RECENTE ACTIVITEITEN LITERAIR THEATER BRANOUL
1.2.
TERUGBLIK OP EN ZELFEVALUATIE VAN DE PERIODE 2013-HEDEN
1.2.1. Inleiding Na de halvering van de structurele Gemeentelijke subsidie in 2009 is de organisatie van Literair Theater Branoul leaner and meaner geworden, waarbij onder andere het vaste programmeringsbudget kwam te vervallen. Desondanks slaagde Literair Theater Branoul er in om na een opbouwperiode in 2009 en 2010 inhoudelijk weer een sterk 2011 neer te zetten, waarin een uitverkochte benefietvoorstelling in de Koninklijke Schouwburg werd gerealiseerd, een nieuwe lichting jonge makers aan de slag ging, een literair straatfestival werd georganiseerd en sterke eigen Branoulproducties werden verwezenlijkt. Met ruim 5.000 bezoekers, EUR 52K aan publieksinkomsten (tegenover EUR 65K gemeentelijke subsidie) en EUR 43K aan overige inkomsten als resultaat van 2011. Een prestatie van formaat, neergezet met een nagenoeg onbetaalde kernorganisatie die de strijd drie jaar kon volhouden, omdat iedereen ervan overtuigd was dat Literair Theater Branoul met zulke cijfers een plaats zou verdienen in het Kunstenplan 2013-2016. Niets was minder waar. In 2013 werd Literair Theater Branoul in het Kunstenplan op nul gezet. In 2013 kreeg Branoul desalniettemin nog voor een jaar geld van de Gemeente Den Haag om binnen dit overbruggingsjaar de organisatie zo in te richten dat de stichting zonder structurele subsidie 2014 in kon gaan. Het bouwen aan deze organisatie, het verwerven van inkomsten uit andere fondsen, het opzetten van sponsorplannen, samenwerkingsverbanden en ga zo maar door, heeft zeker een wissel getrokken op de programmering van Branoul. Na het negatieve advies in 2012 vroeg de stichting niet voor niets een overbruggingssubsidie van twee jaar. De wethouder kon slechts een jaar toezeggen. Dit werd uiteraard in dankbaarheid ontvangen, maar het is duidelijk dat er, zeker vanuit een zwakke uitgangspositie, meer tijd nodig was. Vanaf 2014 was er geen exploitatiesubsidie meer. Gelukkig werd de eerste nood geledigd door Fonds 1818 die de beleidsplannen van Branoul steunde met EUR 25K in 2014, EUR 20K in 2015 en EUR 5K in 2016. Daarnaast kwam er in 2013 EUR 23K en in 2014 EUR 41,5K vanuit de Gemeenten Den Haag vanuit het fonds Cultureel Ondernemen. Met die ondersteuning is Literair Theater Branoul er (in ieder geval gedeeltelijk) in geslaagd om zichzelf te transformeren en bijvoorbeeld nieuwe inkomstenbronnen aan te boren. Maar dat geld was uiteraard niet bestemd voor programmering en promotie, en dus was het onmogelijk continuïteit binnen de programmering te bieden. Een treurig verhaal. Maar toch is Literair Theater Branoul er nog. Wat is er allemaal gelukt? 1.2.2. Programmering In 2013 heeft Branoul aangehaakt bij het Couperusjaar met een reprise van Noodlot en een nieuwe productie: Fidessa, bewerkt en geregisseerd door de jonge maker Jos Nargy, die in 2012 al in het Vers van Branoul talentontwikkelingstraject van zich liet horen, begeleid door Manon Barthels. Verder werd in mei een zeer goed bezochte Literaire Sprint georganiseerd, met vijf voorstellingen op een dag, rond het werk van Louis Couperus, met onder anderen Nanette Edens, Lidewij Benus, Bart de Vries en Bram van der Vlugt. Op het festival De Betovering werd Branoul in de programmering opgenomen met een literaire muziektheatervoorstelling voor kinderen (De olifant door Troupe A´dour). Ook de samenwerking met het Zweig Genootschap, dat een terugkerend programma in Branoul bracht, leverde veel bezoekers op. Extra programma’s met singer/songwriters en stand-up voor de expats, onder meer met Greg Shapiro, waren een mooie aanvulling