redaktie; conta.ct n.v.b.s. : contact a.d.v.: financiële administratie en fotobestellingen: verzending en adreswijzigingen: p.h

HEÏ_OPENBAAR_VERVOER N r . 1 2 3 AUGUSTUS 1968 maandblad gewijd aan het stads- en railvervoer, waarin opgenomen "Spoor- en Tramnieuws", uitgegeven in samenwerking met de Nederlandsche Vereeniging van Belangstellenden in het Spoor- en Tramwegwezen (N.V.B.S.) abonnementsprijs ƒ 6 , - per jaar

[

losse nummers ƒ 0,60

gemeentegiro amsterdam 0 3131

J

postrekening 133100

redaktie;

en

p.h.kiers van suchtelen van de haarestraat 3 ' ' amsterdam - osdorp telefoon 19 36 69 h.mejjor 2e schinkelstraat 47 '' amsterdam - oud zuid 1 1

conta.ct n.v.b.s. : contact a.d.v.: financiële administratie en fotobestellingen: verzending en adreswijzigingen:

j.h.stork j.w.j.vos p.h.kiers h.meyer

INHOUDSOPGAVE blz. 1.Gemeentevervoerbedrijf Amsterdam 127-128 2.Haagse Tramweg Maatschappij 130-132 3.Rotterdamse Electrische Tram 133-135 4. Gemeente Vervoerbedrijf Groningen 135 5.Centrale Vervoersdienst Nijmegen 135 6.Nederlandse Spoorwegen 136-137 7.Buitenlandse Berichten (spoor en tram,o.a. Zwitserland en Zweden). . .138-142 8.foto's GVB. RET, NMVB(Han), TTA, Praag 129 9.Demonstratierit R.T.M. in Hellevoetsluis 129 10.Bespreking jaarverslag Nederlandse Spoorwegen(agglomeratievervoer). . 143-144 11.Jaarverslag Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen (financieel) . . . . 1 4 4 (Advertentie) Zo juist van de pers : de fraaie spoorwegprent 32 x 40 cm incl. marges die kort na de opening van de spoorweg AmsterdamHaarlem werd gemaakt. Er staan 5 afbeeldingen op: 1. Toegang tot het station te Amsterdam 2. Station met de toegang voor de passagiers 3. Het station van de Stoomwagen 4. Herberg over 't Station met Omnibus 5« IJzeren spoorwagen met diligences. Herdrukt op fraai 148 grams aquarelpapier. Boekhandel JAN TER GOUW, Overtoom 480, Amsterdam-W., telefoon 0 2 0 - 1 6 . 6 4 . 2 6 . De prijs is ƒ 3»50 afgehaald aan onze zaak; Per post ƒ 4»50 inclusief koker. EXCURSIE De Kölner Eisenbahn Club organiseert op zaterdag 12 oktober oen excursie met een stoomtrein van Keulen(Vertrek ca 9-45 uur) naar Heimbach en Jülich, vervolgens met de Jülicher Kreisbahn en terug naar Keulen. Kosten ƒ 9 , — . Opgaven aan J.Beerman, Platanenweg 22 ,Amsterdam-O vóór 30 sept.(bet.gem.giro B 20568). 1

| Rapport Amsterdamse Universiteit over Stadsspoorweg [ a m s t e r d a m J In het eindrapport van het Instituut voor verkeers- en '=====================' vervoerseconomie aan de Amsterdamse universiteit over het railverkeer in en om Amsterdam wordt een vergelijking getrokken tussen de stadsspoorweg en het Amtro-stelsel. Door de stadsspoorweg, waartoe de gemeente Amsterdam in principe heeft besloten, te vergelijken met het Amtro-stelsel wil het rapport pleiten voor een voortdurende kritische bezinning op de doelmatigheid van de gemeentelijke plannen. Het rapport "Een economische verkenning van het railverkeer in en om Amsterdam", vervaardigd in opdracht van de Stichting Weg, wil de basis zijn van een verdere economische uitwerking van de economische zijde van het stadsspoorwegstelsel. In het eindrapport komt het instituut tot de conclusie, dat de gemeentelijke plannen voor een stadsspoorweg ƒ 2 , 4 tot ƒ 3 , 2 miljard gaan kosten. De kosten van de Amtro zouden ƒ 1 , 4 tot ƒ 1 , 8 miljard bedragen. Bij het onderzoek naar de kosten werd behalve aan de kosten voor de infrastructuur (aanlegkosten) ook aandacht geschonken aan de bouwrente, de verwervingskosten, de exploitatiekosten en de nadelen voor derden. Volgens het rapport kunnen de kosten van de infrastructuur van een eventueel afzonderlijk aan te leggen noord-zuid-verbinding voor de NS op ƒ0,3 tot ƒ0,5 miljard worden gesteld. Ten aanzien van de nadelen voor derden merkt het rapport op, dat die bij de stadsspoorweg voornamelijk bij de bouw zullen ontstaan. De nadelen van het Amtro-stelsel komen vooral tot uiting in een blijvende vermindering van de wegcapaciteit. Volgens het rapport is nog een nader onderzoek gewenst naar de alternatieve mogelijkheden voor de technische uitvoering in onderdelen van het openbare vervoorsstelsel, naar de inprssing van de stedelijke vervoersvoorzieningen in de gewestelijke voorzieningen en naar de vervoersbehoefte buiten het spitsuur. Ook moeten de factoren, die de keuze van een bepaald vervoermiddel beïnvloeden, nog worden onderzocht. (F.D. 22/24-6-1968) Uit suppletoire begroting Gemeentevervoerbedrijf 1966 In 1966 werden verkocht: 1 IJveerboot ƒ 8.110,— 5 motorwagens 1.573»10 5 bywagens 615,40 Uit "Contact" (personeelsblad G.V.B.) van augustus 1968 Metingen zijn verrricht ten aanzien van de rijtijden van de lijnen 8 en 26. Bij invoering van de winterdienst zal lijn 8 overdag met een autobus worden uitgebreid. I.v.m. het nieuwe lijnennet van Noord komen aan het Stationsplein vele opstelvakken voor buslijnen en een opstelplaats voor reservebussen. Alle kruispunten zullen door verkeerslichten geregeld worden. De tramwagens krijgen veel eigen baanvakken, de bussen redely'k goede rijgedeelten en door de concentratie van vele buslijnen is het dan ook mogelijk voor de buslijnen een chef als dienstregelaar te doen optreden. I.v.m. vernieling abri's worden er proeven genomen met zogenaamd staalglas. Vervoersnet na gereedkomen IJtunnel Na het gereedkomen van de IJtunnel zullen de buslijnen 32, 34 en 35 daar doorheen r i j d e n . Lijn 32 zal de huidige route T i j d e n tot halverwege de Meeuwenlaan, vervolgens naar het Mueuwenplein en via het verkeerscircuit aldaar op de tunnelweg komen. Lijnen 34 en 35 zullen via het Mosplein bij het Meeuwenplein en de tunnelweg komen. De laatste letterlijnen K, M en P zullen vernummerd worden in resp. 22, 6 en 28. Lijn 22 zal dan verlengd worden via het Buiksloterwegveer en de huidige route van lyn 32 tot de Meeuwenlaan (aansluiting op lijn 3 2 ) . De Distelwegpont en IJveerlijn III (Zijkanaal i) zullen worden opgeheven. De dienst van IJveerlijn IV zal iets worden beperkt. De Valkenwegpont zal alleen nog overdag varen (van 6.30 tot 21.00 uur). Later zal lyn 32 doorgetrokken worden naar het winkelcentrum Buikslotermeer en via een kortere route dan thans naar het Meeuwcnplein rijden. Dan komt ook lijn 33 van tuinstad Buikslotermeer rechtstreeks naar de IJtunnel. Lijnen 31 en 36 zullen in de toekomst met elkaar worden verbonden en lijn 34 zal over anderhalf a twee jaar via de geannexeerde delen van Landsmeer en Oostzaan naar Oostzanerwerf rijden. Een en ander moet nog goedgekeurd worden door de Raad.

Trammaterieel Daar mw 516 van achteren en opzij witte standaardcijfers had en aan de voorzijde gryze, vergistte de schilder zich bij het vernummeren in 916 en werd de witte 5 vervangen door een grijze 9. (516 kreeg vorige ,maand ook een schilderbeurt). Afgeleverd werd mw 721 op 26 en 29 juli en 722 op 12 en 13 augustus, In dienst gesteld werd mw 720 op 31 juli (op lijn 24) en 721 op 10 aug. (lijn 2 4 ) . Gesloopt werden bijwagen 813 op 13 en 14 aug. en mw. 1459 op 19 en 20 augustus. Op 19 augustus ging 's avonds mw 1399 naar de C.W. voor sloop. Pekelwagens PI en P2 kregen een gele band. Ook P3 werd hiervan voorzien* Van Havenstraat naar Lekstraat gingen op 27 juli mws 902 en 910. Mw 660 kreeg een pantograaf van het nieuwe type. De wagen was op 4 augustï*s bij het Weteringcircuit ontspoord, waarbij de beugel beschadigd werd. De dubbelgelede wagens, die uit grote revisie komen, krijgen een handremschakelaartje (ook 638). Het systeem is gelijk aan dat van 67O-724. 635-639 hebben ook een oliedrukcontrolelampje. Nieuwe sporen lyn 9 naby Centraal Station Op 29 juli zijn de nieuwe sporen op de Prins Hendrikkade, de Kamperbrug en het Stationsplein (oostzijde) door lijn 9 in gebruik genomen.Op de Prins Hendrikkade zyn zij naar links verplaatst, op het overige gedeelte naar rechts. Lijn 7 weer via Weesperplein (M/Vr;14 dw;Zat,13 dw;Zond:9 dw) M.i.v. 31 augustus zal lijn 7 weer zijn normale route via Sarphatistraat, Weesperplein en Wibautstraat gaan rijden. Enige weken later zal buslijn 5 weer rechtdoor gaan rijden; dit hangt af van het gereedkomen van het wegdek. Bovenleiding Sarphatistraat verwijderd In juli is de bovenleiding van het vroegere traject van lijn 10 in de Sarphatistraat tussen Roetersstraat en Alexanderplein verwijderd. Omleggingen Op 3 augustus was 's middags een stroomstoring in de Marnixstraat tussen Elandsgracht en Leidseplein. Lijnen 7 en 10 reden richting West via Museumbrug; lijn 7 vanaf Mercatorplein naar Pr. Hendrikplantsoen en lijn 10 van v.Hallstraat via Kinkerstraat-J.P.Heyestraat naar Haarlemmermeercircuit. Op 7 augustus ca 13.00 uur kantelde- by de Overtoomse Sluis een vrachtwagen, waardoor de trambaan versperd werd. Tot ca 14^30 uur reed lyn 1 via lyn 2. Drie bussen pendelden tussen Haarlemmermeercircuit en Leidsebosje. Vluchtheuvel Martelaarsgracht verlengd Deze vluchtheuvel is thans ook voer richting Centraal Station verlengd, zodat ook hier twee tramstellen tegelijkertijd aan de halte kunnen ataan. Correcties bij "omnummeringen" op pag. 109 van het juli-nummer In de middagspits van 25 juli waren de niet-omgenummerde wagens, die op lijn 27 reden, 514 en 527 (dus niet 520 en 5 2 7 ) . Tengevolge van een type-fout staat als bouwjaar van 863 opgegeven 1929 Lp.v. 1930. Autobussen Gesloopt werd bus 59 op 30,31 juli , 1 , 2 , 5 * 6 augustus»58 op 5 t/m 9 en 12 augustus. Begonnen werd met de aflevering van de standaardbusseries 415 e.v. en 365-374De nieuwe garage Noord aan de Metaalbewerkersweg zal op 27 augustus door wethouder Hamm officieel geopend worden. Winterdienstregeling (lijn 8 M/Vr 14 dw,freq.7-g-; lijn 44: 6 dw,freq.l0). Op 2 september zal de winterdienstregeling ingaan. Deze zal in hoofdzaak gelijk zijn aan de vorige winterdienst. Na de opening van de IJtunnel zullen echter wèl vele dienstregelingen gewijzigd worden. (De wijzigingen van de zomerdienst waren gepubliceerd op een blaadje, dat in het dienstregelingboekje ingelegd kon worden). Nieuwe directeur M.i.v. 1 juli I968 heeft Ir. J.M.Ossewaarde de functie van directeur van het Gemeentevervoerbedrijf op zich genomen, als opvolger van Ir. W. Ybema, die wegens pensionering het bedrijf verliet. Ir. Ossewaarde wacht enn zware taak, da,ar het bedrijf, behalve op het gebied van nieuw materieel, zeer achterop is geraakt in vergelijking met moderne trambedrijven, o.a. op het gebied van railuitbreiding en de voorrang van het tramverkeer, welk laatste vooral te wijten is aan de onwillige houding van de politie. Wy' wensen de nieuwe directeur veel succes 1

