWOT Analyse Interne factoren

Positief Sterktes  

Specialisatie door bedrijfsscholen Luchtvaart is zeer volwassen

Negatief Zwaktes   

Externe factoren

Kansen      

Meer awareness voor onderhoud Exporteren kennis Doorlopende leerlijn maintenance Kennis in juiste context plaatsen Bedrijfsscholen Integreren opleidingen

Slechte aansluiting onderwijs op industrie Kennis bestaat nog niet in een maintenance context Schaars aanbod maintenance opleidingen

Bedreigingen  

Weinig instroom studenten Bedrijfsscholen

Fig. 14: Swot-analyse over (beroeps)onderwijs

Sterktes Binnen Maintenance kan het onderhoud in de sector luchtvaart goed als voorbeeld dienen. Luchtvaart onderhoud is een sector waar het onderhoud zeer ‘volwassen’ is. Met name vanwege de strikte regelgeving en de desastreuze gevolgen als onderhoud niet goed wordt uitgevoerd. Een sterkte is hoe de industrie het gat tussen het reguliere onderwijs en de industrie zelf opvult. Via bedrijfsscholen worden onderhoudstechnici opgeleid tot het juiste niveau. Tevens bieden de bedrijfsscholen de kans om te specialiseren. Zwaktes Een zwakte van het reguliere (beroeps)onderwijs is de slechte aansluiting op de behoefte van de industrie. Daarnaast is het aanbod van maintenance opleidingen in het reguliere (beroeps)onderwijs schaars. Ondanks het feit dat er veel kennis is in Nederland die toegepast zou kunnen worden binnen Maintenance is deze kennis nog niet in de context Maintenance geplaatst. De aanwezige kennis kan daardoor ook nog niet toegepast worden binnen Maintenance.

48

Bedreigingen Een bedreiging voor het reguliere (beroeps)onderwijs is de lage instroom van studenten. Daarnaast kunnen de bedrijfsscholen die op dit moment het gat tussen onderwijs en industrie vullen als concurrentie worden beschouwd voor het reguliere (beroeps)onderwijs. Kansen Voor het reguliere (beroeps)onderwijs zijn er echter heel veel kansen. Om te beginnen wordt er door het DI-WCM en het MCN gewerkt aan een doorlopende leerlijn voor Maintenance. Als deze doorlopende leerlijn eenmaal klaar is het mogelijk dat ook bij potentiële studenten meer awareness ontstaat voor Maintenance. De doorlopende leerlijn die ontwikkeld wordt door het DI-WCM en het MCN voor Maintenance biedt ook mogelijkheden voor het exporteren van kennis in de vorm van onderwijs. Een kans die een sprong voorwaarts kan betekenen voor onderwijs is het toepasbaar maken van kennis voor Maintenance die nu aanwezig is binnen andere vakgebieden. Dit zou het gat tussen onderwijs en industrie kleiner kunnen maken. Het interdisciplinaire karakter van Maintenance zou meer benadrukt kunnen worden door opleidingen op het mbo en hbo te integreren. De basiskennis voor een werktuigbouwkundige komt grotendeels overeen met de basiskennis die een onderhoudsmonteur nodig heeft voor zijn werk. Het grootste verschil is de context waarin deze kennis wordt toegepast. Een voorbeeld voor integratie van opleidingen is de Master of Engineering aan de Hogeschool van utrecht. Verschillende afstudeerrichtingen hebben overeenkomstige basisvakken naast de specifieke vakken van de afstudeerrichting.

49

Hoofdstuk 5: Discussie & Conclusie De drie redenen waarom maintenance groeit in belang en waarom dit onderzoek naar Maintenance is uitgevoerd zijn: 

Het nastreven van de ambities van het topsectorenbeleid die nauw verbonden zijn met het streven naar een duurzame samenleving.



Verandering in strategisch inzicht waardoor Maintenance niet meer als noodzakelijk kwaad wordt gezien, maar als een strategisch functie binnen de bedrijfsvoering.



Technologische ontwikkelingen die ervoor zorgen dat bedrijven hun onderhoudsstrategieën moeten heroverwegen.

Om deze redenen is het doel van dit onderzoek gericht op het in kaart brengen van de omvang van deze sector en de kansen en bedreigingen die deze sector biedt voor enerzijds Nederland als geheel (in internationaal perspectief) en anderzijds voor de technische vakman en het (beroeps)onderwijs. Omvang Maintenance in Nederland kent een omvang van 30 tot 35 miljard euro. Dit komt overeen met ongeveer 4% van het Bruto Binnenlands Product. Het grootste aandeel van deze onderhoudsmarkt zit binnen de procesindustrie. De gehele Maintenance sector biedt werkgelegenheid aan 260.000 tot 300.000 onderhoudsprofessionals. Dit betekent dat 4% van de werkzame Nederlanders actief is binnen de onderhoudssector. Van de werknemers die actief zijn in de onderhoudssector is 45% 45 jaar of ouder. Bedreigingen en kansen voor Nederland Met betrekking tot Maintenance komen uit dit onderzoek de volgende bedreigingen naar voren: 

Industrie is conservatief en implementeert nieuwe technologie alleen als het ‘proven design’ is of als er sprake is van een ‘sense of urgency’.