op de programmering. De schrijvers van het collectief De Kosmonaut presenteerden drie weken lang hun eigen festival Vertigo. De laatste versie in Branoul, want na twee en een half jaar experimenteren in Branoul konden zij doorstromen naar het Theater aan het Spui, waar zij vanaf seizoen 2013/2014 een plek in de programmering kregen. Precies zoals het hoort: Branoul heeft de flexibiliteit om jonge makers een podium te bieden aan het begin van hun ontwikkeling, op het moment dat andere, grotere, podia dat nog niet aandurven. En als ze zover zijn, stromen ze door. Een lijn die we al jaren hanteren en die we tot nu toe niet geformaliseerd hebben, maar dat gaan we de komende jaren veranderen; het publiek en de instellingen moeten natuurlijk wel weten dat die makers bij Branoul hun eerste stappen op een Haags podium hebben gezet. In 2014 werden, vanuit gemeentelijke subsidies Culturele Projecten, twee eigen Branoulproducties gerealiseerd: Dis, naar de gelijknamige roman van Marcel Möring en Herostratos, naar de gelijknamige
novelle van Jean Paul Sartre. DIS was een uniek project, door de samenwerking met schrijver Marcel Möring die nauw bij de bewerkingvan Manon Barthels betrokken was, en resulteerde in een theaterstuk dat prachtige recensies ontving (“Schwarze schittert in loodzware solo”, AD), maar door te laat opgestarte promotie minder publiek kreeg dan begroot. Herostratos, bewerkt en geregisseerd door de net afgestudeerde acteur Tom Jaspers, onder begeleiding van Manon Barthels, was memorabel : “Herostratos is een bijzondere voorstelling, prachtig geconcentreerd op taal. Literair theater op hoog niveau.” (Theaterkrant, 4 sterren). Hier laat Branoul zien zware literatuur niet uit de weg te gaan en deze toegankelijk te kunnen maken voor een breed publiek. In 2015 werd Dis in reprise genomen. Door een langere aanlooptijd van de promotie en samenwerking met de Vrienden van De Appel haalde de reeks nu een 70% zaalbezetting. In het najaar van 2015 maakten de jonge makers Isil Vos en Roland Haufe de voorstelling Charlie zelfstandig maar gefaciliteerd door Branoul. Om op korte termijn voorstellingen te kunnen programmeren en voor de langere termijn nieuwe formats te bedenken, werd een collectief van acteurs, regisseurs en marketingmensen uit het hele land rond Branoul verzameld (onder de naam Branoul Breekt Open, en later De Bende van Branoul), die vanaf het voorjaar 2015 een bijdrage leverden aan een lang lopende programmering. Door het ontbreken van een promotiebudget en een betaalde publiciteitsmedewerker kon deze nieuwe programmering in het voorjaar echter nog niet goed gecommuniceerd worden naar het publiek. In het najaar konden sponsorgelden aangewend worden om de publiciteit weer in gang te zetten en tijdens het festival Scandinavische oktober begonnen de toeschouwers weer de weg naar het theater te terug te vinden. Opvallend was dat juist ook nieuw en jonger publiek het theater bezocht. Nieuwe makers hebben een voor Branoul nieuw netwerk en leveren dus een nieuw publiek op dat kennis maakt met het theater. Concepten/vaste formats Het voornemen om de programmering meer vorm te geven in vaste formats heeft geresulteerd in een aantal succesvolle concepten. Zo is begin 2014 in samenwerking met het New European Ensemble Salon Branoul geïntroduceerd, waar muziek klinkt in combinatie met literatuur. In de goedbezochte programma’s wordt ervaren hoe schrijvers en componisten elkaar door de eeuwen heen hebben geïnspireerd. In de zomer van 2015 werd voor het eerst Brunchen bij Branoul geïntroduceerd: theatrale lezingen in combinatie met een heerlijke zondagse brunch. Deze voorstellingen