- 129 T.S.: DEMONSTRATIE MET R.T.M. IN HELLEVOETSLUIS Op 21 september a.s. zal weer een demonstratie met R.T.M.-materieel in Hellevoetsluis plaats vinden. Gereden wordt vanaf 1 1 . 0 0 uur en vervolgens iedere 15 of 20 minuten. Als trekkracht worden gebruikt de motorwagens 1602, 1804 en 1805. Behalve losse kaartjes zullen ook drierittenkaartjes verkocht worden. Wij hopen, dat wij al onze lezers daar zullen ontmoeten! FOTO'S ff.M.V.B. - GROTTEN VAN HAN "383.578 "BAR 159 (richtingfiln wit op zwart), Han s/L, 1 4 - 5 - 1 9 6 7 383.581 B AR 266 " zwart op wit), " 383-583 B AR 145 (geen richtingfilm), " 383-582 B rijtuig 8820, " FOTO'S T.T.A. 453-638 B A R 133 + rtg. Pont d'Erezéo, IO-8-I968 453-642 B rtg A 1348 (ervoor open rtg en stoomloc), Lamorménil, IO-8-I968 455.643 B naast elkaar: AR 1 2 3 , AR 93, AR 1 3 3 . Lamorménil, IO-8-I968 453.644 B loc IO76; ernaast rtg A 1348 + open rtg., Lamorménil, 10-3-1968 453.645 B loc 1076 (voor + zij aanzicht), Lamorménil, IO-8-I968 453.646 B loc 1076 + rtgn (ex NMVB en TAO), Pont d'Erezée, IO-8-I968 FOTO'S WERKMATERIEEL R.E.T. TH 829~3 B "2301 vóór remise Delfshaven, 5-4-I965 TH 8445 B. 2402 op sloperij Usselmonde, 3-4-1965 TH 8635 B 2412 (zijaanzicht), rem. Kralingen, I 5 - 3 - I 9 6 8 TH 8638 B 2411 (voor en zijde), rem.Kralingen, I 5 - 3 - I 9 6 8 TH 8640 B 2413, remise Delfshaven, 1 5 - 3 - 1 9 6 8 TH 8666 B 2403 (links voor), vóór remise Hillegersberg, 5-4-1968 TH 8674 B 2021 (grote cijfers, links voor), remise Delfshaven, 6-5-1968 TH 8675 B 2014 (kleine cijfers, links voor), remise Delfshaven, 6-5-I968 TH 8676 B 2302 (rechts voor), op terrein remise Delfshaven, 6-5-1968 TH 869O B 2301 en 2202 naast elkaar (voor) op terrein ronJJelf shaven,27-5-1968 FOTO'S GEMEENTEVERVOERBEDRIJF AMSTERDAM TH 296Ö B PI (met gele band, links voor), remise Havenstraat, 26-7-1968 TH 2401 B emr. 863 (rechts voor), openluchtremise Havenstraat, 29-7-1968 TH 2411 B emr. 865 (rechts voor), Fred. Hendrikplantsoen, 3 1 - 7 - 1 9 6 8 953-224 B lijn 27: 516+997 (links voor), N.Z.Voorburgwal, 23-7-1968 953.225 B lijn 27: 530+959 (rechts voor), Middentoegangsbr./P.H.Kade, 24-7-1968 953-226 B lijn 2 7 : 931+992 (rechts voor), standplaats Surinameplein, 25-7-1968 953.227 B lijn 2 7 : 894+965 FOTO'S D.P.H.M.P. - PRAAG 3253.201 B lijn 2:2314 (oude mw) + ahr komt uit poort(voor),Krizovnicka,28-7-1965 3253.208 B lijn 3:2082+1079+1050(oud transtel,links voor) , Nam.Republiky ,28-7-1965 3253.214 B lijn 5:6352+6339 (links voor,gekoppeld T 3 ) , Myslikova, 2 9 - 7 - 1 9 6 5 3253.213 B lijn 7:2011+1363 ( " ,oude mw + middeninstapbw),28.ryna,29-7-1965 3 2 5 3 . 2 I I B lijn 9:mw 476 rijdt om niddeninstapbw 1306 heen,ept.Plzenska,29-7-1965 3253.218 B overzicht Vaclavski Namesti met o.a. oud stel op 1 1 en T3 op 1 9 , 3253.203 B lijn 12:2181+1190 (oud stel, links voor),Malostranske Nam, 28-7-1965 3253.210 B lijn 12:5003 (Tl, links voor), Letenska, 29-7-1965 3253.220 B lijn 1 7 : 6 2 0 l ( T 3 ) (r.v. )passeert oud stel lijn ll(l.a. ) ,Nabr.kpt.Jarqae^, 3253.209 B lijn 19:6392+6318 (rechts voor,gekoppeld T3),Nam.Republiky,28-7-'65T' 3253.219 B lijn 20:3080(ook middendeur)+1563(rechts voor),Vaclavski Nam. ,29-7-'65 3253.207 B lijn 22:2289+1474(oude rnw,middeninst.bw;r.v.) ,Manesuv Most , 2 8 - 7 - 1 9 6 5 (foto's lijn 2 en 12 zijn in oude stad,lijn 17 langs Moldau,lijn 22 brug over Moldau) 11

FOTO'S FORMAAT BL ( = 7 / 1 0 CM) kosten ƒ 0,55 per stuk; FORMAAT BE ( = 9 / l 2 CM) kosten ƒ 0,65 per stuk. FOTO'S TH WORDEN ZONDER WITTE RAND GELEVERD. BESTELLING VIA EEN VAN ONZE GIROREKENINGEN. (Deze maand zullen de afleveringen enige vertraging ondervinden i.v.m. vacanties).

- 130 htm

Uit het jaarverslag over 1967 Met inbegrip van het lokale vervoer op de daarvoor opengestelde streeklynen werden in het verslagjaar ca. 72.841.000 reizigers vervoerd. Dit betekent t.o.v. 1966 een teruggang van 0,j/o. De tariefsverhogingen voor de stadslijnen per 16 april en voor de Delftlijn per 21 mei hadden een gunstige invloed op de ontvangsten. Deze namen t.o.v. 1966 toe met rond ƒ 1,3 miljoen. De lasten stegen echter met rond ƒ 4»8 miljoen, voornamelijk als gevolg van hogere personeelskosten. Het nadelig saldo nam daardoor toe tot ƒ 18,5 miljoen. In dit verband dient vermeld te worden, dat de H.T.M. in 1967 op grond van de in 1926 door de gemeente 's-Gravenhage aan de H.T.M. verleende publiekrechtelijke vergunning, belast werd met ƒ 1,9 miljoen i.v.m. werken aan wegen waarin tramsporen zijn gelegen. Tengevolge van aanpassingen na de uitvoering van het Plan-Lehner verminderde het aantal meer dan 500 meter van een halte gelegen woningen van 3520 tot 1 1 7 9 In verband met de opdracht door het gemeentebestuur aan de gemeentelijke diensten en de H.T.M. tot het uitwerken van een plan t.a.v. de ontwikkeling van het openbaar vervoer in de toekomst, is in eerste instantie bezien welke mogelijkheden openstaan om een zo goed mogelijke aansluiting te vinden bij de situatie die zal ontstaan door het nieuw te bouwen station aan de Bezuidenhoutseweg. In I967 was 42,8 fo (26,5 km) van de 6l,9 km dubbelsporige baanlengte van de tram gelegen op vrye baan. 199 van de 314 tramhalten waren vrije halten, waar de trams geen hinder van het overige verkeer konden ondervinden. Op de Lijnbaan werd over een lengte van 320 meter in één richting de vrije trambaan voor medegebruik door bussen geschikt gemaakt. Daardoor werd de. rijtijd op dit traject voor de betrokken buslijnen gehalveerd. Voorts werd op enkele trajecten (455 meter) een baan voor de bussen van het overige verkeer afgescheiden door het aanbrengen van een belijning. Door belijning werd voorts 1815 meter trambaan van het overige verkeer geseheiden. Het aantal verkoopadressen van rittenkaarten werd uitgebreid tot 266. Het aantal bedrijven, bejaardencentra e.d. waar kaarten verkrygbaar zijn nam toe tot 26. Het aantal abri's werd in 1967 met 69 uitgebreid tot 282. De totale personeelssterkte nam af van 1689 (uit. 1966) tot 1675 (uit. 1 9 6 7 ) . Per 31 december 1967 werden geëxploiteerd: 9 tramlijnen met een gezamenlijke exploitatielengte van 7 2 , 7 km 17 autobuslijnen met een gezamenlijke exploitatielengte van l65>l km Wijzigingen in de lynen waren: m.i.v. 30 oktober proefbuslyn 2 ingesteld; de snelbus op lyn 5 werd m.i.v. 29 oktober doorgetrokken van üostduin naar Duinzigt; m.i.v. 29 oktober werd buslyn 15 gesplitst in de lijnen 15 en 1 5 . By wijze van proef werd het eindpunt Stadhuis voor beide lijnen verlegd naar Oostduin (jozef Israëlsplein); buslijnen 14 en 22 werden bij wyze van proef doorgetrokken') naar het Noorderstrand; buslyn 18 werd m.i.v. 16 april verlegd via Stationspl., Stationsweg en Amsterdamse Veerkade; buslijn 20 werd m.i.v. 16 april via 'Hoefkade en Oranjeplein doorgetrokken naar de Turfmarkt; buslijn 21 werd m.i.v. 4 december verlegd naar Draaistraat,Cromvlietplein,Stuwstraat,Ketelstraat,Cromvlietkade en Geestbrugweg; buslyn 22 werd m.i.v. 27 april ty'delyk verlegd naar Burgemeester Patijnlaan, Borneostraat en Riouwstraat; m.i.v. 29 oktober werd deze lyn verlegd naar Gentsestraat en Harstenhoekweg; in de zomer ging lyn 28 een ring rijden via H.S.-S.S.-Madurodam-rrev.Deynootpl.-Vredespaleis-Gentrum-lI.S. (deze lyn kwam in de plaats van de zomerlijnen 33 en 34)- ') (lijnen 14 en 22) m.i.v. 1 - 7 - 1 9 6 7 Het totaal aantal afgelegde wagenkilometers op de in 1967 geëxploiteerde tramen buslijnen bedroeg l6.9OO.OOO Dit is 56.000 km (0,3$) minder dan in 1966. Ten behoeve van het goederenvervoer op het traject Delftselaan-Scheveningen Duinstraat werden in 1967 door de electrische locomotieven 3-598 km afgelegd. Overgebracht werden 902 wagons. Het totaal gewicht van de met deze wagons aan-en afgevoerde goederen bedroeg 19.635 ton. De kosten van het goederenvervoer bedroegen ƒ 144-800,-; de ontvangsten ƒ 45-000,-. Van het verlies van ƒ 99-800,- neemt de gemeente een bedrag van ƒ 8.000.- voor haar rekening (vlgs.Raadsbesluit 1 9 3 8 ) . Op 31 december 1967 bestond het trammaterieel uit 164 PCC-wagens, 2 electrische locomotieven, 17 pekelwagens en 17 wagens voor werkzaamheden aan de weg en bovenleiding. Voorts was nog een aantal buiten dienst gestelde rijtuigen aanwezig, deels voor instructie, deels bestemd voor sloop of aangehouden als museumwagens. den