Onderhoudscontracten zijn makkelijker te verkrijgen als OEM zijnde. Nederland heeft weinig OEM’s en daardoor kan het lastiger zijn voor Nederland om onderhoudscontracten te verkrijgen.



De gemiddelde leeftijd binnen onderhoud ligt rond de 45 jaar en 45% is ouder. Vergrijzing is een bedreiging, omdat het een braindrain kan veroorzaken.



Het aanbod aan Maintenance opleidingen is laag, evenals de instroom in technische studies. Er wordt vaak genoemd dat mede daardoor een tekort aan technici zal ontstaan. 50



Composietenconcurrentie kan ervoor zorgen dat Nederland zijn klanten verliest aan een ander land en daarmee de mogelijkheid van het leveren van inspectie en reparatiemethoden voor het desbetreffende composiet.

De kansen die voor Nederland naar voren komen uit dit onderzoek zijn: 

In de papierindustrie boekt een pilot met condition based maintenance veel belovende resultaten en is daarmee een stap dichter bij ‘proven design’. Er is zelfs interesse vanuit Japan voor deze pilot. Dit illustreert meteen een andere kans voor Nederland:



Exporteren van maintenance kennis. Ook door bijvoorbeeld in Nederland assets te monitoren die in Zuid-Afrika staan.



De ontwikkeling van een doorlopende leerlijn door het DI-WCM en het MCN



Door slim onderhoud zijn er minder machines die onverwachts stuk gaan en onderhoud behoeven. Hierdoor kan onderhoud beter gepland worden, efficienter uitgevoerd worden, mogelijk gedaan worden met minder onderhoudstechnici en de concurrentie positie van de Nederlandse industrie verbeteren.



Er is veel kennis aanwezig in Nederland en Nederland is daartoe goed in staat om snel te reageren op verandering. In het gebruik van nieuwe materialen huist om die reden een kans voor Nederland, omdat bedrijven uit Nederland snel zijn met het ontwikkelen van geschikte inspectie en reparatietechnieken.



De goed ontwikkelde maakindustrie van Nederland levert componenten aan veel OEM’s. Dit is een kans voor Nederland, omdat deze componenten inspectiemethoden onderhoud behoeven die zij zouden kunnen leveren.



Slimme IT-oplossingen bieden mogelijkheid om kennis en kunde te borgen. Een voorbeeld hiervan is het MKM-Project (Maintenance Kennis Management-project).

Uit deze kansen en bedreigingen voor Nederland op het gebied van Maintenance kan worden opgemaakt dat bedreigingen als een braindrain en een tekort aan technici wel reëel zijn, maar niet heel waarschijnlijk. Door het toepassen van condition based maintenance zijn minder technici nodig, omdat onverwachte storingen minder voorkomen. Dit is in feite een arbeidsverminderende technologie. Daarnaast kan een braindrain grotendeels voorkomen worden door het borgen van kennis zoals gedaan is in het MKM-Project. Maar om die deze kansen te benutten moet het conservatieve karakter van de industrie overwonnen worden en deze technologieën bewezen zijn. Of er moet een ‘sense of urgency’ zijn waardoor een ‘window of opportunity’ gecreëerd wordt en deze technologieën geïmplementeerd kunnen worden, omdat de problemen niet opgelost kunnen 51