waren snel uitverkocht en wij zien dan ook kansen om deze zomerprogrammering in de toekomst uit te breiden. Om een breder (o.a. expats) en jonger publiek te bereiken zijn de Club Acoustic voorstellingen (singer/songwriters) doorgezet en Club Comedy avonden (stand-up comedians) geïntroduceerd. De thematische programmering zoals die samen met De Bende van Branoul is ontwikkeld in oktober (festival Scandinavische oktober) met toneel, dramatische lezingen, muziek, een expositie van de Fins /Nederlandse fotografe Jenna Rutanen, informatieve lezingen en films van Scandinavische bodem, waarbij niet alleen de grote bekende schrijvers aan bod kwamen, maar juist ook teksten op het toneel werden gebracht die nog nooit op Nederlandse bodem werden gespeeld, droeg ook bij aan een breder publieksbereik (o.a. studenten). Jonge makers – talentontwikkeling Hoewel geld en middelen ontbraken, bleef de deur van Branoul open voor jonge makers die een podium zochten. Zo mogelijk onder begeleiding van Manon Barthels voor de bewerking en regie. Theater Branoul biedt jonge makers een veilige plek om te experimenteren en te leren, maar vooral ook om zichzelf te verbazen door prachtige voorstellingen neer te zetten (gewaardeerd door het publiek met een 8,9). Door de flexibele en kleine organisatie lopen processen snel, en leren de jonge makers ook de andere aspecten van het vak kennen: productie, promotie, financiën, organisatie, iets wat bij grote productiehuizen minder aan de orde komt. 1.2.3. Positionering Theater Branoul is het enige theater in Nederland en dus in Den Haag dat zowel literaire producties maakt als literaire voorstellingen programmeert. Branoul heeft binnen het theateraanbod een positie verworven met voorstellingen die als meer onderscheidend en non-conformistisch beoordeeld worden dan andere theatervoorstellingen. De waardering voor het aanbod van Branoul is hoog en met een relatief gunstige
prijs/kwaliteit verhouding t.o.v. andere theaters.1 Met het aanbod spreekt Branoul een publiek aan dat hoog is opgeleid en dat niet zozeer behoefte heeft vermaakt te worden, maar wel geprikkeld en aangezet tot nadenken. De afgelopen jaren heeft Branoul vooral bezoekers bediend afkomstig uit Den Haag (61%) en Zuid-Holland (95%). In 2013 heeft Branoul missie onder de loep genomen en (de Nederlandse) Taal toegevoegd aan zijn pijlers. Deze toevoeging zou kunnen leiden tot een betere aansluiting bij het aanbod voor educatie en verbreding van het aanbod. Tegelijkertijd werd bij andere theaters meer literaire getinte voorstellingen geprogrammeerd. De zichtbaarheid van Branoul, mede door het ontbreken van structureel programmeringsbudget, is hiermee vermoedelijk minder geworden. Op het gebied van talentontwikkeling heeft Theater Branoul een vrij unieke positie in Den Haag door de combinatie van een klein/flexibel theater waar in een veilige omgeving geëxperimenteerd kan worden, maar waar wel de professionele begeleiding in huis waar jonge makers kunnen leren en zichzelf verbazen met prachtige voorstellingen. Branoul heeft de flexibiliteit om jonge makers een podium te bieden aan het begin van hun ontwikkeling, op het moment dat andere, grotere, podia dat nog niet aandurven. En als ze zover zijn, stromen ze door. Hiervan is het schrijverscollectief De Kosmonaut een succesvol voorbeeld. Ook voor jonge makers die alleen de faciliteiten nodig hebben is Branoul zeer laagdrempelig. 