References
References ACUNA, E. and RODRIGUEZ, C., 2004. The treatment of missing values and its effect in the classifier accuracy. Classification, clustering and datamining applications. pp. 639. AGMON, M., PERRY, C.K., PHELAN, E., DEMIRIS, G. and NGUYEN, H.Q., 2011. A pilot study of Wii Fit exergames to improve balance in older adults. Journal of geriatric physical therapy (2001), 34(4), pp. 161-167. AGUIAR, E.J., MORGAN, P.J., COLLINS, C.E., PLOTNIKOFF, R.C. and CALLISTER, R., 2014. Efficacy of interventions that include diet, aerobic and resistance training components for type 2 diabetes prevention: a systematic review with meta-analysis. The international journal of behavioral nutrition and physical activity, 11(1), pp. 2-5868-11-2. AICKIN, M. and GENSLER, H., 1996. Adjusting for multiple testing when reporting research results: the Bonferroni vs Holm methods. American Journal of Public Health, 86(5), pp. 726-728. AIKAIKE, H., 1974. A new look at the statistical model identification. EEE Transactions on Automatic Control, 19(6), pp. 716. ALZHEIMER NEDERLAND, 2013. Cijfers en feiten over dementie. ALZHEIMER’S DISEASE INTERNATIONAL, 2009. World Alzheimer’s report 2009. London: . AMAN, E. and THOMAS, D.R., 2009. Supervised exercise to reduce agitation in severely cognitively impaired persons. Journal of the American Medical Directors Association, 10(4), pp. 271-276. AMBONI, M., BARONE, P. and HAUSDORFF, J.M., 2013. Cognitive contributions to gait and falls: Evidence and implications. Movement disorders : official journal of the Movement Disorder Society, 28(11), pp. 1520-1533. AMERICAN PSYCHIATRIC ASSOCIATION, 2000. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (4th ed., text rev.). 4 edn. Washington, DC. ANSTEY, K.J., LORD, S.R. and WILLIAMS, P., 1997. Strength in the lower limbs, visual contrast sensitivity, and simple reaction time predict cognition in older women. Psychol Aging, 12(1), pp. 137-44. ARCOVERDE, C., DESLANDES, A., RANGEL, A., RANGEL, A., PAVAO, R., NIGRI, F., ENGELHARDT, E. and LAKS, J., 2008. Role of physical activity on the maintenance of cognition and activities of daily living in elderly with Alzheimer’s disease. Arquivos de Neuro-Psiquiatria, 66(2B), pp. 323-327. ARKIN, S.M., 2003. Student-led exercise sessions yield significant fitness gains for Alzheimer’s patients. Am J Alzheimers Dis Other Demen, 18(3), pp. 159-70. BAKER, L.D., FRANK, L.L., FOSTER-SCHUBERT, K., GREEN, P.S., WILKINSON, C.W., MCTIERNAN, A., PLYMATE, S.R., FISHEL, M.A., WATSON, G.S., CHOLERTON, B.A., DUNCAN, G.E., MEHTA, P.D. and CRAFT, S., 2010. Effects of aerobic exercise on mild cognitive impairment: a controlled trial. Archives of Neurology, 67(1), pp. 71-79. BAUMGARTNER, T.A., JACKSON, A.S., ROWE, D.A. and MAHAR, M., 2003. Measurement for evaluation in physical education and exercise science. McGraw-Hill Humanities. BHERER, L., ERICKSON, K.I. and LIU-AMBROSE, T., 2013. A Review of the Effects of Physical Activity and Exercise on Cognitive and Brain Functions in Older Adults. Journal of aging research, 2013, pp. 657508. BINDER, E.F., 1995. Implementing a structured exercise program for frail nursing home residents with dementia: Issues and challenges. Journal of Aging and Physical Activity, (3), pp. 383-395.
120
BINDER, E.F., SCHECHTMAN, K.B., EHSANI, A.A., STEGER-MAY, K., BROWN, M., SINACORE, D.R., YARASHESKI, K.E. and HOLLOSZY, J.O., 2002. Effects of exercise training on frailty in community-dwelling older adults: results of a randomized, controlled trial. J Am Geriatr Soc, 50(12), pp. 1921-8. BINETTI, G., MEGA, M.S., MAGNI, E., PADOVANI, A., ROZZINI, L., BIANCHETTI, A., TRABUCCHI, M. and CUMMINGS, J.L., 1998. Behavioral disorders in Alzheimer disease: a transcultural perspective. Archives of Neurology, 55(4), pp. 539-544. BLACK, S.A. and RUSH, R.D., 2002. Cognitive and functional decline in adults aged 75 and older. Journal of the American Geriatrics Society, 50(12), pp. 1978-1986. BLAND, J.M. and ALTMAN, D.G., 1986. Statistical methods for assessing agreement between two methods of clinical measurement. Lancet, 1(8476), pp. 307-310. BLANKEVOORT, C.G., SCHERDER, E.J., WIELING, M.B., HORTOBAGYI, T., BROUWER, W.H., GEUZE, R.H. and VAN HEUVELEN, M.J., 2013. Physical predictors of cognitive performance in healthy older adults: a cross-sectional analysis. PloS one, 8(7), pp. e70799. BLANKEVOORT, C.G., VAN HEUVELEN, M.J., BOERSMA, F., LUNING, H., DE JONG, J. and SCHERDER, E.J., 2010. Review of effects of physical activity on strength, balance, mobility and ADL performance in elderly subjects with dementia. Dementia and geriatric cognitive disorders, 30(5), pp. 392-402. BLANKEVOORT, C.G., VAN HEUVELEN, M.J. and SCHERDER, E.J., 2013. Reliability of six physical performance tests in older people with dementia. Physical Therapy, 93(1), pp. 69-78.
BOBAN, M., MALOJCIC, B., MIMICA, N., VUKOVIC, S., ZRILIC, I., HOF, P.R. and SIMIC, G., 2012. The reliability and validity of the mini-mental state examination in the elderly Croatian population. Dementia and geriatric cognitive disorders, 33(6), pp. 385-392. BOERSMA, F., VAN DEN BRINK, W., DEEG, D.J., EEFSTING, J.A. and VAN TILBURG, W., 1999. Survival in a population-based cohort of dementia patients: predictors and causes of mortality. International journal of geriatric psychiatry, 14(9), pp. 748-753. BOHANNON, R.W. and SCHAUBERT, K.L., 2005. Test-retest reliability of grip-strength measures obtained over a 12-week interval from community-dwelling elders. J Hand Ther, 18(4), pp. 426-7, quiz 428. BOSSERS, W.J., SCHERDER, E.J., BOERSMA, F., HORTOBAGYI, T., VAN DER WOUDE, L.H. and VAN HEUVELEN, M.J., 2014. Feasibility of a combined aerobic and strength training program and its effects on cognitive and physical function in institutionalized dementia patients. A pilot study. PloS one, 9(5), pp. e97577. BOSSERS, W.J., VAN DER WOUDE, L.H., BOERSMA, F., SCHERDER, E.J. and VAN HEUVELEN, M.J., 2012. Recommended measures for the assessment of cognitive and physical performance in older patients with dementia: a systematic review. Dementia and geriatric cognitive disorders extra, 2(1), pp. 589-609. BRAAK, H. and BRAAK, E., 1991. Neuropathological stageing of Alzheimer-related changes. Acta Neuropathologica, 82(4), pp. 239-259.
121
References
BLE, A., VOLPATO, S., ZULIANI, G., GURALNIK, J.M., BANDINELLI, S., LAURETANI, F., BARTALI, B., MARALDI, C., FELLIN, R. and FERRUCCI, L., 2005. Executive function correlates with walking speed in older persons: the InCHIANTI study. Journal of the American Geriatrics Society, 53(3), pp. 410-415.
BROWN, B.M., PEIFFER, J.J., SOHRABI, H.R., MONDAL, A., GUPTA, V.B., RAINEY-SMITH, S.R., TADDEI, K., BURNHAM, S., ELLIS, K.A., SZOEKE, C., MASTERS, C.L., AMES, D., ROWE, C.C., MARTINS, R.N. and AIBL RESEARCH GROUP, 2012. Intense physical activity is associated with cognitive performance in the elderly. Translational psychiatry, 2, pp. e191. BROWN, C.J., REDDEN, D.T., FLOOD, K.L. and ALLMAN, R.M., 2009. The underrecognized epidemic of low mobility during hospitalization of older adults. Journal of the American Geriatrics Society, 57(9), pp. 1660-1665. BRUCE-KELLER, A.J., BROUILLETTE, R.M., TUDOR-LOCKE, C., FOIL, H.C., GAHAN, W.P., NYE, D.M., GUILLORY, L. and KELLER, J.N., 2012. Relationship between cognitive domains, physical performance, and gait in elderly and demented subjects. Journal of Alzheimer’s disease : JAD, 30(4), pp. 899-908. BRUTON, A., CONWAY, J., H and HOLGATE, S.T., 2000. Reliability: What is it, and how is it measured? Physiotherapy, 2, pp. 94-99. BUCHMAN, A.S., WILSON, R.S., YU, L., JAMES, B.D., BOYLE, P.A. and BENNETT, D.A., 2014. Total daily activity declines more rapidly with increasing age in older adults. Archives of Gerontology and Geriatrics, 58(1), pp. 74-79. BULLAIN, S.S., CORRADA, M.M., SHAH, B.A., MOZAFFAR, F.H., PANZENBOECK, M. and KAWAS, C.H., 2013. Poor physical performance and dementia in the oldest old: the 90+ study. JAMA neurology, 70(1), pp. 107-113. BULLITT, E., RAHMAN, F.N., SMITH, J.K., KIM, E., ZENG, D., KATZ, L.M. and MARKS, B.L., 2009. The effect of exercise on the cerebral vasculature of healthy aged subjects as visualized by MR angiography. AJNR.American journal of neuroradiology, 30(10), pp. 1857-1863. CADORE, E.L., MONEO, A.B., MENSAT, M.M., MUNOZ, A.R., CASAS-HERRERO, A., RODRIGUEZMANAS, L. and IZQUIERDO, M., 2014. Positive effects of resistance training in frail elderly patients with dementia after long-term physical restraint. Age (Dordrecht, Netherlands), 36(2), pp. 801-811. CALLISAYA, M.L., BEARE, R., PHAN, T.G., BLIZZARD, L., THRIFT, A.G., CHEN, J. and SRIKANTH, V.K., 2013. Brain structural change and gait decline: a longitudinal population-based study. Journal of the American Geriatrics Society, 61(7), pp. 1074-1079. CHEN, K.M., LIN, J.N., LIN, H.S., WU, H.C., CHEN, W.T., LI, C.H. and KAI LO, S., 2008. The effects of a Simplified Tai-Chi Exercise Program (STEP) on the physical health of older adults living in long-term care facilities: a single group design with multiple time points. International journal of nursing studies, 45(4), pp. 501-507. CHRISTOFOLETTI, G., OLIANI, M.M., GOBBI, S., STELLA, F., BUCKEN GOBBI, L.T. and RENATO CANINEU, P., 2008. A controlled clinical trial on the effects of motor intervention on balance and cognition in institutionalized elderly patients with dementia. Clinical rehabilitation, 22(7), pp. 618-626. CLEOPHAS, E.P. and CLEOPHAS, T.J., 2011. Clinical Research: A Novel Approach to Regression Substitution for Handling Missing Data. American Journal of Therapeutics, . COHEN, J., 1992. A power primer. Psychological Bulletin, 112(1), pp. 155-159. COHEN, J., 1988. Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Hillsdale, NJ: Erlbaum. COLCOMBE, S.J., ERICKSON, K.I., SCALF, P.E., KIM, J.S., PRAKASH, R., MCAULEY, E., ELAVSKY, S., MARQUEZ, D.X., HU, L. and KRAMER, A.F., 2006. Aerobic exercise training increases brain volume in aging humans. The journals of gerontology. Series A, Biological sciences and medical sciences, 61(11), pp. 1166-1170.
