REMI Referentiebudgetten voor een menswaardig inkomen Bérénice Storms Kortrijk 27-11-2013
[email protected] www.cebud.be Kleinhoefstraat 4, 2440 Geel +32 (0)14 56 23 10
Inhoud - Referentiebudgetten voor een menswaardig inkomen - Situering & maatschappelijke relevantie - Theoretisch kader - Opzet en uitvoering - Resultaten - Valorisatiemogelijkheden -
Remi instrument Financiële educatie Doeltreffendheid sociale zekerheidsuitkeringen Armoedemeting Kapstokken voor een lokaal inclusief sociaal beleid
Situering: Inkomensbescherming in België: Bovenwettelijke en privé-verzekeringen Sociale verzekeringen Minimale voorzieningen Minimumuitkeringen sociale zekerheid Gewaarborgde minimuminkomens Individuele bijstand Recht op maatschappelijke integratie (Leefloonwet) Recht op maatschappelijke dienstverlening
Situering: “Elke persoon heeft recht op maatschappelijke dienstverlening. Deze heeft tot doel eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid.” (art. 1 OCMW wet)
Geldelijke materiële hulpverlening Niet-geldelijke materiële hulpverlening Immateriële hulpverlening
Situering • Krijgt Jef Jansens (40 jaar, alleenstaande, wonende in Kortrijk & leefloongerechtigd = 817,36 euro per maand) aanvullende steun?
CASE 1: Alleenstaande behoeftige vrouw, geen kinderen. Welk bedrag kennen OCMW’s toe?
Vlaanderen Oost-Vlaanderen klein Limburg klein Antwerpen groot Vlaams-Brabant groot Oost-Vlaanderen groot Wallonië Henegouwen groot zeer Henegouwen groot Waals Brabant zeer klein Luxemburg groot Namen klein Luik zeer klein Brussel groot klein TOTAAL
Maatschappelijk werkers Raadsleden gem Min Max N Gem Min 69 0 118 5 201 131 310 4 50 0 14 0 50 7 160 30 105 100 114 3 101 101 101 2 73 50 95 2 113 50 0 0 0 3 163 125
Max
N
100 2 250 3
200 4 200 2
78 85 98 102 100
0 0 0 45 50
175 150 200 300 150
6 10 4 5 3
150 240
150 50
150 1 430 2
82
0
310
54
142
0
430 14
BRON:Storms, B., Peeters, N., Cornelis, I., Reynaert, J.-F., Thijs, P., & Nisen, L. (2013). Ook getest op mensen. Referentiebudgetten als maatstaf voor de doeltreffendheid van de sociale bescherming. In L. Willy, P. Isabelle, J. Vranken & R. Van Rossem (Eds.), Armoede in België. Jaarboek 2013 (pp. 267-287). Leuven: Acco.. http://www.cebud.be/wetenschap_publicaties.php
Situering • In welke mate kan een Jef Jansens (40 jaar, alleenstaande, wonende in Kortrijk) rondkomen met een leefloon van 817,36 euro per maand? – Wat is rondkomen? – Welke (bijzondere) behoeften heeft Jef? – Wat zijn de leefomstandigheden van Jef?