h a a g

- h t m -

- 131

-

Een begin is gemaakt met de revisie van de PCC's type 1100 (uit 1 9 5 7 / 5 8 ) . Op 31 december 1967 was het autobuspark als volgt samengesteld: 80 Kromhout TBZ-100 uit 1956; 80 AEC RM-4A uit 1957 10 Kromhout TBZ-100A uit 1958; 50 D.A.F. SB-200 uit 1967. Van deze 220 bussen waren 7 bussen opgelegd. In de loop van 1967 werd de levering van 50 autobuscarrosserieën aanbesteed, terwijl in oktober 1967 nog een bestelling van een 4e serie van 25 chassis werd geplaatst. De lengte van het in gebruik zijnde sporennet bedroeg aan het einde van het ver­ slagjaar 145>6 km enkelspoor. Ten behoeve van profielswijzigingen en asfalteringen werden omvangrijke werkzaam­ heden aan sporen en bovenleiding uitgevoerd, o.a. op de Laan van Nieuw Oost Indië, het Kerkplein, het Gevers Oeynootplein, de Koninginnegracht, de Zoutman­ straat en de Herengracht. 3 keerdriehoeken werden aangelegd. Totaal werden verwerkt 1 4 , 6 km rails en 9 km stroomdraad, terwijl ca 1200 meter rail met slijtvast materiaal werd opgelast ter verlenging van de levensduur. Door de ingebruikneming van vijf nieuwe gelijkrichterstations kon 23»5 km oude gelijkstroomtoevoerkabel buiten gebruik worden gesteld. In de tramwerkplaats werd een wielbandslijpinrienting geplaatst. De exploitatiecoëfficient van het gehele lijnvervoer was 1 7 2 , 1 (in 1966 l62,l). Op 31 december bedroeg voor de stadslijnen de baanlengte 52,7 km, de constructie­ lengte 133»7 km en de exploitatielengte 58,6 km. Voor de buitenlijnen waren deze getallen 1 0 , 21 (beide vanaf Rijswijk se plein) en 14» 1 km. De exploitatielengte van de autobuslijnen bedroeg 1 6 5 , 1 km. Het energieverbruik in 1967 bedroeg in Kwh 19.268.000 (stad) en 2.942.000 (bui­ tenlijnen). De bussen gebruikten 4«082.100 liter gasolie. (De cijfers van het verslag over 1966 zijn opgenomen in HOV nr. 1 1 1 van a u g . 1 9 6 7 ) . Materieel tram Na dakrevisie en schilderbeurt kwamen in dienst de wagens: 1168 (19/7»20/7),1183 ( 2 7 / 7 , 3 0 / 7 ) , 1184 (2/8,3/8),1190 (9/8,12/8). In behandeling zijn nu 1188 en 1 1 9 3 De 1007 staat in de werkplaats voor vernieuwing van de kop, waarbij de oude kop­ lamp wel zal verdwijnen. Alleen 1017 heeft dan nog een koplamp van het oude type. Het aanbrengen van dakbellen is hervat. Ook de serie 1003 enz. wordt er nu mee uitgerust en de meeste proefbellen (o.a. die van de 1014, die aan de linkerkant van de filmkast zat) zijn vervangen door bellen van het definitieve type. Op 12/8 hadden vrijwel alle 1200-en, ongeveer 60 van de 1100-en en ongeveer 10 1000-en een dakbei. De nieuwe bellen zijn niet slechts duidelijker omdat ze bovenop de wa­ gen zijn aangebracht, maar de frequentie is ook verhoogd van ongeveer 75 slagen per minuut tot 300 slagen per minuut. Aanvankelijk was de belschaal van brons, later heeft men deze vervangen door stalen schalen, daar deze harder klinken. Remiseverdeling tram Circa 12 juli ging 1181 van de Lijsterbesstraat naar Scheveningen (o.s. lijn 1 6 ) . Op 17 juli werd 803 overgebracht naar de Lijsterbesstraat wegens (lichte) schade aan een treeplank; in zijn plaats ging 829 naar Scheveningen. Op 18 juli ging 1 1 1 3 van Scheveningen naar de Frans Halsstraat. Circa 24 juli verhuisde 1180 van Scheveningen naar de Lysterbesstraa.t. Instructieritten en oude wagens 1 5 / 7 : 805; 1 6 / 7 : 801, 805; 1 7 / 7 : 801, 274, H5; 1 8 / 7 : 274, 1 0 1 6 ; 20/7s 1123+1133? 22/7s 1182; 2 4 / 7 : 1 1 9 5 ; 2 6 / 7 : 829; 2 7 / 7 : 829; 2 8 / 7 : 274, H5; 3 l / 7 : 1189; l/8s 1182, 1224+11??; 2/8: 1182. Dit betrof steeds instructieritten. Verdere ritten met oud materieel waren: voor boodschappen reden o.a. 801 op 1 2 / 7 n 29/7» 828 op 18/7 en 5/8; 814 op 22/7De in de remise Lijsterbesstraat gestationeerde wagens 803, 806, 808, 824 en 826 zijn wel dienstvaardig, maar hebben al lang niet meer gereden (8O3 wacht op her­ stel van de treeplank). Eveneens dienstvaardig zijn aanwezig de wagens 8 l 6 , 822, 825 en 830, die echter officieel buiten dienst staan. In Delft kwamen buiten de normale dienst: 1198 op 8/7 en 1 3 / 7 ; H22s 26 op 2 7 / 7 ; H21 op 3 1 / 7 ; 1189 op 3 1 / 7 . e

- 132 -

- h t m -

Materieel bus Na kleine revisie kwamen in diensts 284 (alleen ontroest en geschilderd)op 1 9 / 7 en 517 op 8/8. In behandeling zijn de 522 en 514• Definitief buiten dienst gesteld werden de bussen 250 (laatste rit l 6 / 7 ) e n 255? die bij een aanrijding op 1 5 / 7 op lijn 22 zodanig werd beschadigd, dat reparatie waarschijnlijk niet meer lonend is. Van de volgende bussen zijn de nummers, reclameborden en films verwijderd: 229, 250, 252, 259, 501, 503 en 506; met uitzondering van 259 worden ze gebruikt voor onderdelen. Bijzonderheden per lijn: 1., I 2 / 7 o.s. 1240 (na spits met defecte 1202 naar Lijsterbesstr.); 18/7 a.s.1222. 3 . 18/7 a.s. en 19/7 o.s.. 1 2 1 9 ; 25/7 a.s. 1 1 7 9 6\ 10/7 dag 1 1 0 7 ; 1 2 / 7 dag 1 1 0 7 ; 1 5 / 7 dag 1 1 1 0 ; 1 7 / 7 o.s. 1101 en dag 1 1 0 5 ; 18/7 dag 1 1 0 2 ; 7 / 8 o.s. 1103. Op 9/8 trok 1019 in boog Prinsegrt/Brouwersgrt de bovenleiding stuk door defect aan pantograaf. Deze werd vernield. Lijn 6 reed om via Spui en H.S. en via 12 naar Hobbemaplein (beide richtingen).Lijn 10 kreeg 3 kwartier vertraging. Op lijn 6 pendelden tussen Hobbemaplein en Kalvermarkt de bussen 553 en 527• De 1019 werd door de Unimog naar het Hobbemaplein gesleept en vervolgens aoor de 814 naar de cwp. 8^ 17/7 en 18/7 o.s. I l 6 l ; 18/7 a.s. 1 1 1 9 ; 9/8 extra 1 1 0 7 . %_ 18/7 a.s. 1 0 1 6 , 1 0 2 1 , 1 1 6 3 ; 24/7 dag 1 1 2 0 ; l/8 a.s. 1003. 1 0 . 9/8 dag 1223. 1 1 . 11/8 extra (Scheveningen en Houtrust) 1 2 1 5 , 1 1 0 5 , 1106 en 1 1 0 7 . 12. 30/7 o.s. 1171, 1 1 7 5 1 6 . 1 2 / 7 o.s. 1181. 5j_ Passage-extra's 1 2 / 7 560;26/7 5 1 l ( 2 x ) , 5 5 2 , 5 7 8 , 5 5 1 ; l/8: 5 6 l ; 7/8: 57520. De 500, die in de avondspits van lijn 23 komt, blijkt niet de hele avond te rijden, 22. 1 4 / 7 extra 129,138;28/7 extra 144;4/8 voetbalextra's 5 2 9 , 5 4 5 , 5 6 0 , 5 1 4 . 28. 17/7 extra, later vervanger: 123; 25/7 extra 1 3 2 . 29. 1 7 / 7 laatste dag van exploitatie. De dienst werd gereden door I63 (die 122 vervangen had) en 154 (laatste wagen). Omleggingen i.v.m. vernieuwing Laakbrug Met ingang van 16 augustus is lijn 16 weer zijn oude route gaan rijden via het Leeghwaterplein. De Laakbrug gaat op 23 augustus dicht voor het verkeer in richting Rijswijk. Buslijn 21 rijdt dan via het Leeghwaterplein. 24/8 volgen lijnen 1 en 10. Wittebrug Op de nieuwe Wittebrug wordt een beveiliging aangebracht, zodat een wagen van lijn 9, indien deze zou ontsporen, niet van de brug af kan vallen. Omstreeks half september zal lijn 9 over de nieuwe brug gaan ryden. Verbouwde zuigwagen H 21 Aan"Wiel het personeelsblad van de H.T.M. ontlenen wij hierover het volgende: De technische dienst heeft de balcons zodanig veranderd, dat men grotere ramen kon aanbrengen, waardoor de bestuurder een veel beter uitzicht heeft. Een ander winstpunt is de electrische ruitenwisser. De beide balcons hebben een andere schakelkast gekregen, de zogenaamde veeltrappige controller, die 22 rij- en 15 rernst anden heeft. Vroeger waren dat er resp. 9 en 5- De wagen heeft nu twee sluitlichten, die direct boven de beide koplampen op het frontscherm zijn geplaatst. In dezelfde armatuur waarin de sluitlichten zitten, zijn de remlichten ingebouwd. Die lichten op zodra de bestuurder de controller in de remstand zet. De wagen zuigt in één richting, maar is berijdbaar op beide balcons. De zuigbuizen zijn gemaakt van een speciale soort rubber, dit met het oog op de slijtage door het straatvuil. Omdat alle PCC's een trekstang hebben, is het trekwerk van de zuigwagen weggehaald. Wèl kan een trekstang bevestigd worden. De wagen heeft het opschrift "werkwagen", dat ook 's avonds door verlichting goed zichtbaar is. Voor de electrische ruitenwissers en remlichten moest de wagen oen laagspanningsbron hebben. Een dynamo is nu aan do zuigmotor gekoppeld. Om te voorkomen dat de electrische apparatuur niet zou werken als de zuigmotor niet draait, heeft men bovendien een accubatterij aangebracht. ;i

