Reflecties over het aanbod van de eerstelijnsgezondheidszorg in Vlaanderen Prof. Dr. Paul Van Royen
Deze voordracht • Enkele basiscijfers qua aanbod en gebruik van zorg • Vijf uitdagingen voor de toekomst • Vijf antwoorden • Conclusie
2
Aanbod in eerstelijnszorg in Vlaanderen: actoren en organisaties • Macroniveau: beleid • Mesoniveau -preventie: Kind en Gezin,15 LOGO’s, ... -thuiszorg: 15 SELs, … -palliatieve zorg:15 palliatieve netwerken, … -zelfhulp, patiëntenvereniging -GZHZberoepen: 146 huisartsenkringen, … • Microniveau 3
Aanbod in eerstelijnszorg in Vlaanderen: actoren op microniveau • Huisartsen (5 682), apothekers (2 960), verpleegkundigen, kinesitherapeuten (15 190), • Consultatiebureaus Kind en Gezin (342) • Diensten voor gezinszorg (124) , diensten voor thuisverpleging (188) • Ouderenvoorzieningen: 748 woonzorgcentra, 633 RVT – 439 serviceflats met 33 870 woongelegenheden • Ziekenhuizen (71 met 29 886 bedden) • Psychiatrische ziekenhuizen (39), CGGZ (20) 4
Gebruik van zorg in Vlaanderen: enkele cijfers • Huisarts: 3.08 consultaties/verzekerde /jaar en 1.40 thuis/RVT huisbezoeken/verzekerde/jaar 94.5% verklaart een ‘vaste’ huisarts te hebben 77.7% heeft ten minste 1 contact met HA gehad gedurende laatste 12 maanden • Artsen-specialisten: 2.1 specialist contacten/persoon/ jaar 48% had ≥ 1 contact met specialist ged. laatste 12 md Nieuwe specialisten contacten: 49% op initiatief van de patiënt 35% op verwijzing door huisarts 2008 Nationale Gezondheidsenquête Cijfers RIZIV 2008
5
Gebruik van zorg in Vlaanderen: enkele cijfers • Consultatiebureaus: 2.8 aanmeldingen/jaar/kind voor 190 174 aangemelde kinderen • CGGZ: in 2009 kregen 51 375 cliënten hulp (met gemiddeld 7.5 begeleidingen) • Gezinszorg: 15 miljoen uren gezinszorg waarvan 80% bij 65 plussers • Verpleegkunde: 2.8 akten/verzekerde/jaar • Kinesitherapie: 2.1 akten/verzekerde/jaar Rapport Kind en Gezin 2009 Cijfers Zorg en gezondheid RIZIV cijfers 2008
6
Vijf uitdagingen voor het aanbod van de eerstelijnsgezondheidszorg • Vergrijzing en de geriatrische tsunami • Toename van chronische en complexe zorg • Dalende manpower in de gezondheidszorg • Sociale kloof in de gezondheidszorg • Toename problemen geestelijke gezondheid 7
Uitdaging 1: Vergrijzing en de geriatrische tsunami • Vergrijzing van de baby-boom generatie-groep +65 jaar: stijging van 15 % tot 25 % nog voor 2030 – • Dubbele vergrijzing: aandeel 80 plussers binnen de groep van 65-plussers (van 23% naar 40 % in 2050) • Geriatrische tsunami! • Nood aan bijkomende manpower • Vergrijzing kost ruim 21 miljard tegen 2060 8
Bevolkingspiramide: Vlaams Gewest, 2001.
9
Bevolkingspiramide: Verwachting Vlaams Gewest, 2031.