Sociale participatie = Actief deelnemen en bijdragen aan de samenleving = Adequaat vervullen van
sociale rollen
verwachtingen verbonden aan sociale posities = erbij horen en bijdragen
Voorwaarden voor maatschappelijke participatie
Referentiebudgetten voor maatschappelijke participatie: achterliggend theoretisch kader
Referentiebudgetten: wat is minimaal nodig? Hét (absolute) minimum bestaat niet! • Noodzakelijk inkomen hangt af van noodzakelijke uitgaven Worden bepaald door individuele en maatschappelijke factoren • Referentiebudgetten: Een ondergrens: inkomen dat volstaat om volwaardig te participeren aan de maatschappij in vrij gunstige omstandigheden (voor gezonde, competente en goed geïnformeerde burgers)
Referentiebudgetten ontwikkeld vanuit een nauwe samenwerking tussen experts en burgers
• Rol van de experts: Universele behoeften vertalen naar concrete korven van goederen en diensten Zo veel als mogelijk vertrekken vanuit een normatief standpunt (≠ prescriptief!) ≠ reële budgetten, wel voorbeeldbudgetten, aanvaard door burgers en politici
• Rol van burgers: Ondersteunen van experts bij het vertalen van universele behoeften naar concrete korven van goederen en diensten Aanvaardbaarheid garanderen Methode: Focus groups
Voorbeeld: referentiebudgetten voor:
niet werkenden, die huren in de private sector en in goede gezondheid verkeren (prijzen voor juni 2008*) * 1.091 voor oktober 2013 * volledige update klaar tegen januari 2014
G VOEDING
Criteria:
Gezonde, evenwichtige en gevarieerde voeding (Hoge gezondheidsraad, Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie) voorkeur /middenweg: 5/2 Voorkeursproducten: goedkoopste middenwegproducten: zoveel mogelijk variatie, verantwoordbaar binnen een minimumbudget Aanvaardbaar (focusgroups) Inclusief eet-en bereidingsbenodigdheden
gezonde voeding
Gezonde voeding
Geschikte kleding Criteria:
Bescherming bieden tegen alle weersomstandigheden Casual kleding, multifunctioneel Identiteit verschaffen Nieuwe kleding Ondergoed: Hoge kwaliteitseisen aan schoenen en regenkleding Lage, maar geen bodemprijzen Levensduur: kinderen (1 jaar), volwasssenen (2 jaar) Zeeman, Wibra, C&A, JBC, Brantano
Inclusief: materiaal voor opbergen en onderhouden van kleding
Geschikte kleding
Geschikte kleding
Persoonlijke verzorging en adequate gezondheidszorg
Achterliggende principes persoonlijke verzorging: Handhaven gezondheid en bestrijden van infecties Zelfrespect ( sociale exclusie) Persoonlijke verzorging Handhygiëne Mondhygiëne Algemene hygiëne Cosmetica Voorbehoedsmiddelen
Persoonlijke verzorging en adequate gezondheidszorg
Achterliggende principes gezondheidszorg: Budgetten voor “gezonde” personen Gebruik van medische zorgen wordt bepaald door: - Behoefte - Neiging tot gebruik - Mogelijkheid tot gebruik Geen harde criteria: externe validering (Domus Medica) Gezondheidszorg: Arts, geneesmiddelen (infectieziekten, traumata, psycho-sociaal welzijn, preventie) Ziekenfondsbijdrage Hospitalisatieverzekering Zorgverzekering
reële medische kosten!
Adequate huisvesting
Criteria (geoperationaliseerd m.b.v data van de Woonsurvey 2005 door K. Heylen (HIVA) : Kwaliteitsvolle woning: Veiligheid en bescherming bieden Interne en externe bouwfysische kwaliteit Sanitair moet dagelijkse hygiëne toelaten
Adequate huisvesting
Voldoende ruim
Aantal slaapkamers: één voor ouders, één per twee kinderen van hetzelfde geslacht
Woonomgeving
Comfortniveau: badkamer (bad of douche), toilet
Aanwezigheid van voorzieningen
Woonzekerheid Een betaalbare prijs
Adequate huisvesting Adequate huisvesting Huisvestingskosten: illustratief
Mediane huurprijs van kwaliteitsvolle woningen in Vlaanderen
Mediane verbruikerskosten in kwaliteitsvolle woningen Overige huisvestingskosten
Private huisvestingsmarkt (sociale huisvestingsmarkt)
Onderhoud (poetsen, verven, behangen,…) Herstel
Hulpverlening: vertrekken van reële huisvestingskosten!