122
COLCOMBE, S.J. and KRAMER, A.F., 2003. Fitness effects on the cognitive function of older adults: a metaanalytic study. Psychol Sci, 14(2), pp. 125-30. COLCOMBE, S.J., KRAMER, A.F., ERICKSON, K.I., SCALF, P., MCAULEY, E., COHEN, N.J., WEBB, A., JEROME, G.J., MARQUEZ, D.X. and ELAVSKY, S., 2004. Cardiovascular fitness, cortical plasticity, and aging. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 101(9), pp. 3316-3321. COLLARD, R.M., COMIJS, H.C., NAARDING, P. and OUDE VOSHAAR, R.C., 2013. Physical frailty: vulnerability of patients suffering from late-life depression. Aging & mental health, . COOPER, R., KUH, D., HARDY, R., MORTALITY REVIEW GROUP and FALCON AND HALCYON STUDY TEAMS, 2010. Objectively measured physical capability levels and mortality: systematic review and metaanalysis. BMJ (Clinical research ed.), 341, pp. c4467. COTMAN, C.W., BERCHTOLD, N.C. and CHRISTIE, L.A., 2007. Exercise builds brain health: key roles of growth factor cascades and inflammation. Trends in neurosciences, 30(9), pp. 464-472. DAI, Z. and HE, Y., 2014. Disrupted structural and functional brain connectomes in mild cognitive impairment and Alzheimer’s disease. Neuroscience bulletin, 30(2), pp. 217-232. DAUVILLIERS, Y., 2007. Insomnia in patients with neurodegenerative conditions. Sleep medicine, 8 Suppl 4, pp. S27-34. DE BRUIN, E.D. and SCHMIDT, A., 2010. Walking behaviour of healthy elderly: attention should be paid. Behavioral and brain functions : BBF, 6, pp. 59-9081-6-59.
DE JONG, L.W., VAN DER HIELE, K., VEER, I.M., HOUWING, J.J., WESTENDORP, R.G., BOLLEN, E.L., DE BRUIN, P.W., MIDDELKOOP, H.A., VAN BUCHEM, M.A. and VAN DER GROND, J., 2008. Strongly reduced volumes of putamen and thalamus in Alzheimer’s disease: an MRI study. Brain : a journal of neurology, 131(Pt 12), pp. 3277-3285. DESROSIERS, J., HEBERT, R., BRAVO, G. and ROCHETTE, A., 1999. Age-related changes in upper extremity performance of elderly people: a longitudinal study. Exp Gerontol, 34(3), pp. 393-405. DOMHOLDT, E., 2005. Rehabilitation research: Principles and Applications. 3rd edn. St Louis, Mo: Elsevier Saunders. DOWNS, S.H. and BLACK, N., 1998. The feasibility of creating a checklist for the assessment of the methodological quality both of randomised and non-randomised studies of health care interventions. Journal of epidemiology and community health, 52(6), pp. 377-384. EGGERMONT, L.H., GAVETT, B.E., VOLKERS, K.M., BLANKEVOORT, C.G., SCHERDER, E.J., JEFFERSON, A.L., STEINBERG, E., NAIR, A., GREEN, R.C. and STERN, R.A., 2010. Lower-extremity function in cognitively healthy aging, mild cognitive impairment, and Alzheimer’s disease. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 91(4), pp. 584-588. EGGERMONT, L.H., KNOL, D.L., HOL, E.M., SWAAB, D.F. and SCHERDER, E.J., 2009. Hand motor activity, cognition, mood, and the rest-activity rhythm in dementia: a clustered RCT. Behavioural brain research, 196(2), pp. 271-278.
123
References
DE JONG, J., LEMMINK, K.A., STEVENS, M., DE GREEF, M.H., RISPENS, P., KING, A.C. and MULDER, T., 2006. Six-month effects of the Groningen active living model (GALM) on physical activity, health and fitness outcomes in sedentary and underactive older adults aged 55-65. Patient education and counseling, 62(1), pp. 132-141.
EGGERMONT, L.H., SWAAB, D.F., HOL, E.M. and SCHERDER, E.J., 2009. Walking the line: a randomised trial on the effects of a short term walking programme on cognition in dementia. Journal of neurology, neurosurgery, and psychiatry, 80(7), pp. 802-804. ENGLUND, U., LITTBRAND, H., SONDELL, A., PETTERSSON, U. and BUCHT, G., 2005. A 1-year combined weight-bearing training program is beneficial for bone mineral density and neuromuscular function in older women. Osteoporosis international : a journal established as result of cooperation between the European Foundation for Osteoporosis and the National Osteoporosis Foundation of the USA, 16(9), pp. 1117-1123. ERA, P., HEIKKINEN, E., GAUSE-NILSSON, I. and SCHROLL, M., 2002. Postural balance in elderly people: changes over a five-year follow-up and its predictive value for survival. Aging clinical and experimental research, 14(3 Suppl), pp. 37-46. ERICKSON, K.I., VOSS, M.W., PRAKASH, R.S., BASAK, C., SZABO, A., CHADDOCK, L., KIM, J.S., HEO, S., ALVES, H., WHITE, S.M., WOJCICKI, T.R., MAILEY, E., VIEIRA, V.J., MARTIN, S.A., PENCE, B.D., WOODS, J.A., MCAULEY, E. and KRAMER, A.F., 2011. Exercise training increases size of hippocampus and improves memory. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 108(7), pp. 3017-3022. ERICKSON, K.I., WEINSTEIN, A.M. and LOPEZ, O.L., 2012. Physical activity, brain plasticity, and Alzheimer’s disease. Archives of Medical Research, 43(8), pp. 615-621. EUSER, A.M., DEKKER, F.W. and LE CESSIE, S., 2008. A practical approach to Bland-Altman plots and variation coefficients for log transformed variables. Journal of clinical epidemiology, 61(10), pp. 978-982. FELDMAN, H.H., SCHMITT, F.A., OLIN, J.T. and MEMANTINE MEM-MD-02 STUDY GROUP, 2006. Activities of daily living in moderate-to-severe Alzheimer disease: an analysis of the treatment effects of memantine in patients receiving stable donepezil treatment. Alzheimer Disease and Associated Disorders, 20(4), pp. 263-268. FELDMAN, H.H., VAN BAELEN, B., KAVANAGH, S.M. and TORFS, K.E., 2005. Cognition, function, and caregiving time patterns in patients with mild-to-moderate Alzheimer disease: a 12-month analysis. Alzheimer Disease and Associated Disorders, 19(1), pp. 29-36. FERRI, C.P., PRINCE, M., BRAYNE, C., BRODATY, H., FRATIGLIONI, L., GANGULI, M., HALL, K., HASEGAWA, K., HENDRIE, H., HUANG, Y., JORM, A., MATHERS, C., MENEZES, P.R., RIMMER, E. and SCAZUFCA, M., 2005. Global prevalence of dementia: a Delphi consensus study. Lancet, 366(9503), pp. 2112-7. FIATARONE, M.A., O’NEILL, E.F., RYAN, N.D., CLEMENTS, K.M., SOLARES, G.R., NELSON, M.E., ROBERTS, S.B., KEHAYIAS, J.J., LIPSITZ, L.A. and EVANS, W.J., 1994. Exercise training and nutritional supplementation for physical frailty in very elderly people. N Engl J Med, 330(25), pp. 1769-75. FITZPATRICK, A.L., BUCHANAN, C.K., NAHIN, R.L., DEKOSKY, S.T., ATKINSON, H.H., CARLSON, M.C., WILLIAMSON, J.D. and GINKGO EVALUATION OF MEMORY (GEM) STUDY INVESTIGATORS, 2007. Associations of gait speed and other measures of physical function with cognition in a healthy cohort of elderly persons. The journals of gerontology.Series A, Biological sciences and medical sciences, 62(11), pp. 1244-1251. FLECHNER, L. and TSENG, T.Y., 2011. Understanding results: P-values, confidence intervals, and number need to treat. Indian journal of urology : IJU : journal of the Urological Society of India, 27(4), pp. 532-535. FOLSOM, A.R., JACOBS, D.R.,JR, CASPERSEN, C.J., GOMEZ-MARIN, O. and KNUDSEN, J., 1986. Test-retest reliability of the Minnesota Leisure Time Physical Activity Questionnaire. Journal of chronic diseases, 39(7), pp. 505-511. FOLSTEIN, M.F., FOLSTEIN, S.E. and MCHUGH, P.R., 1975. “Mini-mental state”. A practical method for grading the cognitive state of patients for the clinician. J Psychiatr Res, 12(3), pp. 189-98.
124
FORBES, D., FORBES, S., MORGAN, D.G., MARKLE-REID, M., WOOD, J. and CULUM, I., 2008. Physical activity programs for persons with dementia. Cochrane database of systematic reviews (Online), (3)(3), pp. CD006489. FORBES, D., THIESSEN, E.J., BLAKE, C.M., FORBES, S.C. and FORBES, S., 2013. Exercise programs for people with dementia. The Cochrane database of systematic reviews, 12, pp. CD006489. FORSTER, A., LAMBLEY, R. and YOUNG, J.B., 2010. Is physical rehabilitation for older people in long-term care effective? Findings from a systematic review. Age and Ageing, 39(2), pp. 169-175. FRANDIN, K., SONN, U., SVANTESSON, U. and GRIMBY, G., 1995. Functional balance tests in 76-year-olds in relation to performance, activities of daily living and platform tests. Scandinavian journal of rehabilitation medicine, 27(4), pp. 231-241. FRATIGLIONI, L., PAILLARD-BORG, S. and WINBLAD, B., 2004. An active and socially integrated lifestyle in late life might protect against dementia. Lancet Neurol, 3(6), pp. 343-53. FRIED, L.P., TANGEN, C.M., WALSTON, J., NEWMAN, A.B., HIRSCH, C., GOTTDIENER, J., SEEMAN, T., TRACY, R., KOP, W.J., BURKE, G. and MCBURNIE, M.A., 2001. Frailty in older adults: evidence for a phenotype. J Gerontol A Biol Sci Med Sci, 56(3), pp. M146-56. GALASKO, D., KERSHAW, P.R., SCHNEIDER, L., ZHU, Y. and TARIOT, P.N., 2004. Galantamine maintains ability to perform activities of daily living in patients with Alzheimer’s disease. Journal of the American Geriatrics Society, 52(7), pp. 1070-1076.
GAUGLER, J.E., DUVAL, S., ANDERSON, K.A. and KANE, R.L., 2007. Predicting nursing home admission in the U.S: a meta-analysis. BMC Geriatr, 7, pp. 13. GELDMACHER, D.S., FROLICH, L., DOODY, R.S., ERKINJUNTTI, T., VELLAS, B., JONES, R.W., BANERJEE, S., LIN, P. and SANO, M., 2006. Realistic expectations for treatment success in Alzheimer’s disease. J Nutr Health Aging, 10(5), pp. 417-29. GIAMPAOLI, S., FERRUCCI, L., CECCHI, F., LO NOCE, C., POCE, A., DIMA, F., SANTAQUILANI, A., VESCIO, M.F. and MENOTTI, A., 1999. Hand-grip strength predicts incident disability in non-disabled older men. Age and Ageing, 28(3), pp. 283-288. GOLDON, C.J., 1978. Stroop color and word test: A manual for clinical and experimental use. Chicago, USA: Stoelting, . GRAAF, A. and DEELMAN, B.G., 1991. Cognitieve Screening test. Lisse, The Netherlands: Swets & Zeitlinger. GUR, R.C., MOZLEY, P.D., RESNICK, S.M., GOTTLIEB, G.L., KOHN, M., ZIMMERMAN, R., HERMAN, G., ATLAS, S., GROSSMAN, R. and BERRETTA, D., 1991. Gender differences in age effect on brain atrophy measured by magnetic resonance imaging. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 88(7), pp. 2845-2849. HAGEMAN, P.A. and THOMAS, V.S., 2002. Gait performance in dementia: The effects of a 6-week resistance training program in an adult day-care setting. International Journal of Geriatric Psychiatry, 17(4), pp. 329.
