REISVERSLAG van de voorjaarsreis 2012 naar Roemenië. Zaterdag 17 maart vertrekken wij (Jerry en Lineke) ’s morgens om 5.30 uit Almelo. De weersvoorspelling is goed en daar zijn we blij mee. Het rijdt prettig en het is ook fijn voor de pauzes. Aan het eind van de middag (18.00 uur) arriveren wij bij hotel Paprika Csarda, gelegen vlak na de grens van Oostenrijk-Hongarije. Wij hebben een kamer gereserveerd en dat is maar goed ook, want het is weekend en er zijn veel gasten. Na ons te hebben opgefrist genieten we van de warme maaltijd. Nog een kopje koffie na en dan naar bed. Als je 1200 km hebt gereden is het mooi geweest. Zondagochtend stappen we, na een heerlijk ontbijt, weer in de auto. Opnieuw een stralende dag, de temperatuur loopt aardig op. Wij weten dan nog niet dat het ’s middags 26 graden zal worden, heerlijk, maar met de winterkleren aan is het een beetje puffen. Het is 16.00 uur als we de stad Timisoara binnenrijden. Het is fijn weer bij Marcela en haar ouders te zijn (het eerste overnachtingsadres op deze reis). Ze wachten ook al met smart op ons, het eten staat zoals gewoonlijk alweer klaar. Na het eten brengen wij heel veel bagage naar boven om ruimte te maken in de auto. Voor de volgende dag staat namelijk een bezoek aan de arts gepland en moeten wij met zijn vijven op pad. Na het opruimen is er tijd om bij te praten. Wij blijven 2 dagen in Timisoara; er is tijd om de verschillende bezoekjes af te leggen en wij kunnen nog met Marcela naar een winkelcentrum om boodschappen te doen. Vanwege haar handicap is het een groot probleem voor haar om dit zelfstandig te doen. Woensdagochtend vertrekken wij naar pastor Traian Pantis en zijn vrouw Irina in Valea Mare, ongeveer 250 km ten noordoosten van Timisoara. Voor deze afstand heb je al gauw 4 uur reistijd nodig. Wij worden zeer hartelijk ontvangen. Na 15 jaar is er een nauwe band ontstaan. Traian helpt ons de auto uit te pakken. Alle bagage krijgt zoals gewoonlijk een plek op onze slaapkamer, wij kunnen dan per dag bekijken wat meegenomen moet worden. Na het eten praten wij bij over onze families en aansluitend maken we een programma voor ons verblijf. Het was al bekend dat het deze keer niet mogelijk is naar Petrosani te gaan. ReisverslagMaart2012
Pagina 1
Pastor Eugen Stoica is met zijn vrouw Lydia op uitnodiging naar de Verenigde Staten. Wanneer hij terug is in Roemenië zal hij de pakketten, zaden en enveloppen bestemd voor zijn gebied ophalen bij Traian, zodat deze nog voor Pasen naar de gezinnen kunnen worden gebracht. Voor ons komt het goed uit, omdat voor deze voorjaarsreis een bezoek aan het gebied Moldavië (niet te verwarren met de republiek Moldavië) staat gepland en dat ligt niet bepaald naast de deur. Maar eerst hebben wij nog de donderdag. Er zijn veel families die we moeten bezoeken, dus gaan we vroeg op pad. Het is fijn de mensen weer te zien en hun situatie door te spreken. De ene reis is de andere niet , het is altijd weer afwachten wat op ons pad komt. Deze reis is heftig, er zijn veel problemen. Wij proberen zoveel mogelijk tijd uit te trekken om naar de verhalen te luisteren. Laat in de avond zijn we weer thuis. We nemen nog even kort de dag door en maken dan de bagage in orde voor ons vertrek naar Moldova de volgende ochtend. En dan snel naar bed. Na een stevig ontbijt van Irina vertrekken wij met z’n drieen (Jerry, Lineke en de inmiddels gearriveerde zoon van Traian en Irina, Octavian) naar de omgeving van Remeti. Daar halen wij Cornel Manea (ook een pastor) op. Cornel is al vele malen in Moldova geweest en heeft ook een aantal keren ervoor gezorgd dat kleding en schoenen (vanuit Almelo gebracht naar Valea Mare) verder getransporteerd werden naar genoemd gebied. Het is een lange reis, ongeveer 650 km. De reistijd blijkt uiteindelijk 10 en een half uur te zijn. Onderweg is al duidelijk te zien dat we in