Huisvesting: sociale sector (minimum prijzen)
Veiligheid:veilig wonen Veiligheid
Basisbankdienst Brandverzekering Familiale verzekering Preventie brandveiligheid
Rust en ontspanning Uitgangspunten: Gezondheid Recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing (art. 23 Belgische grondwet) Participatiedecreet Steunpunt vakantieparticipatie
Rust en ontspanning: Bed en beddengoed Binnenlandse vakantie Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod Tv, dvd, radio-cd
Veilige kindertijd Criteria : Opgroeien in liefde en veiligheid Nieuwe ervaringen opdoen Lof, erkenning en positieve feedback Graduele uitbreiding verantwoordelijkheden
Concreet gemaakt o.b.v. Internationaal verdrag inzake de Rechten van het Kind Vlaams Jeugdbeleidsplan Deskundigen jeugdbeleid en –zorg (Delphi)
Veilige kindertijd Concrete uitgaven:
Gezinsuitstap GSM tieners Verjaardagsfeestje voor klasgenootjes Bibliotheekabonnement Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod Speelgoed Cultuurparticipatie Directe onderwijskosten Uit eten/afhaalmaaltijd Zakgeld
Onderhouden van relaties Mensen zijn sociale wezens:
Fundamentele behoefte aan verbondenheid: identiteitsontwikkeling Wederkerige afhankelijkheid
Onderhouden van relaties Vrienden- en familiebezoek GSM, computer, internetaansluiting en fototoestel Feesten Uit eten, afhaalmaaltijd Huisdieren Gezelligheid thuis Burgerverplichtingen
Mobiliteit Uitgangspunten: Mobiliteit noodzakelijk om verschillende maatschappelijke rollen adequaat te kunnen vervullen Decreet basismobiliteit: 90% woonzones een gegarandeerd aanbod openbaar vervoer
Mobiliteit: Fiets Busabonnement Rail Pass
TOTAAL BUDGET, niet werkenden, gezond, private huurwoning (prijzen geïndexeerd oktober 2013) 2315
1383
1502
1039
TOTAAL BUDGET, niet werkenden, gezond, sociale huurwoning (prijzen geïndexeerd naar oktober 2013) 1941
1189
1211
793
Valorisatiemogelijkheden
Referentiebudgetten kunnen worden gebruikt voor: 1. Bepalen van aanvullende steun, leefgelden in kader van schuldbemiddeling, bepalen van kredietwaardigheid, … 2. Financiële opvoeding en preventie; 3. Beoordelen van doeltreffendheid minimuminkomensbescherming 4. Meten van armoede 5. Aanmoedigen van politici voor verder het uitbouwen van een sociaal inclusieve samenleving
1. REMI: Bepalen van aanvullende steun, leefgelden kredietscores: ontwikkeling van een praktisch instrument -
-
-
-
Online webapplicatie Referentiebudgetten op maat van iedere cliëntsituatie Output: een minimaal, maar haalbaar budgetoverzicht van noodzakelijke: - vaste kosten - leefkosten - reserveringsuitgaven Gestructureerde en systematische verzameling inkomsten en noodzakelijke uitgaven Educatief instrument Verschaft inzicht in welke inspanningen door de cliënt en het OCMW kunnen geleverd worden met het oog op het garanderen van een menswaardig inkomen
[email protected]
1.REMI, online tool voor eenvormige berekening van menswaardige aanvullende financiële steun op maat van iedere cliëntsituatie
Menswaardig leven in Vlaanderen
47
2. Financiële educatie/preventie
Doeltreffendheid leeflonen + financiële tegemoetkomingen kinderen ten laste (2013) (gezinnen in goede gezondheid, private huur)
-
Leefloon (+ financiële tegemoetkomingen kinderen)
Meten van armoede
5. Politici aanmoedigen om te werken aan een sociaal inclusieve samenleving Indien auto nodig + € 300!
Geen maximumfactuur SO
Maximumfactuur Basisonderwijs
Huisvestingskosten: 55% !
Besluit Referentiebudgetten: richtnorm voor beoordelen van individuele leefsituaties in functie van de menselijke waardigheid Adequate armoedelijn? Ja, menswaardig participeren niet mogelijk met gezinsinkomen < budgetstandaard Neen, in realiteit hebben gezinnen vaak meer nodig (bij gebrek aan vereiste competenties, wegens ziekte, hogere huisvestingkosten, …)
Besluit Adequate hulpverlening: Menswaardig inkomen Minimuminkomens zijn vandaag de dag ontoereikend
Aandacht voor individuele en maatschappelijke condities Individuele competenties: leren budgetteren Maatschappelijke condities: pleidooi voor rechtvaardiger en offensiever (lokaal) sociaal beleid: Aandacht voor toegankelijkheid basisinstituties (huisvesting, gezondheidszorg, arbeidsmarkt, …) i.f.v. vervullen menselijke behoeften
Dank voor uw aandacht!
[email protected] Voor wie meer wil: www.cebud.be www.menswaardiginkomen.be