1.2.4. Econom ische en/of m aatschappelijke betekenis Branoul vindt maatschappelijke en economische verankering belangrijk en heeft zijn deuren meer dan ooit geopend om samenwerkingen aan te gaan op maatschappelijk en economisch vlak. Soms kost het veel energie een verband tot stand te brengen en daar was niet altijd tijd en capaciteit voor, waardoor ook samenwerkingen waar we ons nadrukkelijk tot doel hadden gesteld, uiteindelijk niet zijn doorgegaan. In praktijk is de beperkte energie gestoken in samenwerkingen die inspireerden en zichtbaar tot een win-win situatie leidden. Economisch vlak • Samenwerking gezocht met bedrijven/organisaties voor joint promotions of het verrijken van de klantendatabase, zoals boekhandels of Franse gezelschappen bij de promotie voor Herostratos (Sartre) en Scandinavische ambassades bij de promotie van het festival Scandinavische Oktober. • Het uitbesteden van catering als onderdeel van het programma bij horeca ondernemers in de buurt en restaurants te laten profiteren van de aanloop van Branoul. Daarnaast heeft Branoul ook vormgegeven aan zijn maatschappelijke betekenis door dit stadsdeel levendig te houden en buurtbewoners uit te nodigen voor Branoul. • Vele gesprekken zijn gevoerd met Jacques Senf voor het overnemen van een deel van het theater waardoor Branoul financieel zelfstandig kon bestaan. Helaas heeft dit niet tot een definitieve samenwerking geleid. Binnen de culturele sector • Samenwerking met Toneelgroep de Appel op het gebied van talentontwikkeling en promotie; • Samenwerkingen gezocht met Koninklijke Schouwburg en Diligentia, hetgeen niet heeft geleid tot concrete resultaten; • Huis van de Literatuur met onder andere Boekids en Writers Unlimited. Hierin is veel energie gestoken, maar dit is uiteindelijk door de verschillende belangen onverenigbaar gebleken. 1.2.5. Bedrijfsvoering Op verschillende terreinen is gewerkt om van Literair Theater Branoul een meer financieel zelfstandige organisatie te maken, beter verankerd in het bedrijfsleven en maatschappij. Eind 2013/begin 2014 heeft Literair Theater Branoul onderzocht wat de kernkwaliteiten zijn van het theater en wat de mogelijke kansen zijn, zowel vanuit het perspectief van verschillende bedrijven (middels een brainstormsessie) en uit online marktonderzoek onder haar bezoekers (Hendrik Beerda Consultancy, 2014/2015). Als resultaat hiervan zijn voor het bedrijfsleven concepten ontwikkeld, maar is ook actie ondernomen op het opknappen van het theater voor verhuur. 1
Online Marktonderzoek Hendrik Beerda Consultancy, 2015
Voor het meer doeltreffend zoeken naar sponsoring is de workshop van de CBC Partner Finding gevolgd en zijn bedrijven en organisaties betrokken bij de promotie van voorstellingen (bijvoorbeeld ambassades en reisbureaus bij het festival Scandinavische Oktober). Helaas is de verkoop van concepten en additionele verhuur niet van de grond gekomen door het ontbreken bij commerciële capaciteiten onder de vrijwilligers. Hier wordt gekeken naar het aantrekken van een betaalde kracht (op prestatiebeloning). Direct naast de deur heeft Literair Theater Branoul een samenwerkingsovereenkomst afgesloten met Speakers Corner (geopend in oktober 2015), waarmee in samenspraak originele arrangementen bedacht en uitgevoerd worden, maar ook intensief elkaars netwerk in promotie benutten en gebruik kunnen maken van elkaars bezoekers. Voor het vinden van nieuwe vormen van financiering zijn naast sponsoring de mogelijkheden van crowdfunding onderzocht. Dit heeft uiteindelijk geleid tot een actie naar potentiele donateurs hetgeen 40K heeft opgebracht. Na dit incidentele succes moet mankracht vrijgemaakt worden om donateurs werving en behoud structureel vorm te geven. Een kleine groep van zeer betrokken mensen met een groot netwerk ondersteunt hierbij. Hierin moet ook de Stichting Vrienden van Branoul, die nu de Vrienden en