125
References
GATES, N., FIATARONE SINGH, M.A., SACHDEV, P.S. and VALENZUELA, M., 2013. The Effect of Exercise Training on Cognitive Function in Older Adults with Mild Cognitive Impairment: A Meta-analysis of Randomized Controlled Trials. The American Journal of Geriatric Psychiatry : Official Journal of the American Association for Geriatric Psychiatry, .
HALEY, S.M. and FRAGALA-PINKHAM, M.A., 2006. Interpreting change scores of tests and measures used in physical therapy. Physical Therapy, 86(5), pp. 735-743. HAUER, K., SCHWENK, M., ZIESCHANG, T., ESSIG, M., BECKER, C. and OSTER, P., 2012. Physical training improves motor performance in people with dementia: a randomized controlled trial. Journal of the American Geriatrics Society, 60(1), pp. 8-15. HAUSDORFF, J.M. and BUCHMAN, A.S., 2013. What links gait speed and MCI with dementia? A fresh look at the association between motor and cognitive function. The journals of gerontology.Series A, Biological sciences and medical sciences, 68(4), pp. 409-411. HAUSDORFF, J.M., YOGEV, G., SPRINGER, S., SIMON, E.S. and GILADI, N., 2005. Walking is more like catching than tapping: gait in the elderly as a complex cognitive task. Exp Brain Res, 164(4), pp. 541-8. HAWKES, T.D., SIU, K.C., SILSUPADOL, P. and WOOLLACOTT, M.H., 2012. Why does older adults’ balance become less stable when walking and performing a secondary task? Examination of attentional switching abilities. Gait & posture, 35(1), pp. 159-163. HELBOSTAD, J.L., SLETVOLD, O. and MOE-NILSSEN, R., 2004. Effects of home exercises and group training on functional abilities in home-dwelling older persons with mobility and balance problems. A randomized study. Aging Clin Exp Res, 16(2), pp. 113-21. HEUBERGER, R.A., 2011. The frailty syndrome: a comprehensive review. Journal of nutrition in gerontology and geriatrics, 30(4), pp. 315-368. HILLMAN, C.H., ERICKSON, K.I. and KRAMER, A.F., 2008. Be smart, exercise your heart: exercise effects on brain and cognition. Nature reviews.Neuroscience, 9(1), pp. 58-65. HIROTA, C., WATANABE, M., SUN, W., TANIMOTO, Y., KONO, R., TAKASAKI, K. and KONO, K., 2010. Association between the Trail Making Test and physical performance in elderly Japanese. Geriatrics & gerontology international, 10(1), pp. 40-47. HIRSCH, C., 2013. ACP Journal Club. A 12-month, in-home exercise program delayed functional deterioration in Alzheimer disease. Annals of Internal Medicine, 159(4), pp. JC10. HOLM, S., 1979. A simple sequentially rejective multiple test procedure . Scandinavian journal of statistics, 6, pp. 65-70. HOLTZER, R., WANG, C., LIPTON, R. and VERGHESE, J., 2012. The protective effects of executive functions and episodic memory on gait speed decline in aging defined in the context of cognitive reserve. Journal of the American Geriatrics Society, 60(11), pp. 2093-2098. HOLVIALA, J., KRAEMER, W.J., SILLANPAA, E., KARPPINEN, H., AVELA, J., KAUHANEN, A., HAKKINEN, A. and HAKKINEN, K., 2012. Effects of strength, endurance and combined training on muscle strength, walking speed and dynamic balance in aging men. European journal of applied physiology, 112(4), pp. 1335-1347. HOTTING, K. and RODER, B., 2013. Beneficial effects of physical exercise on neuroplasticity and cognition. Neuroscience and biobehavioral reviews, 37(9 Pt B), pp. 2243-2257. HOYER, E.H., NEEDHAM, D.M., ATANELOV, L., KNOX, B., FRIEDMAN, M. and BROTMAN, D.J., 2014. Association of impaired functional status at hospital discharge and subsequent rehospitalization. Journal of hospital medicine : an official publication of the Society of Hospital Medicine, .
126
HUH, Y., YANG, E.J., LEE, S.A., LIM, J.Y., KIM, K.W. and PAIK, N.J., 2011. Association between executive function and physical performance in older Korean adults: findings from the Korean Longitudinal Study on Health and Aging (KLoSHA). Archives of Gerontology and Geriatrics, 52(3), pp. e156-61. IAVARONE, A., MILAN, G., VARGAS, G., LAMENZA, F., DE FALCO, C., GALLOTTA, G. and POSTIGLIONE, A., 2007. Role of functional performance in diagnosis of dementia in elderly people with low educational level living in Southern Italy. Aging Clin Exp Res, 19(2), pp. 104-9. IJMKER, T. and LAMOTH, C.J., 2012. Gait and cognition: the relationship between gait stability and variability with executive function in persons with and without dementia. Gait & posture, 35(1), pp. 126-130. JARNLO, G.B. and NORDELL, E., 2003. Reliability of the modified figure of eight-a balance performance test for elderly women. Physiotherapy Theory and Practice, 19, pp. 35-43. JELLINGER, K.A. and ATTEMS, J., 2010. Prevalence of dementia disorders in the oldest-old: an autopsy study. Acta Neuropathologica, 119(4), pp. 421-433. JOHANNSON, J.O. and JARNLO, G.B., 1991. Balance training in 70-year-old women. Physiotherapy theory and practice, 7, pp. 121-5. JONES, C.J., RIKLI, R.E. and BEAM, W.C., 1999. A 30-s chair-stand test as a measure of lower body strength in community-residing older adults. Res Q Exerc Sport, 70(2), pp. 113-9. KAPAKI, E. and PARASKEVAS, G.P., 2005. The cognitive effects of cholinesterase inhibitor treatment in everyday practice. Current medical research and opinion, 21(6), pp. 871-875.
KEATING, J. and MATYAS, T., 1998. Unreliable inferences from reliable measurements. The Australian journal of physiotherapy, 44(1), pp. 5-10. KEMPEN, G.I., JELICIC, M. and ORMEL, J., 1997. Personality, chronic medical morbidity, and health-related quality of life among older persons. Health psychology : official journal of the Division of Health Psychology, American Psychological Association, 16(6), pp. 539-546. KIDO, T., TABARA, Y., IGASE, M., OCHI, N., UETANI, E., NAGAI, T., YAMAMOTO, M., TAGUCHI, K., MIKI, T. and KOHARA, K., 2010. Postural instability is associated with brain atrophy and cognitive impairment in the elderly: the J-SHIPP study. Dementia and geriatric cognitive disorders, 29(5), pp. 379-387. KOLBE-ALEXANER, T.L., LAMBERT, E.V. and CHARLTON, K.E., 2006. Effectiveness of a community based low intensity exercise program for older adults. J Nutr Health Aging, 10(1), pp. 21-29. KRAMER, A.F. and ERICKSON, K.I., 2007. Capitalizing on cortical plasticity: influence of physical activity on cognition and brain function. Trends in cognitive sciences, 11(8), pp. 342-348. KRAMER, A.F., HAHN, S., COHEN, N.J., BANICH, M.T., MCAULEY, E., HARRISON, C.R., CHASON, J., VAKIL, E., BARDELL, L., BOILEAU, R.A. and COLCOMBE, A., 1999. Ageing, fitness and neurocognitive function. Nature, 400(6743), pp. 418-9. KRUMHOLZ, H.M., 2013. Post-hospital syndrome--an acquired, transient condition of generalized risk. The New England journal of medicine, 368(2), pp. 100-102. KUIACK, S.L., CAMPBELL, W.W. and EVANS, W.J., 2004. A structured resistive training program improves muscle strength and power in elderly persons with dementia. Activities, Adaptation & Aging, 8(1), pp. 35.
127
References
KAUSHANSKAYA, M., MARIAN, V. and YOO, J., 2011. Gender differences in adult word learning. Acta Psychologica, 137(1), pp. 24-35.
KUO, H.K., LEVEILLE, S.G., YU, Y.H. and MILBERG, W.P., 2007. Cognitive function, habitual gait speed, and late-life disability in the National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES) 1999-2002. Gerontology, 53(2), pp. 102-110. KWAK, Y.S., UM, S.Y., SON, T.G. and KIM, D.J., 2008. Effect of regular exercise on senile dementia patients. International Journal of Sports Medicine, 29(6), pp. 471-474. LANGLOIS, J.A., NORTON, R., CAMPBELL, A.J. and LEVEILLE, S., 1999. Characteristics and behaviours associated with difficulty in performing activities of daily living among older New Zealand women. Disability and rehabilitation, 21(8), pp. 365-371. LEANDRI, M., CAMMISULI, S., CAMMARATA, S., BARATTO, L., CAMPBELL, J., SIMONINI, M. and TABATON, M., 2009. Balance features in Alzheimer’s disease and amnestic mild cognitive impairment. Journal of Alzheimer’s disease : JAD, 16(1), pp. 113-120. LEGRAND, D., ADRIAENSEN, W., VAES, B., MATHEI, C., WALLEMACQ, P. and DEGRYSE, J., 2013. The relationship between grip strength and muscle mass (MM), inflammatory biomarkers and physical performance in community-dwelling very old persons. Archives of Gerontology and Geriatrics, 57(3), pp. 345-351. LEZAK, M.D., HOWIESON, D.B. and LORING, D.W., 2004. Neuropsychological assessment (4th ed). New York, USA: Oxford University Press. LIEBERMAN, P., 2002. On the nature and evolution of the neural bases of human language. American Journal of Physical Anthropology, Suppl 35, pp. 36-62. LINDEBOOM, J. and JONKER, C., 1989. Amsterdam Dementia Screening Test, Manual. Lisse: Swets and Zeitlinger. LITTBRAND, H., STENVALL, M. and ROSENDAHL, E., 2011. Applicability and effects of physical exercise on physical and cognitive functions and activities of daily living among people with dementia: a systematic review. American Journal of Physical Medicine & Rehabilitation / Association of Academic Physiatrists, 90(6), pp. 495-518. LIU-AMBROSE, T., DAVIS, J.C., NAGAMATSU, L.S., HSU, C.L., KATARYNYCH, L.A. and KHAN, K.M., 2010. Changes in executive functions and self-efficacy are independently associated with improved usual gait speed in older women. BMC geriatrics, 10, pp. 25. LIU-AMBROSE, T., NAGAMATSU, L.S., HSU, C.L. and BOLANDZADEH, N., 2013. Emerging concept: ‘central benefit model’ of exercise in falls prevention. British journal of sports medicine, 47(2), pp. 115-117. LOVHEIM, H., SANDMAN, P.O., KARLSSON, S. and GUSTAFSON, Y., 2008. Behavioral and psychological symptoms of dementia in relation to level of cognitive impairment. International psychogeriatrics / IPA, 20(4), pp. 777-789. LOWRY, K.A., BRACH, J.S., NEBES, R.D., STUDENSKI, S.A. and VANSWEARINGEN, J.M., 2012. Contributions of cognitive function to straight- and curved-path walking in older adults. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 93(5), pp. 802-807. LUCIA, A. and RUIZ, J.R., 2011. Exercise is beneficial for patients with Alzheimer’s disease: a call for action. British journal of sports medicine, 45(6), pp. 468-469. LUTEIJN, F. and VANDERPLOEG, F.A.E., 1983. Groninger Intelligence Test Manual. The Netherlands: Lisse. LYNCH, G.S., 2004. Tackling Australia’s future health problems: developing strategies to combat sarcopenia-age-related muscle wasting and weakness. Internal Medicine Journal, 34(5), pp. 294-296.