y

Lijn 3 In verband met werkzaamheden aan het'wegdek en dë tramt • ^ ~ ^ • " " - ~ "_*-*_-' sporen in de Van Olüenbarneveltstrast, ls deze van 1 au-* gustus tot en met 14- september voor alle (ook tram-) verkeer afgesleten. Gedurende deze periode komt' de lus via Coolsingbl-Van Oldenbarne-eltstraat-wöuritsweg-KruIsplein v.v. tijdelijk te vervallen. De tijdelijke route is: JLchiekaae-Hofplein-i eena-£tetionsplein-li,eena-H*fplein-Pompenburg v.v. Z^utaanhangrijtuigen Na het seizoen 1967/1968 werdén de zoutaanhangrijtuigen.van de serie 2020-2029 in de Centrale Werkplaats gerevideerd en in een nieuwe kleur geschilderd: n.l. geel. De koppen werden voorzien ~an zgn "schrikbalken". terie 2014-2019 zal t.z.t. onder handen genomen worden. Lergpolderpiein Bij werkzaamheden aan het Êergp^lderplein werd de sporensituatie aldaar een weinig gewijzigd. Le boog om een ter plaatse aanwaig gebouwtje van het GEB v.erd vervangen door een recht spoor aan de andere zijde van genoemd gebouwtje. ... Aanleg tramsporen in Schiebroek De aanleg van de tramsporen voor lijn 5 vordert gestaag. Op de Meidoornsirigel, Larixlaan en Kastanjesingel is men goeddeels gereed. Inmiddels werden ook sporen aangelegd ten noorden van het viadukt: tot aan de Kleiweg en op de Melanehtonweg tussen het viadukt van de N.6.-lijn HofpleinDen Haag en do \ ilgenplaslaan. Remisering tram- en metromatcrioel Remise Krallngen: MntëJrijtuigen 1-15; 110-113,115-118,120-122,124,127-134; 351-363; 4-01-405; 483, 4-35,535,537,543,547,54-3,550,554,557,563,568,569,570. Aanhengrijtuigen 1034-1037,1040-1051,1053,1054. Zandtransprrtaanhangrijtuigen 2411,2412; zoutwagencombinatie 493,495-2026,2027. Ramise Hillegersberg: « M o t o r r i j t u i g e n lCÏ"\niet dienstvaardig),102-105,107,109; 231-244; 364-386; 482,. 504,507,515,516,523,529. Aanhangri jtuigen 1022,1024,1026,1027,1029,1030,1032,1033• Instructiemotrrrijtuig 2101; zandtransportmoterrijtuig 2403; transportlorrie 2413; z»utwageneombinatie 5O9,522,525-2023,2024,2025. Remise Hilledijk: EöïïörrTj tuigen 2 5 1 - 2 7 4 . Metr^treinstellen I-27. Rangeermotorrijtuigen 5 1 3 , 5 2 0 ; lok^motieven 6001,6002; vuiltransportwagen 7001; transportwagen 7002. Remise Charlois: Motorrijtuigen 530,545; zoutaanhangrij tuigen 2019,2028,2029. Remise Delf shavenj_ Motorrijtuigen ft.z.t. sloop) 479,480,486,488,490,492,501,512,526,527,532,541,542, 562,564,567. Motorrijtuigen (opgelegd) 1C6,10G,114,119,123,125,126,135. Aanhagrijtuigen (opgelegd) 1 0 2 1 , 1 0 2 3 , 1 0 2 5 , 1 0 2 8 , 1 0 3 1 , 1 0 3 8 , 1 0 3 9 , 1 0 5 2 , 1 0 5 5 , 1 0 5 6 . Motorrijtuigen 210,220'(buiten gebruik); reklamerijtuig RLT Mannenkoor 497; zoutwagentrekkers 496,499,505; zouteanhangrijtuigen 2014-2018,2020-2022; railreinigmotorrijtuigen 2201,2202; railslijpmotorrijtuigen 2301,2302. Centrale Werkplaats: Museummr.terieöï~l, 11,66,111,119,284 , 2 9 6 , 3 2 7 , 5 1 4 . Voor ombouw tot dienstmotorrijtuig HTM 205,210. Dienst cp zondag 18 augustus 1968 Op zendag 18 augustus 1968 was ondo.rstnand materieel in dienst (vermelding op v o l g orde der wagendienstnummers).

134

- r c t lijn lijn lijn lijn lijn

1: 2: 3: 4: 5:

6: 373 , 3 7 4 , 3 7 2 , 3 7 6 , 3 8 3 . , 3 6 7 , 3 8 5 . 8: 129-1045,118-1040,110-1042? 120-1035,122-1037,113-1044, 116-1050. lijn 9: 5 , 6 , 4 , 1 2 , 3 , 1 1 , 1 0 , 2 , 1 . lijn . 1 : 401,403,402. lijn lijn

360,353,35$,352,361,355203,271,257,260,270,268,253,262 244,234,231,241,233,239. 384,370,381,375,369,365,368. 568,483,569,550,535,548.

lijn 6/E : 1 0 9 - 1 0 3 2 , 1 0 3 - 1 0 2 7 . lijn 11/E: 128-1043,133-1033,111-1048. Emr 376 van lijn 6 werd i.v.m. afloop voetbalwedstrijd kparto voor één 'rit ver­ vangen door het treinstel 1 0 5 - 1 0 2 2 . Metro: 2-6,9-17,3-10,12-24,5-1* , 1 5 - 2 5 . Materieelverdeling/frequentie.overzicht tramlijnen media augustus 1968 maandag t/m vrijdag frequentie ochtendspits lijn rem. 1 2 3 4 5 6 8. 9 11 12

8 T3 GS GD GGD ERVA VA

H

K k K HD

7ë 10 8 • 8 n 9 12 9. 1 • 8 12 8 . 7 1) 5 5* 9 10 10 10 10 7 10 9 . : 6 10 8 4 9 12 3 geen öienst 8 5 motorrijtuigen worden geleverd d^or rem.Hillegersberg 9

9

. 1

H E H

9

11 11

1) 3

I 2 3 4 5 66 9 11 12

K HL

H H K H

K K K HD

•-

C

frequentie

avend

avondspits lijn rem.

D

8

10

K HD

OS

B TR GS- GD GGD ERVA VA

TE GS GD GGD EEVA VA

L TE GS GD GGD LRVA VA

10

" "5

1

AS

A

7 fa 15 8 9 9a 15 5 9 8 15 1 6 5 3 % 15 9 *k 6 ' 1 0 15 • 10 6 15 12 5 6 15 6 11 4 2 9 15 geen dienst 8 5 3.) 3 motorrijtuigen worden geleverd door rem.Hillegersberg n i

9

•

1

zaterdag

lijn rem. 1 2 5 4 5 6 Q 0

9 11

S TR GS GD GGD ERVA VA •S TE GS GD GGD ERVA VA

K

9

5

10

HD H H

5

7 8

5

K

3

5 6

10

H

K K K

frequentie

avond

d a g

5

10 9

/

3

2

D

A

9 7 12 10 9 10 9 9 12

15 9 15 15 15 15 15 12 15

zondag d

a

S lijn rem. • 8 •TR GS GD GGD LRVA VA

1... z t> 4 5 6 6 9 11

frequentie

6 TR GS GD GGD ERVA VA

5.

6

K HD. H H

n

3

7

< 5 0

H

3

6

7 5

7 6

9

K

2

3

Verklaring gebruikte afkortingen: S serie 1 - 1 5 IE 1 0 1 - 1 3 5 on 1021-1056 GS 231-24.4. GD 251-274 GGD 351-38Ó .ERVA 401-405 . VA 475-570

D

A

12

15 9 15 15 15 15 15 15 15

8

5

6

K K K

avond

12 10 8 12 12 10 10

H = remise Hillegersberg " Hilledijk HD' = " Kralingen K = Ofi D AS A

= =

ochtendspits dag arondspits av^nd

M.i.v. de GVG-zomerdionst ( 5 mei j . 1 . ) is do G . D . S . , voorlopig bij wijze van pr*ef, gaan deelnemen aan het lokale vervoer in Groningen. Hierbij zijn betrekken de i n g e n j g r o n G.D.L.-lijnen 1 : Glimmen-Karenermolen-Harcn-Gr^ningen, 3 : De Punt-Lelde-Paterswaide-Harcn-Groningcn, 4: Tuindorp-Hareh-Groningen, voor het trajekt richting Haren: Verlengde Hereweg en Hereweg tussen Lsserweg en Grote Markt v,v. Hier vielen do GVG en GLS-lijnon voor een gr^ot doel samen. Het GVG heeft nu dienst oy r dc Verlengde Hereweg tussen de Savornin Lohmanlaan en Eeserweg gestaakt; alle bussen van lijn 1 rijden naar Ceendersborg. Het eindpunt van allo GDS-lijnen werd m.i.v. 5 mei van het Zuiderdiap verplaatst naar de Gróte Markt ( o o k eindpunt van GVG-lijnen). Le gezamenlijk^ frequentie is nu negen per uur, tegen zesmaal voorheen, Do GDSbussen doen bijna alle GVG-haiten aan. Op de GD£-bussen worden alle GVG-plaatsbewijzen verkocht en geaccepteerd. Eveneens m.i.v. 5 mei 1966 werden ook ee bussen tan de streekvervoerondernemingen uit richting Haren opengesteld voor lokale reizigers van do gemeentegrens (Lsserweg) tot hoofdstation. De passagiers woraen hier vervoerd tegen het enkele-reis stadstarief van 35 cent. GVG-kaartjes zijn niet geldig, uezc bussen stoppen slechts aan hun eigen halten.

