Rapport over de Agrarische sektor

CONCEPT SURINAME BUSINESS FORUM AND THE SUSTAINABLE DOMESTIC PRIVATE SECTOR DEVELOPMENT STRATEGY;

Rapport over de Agrarische sektor

Paramaribo June 2010, Eco Agro Advisory Services, Ir.I.J.Poerschke

Eco Agro Advisory Services Suriname

Inhoudsopgave

2

Executive Summary

3

1. 2. 3. 3.1 3.2. 3.3. 4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6. 4.6.1. 4.6.2. 4.6.3. 4.6.4. 4.6.5. 4.6.6. 4.7. 4.7.1. 4.7.2. 4.7.3. 4.7.4. 4.8. 4.9. 4.10. 5. 6. 6.1. 6.2. 6.3. 6.4. 6.5. 6.6. 6.7. 7. 8.

Inleiding Macro economische ontwikkelingen De landbouwontwikkeling en de landbouwplanning in Suriname Het Agrarisch beleid van voor de onafhankelijkheid Het Agrarisch beleid na de onafhankelijkheid Het agrarisch sektorplan,ASP Profiel van de agrarischesektor Institutionele en wettelijke kaders van het ministerie van LVV de rijstsektor de bananensektor de visserijsektor de aquacultuursektor de veehouderij en pluimveesektor algemeen Runderen Melkvee schapen en geiten varkenshouderij pluimvee Overige landbouw gewassen de groenten en fruit produktie de overig fruit produktie bloemen en potplanten wortel en knolgewassen De Agrarische kredietverlening De Agrarische verwerkende industrie Het private agrarische bedrijf Realisatie van beleidsdoelen over afgelopen 35 jaar SWOT analyse van de agrarische sektor zwakheden agrarische sektor (intern analyse) bedreigingen agrarische sektor (externe analyse) sterke punten (interne analyse) kansen/uitdagingen (externe analyse) akties op beleidsniveau akties op boerenbedrijfsniveau akties op het vlak van management,beheer, marketing en logistiek Beleid om de sektor in een groei cenario te brengen Potentieel te ontwikkelen producten en produktie regio’s

9 10 13 13 14 15 17 17 17 19 20 23 23 23 24 25 26 26 27 29 29 31 31 32 33 34 34 36 40 40 41 42 42 43 44 44 46 47

Lijst met afkortingen Gebruikte literatuur Bijlagen

56 57 58 2


Executive Summary

3


4


5


6


7


8


1.

Inleiding

Een effektieve private sector is een conditio sine qua non voor een duurzame economische groei en ontwikkeling van een land. Wel dient hierbij nota te worden genomen dat “een private sektor” niet een lichaam of instituut is dat op zichzelf georganiseerd is en een strategie heeft voor het beste resultaat. De publieke sektor heeft haar rol te vervullen en beinvloed de manier waarop de private sektor werkt om haar resultaten te realiseren. De private produktiesektor in Suriname is helaas nog onderontwikkeld en niet goed georganiseerd om de potentie op vele vlakken maximaal te benutten. Het versterken van de organisatie en de samenwerking tussen de private en de publieke sektor in Suriname zal het concurrentievermogen verbeteren en versterken en zal bijdragen aan betere economische integratiemogelijkheden van Suriname in de regionale en de wereld economie. Het Suriname Business Forum (SBF), is opgericht om een coordinerende rol te vervullen bij het ontwikkelen van een goede publieke private partnerschap waarbij haar rol is; het identificeren en wegnemen van belangrijke structurele zwaktes en aktie te ondernemen om leiding en richting te geven aanj een effektieve duurzame binnenlandse private sektorontwikkeling in Suriname. Dit rapport is een van de studies om te geraken tot operationele aktieplannen cq programma’s voor de ontwikkeling van een concurerende binnenlandse agrarische private sektor (agriculture domestic private sector,DPS) als een van de prioriteitssektoren van Suriname. Konkreet is het doel van deze studie;  Het weergeven van een goed profiel van de agrarische sektor en haar ontwikkeling  Het identificeren van de sterke en zwakke punten en de kansen en bedreigingen van de agrarische sector en het tevens in beeld brengen het overheids- en het wettelijke kader dat ontwikkelingen kan beinvloeden  Om een analyse te maken van de private sector participatie en het identificeren van kansen en produkten die in zijn algemeenheid de exportroduktie kunnen vergroten  Het aandragen van manieren en mogelijkheden en het formuleren van beleidsaanbevelingen om de concurrentiecapaciteit van agrarische (sub)sektor(en) en hun produktie en produkten te verbeteren In verschillende hoofdstukken zal aan al deze aspekten en onderwerpen aandacht worden besteed en zullen de verschillende gestelde doelen die geformuleerd zijn in de opdracht van de studie behandeld en besproken worden.

9


2.