een armer gebied terechtkomen. De daken zijn van zink of asbest (!), de huisjes zeer klein. Het laatste stuk moeten we in het donker rijden, de weg is niet al te best. Ook zijn er veel loslopende honden op de weg. Gelukkig gaat het goed. Na een telefoontje worden we naar een tankstation gedirigeerd en treffen we daar de contactpersoon (ook weer een pastor) met zijn vrouw, Pavel en Cornelia Ralea. Wij rijden gezamenlijk naar een dochter en schoonzoon, waar we de maaltijd gebruiken. Wij horen vreselijke verhalen over de afgelopen winter. Met name dit gebied en het gebied ten zuiden van Moldova zijn zeer zwaar getroffen. Sinds 1954 is het niet zo ernstig geweest. Huizen die volkomen onder de sneeuw zijn bedolven en daardoor vaak ingestort. Door de enorme windsnelheid in dit gebied van 150 km per uur(!) sneeuwden trucks totaal in, chauffeurs werden hierdoor verrast en stierven als gevolg van zuurstofgebrek of bevriezing. Het is ongelooflijk wat zich hier heeft afgespeeld. Daarna nemen de pastor en zijn vrouw Octavian en Cornel mee, wij kunnen bij de dochter slapen. De volgende morgen melden de anderen zich al vroeg. De schoonzoon gaat mee als tolk. Allereerst gaan we naar een supermarkt (wij zijn in de stad Barlad). We leggen geld bij elkaar om daarvoor snoepgoed voor de kinderen van de te bezoeken gezinnen te kopen. Het was wel lachen, met een rekenmachine in de hand kijken wat mogelijk was en dat met z’n vijven! ReisverslagMaart2012
Pagina 2
Daarna gaan we op pad. We trekken van de ene plaats naar de andere en worden geconfronteerd met zeer schrijnende situaties. In dit gebied is geen industrie, de infrastructuur is buitengewoon slecht, het gebied is dus ook niet aantrekkelijk als vestigingsplek. Het betekent voor de bevolking dat de kans op werk vrijwel nihil is. En geen werk betekent in verreweg de meeste gevallen geen inkomen. Als men werkloos wordt terwijl men een vast contract heeft, dan volgt er een uitkering van de staat. In alle andere gevallen krijgt men niets. Er wordt dan geleefd van de kindertoeslag (per kind tot 18 jaar € 10,- per maand) en van de opbrengst van het land. De mensen waren dan ook ongelooflijk blij met de zaden die we namens u aan hen konden uitreiken. Een blijdschap die eigenlijk niet in woorden is uit te drukken. Het geeft een sprankje hoop, er zijn mensen die naar hen omzien. Mensen die hen niet kennen en toch iets voor hen over hebben. Ontroerend waren de reacties! Er wordt veelal geleefd in lemen huisjes of hutjes. Deze zijn zeer kwetsbaar, men liet zien hoe door de afgelopen winter het leem was aangetast. En waar het leem kapot is, heeft de wind vrij spel. Enige vorm van isolatie is een nog onbekend fenomeen. Mensen leven onder erbarmelijke omstandigheden. Wij bezochten veel gezinnen en dan hoor je de verhalen. Wat is het bijvoorbeeld verschrikkelijk moeilijk voor ouders als je met 2 zieke kinderen naar het ziekenhuis in de stad (Barlad) gaat en daar te horen krijgt dat er geen diagnose zal worden gesteld, omdat je geen geld hebt. Je gaat onverrichterzake terug naar huis, intens verdrietig omdat je weet dat je kinderen iets mankeren. Op zoek gaan naar een christelijke arts biedt dan soms nog uitkomst, omdat deze nog weleens bereid is gratis een onderzoek te verrichten. Maar dan hebben we het nog niet over eventuele behandelingen! Ook ontmoetten wij een gezin, waarvan de vader na een korte, hevige ziekte is overleden. Moeder blijft achter met 6 kinderen, waarvan 1 kind gehandicapt is. Zij slaat zich er zeer dapper doorheen. De vader heeft een bijzonder goed onderhouden tuin achtergelaten, tuinieren was zijn lust en zijn leven. Met behulp van de 2 oudste (jonge!) kinderen probeert zij het werk in de tuin voort te zetten. Het zaaien en oogsten is de manier om te kunnen overleven, het is hun inkomen. Wij bezoeken een gezin dat leeft in een huisje, zo