g' • 6

e

Dankzij ae overeenkomst tussen de GVD en de Zuid-Ooster kunnen do GVD-passagiers sinds 6 maart ook gebruik maken van de Z.O.-busson. n U n e g o » Zoveel mogelijk halteplaatsen worden gecombineerd. De busdiensten behouden staduitwaarts hun afzonderlijke haltepalen. Staduitwaarts 1 voeren do ZO-busson naast de filmaanduiding een bordje met de stadsbestemming. Voor de lijnon 1 , 2 , 6 (Gravo) to^nt het bordje: Gre.afseweg (30 min.) \ lijn 2 (Overasselt): Hatert (1 h 2 uur); lijn 3 (Gennep): Scheidingsweg (30 min.); lijn 4 (Groesbeek): Marifc'nboom (20 min.) en lijn 5 ('keurt): '.eurt (30 min.).. De Z.O.-chauffeurs verkopen vnr-r de stadsritton de normale kaartjes ( o o k meerrittenkaarten) van dc GVD. Hiervoor heeft do ZO 180 stempels laten maken, terwijl de Z . 0 . verder werkt mot Icnipspp^ratuur. c v d

Op 6 maart j.1. werd het eindpunt Graafseweg-Fleminghstraat van lijn 3 opgeheven. Het ept werd weer Muntweg. Dit vooruitlopend op ae nieuwe dienstregeling (3 april), toen lijn 4 vanaf Goffort gewijzigd werd t.g.v. do ophef van de t'rolley-exploitatie hier. Lijn 4 wordt over het vroegero trajekt van Goffort naar Plein 1944 gevoerd rn rijdt over hetzelfde trajekt terug tot Groenestraat (kerk.) en dan naar l.untweg (vroeger lijn 3) . Er wordt non 20-niin.dienst gereden vanaf lóuntwog en Goffort , waardoor op het gemeenschappelijke trajekt vanaf de Groenestraat tot het centrum oen 10 min. dienst ontstond.

- 1^0

-

n e d e r l a n d s e

Exploitatie. Den wol heel merkwaardige route volgde op 26 juni trein 4920 (Aken-iviaastricht}. leze trein vertrekt normaal om 1 7 . 3 7 u uit Aken en moet om lc.2ü u in luaar-tricht aankomen. Even voorbij Aachen l.est werd hij echter opgehouden door een sti-ptonend sein. lat duurde ongeveer 40 minuten. Het bleek dat het overloopwissel bij Richterich gestoord was, zouat de trein het aftakkingswissel naar Keaerland niet kon bereiken. Yanaf Richterich werd toen doorgereden richting Herzogenrath tot Kohlscheid. laar werd de trein even op de goederensporen genomen om enkele vertraagde Duitse treinen door te laten. Daarna ging tr 4920 over het andere spoor naar Richterich terug, waar kop gemaakt werd en via het aftakwissel de reis naar Iüaastricht voortgezet, lankzij zeer snel rijden met de twee DE-I kon daar nog net de aansluitende trein 840 gehaald worden. De vertraging bedroeg- tenslotte 70 minuten. e?

r>

r\

-r»

T>7

O

ty

c*

n

Wv. Teneinde de trein dichter bij het reizend publiek te brengen hopen de NL reeds met de ingang ven de volgende zomerdienst zeven nieuwe stations in gebruik te kunnen nemen. Buiten de haltes Voorschoten en Tilburg V. est, waarvoor- de voorbereidingen reeds in een zeer ver gevorderd- stadium zijn aangekomen, hoopt men ook binnen zeer korte tijd overeenstemming tc kunnen bereiken v o o de vestiging van halteplaatsen te Alkmaar Zuid (gelegen nabij de uitbreidingen De Hoef), Arnhem Rresikhaaf (een geheel nieuwe stadswijk oostelijk van Arnhem), Delfzijl Vest ( ten behoeve va-n de- uitgestrekte nieuwe bebouwingen- tussen Delfzijl en Appingedam), Heemskerk (een vooral na de oorlog sterk* gegroeide gemeente tussen Beverwijk en Uitgeest) en Vlaardingen West, waar d<= urbanisatie zich steeds westelijker voortzet. De betrokken gemeenten zijn gevraagd voor d^ nodige aanlooproute.s en parkeeraccomrdatie te zorgen, de NS zuilen het spoorweggedeolte verzorgen bestaande uit twee langs de sporen aangelegde perrons, een eenvoudig haltegebouwtje (het nieuwe zeskantige type reeds bekend van o.a. Utrecht 'Jvervccht) en rijwielstallingen. r

Op 30 juni is de eerste fase van het hoogspoorplan te Breda in gebruik genomen, Op deze dag konden de treinen vanuit do richting Tilburg gebruik maken van het spoop op de in uitvoering zijnde bouw 'van 'de onuerdoorgang Doornboslaan. Ais ook het tweede spoor zal zijn aangesloten kan op do plaats van de vroegere spoorlijn het tweede deel van de onderdoorgang warden gebouwd. Op 4 juli werd te Schagon het nieuwe stationsgebouw in gebruik genomen. De officiële opening vond plaats na aankomst van de eerste LchagermaM express vanuit Amsterdam van het seizoen 1 9 6 8 . Vele genodigden hadden zich in folkloristische kledij gestoken, hetgeen de gebeurtenis extra luister bijzette. Te Dtrecht zal toch een vierde perron in vereenvoudigde vorm worden gebouwd. Te Amersfoort zal het eerste perron geheel worden verbouwd tót een eilandperron, waardoor de capaciteit van dit station aanmerkelijk kan worden verbeterd. Vooral vertragingen in de op elkaar aansluitende treinen naar/van het noorden en oosten' resp. het westen kunnen dan beter worden opgevangen zonder door te werken in de stoptreindiensten. • " In de nacht van 1 op 2 augustus vond een groot transport in letterlijke zin over do spoorweg plaats. In deze nacht werd namelijk in de overweg Guisweg te Zaandijk de molen "De Zoeker" over de bovenleiding van de spoorlijn Amsterdam-Uitgeest heengetiid om.over de weg zijn nieuwe standplaats aan de Zaanse Schans te bereiken. De molen stond in het Ir.estzijderveld waar zij plaats moest maken voor nieuwe bebouwing waarin voer oliemolens geen plaats meer is. De achtkantige bovenbouw van de molen (ie " r o k " ) met een gewicht van 23 ton werd zonder enige beschadiging aan molen en bovenleiding neergelaten op een wegvoertuig met maar liefst 64 wielen waarop de reis naar de Zaanse £chans kon worden voortgezet. Materieel. Uit rovisie kwamen de ei.trst. 239,285,286,358,720 en de dieseltrst.33, 8 1 , 1 3 9 en 145. Van dit materieel is het trst 358 in de nieuwe gele "huisstijlkleur" geschilderd.

De nu In donkergrijs aangebrachte S Ü T is echter afwijkend van het tot nu toe gebruikelijke type. Van en«*r is eigenlijk in het geheel geen sprake moer, daarin vergelijking met de rtst 4-31-438 een grijze band tussen de koplampen is aangebracht. De trst 239,285 en 286 zijn in de gebruikelijke groene kleur geschilderd. Op-deze trst zijn echter wol de blauwe diagonalen aangebracht. Het ligt in de bedoeling het materieel 194b geel te schilderen, wel zullen bij oen schilderbeurt of tussentijdse kleine revisie 'blauwe diagonalen worden aangebracht»Jget hondekopmaterieel daarentegen zal zo spoedig mogelijk in gele kleur worden g e bracht. Len bezoek aan een willekeurig station in Nederland zal dus in de naaste toekomst een "kleurrijk" beeld in de letterlijke betekenis van het woord te'zien geven. In revisie werden genomen ae el.trst. 274 en 361, alsmede de dieseltrst, 36,148 en 1 5 2 . Met uitzondering van het el.trst. 8l2, dat echter reeds geruime tijd defect bui»» ton dienst staat, is met het in revisie nemen van het el.trst, 274 de sedert dc invoering der elektrische traktie gebraikelijke rode banden aan de kopmanden van het materieel verdwenen. Deze rode banden hadden tot doel de elektrische treinen - en later ook de dieseltreinen - moer opvallend te maken voor het langs 'de baan werkende wegpersnneol. Het huidige systeem met een veiligheidsman die waarschuwt bij een nadere trein, bestond t^en nog niet. Ook de karakteristieke witte stoompluim van de stoomtreinen ontbrak vanzelfsprekend bij het elektrische materieel. Do rode band is alleen nog te zien bij de Blauwe Engelen 37 en 39, doch zullen ook daar binnonk»rt hebben plaats gemaakt voor een geheel rode kleur met gele sr:or. r

Begin juli werden in dienst genomen de eerste rijtuigen van de levering plan V 2. Deze rijtuigen zijn de eerste van hot N£ materieelpark, welke van de fabriek uit met computernummers worden afgeleverd. De gehele serie van 26 rijtuigen bestaat uit de nummers 50 84 21-37 301 -532. Intussen zijn van deze serie in dienst genomen de nummers 501-505. Zij zijn in de gebruikelijke donkerblauwe kleur geschilderd, echter uitgerust met blauwe diagonalen waarop reclame is aangebracht en het nieuwe NS embleem. De rijtuigen zijn overigens gelijk aan aio van plan VI serie B 4100, met uitzonaering van de verwarmingsinstallstie die alleen voor de dienst op het NS net geschikt is. l.et het in dienst komen van deze nieuwe rijtuigen zullen de NS binnen korte tijd over vijftig rijtuigen beschikken met eenr-r ingebouwde centrale deursluiting. L a a r zij echter niet in gesloten eenheden dienst zullen (en kunnen) doen vanwege hot ontbroken van soortgelijke eersteklas rijtuigen, zal in het begin van het komende jaar een kleine verbouwing worden uitgevoerd aan de eersteklas en restauratie/bagagerijtuigen van plan E (de series A 65OO en PD Ó950), waarmede men in mei 1970 gereed hoopt te zijn. Deze verbouwing bestaat uit het aanbrengen van een tweede luchtleiding met aansluitingen en oen kabel met aansluitingen voor elektrische besturing van de pneumatisch bediende deuren. De deuren van het materieel plan E zullen niet worden verbouwd en zullen dus ook na 1970 nog met de hand moeten worden gesloten. Ook alle olocs van de series 1100, 1200 en 1300 zullen van een tweede luchtaansluiting vorden voorzien alsmede een elektrische aansluiting welke verbonden wordt met de in de cabines te installeren bedieningsapparatuur. De serie 1000 vrlt buiten het programma ^tadat deze machines niet meer in do reizigorsdionst werkzaam zijn. De inbouw van ATB apparatuur is thans zover gevoraerd dat de series el.trst. 221-299, 401-438, 5 0 1 - 5 3 1 , 641-705, 761-786 en de dieseltrst. 1 1 1 - 1 5 2 geheel van deze beveiliging zijn voorzien. - Van de overige trst rijden nog zander deze apparatuur de el.trst. 3 2 3 , 3 3 5 , 3 3 8 , 3 4 - 8 , 3 5 0 , 3 5 1 , 3 5 3 - 3 5 5 , 3 5 7 - 3 6 5 , 3 7 2 , 7 1 6 , 7 1 7 , 7 1 9 , 7 2 0 , 724,727,731,732,734,730,739,740,752,754 en dc dieseltrst. 25, 34, 42, 6 3 , 6 4 , 6 9 , 7 2 , 7 5 , 7 8 , 8 0 , 8 2 , 8 4 , 9 1 , 9 2 , 9 3 , 9 4 , 9 7 , 9 8 , 9 9 , 1 0 0 , 1 0 1 en 103. De oudere series el.trst. en dieseltrst. zullen niet meer worden ingericht. Eij Werkspoor te Utrecht staan mwmenteel voor inbouw van ATB de nrs 3 2 1 , 3 2 9 , 7 3 7 en 44. SMZ/BR. In juli werd de nieuwe roll-on-roll-off steiger te Hoek van Holland voor het verkeer in gebruik genomen. Voorlopig onderhoudt het nieuwe autoveerschip "St.George" van de LR de nachtverbinding tussen de Hoek en Harwich.