worden met de technologie die dan ter beschikking is. Allicht dat de vergrijzing en de voorspelde gevolgen een ‘sense of urgency’ creëeren bij de industrie waardoor de technologieën geïmplementeerd kunnen worden. Technisch vakman De gevolgen van de ontwikkelingen houden voor de technische vakman is dat voor sommige onderhoudsmonteurs het werk minder onafhankelijk denken vereist door standaardisatie en het opvolgen van procedures en het afwerken van checklists. Monteurs die graag verder willen kunnen zich specialeren na de technische basis opleiding in bijvoorbeeld NDO technieken, het rekenen aan de kosten en baten van onderhoud om onderhoudsplannen te optimaliseren of bijvoorbeeld in een stukje data-analyse. Voor deze monteurs blijft binnen hun specialisme uiteraard ruimte voor zelfstandig nadenken. Monteurs zullen ook steeds beter moeten communiceren om onderhoud zichtbaar te maken en het belang van onderhoud binnen een bedrijf zichtbaar te maken. Daarnaast is ook communicatie vereist om met de engineer en de elektrotechnicus effectief te kunnen overleggen. Om deze interdisciplinaire samenwerking vruchtbaar te maken zullen de elektrotechnicus, de werktuigbouwkundige en de onderhoudsmonteur ook kennis moeten hebben van elkaar vakgebied. (beroeps)onderwijs Uit dit onderzoek komt sterk naar voren dat het (beroeps)onderwijs niet goed aansluit op de vraag van de industrie. Op mbo niveau is er een gebrek aan technische basiskennis en op hbo niveau is er een tekort aan kennis met betrekking tot onderhoudsplannen en analyse- en rekenmethoden. Om beter aan te sluiten op de industrie zal op het mbo meer aandacht moeten komen voor de technische basiskennis. Op het hbo zal meer aandacht moeten komen voor de onderhoudsplannen en analyse- en reken methode. Het interdisciplinaire karakter dat op dit moment alleen door de Master of Engineering van de Hogeschool Utrecht wordt benadruk zal een belangrijker aspect worden binnen alle maintenance gerelateerde opleidingen. Opleidingen zouden dusdanig ingericht moeten worden dat de basis zo breed mogelijk meegegeven wordt. Specialisatie op NDO technieken, condition based maintenance, op specifieke assets binnen de industrie kan plaatsvinden binnen het bedrijf waar de onderhoudstechnicus onder contract komt te staan of op een opleiding of bedrijfsschool na de basisopleiding.

52

Hoofdstuk 6: Aanbevelingen Op basis van de resultaten van dit onderzoek, worden in dit hoofdstuk de aanbevelingen gegeven.

6.1: Aanbevelingen 

Leermiddelen en praktijkstages richten op interdisciplinaire karakter van maintenance met aandacht voor technische basiskennis



Niet Destructie Technologieën (NDT) opnemen in de kwalificatie structuren voor onderhoudstechnici.



Een arbeidsmarktonderzoek met aandacht voor de effecten van arbeidsbesparende technologieën.



Nader onderzoek naar de ontwikkelingen binnen maintenance op het gebied van ecologie en politiek.

6.2: Mogelijkheden voor Kenteq Bieden up-to-date producten & diensten:    

NDT training CBM training Communicatie over onderhoud EVC1

Verhogen totale vakmanschap in bedrijven:   

1

CBM technieken & NDT opnemen in kwalificatiestructuur Opleidingen en stages richten op interdisciplinaire karakter van maintenance met aandacht voor technische basiskennis Frequent actualiseren kwalificatie dossiers

Erkennen verworven competenties, voor meer informatie: www.kenteq.nl

53

Hoofdstuk 7: Literatuur Arunraj and Maiti (2007) Risk-Based maintenance – Techniques and applications. Journal of Hazardous Materials, 142, 653 – 661 Bamball, K. L. (1994) Collecting data using a semi-structured interview: a discussion paper. Journal of advanced nursing, 19, 328 – 335 Bloisi, W., Cook, C. W., Hunsaker, P. L. (2007) Management and Organisational Behaviour. Maidenhead: McGraw-Hill Education Bloom, J.G.P., Heerens, G.J. & Volker, A.W.F. (2009) Opportunities for permanent corrosion monitoring of pipelines using guided wave tomography. ASME Pressure vessels and Piping Division Conference, july 26 – 30, 2009, Prague, Czech Republic Broerse, J. E. W., Bunders, J. F. G. (2010) Transitions in Health Systems: Dealing with Persistent Problems. Amsterdam: VU University Press Cigolini, R., Fedele, L., Garetti, M., Macchi, M. (2008) Recent advances in maintenance and facility management. Production planning & control, 19, 4, 279 – 286 Cooke, F. L. (2003) Plant maintenance strategy: Evidence from four British manufacturing firms. Journal of quality in maintenance engineering, 9, 3, 239 – 249 Davies, H. T. O., Nutley, S. M., Mannion, R. (2000) Organisational culture and quality of health care. Quality in Health Care, 9, 111 – 119 Dekker, R. (1996) Applications of maintenance optimization models: a review and analysis. Reliability engineering and system safety, 51, 229 – 240 Dhillon, B. S., Liu, Y. (2006) Human error in maintenance: a review. Journal of quality in maintenance engineering, 12, 1, 21 – 36 DiCicco-Bloom, B., Crabtree, B. J. (2006) The qualitative research interview. Medical education, 40, 314 – 321 Ellis, B. A. (2008) Condition Based Maintenance. TJP, 1 – 5 Finkbeiner, M., Schau, E. M., Lehmann, A., Traverso, M. (2010) Towards life cycle sustainability assessment. Sustainability, 3309 - 3322