erbarmelijk, dat wij het niet onder woorden kunnen brengen. De ouders drinken beiden in hun uitzichtloze situatie. Buiten is de moeder bezig met de was. Zij heeft een wasmachine (het ouderwetse type langzaam-wasser, een heel oude) van de kerk gekregen. Maar omdat ze niet kan organiseren ligt er op deze zaterdagavond een enorme berg was die nog moet worden weggewerkt. Alles even grauw, in teilen, zelfs op de smerige grond en intussen wordt het al donker. Pastor Cornel Manea, die met ons meegekomen is, heeft zich het lot van deze familie aangetrokken. Hij heeft de oudste dochter een half jaar meegenomen naar zijn gezin in Remeti en daar een baantje voor haar gezocht (in de regio waarin Remeti ligt zijn nog wel mogelijkheden). Van het door ReisverslagMaart2012
Pagina 3
haar verdiende geld kon zij 1 kamertje in het huisje opknappen, een heel klein stapje vooruit. Maar wat is het voor het meisje moeilijk om terug te keren in de oude situatie. Natuurlijk is ze blij haar ouders en broers en zussen weer te zien, maar de situatie is zo tegenstrijdig. In Remeti leefde ze in een keurig gezin waar structuur was. Een schoon huis, op tijd naar bed en op tijd opstaan, de was aan kant, haar baantje. Kortom, een regelmatig leven. En nu moet ze weer leven in een chaos. Zij probeert wel daar verandering in te brengen met de kennis die ze heeft opgedaan, maar als je ouders niet willen lukt dat niet. De pastor wil proberen om haar nogmaals een tijdje in zijn gezin op te nemen. Dit zijn zomaar enkele voorbeelden om u een indruk te geven. De hele dag is een aaneenschakeling van droevige omstandigheden geweest. ’s Avonds om 21.15 komen we weer aan bij ons gastgezin. Tijdens de warme maaltijd en ook nog enige tijd erna bespreken wij met elkaar de schrijnende situaties. Dan vertrekken Cornel, Octavian en pastor Pavel naar diens huis en zoeken ook wij het bed op. Het was een heel lange dag en de volgende ochtend willen we vroeg vertrekken naar Traian en Irina. En ’s nachts gaat ook nog de zomertijd in…..! Zondagmorgen bij ons vertrek is het al mooi weer. Wij rijden een andere route dan de heenweg. De heenweg was door de bergen met schitterende wouden en canyons, maar ook een aaneenschakeling van haarspeldbochten. Terug toch maar een andere weg, overigens ook heel mooi maar wel regelmatig een heel slecht wegdek. Het is altijd weer een verrassing. Wat erg grappig is, is dat de boerenkarren die je hier in grote getale ziet tegenwoordig beschikken over een nummerplaat. Als er ook nog verlichting zou worden aangebracht zou het helemaal mooi zijn. Opvallend waren onderweg (nog steeds in Moldova) de kale berghellingen. Veel bomen zijn gekapt om de strenge winter het hoofd te bieden. Maar wat is dat gevaarlijk! Duidelijk waren de sporen te zien van weggegleden sneeuw. Hoe ernstig wordt de situatie bij wateroverlast, dreiging van een aardverschuiving. Maar geen hout hebben om te stoken in een verschrikkelijke winter is ook desastreus. Welke keuze moet je dan maken? Na opnieuw een rit van 10 en een half uur (wij dachten dat deze route minder tijd zou vragen, maar niets is minder waar) komen wij aan in Remeti. De vrouw van Cornel heeft het eten klaar en wij kunnen dus zo aanschuiven. Na een gezellige maaltijd reizen we door naar Traian en Irina. Vanuit hun huis bezoeken we op maandag en dinsdag nog veel gezinnen in de omgeving. De woensdagmorgen gebruiken we om de situaties van de families door te spreken en een plan van aanpak op te stellen. In de middag, om een uur of vier, komt Herman Jansen aanrijden met de volle vrachtwagen. Met een ploeg mensen wordt deze gelost. Een enorme hoeveelheid spullen waar weer zeer veel mensen mee geholpen kunnen worden. Dankzij uw hulp is dit allemaal te realiseren. En wat is dat een dankbaar gegeven. Na nog een laatste gezellige avond gaan we naar bed, de volgende ochtend is het vroeg dag.