128
MAILLARD, P., CARMICHAEL, O., FLETCHER, E., REED, B., MUNGAS, D. and DECARLI, C., 2012. Coevolution of white matter hyperintensities and cognition in the elderly. Neurology, 79(5), pp. 442-448. MALMSTROM, T.K., WOLINSKY, F.D., ANDRESEN, E.M., MILLER, J.P. and MILLER, D.K., 2005. Cognitive ability and physical performance in middle-aged African Americans. Journal of the American Geriatrics Society, 53(6), pp. 997-1001. MARTIN, K.L., BLIZZARD, L., WOOD, A.G., SRIKANTH, V., THOMSON, R., SANDERS, L.M. and CALLISAYA, M.L., 2013. Cognitive function, gait, and gait variability in older people: a population-based study. The journals of gerontology.Series A, Biological sciences and medical sciences, 68(6), pp. 726-732. MARTIN, K.L., BLIZZARD, L., WOOD, A.G., SRIKANTH, V., THOMSON, R., SANDERS, L.M. and CALLISAYA, M.L., 2012. Cognitive Function, Gait, and Gait Variability in Older People: A Population-Based Study. The journals of gerontology.Series A, Biological sciences and medical sciences, . MATHIOWETZ, V., WEBER, K., VOLLAND, G. and KASHMAN, N., 1984. Reliability and validity of grip and pinch strength evaluations. J Hand Surg [Am], 9(2), pp. 222-6. MAYLOR, E.A., REIMERS, S., CHOI, J., COLLAER, M.L., PETERS, M. and SILVERMAN, I., 2007. Gender and sexual orientation differences in cognition across adulthood: age is kinder to women than to men regardless of sexual orientation. Archives of Sexual Behavior, 36(2), pp. 235-249. MCGOUGH, E.L., KELLY, V.E., LOGSDON, R.G., MCCURRY, S.M., COCHRANE, B.B., ENGEL, J.M. and TERI, L., 2011. Associations between physical performance and executive function in older adults with mild cognitive impairment: gait speed and the timed “up & go” test. Physical Therapy, 91(8), pp. 1198-1207.
MIELKE, M.M., ROBERTS, R.O., SAVICA, R., CHA, R., DRUBACH, D.I., CHRISTIANSON, T., PANKRATZ, V.S., GEDA, Y.E., MACHULDA, M.M., IVNIK, R.J., KNOPMAN, D.S., BOEVE, B.F., ROCCA, W.A. and PETERSEN, R.C., 2012. Assessing the Temporal Relationship Between Cognition and Gait: Slow Gait Predicts Cognitive Decline in the Mayo Clinic Study of Aging. The journals of gerontology.Series A, Biological sciences and medical sciences, . MILANOVIC, Z., PANTELIC, S., TRAJKOVIC, N., SPORIS, G., KOSTIC, R. and JAMES, N., 2013. Age-related decrease in physical activity and functional fitness among elderly men and women. Clinical interventions in aging, 8, pp. 549-556. MILLER, C.T., FRASER, S.F., LEVINGER, I., STRAZNICKY, N.E., DIXON, J.B., REYNOLDS, J. and SELIG, S.E., 2013. The effects of exercise training in addition to energy restriction on functional capacities and body composition in obese adults during weight loss: a systematic review. PloS one, 8(11), pp. e81692. MILLER, D.I., TALER, V., DAVIDSON, P.S. and MESSIER, C., 2012. Measuring the impact of exercise on cognitive aging: methodological issues. Neurobiology of aging, 33(3), pp. 622.e29-622.e43. MISTELI, M., DUSCHEK, S., RICHTER, A., GRIMM, S., REZK, M., KRAEHENMANN, R., BOEKER, H., SEIFRITZ, E. and SCHUEPBACH, D., 2011. Gender characteristics of cerebral hemodynamics during complex cognitive functioning. Brain and cognition, 76(1), pp. 123-130. MOUL, J.L., GOLDMAN, B. and WARREN, B., 1995. Physical activity and cognitive performance in the older population. Psychol Aging, (4), pp. 307-320.
129
References
MCLAREN, A.N., LAMANTIA, M.A. and CALLAHAN, C.M., 2013. Systematic review of non-pharmacologic interventions to delay functional decline in community-dwelling patients with dementia. Aging & mental health, 17(6), pp. 655-666.
MURA, T., DARTIGUES, J.F. and BERR, C., 2010. How many dementia cases in France and Europe? Alternative projections and scenarios 2010-2050. European journal of neurology : the official journal of the European Federation of Neurological Societies, 17(2), pp. 252-259. MURRAY, M.E., SENJEM, M.L., PETERSEN, R.C., HOLLMAN, J.H., PREBOSKE, G.M., WEIGAND, S.D., KNOPMAN, D.S., FERMAN, T.J., DICKSON, D.W. and JACK, C.R.,JR, 2010. Functional impact of white matter hyperintensities in cognitively normal elderly subjects. Archives of Neurology, 67(11), pp. 1379-1385. NADKARNI, N.K., STUDENSKI, S.A., PERERA, S., ROSANO, C., AIZENSTEIN, H.J., BRACH, J.S. and VAN SWEARINGEN, J.M., 2013. White matter hyperintensities, exercise, and improvement in gait speed: does type of gait rehabilitation matter? Journal of the American Geriatrics Society, 61(5), pp. 686-693. NAKAMURA, T., MEGURO, K., YAMAZAKI, H., OKUZUMI, H., TANAKA, A., HORIKAWA, A., YAMAGUCHI, K., KATSUYAMA, N., NAKANO, M., ARAI, H. and SASAKI, H., 1997. Postural and gait disturbance correlated with decreased frontal cerebral blood flow in Alzheimer disease. Alzheimer Disease and Associated Disorders, 11(3), pp. 132-139. NARICI, M.V. and MAFFULLI, N., 2010. Sarcopenia: characteristics, mechanisms and functional significance. British medical bulletin, 95, pp. 139-159. NETZ, Y., AXELRAD, S. and ARGOV, E., 2007. Group physical activity for demented older adults feasibility and effectiveness. Clinical rehabilitation, 21(11), pp. 977-986. NETZ, Y., DWOLATZKY, T., ZINKER, Y., ARGOV, E. and AGMON, R., 2011. Aerobic fitness and multidomain cognitive function in advanced age. International psychogeriatrics / IPA, 23(1), pp. 114-124. NORDIN, E., ROSENDAHL, E. and LUNDIN-OLSSON, L., 2006. Timed “Up & Go” test: reliability in older people dependent in activities of daily living--focus on cognitive state. Physical Therapy, 86(5), pp. 646-655. OVEREND, T., ANDERSON, C., SAWANT, A., PERRYMAN, B. and LOCKING-CUSOLITO, H., 2010. Relative and absolute reliability of physical function measures in people with end-stage renal disease. Physiotherapy Canada.Physiotherapie Canada, 62(2), pp. 122-128. PAL, S., RADAVELLI-BAGATINI, S. and HO, S., 2013. Potential benefits of exercise on blood pressure and vascular function. Journal of the American Society of Hypertension : JASH, 7(6), pp. 494-506. PASCUAL-LEONE, A., FREITAS, C., OBERMAN, L., HORVATH, J.C., HALKO, M., ELDAIEF, M., BASHIR, S., VERNET, M., SHAFI, M., WESTOVER, B., VAHABZADEH-HAGH, A.M. and ROTENBERG, A., 2011. Characterizing brain cortical plasticity and network dynamics across the age-span in health and disease with TMS-EEG and TMS-fMRI. Brain topography, 24(3-4), pp. 302-315. PENNINGTON, B.F. and OZONOFF, S., 1996. Executive functions and developmental psychopathology. Journal of child psychology and psychiatry, and allied disciplines, 37(1), pp. 51-87. PERSAD, C.C., JONES, J.L., ASHTON-MILLER, J.A., ALEXANDER, N.B. and GIORDANI, B., 2008. Executive function and gait in older adults with cognitive impairment. The journals of gerontology.Series A, Biological sciences and medical sciences, 63(12), pp. 1350-1355. PETTERSSON, A.F., ENGARDT, M. and WAHLUND, L.O., 2002. Activity level and balance in subjects with mild Alzheimer’s disease. Dement Geriatr Cogn Disord, 13(4), pp. 213-6. PHILLIPS, C.D., CHU, C.W., MORRIS, J.N. and HAWES, C., 1993. Effects of cognitive impairment on the reliability of geriatric assessments in nursing homes. Journal of the American Geriatrics Society, 41(2), pp. 136142.
130
PINHEIRO, J.C. and BATES, D.M., 2000. Mixed-effects modesl in S and S-PLUSS. New York: Springer. PITKALA, K.H., POYSTI, M.M., LAAKKONEN, M.L., TILVIS, R.S., SAVIKKO, N., KAUTIAINEN, H. and STRANDBERG, T.E., 2013. Effects of the Finnish Alzheimer disease exercise trial (FINALEX): a randomized controlled trial. JAMA internal medicine, 173(10), pp. 894-901. PODSIADLO, D. and RICHARDSON, S., 1991. The timed “Up & Go”: a test of basic functional mobility for frail elderly persons. J Am Geriatr Soc, 39(2), pp. 142-8. POMEROY, V.M., WARREN, C.M., HONEYCOMBE, C., BRIGGS, R.S.J., WILKINSON, D.G., PICKERING, R.M. and STIENER, A., 1999. Mobility and dementia: is physiotherapy treatment during respite care effective? International Journal of Geriatric Psychiatry, (14), pp. 389-397. QIU, C., 2012. Preventing Alzheimer’s disease by targeting vascular risk factors: hope and gap. Journal of Alzheimer’s disease : JAD, 32(3), pp. 721-731. RABHERU, K., 2007. Disease staging and milestones. The Canadian journal of neurological sciences.Le journal canadien des sciences neurologiques, 34 Suppl 1, pp. S62-6. RANGANATHAN, V.K., SIEMIONOW, V., SAHGAL, V. and YUE, G.H., 2001. Effects of aging on hand function. J Am Geriatr Soc, 49(11), pp. 1478-84. RAZ, N., GUNNING, F.M., HEAD, D., DUPUIS, J.H., MCQUAIN, J., BRIGGS, S.D., LOKEN, W.J., THORNTON, A.E. and ACKER, J.D., 1997. Selective aging of the human cerebral cortex observed in vivo: differential vulnerability of the prefrontal gray matter. Cerebral cortex (New York, N.Y.: 1991), 7(3), pp. 268-282.
REISBERG, B., FERRIS, S.H., DE LEON, M.J. and CROOK, T., 1982. The Global Deterioration Scale for assessment of primary degenerative dementia. The American Journal of Psychiatry, 139(9), pp. 1136-1139. REITAN, R.M. and WOLFSON, D., 1985. The Halstead-Reitan Neuropsycholgical test battery. Tucson, AZ, USA: Neuropsychology Press. RESNICK, B., GRUBER-BALDINI, A.L., ZIMMERMAN, S., GALIK, E., PRETZER-ABOFF, I., RUSS, K. and HEBEL, J.R., 2009. Nursing home resident outcomes from the Res-Care intervention. Journal of the American Geriatrics Society, 57(7), pp. 1156-1165. RIES, J.D., ECHTERNACH, J.L., NOF, L. and GAGNON BLODGETT, M., 2009. Test-retest reliability and minimal detectable change scores for the timed “up & go” test, the six-minute walk test, and gait speed in people with Alzheimer disease. Physical Therapy, 89(6), pp. 569-579. RIKLI, R.E. and JONES, C.J., 2007. Senior Fitness Test Kit - Updated Edition. Champaign Il: Human Kinetics. ROBEY, R.R., 2004. Reporting point and interval estimates of effect-size for planned contrasts: fixed within effect analyses of variance. Journal of fluency disorders, 29(4), pp. 307-341. ROCKWOOD, K. and MITNITSKI, A., 2007. Frailty in relation to the accumulation of deficits. The journals of gerontology.Series A, Biological sciences and medical sciences, 62(7), pp. 722-727. ROLLAND, Y., PILLARD, F., KLAPOUSZCZAK, A., REYNISH, E., THOMAS, D., ANDRIEU, S., RIVIERE, D. and VELLAS, B., 2007. Exercise program for nursing home residents with Alzheimer’s disease: a 1-year randomized, controlled trial. J Am Geriatr Soc, 55(2), pp. 158-65.