10
Uitdaging 2: Toename van chronische en complexe zorg Meest voorkomende chronische ziekten COPD, CVA, diabetes, hartfalen, reumatoïde artritis, borst- en colonkanker, rugproblemen,…
11
Uitdaging 3: chronische complexe zorg in Vlaanderen • 20 % lijdt aan ≥ 1 chronische aandoening • Tegen 2020 – prevalentie van 35-55 % • Boven de 65 jaar – heeft 67 % twee of meer chronische ziekten • Multi-morbiditeit: 70 % van de personen >80 jaar hebben >1 chronische ziekte • 9% van 65 plussers lijdt aan dementie – 60 % doet beroep op thuiszorg • Aantal zorgbehoevenden verdubbelt tegen 2030 – verdrievoudigt tegen 2050
12
Uitdaging 3: Dalende manpower in gezondheidszorg • Beperking van manpower in toekomst • Feminisatie • Meer part-time werk • Verminderde instroom • Huisartsen: 50 % ouder dan 50 jaar 13
Leeftijd en geslachtsverdeling van Huisartsen ( 1/01/2003)
14
Uitdaging 4: Sociale gezondheidskloof • Ongelijke verdeling lager opgeleiden/hoger opgeleiden - lagere levensverwachting: 18 tot 25 jaar minder - meer mensen met chronische ziekte 44% t.o.v. 20% - meer uitstellen van gezondheidszorg 1/5 t.o.v. 1/10 • Laag Sociaal economisch groepen: 60 % in goede gezondheid t.o.v. 87 % in hoogste klasse • In 2008 : zelf betaald 125 € per familie per maand (7 % van maandbudget) MAAR mensen met minimuminkomen besteden jaarlijks 300 euro meer aan gezondheidszorg • Gelijke kansen voor iedereen? Rapport KBS Tackling Inequalities in Belgium 15
16
Uitdaging 5: Toename problemen geestelijke gezondheid • 1 op 4 mensen psychische problemen in zijn leven - 15 % stijging tegen 2020 • Divers spectrum: depressie, suicide, angststoornissen, … bij alle leeftijdsklassen • Vaak uiting via functionele lichamelijke klachten 17
Toename problemen geestelijke gezondheid • Meer psychische problemen in een veranderende maatschappij • Meer beroep op hulpverlening
18
5 antwoorden op deze uitdagingen • Van acute zorg naar chronische zorg: kantelende zorg en ketenzorg • Interprofessionele samenwerking • Geïntegreerde en dynamische aanpak van manpower • Een toegankelijke en actieve eerstelijn • Zorg voor mentale gezondheid
19
Antwoord 1:Kantelende zorg VAN
NAAR
Patiëntgericht Gefragmenteer d, ziektegericht Aanbodsgestuur
d
Acute Geneesk unde CURATIE
Integraal management Vraaggestuurd Chronische com plexe ZORG
20
Transmurale of Ketenzorg • een samenhangend geheel van doelgerichte en planmatige activiteiten of maatregelen, gericht op een specifieke patiëntencategorie • Huidige zorgtrajecten: patiënt- huisartsspecialist • Promoten via overleg tussen organisaties van de eerstelijnsprofessionals
21
Antwoord 2: Interprofessionele samenwerking
Biologisch: ziekte
Team
Patient
dat verantwoordelijkheid opneemt voor de patient
met een probleem
psychologisch: ziektegevoel sociaal: ziektegedrag existentiëel: welzijn
Context
Gezondheidszorgbeleid 22
Waarom nodig ? • Betere en effectievere communicatie tussen individuen en professionele groepen • Tegengaan van tendens naar te sterke specialisatie en profilering • Omgaan met complexiteit • Betere kennis en erkenning van elkaars expertise • Oplossen van onderlinge wedijver- verhoogde jobtevredenheid • Verbeteren van kwaliteit van zorg • Betere verdeling van werklast en verantwoordelijkheid
23
Interprofessionele samenwerking • Barrières wegnemen: niet-prestatiegerichte financiering, multidisciplinair dossier, … • Teamvorming • IPSIG kan je leren
24
25
Antwoord 3: Geïntegreerde en dynamische aanpak van manpower • Opleiding en training • Taakomschrijving • • Carrièreperspectief • Subsidiariteitsprincipe
26
Aanpak van dalende manpower Geïntegreerd en dynamisch systeem
Green paper gezondheidswerkers in Europa
27
Antwoord 4: Een toegankelijke en actieve eerstelijn • Financiële drempels verlagen • Veralgemening DBR, tenminste voor alle patiënten met omniostatuut • Gezamenlijke acties binnen de eerstelijn met LOGO’s, SELs • Maakt Vlaanderen hier een doelstelling van? 28
Antwoord 5: Meer zorg voor mentale gezondheid • Eerstelijns psychologische functie • Opheffen van schotten tussen welzijnszorg en gezondheidszorg • Samenwerkingsprojecten
29
TOT SLOT … • Keuzes in aanbod zijn nodig • Stop om enkel te denken vanuit eigen beroepsgroep • Nood aan meer eerstelijnszorg-onderzoek
30