54

Garg, A., Desmukh, S. G. (2006) Maintenance management: literature review and directions. Journal of quality in maintenance engineering, 12, 3, 205 – 238 Geels, F. W. (2002) Technological transitions as evolutionary reconfiguration processes: a multi-level perspective and a case-study. Research Policy, 31, 1257 - 1274 Geels, F. W. (2005) Processes and patterns in transitions and system innovations: Refining the coevolutionary multi-level perspective. Technological Forecasting & Social Change, 72, 681 – 696 Geels, F. W., Schot, J. (2007) Typology of sociotechnical transition pathways. Research Policy, 36, 399 – 417 Haas, W.de, L.C. Braat, B.C. Breman, E.G.M. Dessing, C.M.L. Hermans, K. Kramer, A. Smit, A.H.F. Stortelder, J.G. Timmerman, 2012. Innovatie en duurzaamheid: Effecten van het topsectorenbeleid op de kwaliteit van de groene ruimte. Wageningen, Alterra, Alterra-rapport 2327. 38 blz.; 2 tab.; 24 ref. Hay, G. J., Castilla, G. (2006) Object-based image analysis: Strengths, weaknesses, opportunities and threats (SWOT). Proc. 1st int. Conf. OBIA. Liyanage, J. P., Kumar, U. (2003) Towards a value-based view on operations and maintenance performance management. Journal of quality in maintenance engineering, 9, 4, 333 – 350 Lockwood, D. (1956) The social system. The british journal of sociology, 7, 2, 134 - 146 MIL-STD-721C (1981) Military Standard: Definitions in terms for reliability and maintainability Miles, M. B., Huberman, A. M. (1994) Qualitative data analysis. California: SAGE Publications, inc. Punch, K. (2005) Introduction to Social Research: Quantitative and Qualitative Approaches. California: SAGE Publications, inc. Riis, J.O., Luxhøj, J. T., Thornsteinsson, U. (1996) A situational maintenance model. International journal of quality & reliability management, 14, 4, 349 – 366 Rausand, M. (1998) Reliability centered maintenance. Reliability engineering and system safety, 60, 121 - 132 Rotmans, J. (2003)Transitiemanagement: Sleutel voor een duurzame samenleving. Assen: Koninklijke Van Gorcum B.V.

55

Rotmans, J., Kemp, R., Asselt, M. van (2001) More evolution than revolution: transition management in public policy. The Journal of future studies, strategic thinking and policy, 3, 1, 15 - 31 Scott, T., Mannion, R., Davies, H. T. O., Marshall, M. N. (2003) Implementing culture change in health care: Theory and practice. International Journal for Quality Health Care, 15, 2, 111 – 118 Scott, T., Mannion, R., Marshall, M., Davies, H. (2003) Does organisational culture influence health care performance? A review of the evidence. Journal of Health Services Research & Policy, 8, 2, 105 – 117 Takata, S., Kimura, F., Houten, F.J.A.M. van, Westkämper, E., Shpitalni, M., Ceglarek, D., Lee, J. (2004) Maintenance: changing role in life cycle management. CIRP Annals – manufacturing technology, 53, 2, 643 - 655 Uche, R., Ogbonnaya, E. (2013) Identification and solution of maintenance challenges in a production line. Industrial engineering letters, 3, 1, 7 – 18 Dongen, L. A. M. van (2011) Maintenance engineering: Maintaining Links. Inaugural Speech upon appointment as Part-Time Professor at the University of Twente. Verschuren, P., Doorewaard, H. (2010) Designing a Research Project (Translated by Poper, R.) The Hague: Eleven international publishing (original work published 2007). Wang, H. (2002) A survey of maintenance policies of deteriorating systems. European journal of operational research, 139, 469 – 489

56

Bijlage 1: Veranderingen Maintenance door de jaren heen

Arunraj & Maiti, 2007

st

Prof. Ir. Leo van Dongen, I-maintain Conference 21 of March, 2013

57

Bijlage 2: Dimensies en subdimensies ‘organisatie ster’ Technologie In dit onderzoek zal het zwaartepunt liggen op de dimensie technologie. Technologie wordt gezien als een grote katalysator voor veranderingen binnen een organisatie. Daarnaast hebben technologische ontwikkelingen een enorme impact op management en de structuur van een organisatie (Bloisi, 2007). Bloisi (2007) verdeeld technologie in kennis, materiaal, subsystemen, software en methodes. Taken De dimensie ‘taken’ wordt door Bloisi (2007) geoperationaliseert als het werk dat moet worden verricht om het doel van het bedrijf te verwezenlijken. Taken wordt door Bloisi (2007) onderverdeelt in strategieën, doelen en banen. In dit onderzoek wordt voor taken de volgende definitie gehanteerd: ‘ Alle maintenance strategieën, doelen en banen die door de werknemers worden uitgevoerd ten diensten van het bedrijf.’ Een doel kan variëren van makkelijk tot moeilijk, fysiek tot mentaal en simpel tot complex. Een doel is de gewenste uitkomst van een actie. Het maintenance doel is afhankelijk van de maintenance filosofie die aangehangen wordt. Een strategie is een plan van aanpak om een gewenste positie op de markt in te nemen door de mogelijkheden van het bedrijf en de veranderende omgeving goed op elkaar af te stemmen (Bloisi, 2007). In het kader van het onderzoek betreft dit de maintenance strategieën die gehanteert worden om het maintenance doel te verwezenlijken.