131
References
RAZ, N., LINDENBERGER, U., RODRIGUE, K.M., KENNEDY, K.M., HEAD, D., WILLIAMSON, A., DAHLE, C., GERSTORF, D. and ACKER, J.D., 2005. Regional brain changes in aging healthy adults: general trends, individual differences and modifiers. Cerebral cortex (New York, N.Y.: 1991), 15(11), pp. 1676-1689.
ROSANO, C., SIGURDSSON, S., SIGGEIRSDOTTIR, K., PHILLIPS, C.L., GARCIA, M., JONSSON, P.V., EIRIKSDOTTIR, G., NEWMAN, A.B., HARRIS, T.B., VAN BUCHEM, M.A., GUDNASON, V. and LAUNER, L.J., 2010. Magnetization transfer imaging, white matter hyperintensities, brain atrophy and slower gait in older men and women. Neurobiology of aging, 31(7), pp. 1197-1204. ROSANO, C., SIMONSICK, E.M., HARRIS, T.B., KRITCHEVSKY, S.B., BRACH, J., VISSER, M., YAFFE, K. and NEWMAN, A.B., 2005. Association between physical and cognitive function in healthy elderly: the health, aging and body composition study. Neuroepidemiology, 24(1-2), pp. 8-14. ROSSITER-FORNOFF, J.E., WOLF, S.L., WOLFSON, L.I. and BUCHNER, D.M., 1995. A cross-sectional validation study of the FICSIT common data base static balance measures. Frailty and Injuries: Cooperative Studies of Intervention Techniques. J Gerontol A Biol Sci Med Sci, 50(6), pp. M291-7. ROVIO, S., KAREHOLT, I., HELKALA, E.L., VIITANEN, M., WINBLAD, B., TUOMILEHTO, J., SOININEN, H., NISSINEN, A. and KIVIPELTO, M., 2005. Leisure-time physical activity at midlife and the risk of dementia and Alzheimer’s disease. Lancet Neurol, 4(11), pp. 705-11. RUBIA, K., HYDE, Z., HALARI, R., GIAMPIETRO, V. and SMITH, A., 2010. Effects of age and sex on developmental neural networks of visual-spatial attention allocation. NeuroImage, 51(2), pp. 817-827. RUBIN, D.B., 1987. Multiple Imputation for Nonresponse in Surveys. New York: Wiley. RUDISILL, M.E. and TOOLE, T., 1993. Gender differences in motor performance of 50- to 79-year-old adults. Perceptual and motor skills, 77(3 Pt 1), pp. 939-947. RYDWIK, E., FRANDIN, K. and AKNER, G., 2004. Effects of physical training on physical performance in institutionalised elderly patients (70+) with multiple diagnoses. Age Ageing, 33(1), pp. 13-23. SACKETT, D.L., STRAUS, S.E. and RICHARDSON, W.S., 2002. Evidence Based Medicine: How to Practice and Teach EBM. 2 edn. Edinburgh, United Kingdom: Churchill Livingstone Inc. SALTHOUSE, T.A., 2009. When does age-related cognitive decline begin? Neurobiology of aging, 30(4), pp. 507514. SAMSON, M.M., CROWE, A., DE VREEDE, P.L., DESSENS, J.A., DUURSMA, S.A. and VERHAAR, H.J., 2001. Differences in gait parameters at a preferred walking speed in healthy subjects due to age, height and body weight. Aging (Milan, Italy), 13(1), pp. 16-21. SANTANA-SOSA, E., BARRIOPEDRO, M.I., LOPEZ-MOJARES, L.M., PEREZ, M. and LUCIA, A., 2008. Exercise training is beneficial for Alzheimer’s patients. International Journal of Sports Medicine, 29(10), pp. 845850. SCHERDER, E.J., EGGERMONT, L., VISSCHER, C., SCHELTENS, P. and SWAAB, D., 2011. Understanding higher level gait disturbances in mild dementia in order to improve rehabilitation: ‘last in-first out’. Neuroscience and biobehavioral reviews, 35(3), pp. 699-714. SCHERDER, E.J., EGGERMONT, L.H., GEUZE, R.H., VIS, J. and VERKERKE, G.J., 2010. Quadriceps strength and executive functions in older women. American Journal of Physical Medicine & Rehabilitation / Association of Academic Physiatrists, 89(6), pp. 458-463. SCHERDER, E.J., SCHERDER, R., VERBURGH, L., KONIGS, M., BLOM, M., KRAMER, A.F. and EGGERMONT, L., 2013. Executive Functions of Sedentary Elderly May Benefit from Walking: A Systematic Review and Meta-Analysis. The American Journal of Geriatric Psychiatry : Official Journal of the American Association for Geriatric Psychiatry, .
132
SCHMIDT, M., 1996. Rey Auditory and verbal learning test: A handbook. Los Angeles, USA: Western psychological services. SCHNELLE, J.F., MACRAE, P.G., OUSLANDER, J.G., SIMMONS, S.F. and NITTA, M., 1995. Functional Incidental Training, mobility performance, and incontinence care with nursing home residents. J Am Geriatr Soc, 43(12), pp. 1356-62. SCHÖLZER-DORENBOSCH, C.J.M., 2005. Medicamanteuze behandeling van de ziekte van Alzheimer: De klinische praktijk in Nederland. Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 36, pp. 122–126. SCIENTIFIC ADVISORY COMMITTEE OF THE MEDICAL OUTCOMES TRUST, 2002. Assessing health status and quality-of-life instruments: attributes and review criteria. Quality of life research : an international journal of quality of life aspects of treatment, care and rehabilitation, 11(3), pp. 193-205. SEINO, S., YABUSHITA, N., KIM, M.J., NEMOTO, M., JUNG, S., OSUKA, Y., OKUBO, Y., FIGUEROA, R., MATSUO, T. and TANAKA, K., 2013. Physical performance measures as a useful indicator of multiple geriatric syndromes in women aged 75 years and older. Geriatrics & gerontology international, 13(4), pp. 901-910. SHIM, E.Y., MA, S.H., HONG, S.H., LEE, Y.S., PAIK, W.Y., SEO, D.S., YOO, E.Y., KIM, M.Y. and YOON, J.L., 2011. Correlation between Frailty Level and Adverse Health-related Outcomes of Community-Dwelling Elderly, One Year Retrospective Study. Korean journal of family medicine, 32(4), pp. 249-256. SHIMADA, H., TIEDEMANN, A., LORD, S.R., SUZUKAWA, M., MAKIZAKO, H., KOBAYASHI, K. and SUZUKI, T., 2011. Physical factors underlying the association between lower walking performance and falls in older people: a structural equation model. Archives of Gerontology and Geriatrics, 53(2), pp. 131-134.
SIMARD, F., JOANETTE, Y., PETRIDES, M., JUBAULT, T., MADJAR, C. and MONCHI, O., 2011. Frontostriatal contribution to lexical set-shifting. Cerebral cortex (New York, N.Y.: 1991), 21(5), pp. 1084-1093. SLAETS, J.P., 2006. Vulnerability in the elderly: frailty. The Medical clinics of North America, 90(4), pp. 593-601. SMITH, C. and KIRBY, R.L., 2011. Manual wheelchair skills capacity and safety of residents of a long-term-care facility. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 92(4), pp. 663-669. SNOWDEN, M., STEINMAN, L., MOCHAN, K., GRODSTEIN, F., PROHASKA, T.R., THURMAN, D.J., BROWN, D.R., LADITKA, J.N., SOARES, J., ZWEIBACK, D.J., LITTLE, D. and ANDERSON, L.A., 2011. Effect of exercise on cognitive performance in community-dwelling older adults: review of intervention trials and recommendations for public health practice and research. Journal of the American Geriatrics Society, 59(4), pp. 704-716. SOROND, F.A., KIELY, D.K., GALICA, A., MOSCUFO, N., SERRADOR, J.M., ILOPUTAIFE, I., EGOROVA, S., DELL’OGLIO, E., MEIER, D.S., NEWTON, E., MILBERG, W.P., GUTTMANN, C.R. and LIPSITZ, L.A., 2011. Neurovascular coupling is impaired in slow walkers: the MOBILIZE Boston Study. Annals of Neurology, 70(2), pp. 213-220. SOUMARE, A., ELBAZ, A., ZHU, Y., MAILLARD, P., CRIVELLO, F., TAVERNIER, B., DUFOUIL, C., MAZOYER, B. and TZOURIO, C., 2009. White matter lesions volume and motor performances in the elderly. Annals of Neurology, 65(6), pp. 706-715. SPINHOVEN, P., ORMEL, J., SLOEKERS, P.P., KEMPEN, G.I., SPECKENS, A.E. and VAN HEMERT, A.M., 1997. A validation study of the Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) in different groups of Dutch subjects. Psychological medicine, 27(2), pp. 363-370.
133
References
SHKURATOVA, N., MORRIS, M.E. and HUXHAM, F., 2004. Effects of age on balance control during walking. Arch Phys Med Rehabil, 85(4), pp. 582-8.
STATISTICS NETHERLANDS, 2012-last update, Verschil lonen en uitkeringen laatste twintig jaar fors toegenomen. Available: http://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/19624B7E-658C-4D4B-A562-1B37E58C999C/0/pb99n069.pdf2012]. STEINBERG, M., LEOUTSAKOS, J.M.S., PODEWILS, L.J. and LUKETSOS, C.G., 2009. Evaluation of a homebased exercise program in the treatment of Alzheimer’s disease: The Maximizing Independence in Dementia (MIND) study. Int J Geriatr Psychiatry, (24), pp. 680-685. STRATFORD, P.W.G., C.H., 1997. Use of the standard error as a reliability index of interest: an applied example using elbow flexor strength data. Physical Therapy, 77(7), pp. 745-750. STROTH, S., HILLE, K., SPITZER, M. and REINHARDT, R., 2009. Aerobic endurance exercise benefits memory and affect in young adults. Neuropsychological rehabilitation, 19(2), pp. 223-243. TABACHNIK, B.G. and FIDELL, L.S., 2001. Using multivariate statistics. 4 edn. USA: Needham Heights. TAEKEMA, D.G., LING, C.H., KURRLE, S.E., CAMERON, I.D., MESKERS, C.G., BLAUW, G.J., WESTENDORP, R.G., DE CRAEN, A.J. and MAIER, A.B., 2012. Temporal relationship between handgrip strength and cognitive performance in oldest old people. Age and Ageing, 41(4), pp. 506-512. TAPPEN, R.M., ROACH, K.E., APPLEGATE, E.B. and STOWELL, P., 2000. Effect of a combined walking and conversation intervention on functional mobility of nursing home residents with Alzheimer disease. Alzheimer Disease & Associated Disorders, 14(4), pp. 196. TAPPEN, R.M., ROACH, K.E., BUCHNER, D., BARRY, C. and EDELSTEIN, J., 1997. Reliability of physical performance measures in nursing home residents with Alzheimer’s disease. J Gerontol A Biol Sci Med Sci, 52(1), pp. M52-5. TEGNER, Y., LYSHOLM, J., LYSHOLM, M. and GILLQUIST, J., 1986. A performance test to monitor rehabilitation and evaluate anterior cruciate ligament injuries. Am J Sports Med, 14(2), pp. 156-9. TEYLER, T.J. and RUDY, J.W., 2007. The hippocampal indexing theory and episodic memory: updating the index. Hippocampus, 17(12), pp. 1158-1169. THALHEIMER, W. and COOK, S., 2002-last update, How to calculate effect sizes from published research articles: A simplified methodology. Available: http://work-learning.com/effect_sizes.htm [October / 20, 2009]. THOM, J.M. and CLARE, L., 2011. Rationale for combined exercise and cognition-focused interventions to improve functional independence in people with dementia. Gerontology, 57(3), pp. 265-275. THOMAS, V.S. and HAGEMAN, P.A., 2003. Can neuromuscular strength and function in people with dementia be rehabilitated using resistance-exercise training? Results from a preliminary intervention study. J Gerontol A Biol Sci Med Sci, 58(8), pp. 746-51. THOMAS, V.S. and HAGEMAN, P.A., 2002. A preliminary study on the reliability of physical performance measures in older day-care center clients with dementia. Int Psychogeriatr, 14(1), pp. 17-23. TINETTI, M.E., BAKER, D.I., MCAVAY, G., CLAUS, E.B., GARRETT, P., GOTTSCHALK, M., KOCH, M.L., TRAINOR, K. and HORWITZ, R.I., 1994. A multifactorial intervention to reduce the risk of falling among elderly people living in the community. The New England journal of medicine, 331(13), pp. 821-827. TOULOTTE, C., FABRE, C., DANGREMONT, B., LENSEL, G. and THEVENON, A., 2003. Effects of physical training on the physical capacity of frail, demented patients with a history of falling: a randomised controlled trial. Age and Ageing, 32(1), pp. 67-73.