De aflevering van het Nederlandse zusterschip "Koningin Juliana" heeft vertraging ondervonden door een tijdens de bouw op het schip uitgebroken brand. Gehoopt werd beide schepen nog tijdens het vakantieseizoen in een wisselende dienst in de vaart te brengen. Hopelijk kan dit nu in het najaar worden verwezenlijkt waarbij het ene schip do dagdienst heen en de nachtdienst terug zal uitvoeren, terwijl het andere schip de tegengestelde dienston uitvoert. BUITENLANDSE &K'CREERI3HTLN DÜITCL/ND DB. De gestadig voortschrijdende elektrifikatie zal dit jaar weer op een aantal trajekten worden afgesloten. Het ingang van de zomerdienst op 26 mei worden in gebruik genomen Keulen-M8nchen=Gladbach-Venlo, Mo"nchen=Gladbacr.-Aken, DortmundLüncn-LIUnster, Ratingen Ost-Kettwig-Essen, Saarbrückeh-Neunkirchen-St.V<endel (in de lijn naar Bad Kreuznach-Bingerbrück/ïuainz) e'n Gevelsberg Nord-HagenE&Esey. Op 28 september zullen volgen: Osnabrück-Bromon-Hamburg=Harburg, Bremen-Rotcnburg-Verden, Hamm-Bielcfeld-Itinden-lunstorf (waarmede het Ruhrgebied elektrisch aan de oostelijke noord-zuid route is gekoppeld), Hamburg=Harburg-Ltade (in de lijn naar Guxheven), München-Geltendorf (in de lijn naar Kempten*, Li'lnchenHolzkirchen (in de lijn naar Bayrischzell). Mèt het Land Baden=fottrttomborg is overeenstemming' bereikt over de financiering van de elektrifikatie van do Cchwarzwaidhahn Cffenburg-Villingen-HattingenSingen-Konstanz , Hattingen-Horb (in de lijn'naar Stuttgart), Heiibronn-Vürzburg en do kleine verbinding Renningen-Bo"blingen ten zuidwesten van Stuttgart. Ook de elektrische lijn Stuttgart-£chorndorf zal tot Aaien wórden uitgebreid. Kan- • neor de werkzaamheden ter hand zuilen worden genomen is nog niet bekend. FINLAND Op 1 september 1967 werd één van de twee Finse smalspoorlijnen met een spoorbreedte van 75 m voor de dienst gesloten. Dit betreft de lijn HyvinkaA'-Karkkila ten noordwesten van Helsinki. De lijn is in twee.gedeelten in 1909 en 1911 geopend. De personendienst werd reeds in I.961 stopgezet. Thans zijn ook de laatste drie houtgestookte stoomlokomotieven en',een diesellok verdwenen. Het ligt in de bedoeling een stoomlok met rijtuig te Karkkila op een voetstuk te plaatsen en daarmede de herinnering aan de Finse smalspoor te bewaren. c

VR, Momenteel wordt hard gewerkt aan de elektrif ikatie van het trajekt HelsinkikTrkkonummi, een afstand van 32 km. Deze lijn maakt deel uit vsn de hoofdlijn, naar Turku. Men hoopt de elektrif ikatie met wisselstroom van 25000 Volt einde, dit jaar in gebruik te kunnen nemen. Het is de eerste elektrif ikatie van spoorlijnen in Finland. De elektrif ikatie zal worden voortgezet met het trajekt Helsinki-Riihimê.'ki (70 k m ) , dat in 1970 gereed moet zijn. Van hieruit zullen in de toekomst onder de draad worden gebracht de trajekten Riihima'ki-Tampere ( 1 1 5 k m ) , Riihimè'kiLahti-Kouvola (120 km en onderdeel vormend van de lijn naar Leningrad via Viborg) Kouvola-Kotka en Kouvola-Hamini (twee havenplaatsen aan de Finse Golf) en hot grote trajekt Kouvola-Pieksa'mëki (175 km) in de lijn naar Kuopio. Parallel aan de laatstgenoemde lijn verloopt, een hoogspanningsleiding van lOOvOOC Volt, hetgeen de stroomtoevoer, aanzienlijk vergemakkelijkt. Wanneer, het gehele projekt zal zijn verwezeniijkt - men. denkt-hierbij aan-tien • jaren - kan 57 7» van het totale aantal treinkilometers met elektrische troktie worden uitgevoerd. • Voor de exploitatie zullen de Valmet 0y fabrieken te Helsinki 300 tweerijtuigstellen leveren met een elektrische uitrusting van StrPmberg AB..Het laatste stel moet in 1971 in dienst kunnen worden gesteld. Voor het lange-afstand-vervoer van zowel reizigers- als goederentreinen zullen elektrische lokomotieven worden besteld. FRANKRIJK SNCF, Loor do Franse spoorwegen is een nieuw experimenteel tweerijtuigtreinstel met gasturbinemotor in dienst genomen, waarmede momenteel proeven worden genomen.

- buitenlandse spoorberienten -

- 139 -

Hot ene rijtuig is uitgerust met een Turmo I I I Turbomé'ca gasturbine-eenheid, het andere rijtuig is uitgerust met een conventionele underfloor dieselmotor, -welke het treinstel de nodige trekkracht verstrekt als de gasturbinemotor buiten werking is gesteld. Gok de draaistellen zijn van een geheel nieuw ontwerp en-worden tij-• dens de testritten met hoge snelheid beproefd. Reeds is tijdens.êên van deze testritten een snelheid bereikt van 230 km/h. Met ingang van 2$ mei van het afgelopen jaar is de sneltrein Parijs-Toulouse, dö>> "Capitole", de snelste personentrein van de normale dienstregeling geworden. Gp het trajekt Parijs-Iimoge wordt een gemiddelde snelheid van 135 km/h bereikt,' terwijl op het trajekt Les Aubrais-Vierzon een maximum van 200 km/h wordt gehaald. De normale samenstelling van de trein bestaat uit zeven rijtuigen, waarvan een restauratierijtuig. De rijtuigen zijn in een nieuwe rode kleur geschilderd met een brede witte band. Voor de dienst werden vier BoBo eloks voor 1500 V^.-lt gelijkstroom aangepast. Dit zijn dc nrs 9281,9288,9291 en 9292. Ook zij zijn in de nieuwe kleur geschilderd en aan de frontkabine van een groot schild met de na'am "Capitole" voorzien. OOSTENRIJK OBB. M.i.v. de zomerdienst is tussen \ enon en Frankfurt/M. een zeer- snelle en komfortabele zg. "Halb TEE" ingelegd. De trein vertrekt om 1 3 . 5 5 u van Wenen West in aansluiting op de Oriënt Express van Boedapest en verder. Met oen korte stop te Linz, Wels, Passau, Regensburg, Neurenberg en Vü'rzburg wordt te 21.4-3 u Frankfurt bereikt. De tijden voor de tegenligger liggen iets minder gunstig, t.w. Frankfurt V 7 . 1 0 , Venen Vest / 1 5 . 1 0 u. Deze tijdon moesten echter worden aangehouden teneinde aansluiting op de Orib'nt Express nèèr Boedapest en verder te verkrijgen. Do dienst wordt gereden met treinstellen der serie 4010 (Transalpin). Vooral de Duitse reisbureaux tonen grote belangstelling voor deze nieuwe dienst. Ook m.i.~. de zomerdienst is de reeds lang geplande sneltrein München-Athene verwezenlijkt. Ten opzichte van do vroegere verbindingen is een reistijdvermindering van zes a zeven uren bereikt. Deze nieuwe trein rijdt onder de naam "Akropolis". Rijtijdverkortingen bij de "Vindobona" on de "Sanssouci" maken ook de reis per trein van enen naar Berlijn (gereden met de Oostduitse treinstellen type V T 18.1.6) resp. Praag aantrekkelijker. Te Praag wordt de tijdwinst voor doorgaande reizigers echter teniet gedaan door de ongelukkige vertrektijden der aansluitingen. ,/:

;

NOORWEGEN NSB. Vorig jaar zijn bij de NSB twee nieuwe series elektrische lokomotieven in dienst gesteld. De serie 14 omvat 10 stuks. Deze machines van het type CoCo zijn hoofdzakelijk bedoeld voor de lijnon naar Bergen en S/rland, waar zij goederentreinen tot 700 ton met een minimumsnelheid van tenminste 50 km/h door het bergachtige gebied mot steile hellingen kunnen vervoeren. Het mechanische deel en de lokomotiefkasten werden gebouwd in de fabrieken van Thune, het elektrische gedeelte werd door Brown Boveri geleverd. De onderstelion zijn in licentie van SLMWintorthur gebouwd. Het vermogen van de machines bedraagt 6770 pk. Met een gewicht van 105 ton kan een maximumsnelheid van 120 km/h worden bereikt. Het toenemende troingewicht op de ertsspoorlijn Kiruna-Narvik dwong zowel de Noorse- als de Zweedse spoorwegen uit te zien naar krachtiger machines. Hiertoe werden door de NSB zes machines vau de nieuwe serie. 15 in.-dienst gesteld. Ook zij zijn van het type CoCo en komen uit de fabrieken van Thune. De elektrische installatie werd echter geleverd door de Zweedso ASLA fabrieken. De machines ontwikkelen oen vermogen van 7350 pk en kunnen meervoudig gekoppeld vanuit één kabinc worden be-« diend. Met een gewicht van 132 ton ken oen maximumsnelheid ^ n 120 km/h worden gehaald, hetgeen echter voor de ertstreinon nooit het geval zal zijn. Hoewel de beveiliging op deze lijn vergaand is geautomatiseerd mogen de ertstreinon nooit harder dan 90 km/h rijden. _ a

Hot trajekt Oslo-Otte is thans geheel geëlektrificeerd. Over de afstand van bijna 300 km rijden de treinen nu vier uur en tien minuten, hetgeen een tijdwinst, oplevert van liefst één uur en 35 minuten. -.. , ,•