58

De banen binnen een bedrijf betreft de daadwerkelijke uitvoering van het werk dat verricht moet worden. In dit geval het uitvoeren van maintenance. Bloisi (2007) maakt een onderscheid in vier typen banen: routine, technician, enlarged en enriched.

Adapted from Bloisi (2007) Routine: hebben een beperkte werkingssfeer, zijn repetitief en vereisen weinig onafhankelijk denken. Technician: bieden meer ruimte voor onafhankelijk denken en geven meer ruimte om onafhankelijk beslissingen te maken met betrekking tot wat gedaan moet worden. Ze bieden echter weinig variëteit in de dagelijkse taken van een werknemer. Enlarged: bieden een grote variëteit in dagelijkse taken. Dit type banen kunnen doelbewust uitgebreid worden door de werknemer te laten roteren door verschillende functies of achtereenvolgende taken aan de functie toe te voegen. Enriched: maakt het mogelijk voor een werknemer om zich verantwoordelijk te voelen voor volledige taken. Dit soort banen vereisen vaak data analyse en data manipulatie en geven de werknemer de verantwoordelijkheid om te doen wat nodig is om het werk gedaan te krijgen.

59

Organisatie en systemen De dimensie ‘organisatie en systemen’ omvat de structurele netwerken en processen die alle subsystemen binnen een bedrijf met elkaar verbinden. De structurele netwerken en processen die de subsystemen binnen een bedrijf met elkaar verbinden bestaan uit een sociaal en een technisch systeem (bloisi, 2007). Onderzoek van Trist en Bamforth (1951) heeft aangetoond dat nieuwe technologie oude methodes veranderd waardoor sociale relaties mee veranderen (Bloisi, 2007). Technologie verandert dus de methodes die gehanteerd worden en kan ook een verandering in sociale relaties teweeg brengen (Bloisi, 2007). De nieuwe technologie mag echter nooit nadelige gevolgen hebben voor het sociale systeem van een bedrijf. Het sociale systeem van een bedrijf wordt gevormd door mensen, de variëteit van beschikbare middelen en de geïntegreerde subsystemen die de input veranderen in de gewenste output (Bloisi, 2007). In dit onderzoek wordt het sociale systeem geoperationaliseerd in overeenstemming met Lockwood (1956). Lockwood (1956) verklaarde dat het sociale systeem een systeem is van actie, samengesteld door de interactie tussen individuen. Dit betreft geen willekeurige interacties. Deze interacties worden vormgegeven door morele standaarden die ook wel normen genoemd kunnen worden. Het zijn deze normen die de acties structureren. Mensen delen dezelfde definitie van normen. Het zijn deze normen die ten grondslag liggen van het het gedrag dat mensen en werknemers uitdragen en waarmee ze de sociale structuur creëren. De sociale structuur die de werknemers op deze manier (re)produceren kan variëren en vormt tot op zekere hoogte de organisatie structuur. Het sociale systeem wordt op zijn beurt weer vorm gegeven door de organisatie structuur die alle subsystemen met elkaar verbindt. Samengevat is de definitie van de organisatie structuur “de met elkaar verbonden posities en afdelingen via welke de essentiële taken van een onderneming worden onderverdeeld en gegroepeerd waardoor systemen gevormd worden, de beslissingscentra en het gestructureerde gedrag die de bedrijfsstrategieën creëren en dragen (Bloisi, 2007).” Organisatie cultuur In dit onderzoek wordt voor organisatie cultuur dezelfde definitie gebruikt als Davies et al. (2000) en Scott et al. (2003, 2). Zij hanteren de definitie van Edgar Schein (1985): “Organisatie cultuur is de verzameling aan gedeelde basis veronderstellingen – uitgevonden, ontdekt, of ontwikkeld door een bepaalde groep om te leren omgaan met problemen of externe aanpassing en interne integratie – dat dusdanig goed werkte dat het als valide beschouwt kan worden en daarom ook aan nieuwe leden wordt aangeleerd als de juiste manier van waarnemen, denken en voelen met betrekking tot de problemen in kwestie.” 60

Door het hanteren van deze definitie lijkt het aannemelijk dat het gebruik van nieuwe technologie een verandering van organisatie cultuur teweeg kan brengen. Immers, door gebruik van andere technologie is de manier van waarnemen, denken en voelen met betrekking tot maintenance hoogstwaarschijnlijk veranderd. Of dit daadwerkelijk het geval is zal uit de resultaten van het onderzoek moeten blijken. Mensen Over deze dimensie hoeft niet veel uitgelegd te worden. De dimensie mensen omvat aantallen, houding, bekwaamheid, gedrag en kennis. De mensen, werknemers, maken de fundamentele beslissingen die de output beïnvloeden.