ReisverslagMaart2012
Pagina 4
Als we de volgende dag vertrekken is Traian al naar zijn werk. Hij moet een uur rijden om er te komen. We ontbijten nog gezellig met Irina, zwaaien Herman uit en vertrekken ook. Irina zwaait ons uit tot we uit het zicht verdwijnen. En hier zou het reisverslag ophouden. Maar helaas moeten wij u iets heel ernstigs berichten.
Tot ons grote verdriet moeten wij meedelen dat Irina Pantis in de vroege zondagmorgen van 22 april om 6.15 uur Roemeense tijd totaal onverwacht is overleden. Zij is slechts 49 jaar geworden. Een longembolie is haar fataal geworden. Op zaterdag was ze nog bij het huwelijk van een nichtje, samen met de hele (grote) familie en zondags moest Traian de familie inlichten dat Irina gestorven was. Dit nieuws was en is bijna niet te bevatten. Even na zessen, wij sliepen nog, kregen wij bericht via een sms. Wij konden niet geloven wat wij lazen, wij lazen het bericht opnieuw en opnieuw maar het stond er toch echt: Irina has passed away. Even later ging de telefoon en was het Traian zelf die ons dit slechte nieuws vertelde. Wij beloofden hem te komen. Vijftien jaar komen wij al bij hen en in die jaren is er een intense band tussen ons ontstaan. En het is belangrijk dat de Stichting Help Oost Europa ook in dit grote verdriet bij de familie is. Namens de Stichting en u hebben wij de condoleances overgebracht. Op maandagavond arriveerden wij in Valea Mare, dinsdag 24 april was de begrafenis. Deze was zeer indrukwekkend. De uitvaartdienst werd gehouden op hun eigen binnenplaats (dit is gebruikelijk op het platteland) en zeer velen waren gekomen om afscheid te nemen van deze lieve vrouw, voor wie de naaste altijd op de eerste plaats kwam. Er waren zo’n duizend aanwezigen en velen stonden langs de weg omdat er geen ruimte genoeg was (in Roemenië wordt een bericht van overlijden in veel gevallen direct aangekondigd via de Christelijke Radio Omroep). Er waren luidsprekers geplaatst opdat iedereen de dienst en de toespraken kon volgen. Irina heeft zeer veel betekend voor de Stichting en de mensen in haar omgeving. Dankzij haar inzet kreeg ieder wat hij of zij nodig had. Met grote zorgvuldigheid verdeelde zij de goederen. Een stille werker op de achtergrond. Velen getuigden hiervan tegen ons op deze verdrietige dag. De Stichting Help Oost Europa is Irina veel dank verschuldigd en hoopt dat Traian en de kinderen kracht mogen ontvangen om zonder haar verder te gaan.
Jerry en Lineke van den Bos
ReisverslagMaart2012
Pagina 5