- 140 SPOORBERICKTEN UIT ZVJllSERLAND Blcnay-Ghrmby De officiële oprichting van de maatschappij tot exploitatie van de museumlijn vond plaats op 3 februari van dit jaar. Sindsdien werd het raatorieolpark nog uitgebreid met het rijtuig C4 1 7 1 ex ^ell-ïodtnau ( 1 8 9 1 ) ; E2 33 uit 1894 ven Bière-Apples-Morges en B2 220 (1901; en 12 221 (I9o3) ex GFM. Sinds 20 juli wordt op zaterdag en zondag een voorlopige dienst onderhouden over een trajekt van rond ljg kilometer, dat van onkruid is vrijgemaakt, en weer in berijdbare toestand gebracht. Gereden wordt met lok Zell-Todtnau 105, motorrijtuig Neuchatel 33 en de rijtuigen. Zell-Todtnau 1 7 1 en GFllI 220 en 2 2 1 . Ferroyia lugano-Fonte Tresa De vooruitzichten voor deze lijn zijn beter dan die van. de andere banen rond Lugano. De railverbinding met Tesserete werd reeds eerder opgeheven en gelijk bekend vindt op de lijn naar Dino geen lokaal tramverkeer meer plaats. De FLP evenwel kreeg in mei de eerste van een drietal-driedelige motorrijtuigen van het type Centovolli. In de komende winter hoopt men de drie motorrijtuigen tezamen met drie nieuwe rijtuigen in dienst te kunnen nemen. Bremgarten-Dietikon Huidig materieel: Be4/4 BUS MFO 5 Be4/4 SV.S MFO 6-8 BDe4/4 10,11 SVS MFO 18-20 B3 B 24,25 B 26-29 B 31,32 B 41-43 Tm2/2 BBC 52 DZ2 104,105 . Ec2/2 flWS MFO 251 401,402 Sï.'S .MFO BD Te 403 Te SVS MFO

34 54 48 22

34 30 50 6b

1915

1947 1928,1932 1912 1912 1933/1936 1922 1949 1966 1902 1912 1902 1961

verbouwd 1955,1956- • 24 gemod. 1 9 5 1 31 gemod. 1964 •

diesel-elektrisch gemod. 1926 en 1928 1435 mm verbouwd 1954 en 195.6 verbouwd uit Fe2/2 52

1902)

De 251 wordt gebruikt op de normaalsporige SBB lijn Kohlen-Bremgarten; dit trajekt wordt door het overige BD materieel bereden d.m.v. derde rail Frauenfeld-\' il Materieel per 1-1-1968: ABe4/4 SWS MFO 6 26 1-3 Ge4/4 SKS MFO 7" B2 16 SIG 27 B2 21,22 SIG 36 23,24 E SIG 54 B 25,26 54 SIG . D2 SIG 51,52 c 'c D2 65 Z2i 6W6 75 r

1921 1922'

1887 189c

tot 1953/1954 2 motoren tot 1930: BC 33 • tot 1923: BC 11,12

1941 1946 1087 1923

1923

onderstel Jo 174 (1903)

In 1968 is de 24 gemoderniseerd en rood jgeschilderd - tot nu toe is de kleur van het materieel bruin - waarna ook de 1 is overgeschilderd en vernummerd in 2 0 1 . NOG ENKELE BUITENLANDSE SPOORBEIJCHTEN AMERIKA (USA) SP. De in 1961 aan de fouthern Pacific door Krauss/Moffei geleverde dieselhydrauïische lokomotieven zouden - naar onbevestigde berichten melden - reeds vijf jaar buiten dienst zijn gesteld!, daar de in Amerika zo goed als onbekende dieselhydraulische aandrijving te veel moeilijkheden opleverde voor het onderhoud1 ZUID AFRIKA SAS. Voor het voorstadsverkeer in Natpl en het westen van Transvaal zullen dit jaar 98* elektrische motorrijtuigen en 2o0 volgrijtuigen worden geleverd. De wagenbakken zullen in Zuid Afrika worden gebouwd, de elektrische installatie zal door English Electric worden geleverd. Sedert het begin der elektrifikatie in 1924 zijn reeds 1060 eloks en 382 elektr. treinstellen in dienst genomen. S

- 141 " BUITENLANDSE BERICHTEN DUITSLAND Aken Besteld zyn 2 vierassige Grossraumwagens, terwijl 9 zesassige. gelede wagens overgenomen worden van Mönchengladbach. Bi e lef eld Begonnen is met de Louw van een verlenging van 1,6 km voor lijn 3 van Karolinenstrasse naar Rabenhof. Hannover Museumwagen 168 is op 19 juni 'jl. met behulp van een kraan in de bouw­ put van de U-baan bjj het Waterlooplatz geplaatst, voordat .de bovenzijde van het toekomstige U-baanstation aldaar gesloten wordt. De wagen zal hier tentoonge­ steld worden om de tegenstelling verleden-heden in het stadsvervoer duidelijk te demonstreren, (st.v.7/68). Krefeld Op 25 mei is lijn 2 opgeheven. Lijn 3 rijdt nu naar Edelstahlwerke en Friedhof . Lijn 5 is ingekort tot het station. Men heeft het plan om Rheinbahnlyn K te laten eindigen in een ondergronds station ten oosten van het Bahnhofsplatz (MT 8/68). O.E.G. Begin 1969 zal het 7 km lange traject van Mannheim via Seckenheim en Neckarhausen naar Edingen opgeheven worden. ENGELAND Crich Op 25 mei is de lijn verlengd aan de zijde van Wakebridge. Isle of Man Railway Begonnen wordt het bedrijf weer een Victoriaans aanzien te geven. Het station te Peel zal worden voorzien van o.a. oude sanplakbiljetten, aanplakborden en krantenaffiches. Sepia-ansichtkaarten zullen te koop zijn. Het personeel zal gekleed zijn naar de mode van die tijd, waarbij dan de lokettistes rokken zullen dragen, die tot hun enkels reiken. In St.John's wordt rollend ma­ terieel tentoongesteld. SPANJE Estado De electrische Vasco-Navarro-lijnen zijn m.i.v. I-I-I968 opgeheven. Even­ eens werden tegelijkertijd de diesellijnen Tortosa-La Cave en (op Mallorca) Santa Maria-Felanitx stilgelegd. Barcelona Metrolijn II is op 5 oktober 1967 verlengd van Villapiscina naar Horta (800 meter). Dit voorjaar zouden de verlengingen Fabra y Puig - Torras y Bages (lijn i) en Fernando - Atarazanas (lijn III) in gebruik worden genomen. Op 1 augustus 1967- werd tramlijn 1 2 opgeheven en in december I967 de lijnen 29, 52, 57» 58 en 64. Lijnen 34 en 39 volgden in februari I968 en 45 °n 47 in maart. In december werd daarentegen de nieuwe lijn 6 l Plaza de Espana - Puerto dc la Paz ingesteld, terwijl lijn 59 werd ingekort. Lijnen 51 en 66 zullen verlengd wor­ den, (i.v.m. tegenstrijdige berichten hierover staan wij niet geheel ih voor de' juistheid van het bovenstaande. Kan één onzer lezers ons eventueel helpen?)' Madrid De lijnen 71 en 72 zyn in 1967 opgeheven. Zaragoza Opgeheven zijn de lijnen 16 en 1 7 . Over zijn dus nog 1 , 4 , 5 , 8 , 1 0 , 1 1 , 1 3 , 1 4 , 1 5 . URUGUAY Montevideo Daar het gemeentebestuur besloten had de ongeschonden volkswijk Barrio Sur te restaureren tot historische en toeristische buurt, kwam de Asociacion Uruguaya Amigos del Riel op het idee, in de hoofdstraat, de Isla de Flores, het tramverkeer te herstellen. In de stad werd do laatste tram opgeheven in 195"6, doch de vereniging beschikt over 7 museumtrams. Het tramplan werd goedgekeurd, de rails, die nog in de straat lag, weer bruikbaar gemaakt, de bovenleiding opge­ hangen en motorwagen 595 in de werkplaatsen van het vervoerbedrijf gereviseerd. Op 15 oktober 1967 werd de dienst geopend en vervolgens uitgevoerd op zaterdagen van 1 5 . 3 0 tot 23.00 uur en op zondagen van 1 1 . 0 0 tot 1.00 's nachts. Men heeft het plan drie andere wagens ook geschikt te maken voor de dienst, het spoor te vernieuwen en zelfs de lyn te verlongen naar het Parque Rodo, waarbij de tram ook weer een echt vervoermiddel zou worden. (M.T. 8 / 6 8 ) . VENUZUELA Caracas In april is men begonnen met de aanleg van een metro-systeem. Het eerste gedeelte wordt gebouwd tussen El Silencio en Potare.

- 142 ZWEDEN De Zweedse regering heeft 600 autobussen (waaronder 200 uit Stockholm) voor links verkeer, welke niet meer gebruikt kunnen worden na invoering van het rechtsverkeer, aan het staatsbusbedry'f van Pakistan geschonken. Göteborg (zie bericht op pag. 1.6. van het januari-nr.). Na dag H werd het volgen­ de materieel nog verbouwd in 1967 s M23 verbouwd voor rechtsverkeer; 1 7 ; verbouwd voor rechtsverkeer met nog linker deuren: 26-31,33-35» in ombouw voor rechtsver­ keer; 1 9 , 2 1 , 2 2 . M25 verbouwd voor rechtsverkeer: 526,529-532,546,600,601; in om­ bouw; 553,534»536-543»56l,625. Electronische motorwagen 749 werd in 1967 geleverd. Het op dag-H terzijde gestelde materieel werd in I967 gesloopt. Verbouwd zijn voor de Angered-lijn (in 1 9 6 8 ) : M25 (voor rechtsverkeer); 6 1 5 , 6 2 5 ; M25 (voor linksverkeer): 5 8 1 . Voor werkzaamheden aan deze lijn is van de S.J. een locomotor gekocht. Op 1 oktober zal een nieuwe lijn 6 in dienst gesteld worden (lijnkleur oranje); KORTEDALA (Aprilgatan)-Bellevue-Redbergsplatsen-Centralstationen-EketragatanBISKOPSGfiRDEN (Vaderilsgatan). Het traject Eketragatan-Bracke wordt stilgelegd, waarmee lijn 15 (versterking en uitbreiding lijn 5) opgeheven wordt. In verband met de aanleg van een stadbaan wordt het volgende voorgesteld: le fase; bouw tunnel Ullevigatan-Brunnsparken-Jarntorget-Sveagatan, tijdelijk aan­ gesloten op de huidige tramlijnen in Stampgatan en bij Karlsroplatsen. Het tunnelvervoer zal verzorgd worden met tramwagens. 2e fase; verder uitbouw naar het noordoosten met een nieuwe baan UllevigatanGamlestaden-Angered en ombouw van de tramtrajecten Gamlestaden-Bcrgsjön en Karlsroplatsen-Tynnered. Stadbaan Angered/Bergsjön-City-Tynnered. 3e fase; bouw tunnel tussen Korsvagen en Lilla Bommen of Nils Ericsonsplatsen, Trams zullen door deze tunnel rijden. Hierna zal nagegaan worden, hoe de stadbaan verder uitgebouwd kan worden. Intussen zal zoveel mogelijk het tramverkeer verbeterd worden. Een afgescheiden straatgedeelte of een eigen baan zal aangelegd worden in Avenyn-Södra Vagen, Vasav'agen, Aschebergsgatan, Vasagatan, Allcstraket,Göta alvbron, RedbergsvagenAnasvagen. Li dingo Ons bericht over dë Norra Lidingöbanen in het januari-nummer 1968 is niei: geheel juist. Deze lijn is nl. verworven door de K.S.L. (Kommunalförbundet för Stockholms stads och lfin rëgionala frSgor). Norrköping 1 december 1967 is werkwagen (eloc) 9203, die van Stockholm gekocht was, overgebracht naar Norrköping. Stockholm Het bedrijf beschikt over de volgende muscumrytuigen: paardentramrytuigen 12 en 1 3 0 ; motorwagens SSB 14, SNS 102, 92, 288, 52, 1 7 0 , 410; bijwagens SNS 5 7 3 , SNS 386, 1 8 9 1 , 9 1 7 , 5 2 1 , 559, 889, 992; werkwagen 8. (de meeste berichten uit Zweden zyn ontleend aan Meddelanden frSn SS.) ZWITSERLAND Basel De levering van de Schindler serie 457-476 werd in mei beëindigd, waarmede de bestelling van 20 enkelvoudige motorrijtuigen, 20 gelede motorrijtuigen en 20 aanhangrijtuigen geheel is afgewerkt. Inmiddels kwam in juli het eerste rijtuig van de vervolgens bestelde serie I 4 5 6 - I 4 7 5 . De uitbreiding van het bestand a a n nieuw materieel maakte het mogelijk per 1 april des avonds ook op lijn 1 1 moderne vierassers in te zetten; deze rijden vanaf Schifflande, daar de lus Aeschenplatz te klein is voor dit type. PRAAG - ROTTERDAM - CRICH Een Praagse tram is geschonken aan het Engelse museumtrambedrijf tc Crich. Het betreft de Praagse motorwagen 180, gebouwd in 1905 door Ringhoffer in Praag. Dc wagen ging in 1948 naar Olomouc, alwaar hij dienst deed onder het nummer 6 l , cm later rangeerwagen te worden. De wagen is nu weer in zyn Praagse toestand terug­ gebracht met behulp van het Praagse trambedrijf door de Tatra-fabrieken aldaar. In verband met de politieke situatie is de wagon nog juist op tijd, nl. op 19 a u ­ gustus vertrokken. 24 augustus wordt gereden tot Arnhem, 25 augustus tot Rotter­ dam, garage Sluisjesdijk, alwaar de wagen op maandag 26 augustus van 10 tot 12.00 uur te bezichtigen is. Vertrek 27 augustus om 12.00 uur van Europoort.