Stoelhouders beheert, opgaan. Op basis van de resultaten uit het marktonderzoek, gesprekken met andere theaters en marketingspecialisten tijdens de brainstormsessies, zijn een aantal concrete stappen ondernomen om de promotie effectiever en goedkoper te maken. Dit resulteerde onder andere in de groei van de klantendatabase (van 800 naar 2.500) en groei van het social media bereik (van 250 naar ruim 1000), in een samenwerking met De Appel en een structurele promotie. Direct Mail en buitenreclame werden geminimaliseerd. Hoewel goede resultaten zijn geboekt is het effect van digitale promotie toch beperkt als het niet ondersteund wordt door papier of posters. Daarnaast was de inzet van marketing personeel ad hoc, doordat beperkte middelen beschikbaar waren. De interne organisatie van Branoul heeft meer structuur gekregen. Vrijwilligers krijgen een betere begeleiding door een vast aanspreekpunt (Zakelijk Leider) en regulier kantooroverleg, waardoor de sfeer is toegenomen. Literair Theater Branoul heeft zich er op gericht de Code Cultural Governance toe te passen. Na aftreden van het vorige bestuur, in het derde kwartaal van 2013, is gestart met het vinden van een nieuw bestuur. Mede door het ontbreken van een structurele financiering is, ondanks vele gesprekken met kandidaten, dit moeilijk gebleken. Gedurende de afgelopen twee jaar is dan ook gewerkt met een a.i. bestuur, waarin ook de Artistiek en Zakelijk Leider plaatsnamen. Deze situatie, die uiteraard ongewenst is volgens de Code maar noodzakelijk is gebleken, heeft geduurd tot medio 2015. Conform de code is de bestuursstructuur eind 2015 geëvalueerd, waarbij de noodzaak van verandering per 1 januari 2016 uitdrukkelijk is benoemd. Zoals eerder vermeld is Literair Theater Branoul er in geslaagd om veel te realiseren sinds 2013. Het theater is op zoek gegaan naar nieuw publiek, naar nieuwe samenwerkingen en naar nieuwe inkomstenbronnen om als zodanig minder afhankelijk te worden van subsidies en een eigen verantwoordelijkheid hierin te nemen. Hierbij was de hoop dat andere inkomstenbronnen, primair private middelen, het wegvallen van de subsidie zouden kunnen opvangen. Dit is echter slechts ten dele 250,000 uitgekomen. Het vinden van donateurs en sponsors vraagt 200,000 veel tijd en capaciteit, die vaak niet voorhanden is. Ook al heeft Literair Theater Branoul de bedrijfsvoering aangepast, 150,000 het wegvallen van de subsidie heeft toch ingeteerd op de 100,000 reserves en bovendien beslag gelegd op de organisatie (en vooral de directie). Het gevolg van een tekort aan 50,000 mankracht en middelen heeft tot gevolg dat er relatief nóg 0 meer tijd nodig was voor processen, programmering en j-11 j-12 j-13 j-14 j-15 promotie. Hierdoor was het niet mogelijk de zeer beperkte middelen en capaciteit zo effectief mogelijk te besteden. Private sponsoring
Private fondsen
Subsidies
Overig
Publieksinkomsten
3. KWANTITATIEVE GEGEVENS ACTIVITEITEN EN BEZOEKERS
PROGRAMMERING TOTAAL (incl. huisgezelschap, maar excl. festivals, programmering en activiteiten op basis van verhuur, cultuurparticipatie en cultuureducatie)
Eenheid Realisatie in 2014
Voorstellingen / optredens / concerten waarvan internationale programmering * Bezoekers totaal
aantal
71
aantal
3
Prognose 2015
Raming 2017
74
Raming 2018
157
3
Raming 2019
157
10
157
10
Waarvan door Eenheid Realisatie in huisgezelschappen (invullen 2014 indien van toepassing) Branoulproducties Voorstellingen / concerten aantal 47 Bezoekers aantal 1462 Zaalcapaciteit aantal 65
Prognose 2015
23
Raming 2017
10
5.627
5.627
5.313
5.313
314
314
100
100
Raming 2018
50
157
10