61

Bijlage 3: Opleidingen Maintenance mbo Kwalificatiedossier Service apparatuur en installaties Service apparatuur en installaties Service apparatuur en installaties Service apparatuur en installaties Service apparatuur en installaties Service apparatuur en installaties Service apparatuur en installaties Service apparatuur en installaties Service apparatuur en installaties Service apparatuur en installaties Vliegtuigonderhoud Vliegtuigonderhoud

Opleiding Onderhoudsmonteur industrie Onderhoudsmonteur installatietechniek Servicemonteur elektrotechniek Inspectiemonteur koudetechniek Servicemonteur installatietechniek Servicemonteur werktuigbouw Servicetechnicus elektrotechniek Servicetechnicus koudetechniek Servicetechnicus installatietechniek Servicetechnicus werktuigbouw Technicus avionica Technicus mechanica

Niveau 2 2 3 3 3 3 4 4 4 4 4 4

Aantal deelnemers 53 109 178 16 536 235 633 14 219 270 164 791

Aantal Opleidingsinstituten 5 10 6 1 22 11 27 1 9 14 3 5

Bijlage 4: Doorlopende leerlijn maintenance

Bijlage 5: Onderwijsprojecten MCN        

Duaal Traject Mechatronica (MBO kopklas) Leerlijn Mechatronica (MBO 1-4) MBO Leerlijn Oil & Gas Lectoraat Calamiteitenbestrijding (HBO) HBO Afstudeerrichting Offshore Windenergie + HBO Minor Offshore Wind inclusief Lectoraat Wind HBO Minor Oil & Gas Rondje Techniek (VWO, VMBO, MBO) Leerdock Techniek (VMBO, MBO)

http://www.maritimecampus.nl/

Bijlage 6: Technologie Inspectiesysteem tegen lekkage van pijpleidingen Pijpleidingen slijten. Om rampen te voorkomen is wanddikte informatie essentieel, maar aan de inspectie van pijpleidingen zijn hoge kosten verbonden. Met name als het gaat om lastig te bereiken plekken, zoals offshore-installaties en pijpleidingen op een raffinage op 3 hoog. “Door te inspecteren kun je de conditie van een pijpleiding vaststellen. Bijvoorbeeld, waar zit de corrosie en wat is de wanddikte. Op basis van die informatie wordt een plan gemaakt. Daarvoor moet een onderhoudsmonteur dus 2x naar zo een installatie toe. Stel dat je tijdig moet inspecteren op een raffinage op 3 hoog, die pijpen zitten overal, dan kost het bouwen van de nodige steigers al 1 miljoen euro. En dan moet het plan voor eventuele reparatie nog gemaakt worden.” TNO heeft een technologie ontwikkeld die de wanddikte in kaart kan brengen met behulp van een geleide golf. De wanddikte hoeft op deze manier niet meer geïnspecteerd te worden maar kan gemonitord worden met behulp van deze technologie. Deze technologie meet 100% van de pijpoppervlakte en er worden dus geen corrosie plekken over het hoofd gezien. Deze methode maakt gebruik van ‘low-power ultrasonic transducers’ die op de pijpleiding worden geplaatst. Deze ‘transducers’ zenden een specifieke geleide golf uit met een ‘fase’2 snelheid die sterk afhankelijk is van de dikte van de wand van de pijpleiding.

Experimentele setup voor ‘guided wave tomography’

2

Een fase is een grootheid die de positie van een punt in een golfbeweging of trilling aangeeft. De fase wordt uitgedrukt in graden, radialen of in golflengten. 1 golflengte komt overeen met 360 graden en ook met 2π radialen.

65

Door de snelheid van de golf te meten tussen de bron en de ontvanger en dit te vergelijken met de verwachte snelheid kan het verlies van wanddikte worden bepaald. De afwijking van de verwachte snelheid staat gelijk aan de totale hoeveelheid verlies aan wanddikte. Zo worden verschillende geleide golf modi uitgezonden en vergeleken met een referentiegolf. Het resultaat van ‘guided wave tomography’ na het analyseren van de verkregen data ziet er als volgt uit:

Op basis van deze afgebeelde wanddikte kan de wanddikte geïnterpreteerd worden en vervolgens besloten worden om tot actie over te gaan. Voor meer details over hoe deze techniek werkt: Bloom, J.G.P., Heerens, G.J. & Volker, A.W.F., 2009.