- 143 UIT HET JAARVERSLAG 1967 VAN DE H.S. Een algemeen verkeers- en vervoersplan zal moeten worden voorbereid van over­ heidswege. De overtuiging wint veld dat zonder samenspel tussen de verschillende betrokken partyen geen goede plannen mogelijk zijn» In grote lijnen zijn drie soor­ ten samenspel aan te wijzen, die essentieel zijn voor een goede werking van het verkeer en vervoer: samenspel tussen het verkeer en vervoer en de ruimtelijke ontwikkeling; samenspel tussen de verschillende vervoertechnieken; samenspel tussen de verschillende categorieën van openbaar vervoer. De ruimtelijke planning kan nieuwe taken voor het openbare vervoer aangeven. Zij zal echter rekening moeten houden met een aantal voorwaarden, die het openbare vervoer stelt. Alleen dan kan men profiteren van de economische en technische karakteristieken van de verschillende vormen van vervoer. Wil het openbare ver­ voer immers een alternatief kunnen zijn voor een autobezittende bevolking, dan zal het als het ware binnen handbereik moeten zijn gesitueerd. Aanvaarding van de rail als een structuurbepalend element in de ruimtelijke ordening leidt tot maxi­ male mogelijkheden, indien de loopafstand van 750 a. 1000 meter tot de halten als maat voor nieuwe woonkernen wordt gekozen. Het uitgaan van bestaande spoorlijnen biedt bovendien onmiddelijk een vervoervoorziening, contactmogelijkheden met ande­ re centra, een beter gebruik van dit deel van het nationale vermogen en een re­ delijke kans op aanvaardbare exploitatieresultaten. Hoe verder van deze uitgangs­ punten wordt afgeweken, des te geringer de functie van de spoorwegen kan zijn, des te groter het tekort en derhalve ook des te hoger de maatschappelijke prijs van de handhaving van deze voorziening in de toekomst zal worden. N.S.-medewer­ kers hebben een bebouwingskern ontworpen waarin de bewoners geheel binnen loop­ afstand van het station zijn gesitueerd. Hierdoor kan het openbare vervoer zo ge­ makkelijk bereikt worden dat het werkelijk enn alternatief voor de auto kan worden. Het bleek mogelyk dit doel te bereiken zonder te vervallen in onaanvaardbaar hoge bebouwingsdichtheden en zonder de verkeersruimte voor de auto geweld aan te doen. Met deze schets als uitgangspunt werd een hypothetisch ruimtelijk model voor het noorden des lands opgezet. In dit model is getracht de gehele verwachte bevolkingstoeneming tot omstreeks 2000, aan bestaande en nieuwe spoorlijnen te situeren, waarbij werd uitgegaan van de spreiding en omvang der woon- en werk­ gebieden zoals die in de noordelijke structuurnota's zijn aangegeven. Hoewel het niet reëel zou zijn de mogelijkheden van spoorverbindingen als in het model ont­ wikkeld te zien als gerede praktijkoplossingen, geven zij in ieder geval aan, dat door gebruik te maken van de bestaande spoorinfrastructuur grote besparingen kunnen worden verkregen en tevens een hoogwaardige vervoergelegenheid kan worden geboden. Mede naar aanleiding van deze studies is de dialoog over de samenhang tussen rail en ruimtelijke ordening met vele planologische instanties goed op gang gekomen. In het bijzonder kan gewezen worden op de contacten met de Rijks Planologische Dienst. Met betrekking tot het samenspel binnen het vervoer is een duidelijke kentering in de geda,chten merkbaar. Het KNVTO-congres "Mobiliteit in gevaar" getuigde hier­ van. De preadviezen op dit congres uitgebracht, onderstreepten het thema van sa­ menspel. Op de verhoudingen binnen het openbare vervoer is de ontwikkeling van de stads­ gewesten van grote invloed. De gestadige vergroting van de invloedssfeer van de grote steden veroorzaakt een sterke toeneming van het verkeer tussen de regio en deze centra. Het streven van de grote gemeenten naar een openbaar vervoer­ systeem dat de vervoervoorziening voor het gehele stadsgebied omvat en op hoger niveau brengt, is begrijpelijk. De vraag rijst echter of het beoogde doel met de voorgestelde middelen, namelijk een uitbreiding alleen van het stedelijk vervoers­ net, wel op de beste wijze kan worden bereikt. Versnippering van het vervoersys­ teem in de Randstad., waartoe de bedoelde ontwikkeling zal leiden, kan in een groot aantal gevallen aanleiding zijn tot overstappen. Bundeling van vervoersstro­ men vergroot de kans op rationele exploitatie van railsystemen, hetgeen de maat­ schappelijke kosten drukt.

- 144 Een vergaande samenwerking tussen stedelijk en regionaal bus- en railvervoer is een vereiste. Reeds vele jaren vindt tussen de besturen van de grote gemeenten en NS overleg plaats inzake deze vraagstukken. Gezien de soms divergerende meningen over de aan de toekomstige vervoervoorziening per rail in de stadsgewestelijke sfeer te stellen eisen ( tracering, materieeltype, baan- en tunnelprofiel, perronlengte, stroomsoort, beveiliging etc.) heeft dit overleg op het gebied van het railvervoer nog niet geleid tot een gezamenlijk plan voor een werkelijk geïntegreerde verkeers- en vervoersvoorziening. Zowel voor de toekomstige ontwikkeling van de Randstad als van NS achten wij de voorbereiding van een dergelijk plan echter urgent. De rijksoverheid zal hierbij als coördinator en stimulator kunnen optreden, gezien ook de bezwaren die in dit opzicht aan de bestaande bestuurlijke structuur verbonden zijn. De bijdrage van NS in het overleg met de verschillende gemeentelijke instanties omvat ook research op economisch en technisch gebied. Zo heeft N3, teneinde de discussie hierover op gang te brengen, een nieuw materieeltype ontworpen, dat als "Randstadmaterieel" een belangrijke functie zou kunnen vervullen in de verwachte massale vervoersstromen op de korte afstanden in en tussen de stadsgewesten van de Randstad. Dit ontwerp dient tevens ter stimulering van het onderzoek inzake gezamenlijk gebruik van infrastructuur. Beslissingen over dit materieel zijn nog niet genomen. Gezien de gebleken behoefte aan adviezen ter oplossing van verkeers- en vervoersproblemen in het algemeen is een adviesbureau, het Centrum voor Vervoersplannen, opgericht door het Raadgevend Efficiency Bureau Bosboom en Hegener nv, de nv Nederlandse Spoorwegen en de Vereniging van Directeuren van Dochterondernemingen van NS. De doelstelling van dit Centrum beperkt zich niet tot de rail of het openbare vervoer. Het zou daarom gewenst zijn, als dit Centrum onder meer door aansluiting van andere belanghebbende instanties, zijn basis geleidelijk zou kunnen verbreden. UIT DE VERSLAGEN I967 VAN DE NATIONALE MAATSCHAPPIJ VAN BUURTSPOORWEGEN De factoren die in 1967 de exploitatie van het buurtnet hebben gekenmerkt en er dan ook de geboekte resultaten van bepaald hebben, kunnen als volgt worden samengevat: meer en meer verpletterende courante uitgaven, inzonderheid in verband met het personeel; fiscale punctie die nagenoeg het punt van haar maximumterugslag heeft bereikt; praktisch geblokkeerde tarieven, beha.lve wat de weekabonnementen betreft, die lichtjes werden verhoogd; afbrokkelend verkeer, te wijten aan de vermenigvuldiging van de particuliere vervoermiddelen en tevens aan de teruggang die op de arbeidsmarkt is waar te nemen ingevolge de optredende conjuncturele verslapping. Tegenover die ongunstige factoren heeft de Nationale Maatschappij geen ;-indere middelen kunnen stellen dan het volhoudend voortzetten van haar programma tot structuurhervorming van het net en van haai- beleid tot opvoering van de produktiviteit door het rationaliseren van haar verschillende diensttakken, programma en beleid waarvan het nuttige effect helaas van jaar tot jaar slinkt. De overblijvende achterstand op het gebied van de tarieven is nog erger geworden dan in 1966 door het niet toepassen van de jongste tarifaire maatregelen waartoe door de Raad van beheer werd besloten; de fiscale last werd niet verlicht en blijft nog steeds zwaarder wegen op de Nationale Maatschappij dan op de andere ondernemingen van gemeenschappelijk vervoer bij dewelke de Staat financieel als aandeelhouder betrokken is; de Nationale Maatschappij blijft de enige die verstoken is van de toelagen die als gevolg hebben de lasten te compenseren voortvloeiend uit de wijzigingen die onlangs aan het fiscaal statuut van die ondernemingen werden gebracht. In de huidige toestand van onevenwicht der exploitatierekeningen is het zeker dat de bijdrage van de gebruikers van het buurtnet meer in overeenstemming zou moeten worden gebracht met de kostprijs der prestaties vermits, voor de Nationale Maatsche,ppij, de aangroei van het verschil tussen de werkelijke vervoerprijs en de prijs die wordt toegepast een toenemend verbruik van haar patrimonium met zich brengt.