aantal 2.541 2.421 5.627 5.627 waarvan betalende bezoekers aantal 1.912 1.937 5.313 5.313 waarvan niet-betalende bezoekers aantal 629 484 314 314 waarvan bezoekers met 'ooievaarspas' aantal 0 0 100 100 * Onder internationale programmering verstaan wij producties/gezelschappen uit het buitenland
Raming 2020
Raming 2019
50
Raming 2020
50
50
898
1950
1950
1950
1950
65
65
65
65
65
De Benedenkamer
15
15
15
Voorstellingen / concerten
aantal
0
0
Bezoekers
aantal
0
0
585
585
585
585
Zaalcapaciteit
aantal
0
0
65
65
65
65
Onderverdeling programmering naar genre Klassieke Muziek
Eenheid Realisatie in 2014
Prognose 2015
Raming 2017
Raming 2018
6
Raming 2019
6
15
Raming 2020
6
Concerten / voorstellingen
aantal
waarvan internationale programmering * Bezoekers
aantal
1
1
0
0
0
0
aantal
432
610
234
234
234
234
7
11
6
Muziektheater
Concerten / voorstellingen
aantal
0
9
0
0
0
0
waarvan internationale programmering * Bezoekers
aantal
0
0
0
0
0
0
aantal
0
175
0
0
0
0
Popmuziek Concerten / voorstellingen waarvan internationale programmering * Bezoekers
aantal
5
4
5
5
5
5
aantal
0
1
4
4
4
4
aantal
161
118
160
160
160
160
Theater Concerten / voorstellingen waarvan internationale programmering * Bezoekers
aantal
58
38
119
119
119
119
aantal
0
0
4
6
7
8
aantal
1.901
1.167
4.236
4.236
4.236
4.236
Cabaret
Concerten / voorstellingen waarvan internationale programmering * Bezoekers
aantal
1
2
6
6
6
6
aantal
1
1
6
6
6
6
aantal
47
112
270
270
270
270
Overig
Concerten / voorstellingen waarvan internationale programmering * Bezoekers
aantal
0
10
21
21
21
21
aantal
0
0
0
0
0
0
728
728
aantal 0 239 728 728 * Onder internationale programmering verstaan wij producties/gezelschappen uit het buitenland
FESTIVALS (alleen van toepassing indien zelf georganiseerd)
Eenheid
Realisatie in 2014
Prognose 2015
Raming 2017
Raming 2018
Raming 2019
Raming 2020
Festivaldagen
aantal
1
0
0
0
0
0
Voorstellingen / optredens / concerten
aantal
10
0
0
0
0
0
Bezoekers totaal **
aantal 250 0 0 0 waarvan betalende bezoekers ** aantal 0 0 0 0 waarvan niet betalende bezoekers ** aantal 250 0 0 0 * Onder internationale programmering verstaan wij producties/gezelschappen uit het buitenland
0
0
0
0
0
0
** Bezoekers met een passe-partout voor meerdere festivaldagen worden per dag als bezoeker meegeteld. Bijvoorbeeld: 1 persoon met een passe-partout voor 2 dagen telt als 2 bezoekers, 1 persoon met een passe-partout voor 3 dagen telt als 3 bezoekers. PROGRAMMERING EN ACTIVITEITEN OP BASIS VAN VERHUUR
Culturele programmering Eenheid op basis van verhuur Voorstellingen aantal Bezoekers aantal
Realisatie in 2014
Prognose 2015
Raming 2017
Raming 2018
Raming 2019
Raming 2020
4
1
5
5
5
5
200
35
225
225
225
225
Commerciële activiteiten op basis van verhuur Activiteiten
aantal
5
5
4
5
Bezoekers
aantal 65 52 65 65 * Onder internationale programmering verstaan wij producties/gezelschappen uit het buitenland
CULTUURPARTICIPATIE: CURSUSSEN / LEZINGEN / WORKSHOPS ENZ. VOOR VOLWASSENEN
65
Eenheid
Realisatie in 2014
Prognose 2015
Raming 2017
Raming 2018
Raming 2019
Raming 2020
Deelnemers
aantal
0
0
390
390
585
585
Aangeboden verschillende activiteiten
aantal
0
0
10
10
15
15
CULTUUREDUCATIE: AANBOD IN SCHOOLVERBAND Aanbod voor Haagse* scholen Lessen / activiteiten primair onderwijs Deelnemende scholen primair onderwijs Deelnemende leerlingen primair onderwijs Lessen / activiteiten voortgezet onderwijs Deelnemende scholen voortgezet onderwijs Deelnemende leerlingen voortgezet onderwijs
65
5
5
Eenheid Realisatie in 2014
Prognose 2015
Raming 2017
Raming 2018
Raming 2019
Raming 2020
aantal
0
0
1
2
2
3
aantal
0
0
1
2
2
3
aantal
0
0
25
50
50
75
aantal
2
0
4
6
8
10
aantal
1
0
2
3
4
5
aantal
50
0
100
150
200
250