Trillingsanalyse Bij een trillingsanalyse meet je de overdracht van de rotating equipment op de behuizing. Door dit te meten wordt een sinusvormige grafiek verkregen. Op basis van de sinusvormige grafiek die verkregen wordt door het meten van de trilling kan de frequentie en de amplitude bepaald worden. Op basis van de amplitude kan al een uitspraak gedaan worden met betrekking tot slijtage. Als de lager van de behuizing pas is vervangen en een trillingsmeting wijst uit dat de amplitude, dus de uitslag 5 mm is, dan geeft dit de mate van speling binnen de lager. Als 2 weken later 15 mm wordt gemeten dan is er meer speling in de lager. Dit duidt op slijting van de lager. Het probleem in een asset is vaak echter dat er niet slechts 1 lager in zit. Er zitten misschien wel 5 of 6 lagers in, de grafiek die dan verkregen wordt toont pieken en dalen van de lagers door elkaar. De kunst is dan het bepalen welke pieken en dalen van de grafiek horen bij welke lager. Elke lager heeft ook een aantal defect frequenties. Een lager vestaat uit een binnenring, een buitenring, een aantal kogels en een core ring. Al deze elementen hebben een specifieke defect frequentie. Voor het analyseren van de trillingsanalyse moet bekend zijn wat er in de installatie voor 66

overdrachtsmechanismen zitten, deze zijn allemaal terug te vinden in het frequentiespectrum. Er zitten ook tandwielen in. Hoeveel tandwielen zitten er op de tandwiel en wat is de ingrijpfrequentie op het andere tandwiel? Tandwielen hebben hun eigen frequentie afhankelijk van het aantal tandwielen, maar ook de ingrijp frequentie is terug te vinden in het frequentiespectrum. ‘”Als ik een tandwiel heb, gedreven aangedreven werktuig, en hier zitten bijvoorbeeld 50 tanden in en hier 40, dan heb je een bepaalde ingrijpfrequentie, 50*40 / 60 daar komt een aantal Herz uit. Dus die 50 tandwielen zie je, die 40 zie je, maar ook die tandwiel ingrijpfrequentie zie je. Die geven een aparte trilling. Op een bepaalde frequentie geven die een paar trillingen en dat vind je terug in je trillingsspectrum”

Voorbeeld trillingsspectrum

Deze trillingsanalyse kan offline gedaan worden door te meten en het frequentiespectrum op papier uit te rekenen en uit te zoeken. Het proces kan ook geautomatiseerd worden. Daarvoor worden alle gegevens van de installatie in analyse software geprogrammeerd. Om een goede trillingsanalist te worden kost tijd. “Dit kost je 2 tot 3 jaar om goed te begrijpen en dan zul je er echt wekelijks mee aan de slag moeten gaan.”

67

Olie-analyse Smeerolie wordt gebruikt als smeermiddel voor werktuigen zoals bijvoorbeeld tandwielkasten en draaglagers, hydraulische olie wordt gebruikt als medium om krachten over te brengen in hydraulische installaties. Bij een olie-analyse wordt een sample van de smeerolie of hydraulische olie van een asset genomen. Het sample wordt naar een scheikundig laboratorium gestuurd en gecontroleerd op slijtage deeltjes. De slijtage deeltjes worden geanalyseerd op samenstelling en op grootte en vorm. De vorm en grootte zeggen iets over de manier waarop slijtage optreedt. “Als je een olie onder een microscoop bekijkt dan zie je allemaal verschillende slijtagedeeltjes. De vorm, de lengte en de grootte zegt iets over de manier waarop slijtage optreedt.” De samenstelling kan wijzen naar welk onderdeel er slijt. “Er moet bekend zijn van elk onderdeel binnen een installatie van welke legering ze zijn gemaakt. Een olie analyse kan uitwijzen wat voor deeltjes er in de olie zitten en wat de samenstelling is. Op deze manier kan dit leiden tot een specifiek onderdeel binnen een installatie dat aan het slijten is.” Op basis van de bevindingen kan besloten worden om tot actie over te gaan. Een hoge mate van slijtage deeltjes in hydraulische olie dat gebruikt wordt voor vleiende kleppen en sluitingen is een probleem. Daar is dringend onderhoud en vervanging nodig. Is slijtage nog laag in bijvoorbeeld de buitenkant van een lager, dan is het probleem nog niet zo groot. “Zo kun je binnen het bedrijf een norm opstellen voor componenten en de toegestane hoeveelheid slijtage deeltjes in de olie.”

68

Wervelstroom (eddy current) inspectie Wervelstroom , ook bekend als eddy currents, is een verschijnsel dat gebruikt kan worden voor het opsporen van krassen, groeven en (beginnende) scheuren in geleidend materiaal, zoals aluminium. Hoe werkt het? Bij wervelstroom onderzoek wordt een spoel door een wisselstroom aangestuurd. Dit levert een wisselend magneetveld op. Bij contact met een geleidend materiaal, zoals alluminium, ontstaan in het geleidende materiaal wervelstromen, ook wel eddy currents genoemd. Als er een scheur, groef of kras in het materiaal zit zal er een afwijking zichbaar zijn in deze eddy currents. Deze afwijking is door een inspecteur op te sporen en te beoordelen. Zie afbeelding:

Dit kan alleen in geleidend materiaal. Composiet geleidt niet en behoeft daarom andere inspectie methoden.