134
VAITKEVICIUS, P.V., EBERSOLD, C., SHAH, M.S., GILL, N.S., KATZ, R.L., NARRETT, M.J., APPLEBAUM, G.E., PARRISH, S.M., O’CONNOR, F.C. and FLEG, J.L., 2002. Effects of aerobic exercise training in communitybased subjects aged 80 and older: a pilot study. J Am Geriatr Soc, 50(12), pp. 2009-13. VAN DUIN, C. and GARSSEN, J., 2011. Bevolkingsprognose 2010-2060: sterkere vergrijzing, langere levensduur. Centraal bureau voor de statistiek. VAN HEUVELEN, M.J., HOCHSTENBACH, J.B., BROUWER, W.H., DE GREEF, M.H. and SCHERDER, E.J., 2006. Psychological and physical activity training for older persons: who does not attend? Gerontology, 52(6), pp. 366-375. VAN HEUVELEN, M.J., HOCHSTENBACH, J.B., BROUWER, W.H., DE GREEF, M.H., ZIJLSTRA, G.A., VAN JAARSVELD, E., KEMPEN, G.I., VAN SONDEREN, E., ORMEL, J. and MULDER, T., 2005. Differences between participants and non-participants in an RCT on physical activity and psychological interventions for older persons. Aging clinical and experimental research, 17(3), pp. 236-245. VAN HEUVELEN, M.J., KEMPEN, G.I., BROUWER, W.H. and DE GREEF, M.H., 2000. Physical fitness related to disability in older persons. Gerontology, 46(6), pp. 333-41. VAN HEUVELEN, M.J., KEMPEN, G.I., ORMEL, J. and RISPENS, P., 1998. Physical fitness related to age and physical activity in older persons. Medicine and science in sports and exercise, 30(3), pp. 434-441. VAN IERSEL, M.B., BENRAAD, C.E. and RIKKERT, M.G., 2007. Validity and reliability of quantitative gait analysis in geriatric patients with and without dementia. Journal of the American Geriatrics Society, 55(4), pp. 632-634.
VAN IERSEL, M.B., MUNNEKE, M., ESSELINK, R.A., BENRAAD, C.E. and OLDE RIKKERT, M.G., 2008. Gait velocity and the Timed-Up-and-Go test were sensitive to changes in mobility in frail elderly patients. Journal of clinical epidemiology, 61(2), pp. 186-191. VAN UFFELEN, J.G., CHIN A PAW, M.J., HOPMAN-ROCK, M. and VAN MECHELEN, W., 2008. The effects of exercise on cognition in older adults with and without cognitive decline: a systematic review. Clinical journal of sport medicine : official journal of the Canadian Academy of Sport Medicine, 18(6), pp. 486-500. VERHAGE, F., 1983. Het coderen van het opleidingsniveau voor researchdoeleinden. Academic Hospital Groningen, University of Groningen - internal publication, Groningen, the Netherlands [ Educational classification system for research purposes: revised version]. VERKERKE, G.J., LEMMINK, K.A., SLAGERS, A.J., WESTHOFF, M.H., VAN RIET, G.A. and RAKHORST, G., 2003. Precision, comfort and mechanical performance of the Quadriso-tester, a quadriceps force measuring device. Medical & biological engineering & computing, 41(3), pp. 283-289. VERMEULEN, J., NEYENS, J.C., VAN ROSSUM, E., SPREEUWENBERG, M.D. and DE WITTE, L.P., 2011. Predicting ADL disability in community-dwelling elderly people using physical frailty indicators: a systematic review. BMC geriatrics, 11, pp. 33-2318-11-33. VIBOOLVORAKUL, S. and PATUMRAJ, S., 2014. Exercise Training Could Improve Age-Related Changes in Cerebral Blood Flow and Capillary Vascularity through the Upregulation of VEGF and eNOS. BioMed research international, 2014, pp. 230791.
135
References
VAN IERSEL, M.B., HOEFSLOOT, W., MUNNEKE, M., BLOEM, B.R. and OLDE RIKKERT, M.G., 2004. Systematic review of quantitative clinical gait analysis in patients with dementia. Z Gerontol Geriatr, 37(1), pp. 27-32.
VOELCKER-REHAGE, C., GODDE, B. and STAUDINGER, U.M., 2011. Cardiovascular and coordination training differentially improve cognitive performance and neural processing in older adults. Frontiers in human neuroscience, 5, pp. 26. VOELCKER-REHAGE, C., GODDE, B. and STAUDINGER, U.M., 2010. Physical and motor fitness are both related to cognition in old age. The European journal of neuroscience, 31(1), pp. 167-176. VOLKERS, K.M., DE KIEVIET, J.F., WITTINGEN, H.P. and SCHERDER, E.J., 2012. Lower limb muscle strength (LLMS): why sedentary life should never start? A review. Archives of Gerontology and Geriatrics, 54(3), pp. 399-414. VOLKERS, K.M. and SCHERDER, E.J., 2011. The effect of regular walks on various health aspects in older people with dementia: protocol of a randomized-controlled trial. BMC geriatrics, 11, pp. 38-2318-11-38. VREUGDENHIL, A., CANNELL, J., DAVIES, A. and RAZAY, G., 2012. A community-based exercise programme to improve functional ability in people with Alzheimer’s disease: a randomized controlled trial. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 26(1), pp. 12-19. WANG, L., LARSON, E.B., BOWEN, J.D. and VAN BELLE, G., 2006. Performance-based physical function and future dementia in older people. Archives of Internal Medicine, 166(10), pp. 1115-1120. WATERS, D.L., BAUMGARTNER, R.N. and GARRY, P.J., 2000. Sarcopenia: current perspectives. The journal of nutrition, health & aging, 4(3), pp. 133-139. WATSON, N.L., ROSANO, C., BOUDREAU, R.M., SIMONSICK, E.M., FERRUCCI, L., SUTTON-TYRRELL, K., HARDY, S.E., ATKINSON, H.H., YAFFE, K., SATTERFIELD, S., HARRIS, T.B., NEWMAN, A.B. and HEALTH ABC STUDY, 2010. Executive function, memory, and gait speed decline in well-functioning older adults. The journals of gerontology.Series A, Biological sciences and medical sciences, 65(10), pp. 1093-1100. WECHSLER, D., 2008. Wechsler Adult Intelligence Scale (4th ed.). San Antonio, TX: Psychological Corporation. WECHSLER, D., 2004. Wechsler memory scale. Madrid, Spain: TEA. WEINSTEIN, A.M., VOSS, M.W., PRAKASH, R.S., CHADDOCK, L., SZABO, A., WHITE, S.M., WOJCICKI, T.R., MAILEY, E., MCAULEY, E., KRAMER, A.F. and ERICKSON, K.I., 2012. The association between aerobic fitness and executive function is mediated by prefrontal cortex volume. Brain, behavior, and immunity, 26(5), pp. 811-819. WENNIE HUANG, W.N., PERERA, S., VANSWEARINGEN, J. and STUDENSKI, S., 2010. Performance measures predict onset of activity of daily living difficulty in community-dwelling older adults. Journal of the American Geriatrics Society, 58(5), pp. 844-852. WILSON, B.A., ALDERMAN, N., BURGESS, P.W., EMSLIE, H. and EVANS, J.J., eds, 1997. Behavioural assessment of the dysexecutive syndrome. Bury st. Edmuns, England: Thames Valley Test Company. WILSON, B.A., COCKBURN, J. and BADDELY, A., 1987. The Rivermead Behavioural Memory Test. Titchfield: Thames Valley Test Company, . WIMO, A., BALLARD, C., BRAYNE, C., GAUTHIER, S., HANDELS, R., JONES, R.W., JONSSON, L., KHACHATURIAN, A.S. and KRAMBERGER, M., 2014. Health economic evaluation of treatments for Alzheimer’s disease: impact of new diagnostic criteria. Journal of internal medicine, 275(3), pp. 304-316. WORLD HEALTH ORGANIZATION, 2012. Dementia, a public health priority.
136
WORLD HEALTH ORGANIZATION, 2001. International classification of functioning, disabilities, and health: ICF. Geneva, Switzerland: . WU, Y., ZHANG, D., PANG, Z., OKSUZYAN, A., JIANG, W., WANG, S., LI, S., KRUSE, T., CHRISTENSEN, K. and TAN, Q., 2011. Gender-specific patterns in age-related decline in general health among Danish and Chinese: A cross-national comparative study. Geriatrics & gerontology international, . YESAVAGE, J.A., 1988. Geriatric Depression Scale. Psychopharmacology bulletin, 24(4), pp. 709-711. YOKOYA, T., DEMURA, S. and SATO, S., 2009. Three-year follow-up of the fall risk and physical function characteristics of the elderly participating in a community exercise class. Journal of physiological anthropology, 28(2), pp. 55-62. ZELINSKI, E.M. and STEWART, S.T., 1998. Individual differences in 16-year memory changes. Psychology and aging, 13(4), pp. 622-630.
References
137
Samenvatting
Samenvatting In Nederland worden we steeds ouder. Hoge leeftijd is de grootste risicofactor voor het ontwikkelen van dementie. Dementie is een verzamelnaam voor meerdere symptomen waarbij er sprake is van een progressieve achteruitgang van verschillende hersenfuncties. De meest voorkomende vorm van dementie is de ziekte van Alzheimer. Volgens Alzheimer Nederland heeft de vergrijzing tot gevolg dat het aantal mensen met dementie verdubbelt tot een half miljoen in 2040. Vanuit verschillende wetenschappelijke disciplines wordt getracht een manier te vinden om dementie te voorkomen of te vertragen. Eén van de onderzoeksvragen concentreert zich op de vraag of fysieke activiteit het dementie proces zou kunnen beïnvloeden. Het is bekend dat bij cognitief gezonde sedentaire ouderen bepaalde hersenfuncties verbeteren na een bewegingsinterventie. Met name de executieve functies, zoals plannen, initiatief nemen en inhibitie laten een verbetering zien en juist die executieve functies zijn naast een goed geheugen belangrijk voor het dagelijks functioneren. Simpel ogende activiteiten zoals stofzuigen, boodschappen doen en eten koken worden een stuk moeilijker als er problemen met het geheugen en de executieve functies zijn. Voor deze dagelijkse activiteiten zijn echter niet alleen de cognitieve functies van belang, want iemand moet deze ook nog fysiek kunnen uitvoeren. Het dementie proces heeft niet alleen een negatief effect op de cognitieve functies, maar ook op het fysieke functioneren zoals (het verlies van) kracht, loopvermogen en balans. Op basis van de kennis dat ouderen met dementie zowel fysiek als cognitief achteruitgaan en dat het cognitief functioneren bij ouderen zonder dementie verbetert na een bewegingsinterventie, zijn er enkele bewegingsinterventies uitgevoerd bij ouderen met dementie. Helaas laten deze interventie studies geen eenduidig beeld zien. Argumenten voor het achterwege blijven van een positief resultaat zijn onder andere de kwetsbaarheid van ouderen met dementie, de geringe belastbaarheid van deze groep en de heterogeniteit van de groep. Een aanname is namelijk dat cognitieve verbetering pas plaats kan vinden als er ook fysiek een verbetering heeft plaatsgevonden. In dit proefschrift proberen we meer inzicht te krijgen in de relatie tussen fysiek functioneren en cognitie in ouderen met en zonder dementie. Het doel is dat op basis van onze bevindingen betere en meer geschikte bewegingsinterventies ontworpen kunnen worden voor ouderen met dementie.
140
In hoofdstuk 2 van dit proefschrift onderzoeken we of en hoe fysieke functies het best verbeterd kunnen worden bij ouderen met dementie. Uit onze systematische review blijkt dat de fysieke functies na een bewegingsinterventie inderdaad kunnen verbeteren. Belangrijk is ook dat uit geen enkele van de gevonden studies blijkt dat de bewegingsinterventies negatieve gevolgen hebben voor de patiënt. Interventies die bestonden uit een combinatie van het trainen van uithoudingsvermogen, balans, kracht en mobiliteitstraining lieten de meeste vooruitgang zien. Het blijkt belangrijk dat een interventie tenminste een redelijk intensiteit heeft. De effecten bij laag-intensieve activiteiten zoals rustig lopen waren kleiner dan bij interventies met een hogere intensiteit. Eveneens heeft de lengte van het programma, de duur van iedere afzonderlijke sessie en de frequentie per week een belangrijke invloed op de geboekte vooruitgang van het fysiek functioneren. Onze aanbeveling is daarom dat bewegingsinterventies minimaal drie maanden moeten duren, met in ieder geval drie matig-intensieve sessies per week van 45 tot 60 minuten per sessie. Idealiter zouden bewegingsinterventies deel uit moeten maken van de reguliere zorg. Om zeker te weten of de fysieke functies betrouwbaar gemeten kunnen worden en of deze waarden ook iets kunnen zeggen over het functioneren van een individuele patiënt Hierbij zijn zes regelmatig gebruikte meetinstrumenten gekozen, te weten: de 6-Meter Walk Test, de Timed up and Go test, de FICSIT-4 test, de Figure-of-Eight test, de Grip Strength test en de aangepaste Sit to Stand test. Bij de 6-meter walk test moet de patiënt in zijn of haar eigen tempo zes meter lopen en hieruit wordt vervolgens de loopsnelheid berekend (m/s). Bij de Timed up and Go test wordt de tijd gemeten die een patiënt nodig heeft om op te staan uit een stoel, drie meter te lopen, om te draaien, terug te lopen en weer in de stoel te gaan zitten. Deze test geeft een indicatie van de functionele mobiliteit. De FICSIT-4 test meet de balanshandhaving van een patiënt door middel van steeds moeilijker wordende balansoefeningen. De Figure-of-Eight test meet de dynamische balans door de patiënt twee keer een achtfiguur te laten lopen. Des te beter de balans is, des te sneller de patiënt loopt en des te minder fouten de patiënt maakt. Bij de Grip Strength test wordt gemeten hoe hard iemand kan knijpen (in kg.). De Sit to Stand test geeft een indicatie van de kracht in de (boven)benen, doordat de patiënt binnen 30 seconden zo vaak mogelijk moet gaan zitten en weer staan. Uit onze betrouwbaarheidsanalyse blijkt dat alle genoemde testen gebruikt kunnen worden om verschillen tussen groepen vast te stellen, maar dat ze niet sensitief genoeg zijn om veranderingen per individu te bepalen.
141
Samenvatting
met dementie, hebben we in hoofdstuk 3 een betrouwbaarheidsonderzoek uitgevoerd.
Om een goed beeld te krijgen van de relatie tussen fysieke functies en cognitief functioneren hebben we ons in hoofdstuk 4 gericht op relatief gezonde op zichzelf wonende ouderen. Uit ons onderzoek blijkt dat prestaties op het gebied van balans, kracht en mobiliteit (een combinatie van loopsnelheid en uithoudingsvermogen) significant geassocieerd zijn met het cognitief functioneren. Het gemeten verband tussen fysieke prestaties en cognitief functioneren was algemeen en verschilde niet voor de afzonderlijke cognitieve domeinen (zoals geheugen of planning). Wel vonden we een verschil tussen mannen en vrouwen: balans en mobiliteit blijken een sterker verband te hebben met het cognitief functioneren bij mannen. Loopsnelheid wordt bij cognitief gezonde ouderen en bij ouderen met lichte cognitieve problemen vaak als maat gebruikt om de relatie tussen cognitief functioneren en fysieke functies te onderzoeken. Hieruit blijkt dat er bij deze groepen inderdaad een relatie bestaat tussen loopsnelheid en cognitief functioneren. Echter bij ouderen met dementie is deze relaties nog nauwelijks onderzocht, daarom hebben we in hoofdstuk 5 de relatie tussen loopsnelheid en cognitief functioneren bij ouderen met en zonder dementie onderzocht. Hierbij hebben we ons specifiek gericht op het verbale en visuele geheugen en de executieve functies. Uit ons onderzoek blijkt dat loopsnelheid ook bij ouderen met dementie gerelateerd is aan het cognitief functioneren en dat deze relatie niet verschilt ten opzichte van cognitief gezonde ouderen. Daarnaast was de relatie generiek: de relatie verschilde niet significant tussen de geteste cognitieve domeinen. Op basis van deze resultaten is het van belang dat één van de doelen van een bewegingsinterventie zou moeten zijn om de loopsnelheid te verhogen. Op die manier kan bekeken worden of er een causaal verband bestaat tussen loopsnelheid en cognitief functioneren bij ouderen. Een bewegingsinterventie waarbij zowel kracht, balans als uithoudingsvermogen wordt getraind lijkt de beste methode om loopsnelheid te verbeteren. Zoals hierboven is aangegeven zou een bewegingsinterventie van het trainen van kracht, balans en uithoudingsvermogen mogelijk het cognitief functioneren kunnen verbeteren. Echter veel ouderen met een dementie zijn rolstoel gebonden, dit betekent dat ze niet of nauwelijks kunnen lopen en ze moeilijk hun beenspieren kunnen trainen. Om te kijken of er ook voor deze groep mogelijke bewegingsinterventies relevant en haalbaar kunnen zijn hebben we in hoofdstuk 6 de relatie tussen knijpkracht en het cognitief functioneren van ouderen met en zonder dementie onderzocht. In tegenstelling tot het vorige hoofdstuk verschilde de gevonden relatie voor ouderen met en zonder dementie. Bij niet rolstoel gebonden patiënten met dementie bleek knijpkracht alleen geassocieerd met 142
fluency en werkgeheugen, terwijl bij ouderen zonder dementie knijpkracht gerelateerd was aan alle executieve functies. In geen van de groepen was knijpkracht gerelateerd aan de geheugenfuncties (verbaal en visueel). Deze resultaten laten zien dat knijpkracht een selectievere relatie heeft met de cognitieve functies dan loopsnelheid. Dit houdt in dat bij niet rolstoel gebonden patiënten met dementie de verwachtingen van knijpkrachttraining op het cognitief functioneren kleiner zijn dan van het trainen van de loopsnelheid. Samenvattend hebben we in dit proefschrift de complexe relatie tussen fysiek functioneren en cognitief functioneren laten zien. De fysieke functies kunnen verbeterd worden door bewegingsinterventies, maar het effect daarvan op cognitief functioneren is nog moeilijk in te schatten. Naast het feit dat wij een aantal aanbevelingen hebben gedaan met betrekking tot de analyses van gegevens en de invloed van leeftijd en geslacht geven wij ook specifieke aanbevelingen over de toekomstige interventies. Bewegingsprogramma’s die ook tot doel hebben om cognitie te verbeteren bij ouderen met een dementie zouden zich in ieder geval moeten richten op het verbeteren van de loopsnelheid. Met betrekking tot de bewegingsinterventies geven wij belangrijke aanbevelingen over het soort interventie, de duur, de frequentie en de intensiteit. Hopelijk helpt deze opgedane kennis om beter te de cognitieve achteruitgang bij mensen met een dementie.
143
Samenvatting
kunnen onderzoeken of bewegingsinterventies kunnen bijdragen aan een vertraging van
Dankwoord
Dankwoord Hier komt dan eindelijk het fijne moment dat ik de mensen kan bedanken die mij nu al sinds vele jaren bijstaan bij het uitvoeren van mijn promotieonderzoek. Gedurende mijn jaren als promotiestudent heb ik het geluk gehad omringd te zijn met mensen die mij op de juiste momenten konden begeleiden, ondersteunen, motiveren en afleiden. Mijn dank is groot voor iedereen die op wat voor manier dan ook wat heeft bijgedragen maar die ik niet persoonlijk noem. Beste Erik, nog steeds herinner ik mij de eerste keer dat we contact hadden. Bij het afstuderen van een medestudent werd ik gegrepen door jouw enthousiasme over de relatie tussen bewegen en cognitie bij ouderen. Ik ben erg blij dat jij op dit onderwerp een promotietraject voor mij hebt mogelijk gemaakt. Jij bent ontzettend inspirerend en motiverend. Helaas voor mij ging je kort na aanvang van mijn traject weer terug naar Amsterdam. Gelukkig betrok jij mij ook bij het team in Amsterdam en voelde ik mij daar ook thuis. Ik ben je dankbaar voor de steun en betrokkenheid toen Lise in het ziekenhuis lag. Hopelijk blijven we in de toekomst samenwerken. Beste Marieke, nadat Erik naar Amsterdam ging werd jij mijn dagelijks begeleider. Je hebt elke keer weer mijn papers en hoofdstukken van gedegen commentaar voorzien. Hierdoor kreeg ik de papers vaak weer terug. Elke keer weer bleef je hameren op de structuur en de methodologie. Jouw kritisch-constructieve houding heeft geleid tot goede papers, in goede tijdschriften met veel citaties. Naast jouw constructieve bijdragen op het inhoudelijk vlak hebben we ook veel gesprekken gehad over alle gebeurtenissen op het persoonlijke vlak. Zowel voor jou als mij waren het roerige jaren. Ik zal onze gesprekken missen, maar misschien kunnen we nog een leuk samenwerkingsproject met studenten bedenken. Bedankt voor de mooie tijd! De leden van de leescommisie, Prof. dr. Postema, Prof. dr. Droës, Prof. dr. Bouma. Hartelijk dank voor het beoordelen van mijn proefschrift en dat jullie mij instaat stellen om deze te mogen verdedigen. Dit onderzoek was natuurlijk nooit mogelijk geweest zonder deelnemers. Ik ben alle deelnemers, de familieleden die toestemming hebben gegeven en de instellingen waar 146
dit onderzoek is uitgevoerd zeer erkentlijk voor hun medewerken. Ik noem hier deel nemende tehuizen: 't Blauwbörgje, de Vondelflat, Oosterparkheem en Rikkers Lubbers te Groningen, Bloemhof te Ten Boer, De Wiekslag te Norg, De Dilgt, de Cirkel en Westerholm te Haren, Woonhaven Leek en Vredewold te Leek, Woonhaven Grootegast te Grootegast en Rikkingahof te Oosterwolde. Veel dank aan de bijbehorende instellingen, Lentis, Zinn, Zorggroep Groningen, Zonnehuisgroep Noord, Zorggroep Liante en Stichting Rikkers-Lubbers. Dit proefschrift was ook niet op deze manier tot stand gekomen zonder de hulp van Martijn Wieling. Beste Martijn, wat ben jij een loyale, betrokken en behulpzame vriend. Ondanks dat jij ook in een druk promotietraject zat heb jij mij door de dode momenten van dit promotietraject heen gesleept. Zelfs tijdens je post-doc in Duitsland heb ik je nog een week lastig gevallen om aan een hoofdstuk van het proefschrift te werken. Je was altijd bereid om even te sparren over de statistiek of de formulering van een aantal passages. Wat fijn dat jij ook mijn paranimf wil zijn. Buiten jouw inhoudelijke bijdrage aan mijn proefschrift hebben we ook ontzettend veel lol gehad. Enorm bedankt voor je grote hulp!