69

Inspectie in composiet Een Boeiing 787 is een sprekend voorbeeld van een asset gemaakt van composiet. Dit kan worden geïnspecteerd met behulp van radiografie, ultrasoon en warmtebeelden. “Wat we nu aan het doen zijn, er is een methode ontwikkelt, in de romp van het vliegtuig rijdt dan gewoon een klein karretje, radiografisch bestuurd door het hele gangpad van voor naar achter. Of je zet een vaste bron neer zodat de romp helemaal doorgestraald wordt. Als je dan genoeg sensoren eromheen positioneerd dan pak je het beeld wel op. Zo kan je die stralingsbron op een aantal plaatsen neerzetten. Een paar minuten laat je de bron stralen en dan zet je hem vervolgens 5m verder en begin je het proces opnieuw. Buiten de romp gaat een karretje met een aantal gevoelige platen die zo een contour om de romp heen vormen. Dat sla je digitaal op en dan kan je het vervolgens allemaal netjes uitlezen.”

Op de plekken waar verdachte plekken worden gevonden kan nog met een ultrasoon meting worden gecontroleerd of er daadwerkelijk een scheur zit. Met de röntgen straling wordt de romp volledig doorgelicht. Waar het wit is op het scherm is het röntgen niet door het materiaal gegaan en is het dus intact. Waar het zwart wordt is minder materiaal of een gat. Met ultrasoon wordt hooggeluid uitgezonden met een opnemer ernaast. De wijze waarop het geluid terugkomt bij de opnemer zegt iets over het materiaal. Komt het ultrasoon geluid ineens anders terug dan is er sprake van een discrepantie in het materiaal.

70

Thermografie kan ook gebruikt worden. De panelen van de romp worden dan opgewarmt met behulp van bijvoorbeeld lampen. Op het moment dat de panelen opgewarmt zijn wordt een infrarood foto genomen. “Het laagje waaronder loslating plaatsvindt heeft zijn warmte niet kunnen doorvoeren, is heter geworden, heeft een iets warmer warmtebeeld dan het paneel waar het wel de diepte heeft kunnen pakken.”

Reparatie Reparatie van een aluminium oppervlak werd bij het Leeuwenborgh voorgesteld als het uitsnijden van een 5x zo grote plaat van aluminium welke op de beschadiging kan worden gelegd en vastgemaakt kan worden met klinknagels. Composiet wordt in het geval van beschadiging laag voor laag weer opgebouwd door het materiaal te verwarmen en zo zo de lagen weer op te bouwen. “De praktijk is natuurlijk iets weerbarstiger. Het klinkt heel simpel, opzich is het ook wel zo, maar het is wel allemaal aan voorschriften onderhevig. Zo een heel vliegtuig is ook beschreven in onderhoudsmanuels. Maar de bouwer, de OEM, wat voor reparaties en hoe moeten die er dan uitzien en hoe groot moeten die dan zijn en bij wat voor beschadiging is dat acceptabel. Je kan je voorstellen, op de voorstuk, vleugelneus, om daar een plaatje op te poppen is niet de bedoeling, want dat verstoord de aerodynamica.” In het geval van een klein sportvliegtuig gebeurdt dit misschien zoals bij het leeuwenborgh het repareren van aluminium wordt voorgesteld. Echter, over het algemeen zal een heel paneel simpelweg vervangen worden om de aerodynamica niet te verstoren.

71

Websites 1

http://www.topsectoren.nl/

2

http://www.top-sectoren.nl/

3

Nieuwsbrief 2011, World Class Maintenance, Emmy Bakker

4

http://www.maintenancenext.nl/

5

http://www.nvdo.nl/nieuws/omvang-en-werkgelegenheid-nederlandse-onderhoudsmarkt-1100/

6

http://www.worldclassmaintenance.com/organisatie/historie

7

Nieuwsbrief 2011, World Class Maintenance, Emmy Bakker

8

http://smc-congres.nl/exposanten-overzicht-2013/dutch-institute-world-class-maintenance/

9

http://www.maintenancevaluepark.com/index.php?lang=english

10

http://www.chemelot.nl/

11

http://www.aviolanda.nl/

12

http://www.gate2.nl/nl/platform

13

http://www.maastrichtmaintenanceboulevard.nl/

14

http://pas55.net/

15

http://www.assetmanagementstandards.com/

16

http://www.iso.org/iso/home.html

17

http://www.aviationcompetencecentre.nl/

18

http://www.worldclassmaintenance.com/

19

www.nvdo.nl

20

http://www.inspectietechniek.com/

21

http://mkm.maintenancecc.com/

72