Dit brengt mij direct bij alle andere co-auteurs. Beste Reint, Tibor, Froukje, Helga, Jeltsje en Wiebo bedankt voor jullie bijdragen aan de verschillende hoofdstukken in dit proefschrift. Beste Reint, bedankt dat jij mijn masterthese voor psychologie wilde begeleiden en dat ik daar een onderdeel van mijn proefschrift voor mocht gebruiken. De vele studenten die mij hebben geholpen bij het afnemen van de verschillende testen. Wat hebben jullie goed werk geleverd en wat gingen jullie respectvol met de deelnemers om. Alyt, Freek, Irma, Moniek, Marlot, Rosanne, Annelies, Floortje, Freek, Helga, Hans Peter, Linda, Liselot, Dominique, Doorien, Renée en Willem en alle andere studenten die zich hebben ingezet voor het onderzoek hartelijk dank! Voor stevige discussies, inhoudelijke vragen, stoomafblazen en de nodige ontspanning kon ik ook altijd terecht bij mijn collega’s van bewegingswetenschappen. Hierbij denk ik vooral aan mijn kamergenootjes in de afgelopen jaren Tynke, Laura, Yvonne, Willem, Nienke en Mike, maar ook aan alle andere AIO’s. De verschillende uitjes, waaronder de schaatsclinic, het aanmoedigen van Lianne bij Heerenveen, of het wokken waren altijd 147
Dankwoord
Hopelijk kan ik binnenkort wat terug doen.
geslaagd. Ook bedank ik de mensen van de Technische Dienst, Wim, Emyl, Rick† voor de ondersteuning bij het maken van de beenkrachtmeter. Eveneens wil ik Wia, Dea en Netty bedanken, bij jullie kon ik altijd terecht met praktische vragen en jullie waren ook altijd geïnteresseerd in de persoon achter de onderzoeker. Ook bedank ik Martine en Geesje voor hun werk achter de schermen. Natuurlijk bestaat er ook een leven buiten de universitaire muren. Ik wil al mijn vrienden bedanken voor jullie belangstelling, maar ook voor jullie afleiding. In het bijzonder wil ik Michiel, Johannes en Martijn bedanken voor de al jarenlange vriendschap. Johannes, mooi dat je mijn paranimf wil zijn. Onze vriendschap gaat al weer 25 jaar terug. Hopelijk houden dit nog een hele tijd vol. Ik ben ook erg blij met de steun die ik van mijn familie heb gehad. Als eerste en belangrijkste wil ik mijn ouders bedanken voor hun onvoorwaardelijke liefde en vertrouwen. Jullie hebben mij altijd gestimuleerd om me te ontplooien en vertrouwen in mijzelf te hebben. Van jullie heb ik geleerd dat de snelste weg niet altijd de beste is en dat juist de zijpaden soms erg de moeite waard zijn. Ik vind het mooi om te zien dat jullie dit nu ook al overdragen op jullie kleinkinderen. Ik wil ook graag mijn lieve zus Lianne bedanken. Lieve zus, door de jaren heen sta jij altijd voor mij klaar, of het nu ging om een ruzie met buurjongetjes, een gescheurde achillespees in Noord-Holland of de ziekenhuisopnames van Lise je bent er altijd als ik je nodig heb. Dank daarvoor! Arun, wat fijn dat jij in de familie bent gekomen. Eindelijk iemand met een zakelijk instinct erbij. Wat fantastisch ook om jullie kinderen Danique en Joëlle met die van ons te zien spelen. Lieve Opa, helaas is Oma het afgelopen jaar overleden aan dementie. Hartelijk dank voor alle mooie momenten die ik met jullie heb beleefd en voor de sponsoring van mijn eerste wetenschappelijke stage in Boston. Ik wil ook graag mijn schoonfamilie bedanken Peter en Wil, Vincent en Maartje en Arjan en Hilde voor de broodnodige afleiding, de spelletjesavonden, het squashen of het extra oppassen. Dit laatste zal, helaas voor jullie, hopelijk niet meer zoveel nodig zijn. Lieve Lise en lieve Maarten, wat zijn jullie toch twee geweldige kinderen. Hoe kan ik nog stress van mijn proefschrift hebben als ik thuis ben? Mijn vrije dag is altijd te kort. Het is zo mooi om jullie te zien opgroeien, wat ben ik verschrikkelijk trots op jullie. Ik hoop dat ik nog heel lang van jullie mag genieten.
148
Mijn laatste woorden zijn natuurlijk voor Ellen, mijn steun en toeverlaat. Ellen wat ben jij een fantastische vrouw en een ontzettende goede moeder. Zonder veel moeite vulde jij de afgelopen jaren de gaten op die ik liet vallen omdat ik mijn proefschrift maar steeds niet af kreeg. Dit terwijl je zelf ook een drukke baan hebt en een opleiding volgt. Ik heb je ongetwijfeld veel te kort gedaan. Bedankt voor je onvoorwaardelijke begrip, steun en liefde.
Dankwoord
149
About the author
About the author Gerwin Blankevoort was born on December 3th, 1980, in Haren, the Netherlands. After graduating High School with an interest in exercise and sport, he started to study Pedagogy with the specialization Human Movement Sciences. During his study he was actively involved in the student community, first as member of the board of Human Movement Sciences’ student union Studiosi Mobilae, then as elected member of the university council, and finally as student delegate in the board of the Faculty of Behavioral and Social Sciences. During his study, Gerwin spent six months conducting research at the Boston University Alzheimer Disease Center. A few months after graduating, Gerwin started his PhD program under the supervision of Erik Scherder and Marieke van Heuvelen. During the course of his PhD program, he had two children, was a member of the regional board of Alzheimer Nederland in Groningen from 2010 to 2012, and obtained an MSc degree in Clinical Neuropsychology in 2011. After getting this degree, he combined his PhD research with working as a psychologist. Currently, Gerwin works as a psychologist at Lentis in Zuidlaren focusing on elderly psychiatry, and since January 2014 he has been enrolled in a two-year post-master training program to become a healthcare psychologist (in Dutch: GZ psycholoog). In the future, Gerwin would like to combine clinical work in psychology together with research, thereby helping to bridge the gap between both worlds.
152
List of Publications Blankevoort, C.G., Scherder, E.J., Wieling, M.B., Hortobagyi, T., Brouwer, W.H., Geuze, R.H., Van Heuvelen, M.J. (2013). Physical predictors of cognitive performance in healthy older adults: a cross-sectional analysis. PLoS ONE, 8(7), e70799. Blankevoort, C.G., Van Heuvelen, M.J., Scherder, E.J. (2013). Reliability of six physical performance tests in older people with dementia. Physical Therapy, 93(1), 69-78. Blankevoort, C.G., Van Heuvelen, M.J., Boersma, F., Luning, H., De Jong, J., Scherder, E.J. (2010). Review of effects of physical activity on strength, balance, mobility, and ADL performance in elderly sybjects with dementia. Dementia and geriatric cognitive disorders, 30(5), 392-402. Eggermont, L.H., Blankevoort, C.G., Scherder, E.J. (2010). Walking and nighttime restlessness in mild-to-moderate dementia: a randomized controlled trial. Age
Eggermont, L.H., Gavett, B.E., Volkers, K.M., Blankevoort, C.G., Scherder, E.J., Jefferson, A.L., Steinberg, E., Nair, A., Green, R.C., Stern, R.A. (2010). Lower-extremity function in cognitively healthy aging, mild cognitive impairment, and Alzheimer’s disease. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 91(4), 584-588. Scherder, E.J., Eggermont, L.H., Achterberg, W.P., Plooij, B., Volkers, K.M., Weijenberg, R.A., Hooghiemstra, A.M., Prick, A.K., Pieper, M.J., Blankevoort, C.G., Zwakhalen, S., Van Heuvelen, M.J., Hamers, J., Lobbezoo, F., Swaab, D., Pot, A.M. (2009). Pain and Physical (in)activity in relation to cognition and behavior in dementia. Tijdschrift voor gerontology en geriatrie, 40(6), 270-278. Hubbard, E.J., Santini, V., Blankevoort, C.G., Volkers, K.M., Barrup, M.S., Byerly, L., Chaisson, C., Jefferson, A.L., Kaplan, E., Green, R.C., Stern, R.A., (2008). Clock drawing performance in cognitively normal elderly. Archives of Clinical Neuropsychology, 23(3), 295-327.
153
About the author
Ageing,39(6), 746-749.
Book chapter Van Heuvelen, M.J., Blankevoort, C.G. (2010). Bewegen, goed voor Hendrik en Dirkje? In: Bongers R., Caljouw S., Hartman, E., Den Otter R. (Eds.). Smart movements, 25 jaar Bewegingswetenschappen Groningen. Centrum voor Bewegingswetenschappen Rijksuniversiteit Groningen en Universitair Medisch Centrum Groningen, 27-29.
Proceedings Blankevoort, C.G. van Heuvelen, M.J., Scherder, E.J. (2011). Effects of physical activity on strength, balance, mobility, and ADL, in elderly subjects with dementia. 1st International symposium on physical activity and dementia. Madrid. Blankevoort, C.G., Scherder, E.J. (2010). Beweeg je geheugen fit. Symposium “De Onbekende wereld van Dementie”. Maasbree. Scherder, E.J., Blankevoort, C.G., Volkers, K.M. (2008). Aan welke eisen moet een bewegingsprogramma voldoen om gunstige effecten op de cognitie te bereiken? Symposium ‘Omgaan met hersenletsel, een uitdaging voor het leven’. Revalidatie Centrum Amsterdam. Blankevoort, C.G., Boersma, F., De Jong, J., Van Heuvelen, M.J., Scherder, E.J. (2008). De trainbaarheid van kracht, balans en mobiliteit in relatie tot ADL en IADL bij ouderen met cognitieve achteruitgang. 9e Nationaal Gerontologiecongres. Langer leven in de Nederlandse samenleving: De Nationale uitdaging. Ede. Blankevoort, C.G. (2008). Bewegen is goed voor mensen met een dementie, maar hoe? Symposium “Psychogeriatrische dagbehandeling, hoe doen we dat?” GGZ Drenthe, Assen.
154
Submitted for publication Blankevoort, C.G., Van Heuvelen, M.J., Scherder, E. J. (2014). Gait speed, executive functions, and memory in older adults with and without dementia. Blankevoort, C.G., Van Heuvelen, M.J., Scherder, E. J. (2014). The relationship between grip strength, executive functions, and memory in older adults with dementia: a crosssectional analysis.
About the author
155