Macro economische ontwikkelingen

De surinaamse economie heeft zich in de jaren negentig, ook in vergelijking met andere regionale landen, niet geweldig ontwikkeld. De economie kenmerkte zich door een lage groei, hoge inflatie,verschillende wisselkoersen tot medio 1995 en een hoge mate van gevoeligheid voor storingen. Gedurende de eerste helft van de jaren negentig is het BNP reëel verlaagd (1993 minus 2.3% en 1994 minus 7.0%) en resultereerde in een verlies van de exportverdiensten. De verbetering van het economische klimaat na 1995 viel samen met de hogere internationale aluminium prijzen. De nieuwe regering die in 1996 aantrad heeft een sterk verhoogd binnenlands overheidsuitgavenbeleid ingezet, hetgeen snel resulteerde in financieringsproblemen, macro economische verstoringen, een terugval van het BNP in 1999 van minus 5.9 procent en politieke en economische instabiliteit. Het macro economische beleid van de jaren negentig had een negatief effect op de ontwikkelingen in de gehele agrarische sector.Met name de hoge nominale rentevoet, de toegenomen operationele kosten en de extreem hoge inflatie aan het begin en het eind van de jaren negentig hadden elk hun invloed op de achteruitgang van de gehele agrarische sektor. De nadelige wisselkoersregelgeving zorgde voor een verdere verslechtering, daar zij voor de importgrondstoffen de hoge parallelmarkt wisselkoers moest opbrengen en de export inkomsten tegen de veel lagere officiele koers moest worden afgerekend. De hele landbouwsektor ,maar in het bijzonder de export gerichtte rijst, bananen en garnalen sektor hadden hier extreem onder te lijden. De rijst sektor had tevens extra problemen door de organisatorische zwakte van de sektor, de verwaarloosde infrastruktuur en bovenal de dalende internationale prijzen van mid jaren negentig. Ook de bananen sektor stevende af op een totale crises door veranderende preferentiele EU importregelgeving (zowel rijst en bananen) en de garnalen en visproduktie nam dan ook de eerste plaats over binnen de surinaamse agrarische exportverdiensten. In augustus 2000 kwam een nieuwe regering aan het bewind die een aantal forse economische maatregelen nam om de macro-economische stabiliteit te herstellen.Er werd een plafond gesteld aan het lenen van zowel lokale als vreemde valuta door commerciele banken,deregulering van de goudhandel vond plaats, de wetgeving werd verscherpt mbt de binnenlandse schuld in relatie tot BNP, institutionalisering van spaarreserves door banken bij de centrale bank etc. Al deze maatregelen hebben erin geresulteerd dat reeds in 2002 de wisselkoers werd gestabiliseerd en in januari 2004 werd de nieuwe surinaamse dollar succesvol geintroduceerd.

10


Tussen 2000 en 2005 zijn de prijzen van mineralen drastisch omhoog gegaan en Suriname heeft hiervan mogen profiteren omdat de economie sterk afhankelijk is van de mijnbouwsektor en bauxiet,aardolie en goud meer dan 80% van de exportverdiensten uitmaken. De toenemende produtie en de hoge en nog stijgende prijs van goud stabiliseert de afgenomen overheidsinkomsten uit de bauxiet sektor sedert 2008. Het hoofddoel van het meerjaren ontwikkelingsplan,MOP 2006-2011 dat nu in uitvoering is behelst de ontwikkeling van een duurzame economische ontwikkelingsstrategie waarin tegen 2020 het BNP wordt verdubbelt door de economie in deze planperiode met 6% op jaarbasis te laten groeien bij een goede spreiding van nationale welvaart.De overheid heeft zich gecommiteerd om de economische,sociale en institutionele kaders voor ontwikkeling van haar bevolking te verbeteren (MDG’s). De macro economische ontwikkelingen over de afgelopen 5 jaar kunnen als volgt worden gekarakteriseerd (tabel 1); -

een reëele ecomomische groei van tussen de 3.5 en 5.5 procent op jaarbasis toename exportverdiensten (voornamelijk door hoge prijzen uit de mijnbouw) groei van de deviezenvoorraad en afname van de schuldenlast fluctuerende maar onder controle zijnde inflatie en een stabiele wisselkoers

Tabel 1 Jaar

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009* juni

2.8

6.3

8.0

4.4

3.8

5.2

5.1

3.4 (proj.)

Reserves aan harde vreemde valuta in mln. US$

112..3

113.0

129.4*

125.8*

261.2

435.9

501.5

626.2

Totale Schuld in US$

440.5

610.5

758.6

774.7

757.6

666.2

972.4

1106.7

Total schuld ratio in % van het BNP (max. 60%)

51.0

47.7

46.6

44.0

36.0

27.8

32.5

36.9

Exporten in (USD)

434.9

566.3

763.3

677.7

931.1

1,317.2

1,689.2

Importen (USD) Inflatie in percentages

501.9 28.4

703.4 20.0

740.1 13.0

841.6 9.5

868.8 11.3

1,125.1 6.4

1,537.6 14.7

Reeele groei van het BNP in percentages

n.a. n.a. 1. 3 (end/y)

Bron: IMF 2008 and financiele nota 2005 and 2010 ; * excl. gold

11


In deze planperiode was de uitvoering van projekten gefinancieerd met EU en NHAS donormiddelen goed onder stoom. De overheid had in deze periode volledige steun van de nederlandse overheid en de NHAS hulp kreeg zelfs een herbestemming ter verbetering van de betalingsbalans en vermindering van de schuldenlast. Hierdoor was er meer ruimte voor verbetering van het monetaire beleid en hoewel de inflatie wisselvallig was werd zij drastisch gereduceerd naar 1.3% in 2009(zie tabel). Ook de enorme toename van de exportinkomsten gedurende de afgelopen jaren zijn in de reguliere overheidshuishouding aangewend. Helaas heeft de regering nagelaten de oprichting van een reeds lang aangegeven stabilisatie fonds, die gefinancieerd moet worden uit de inkomsten van de niet hernieuwbare natuurlijke hulpbronnen, te effekturen. Er is ook te weinig gedaan om structurele verandering te brengen in de zwakke struktuur van de surinaamse economie. De publieke sector is de afgelopen jaren verder gegroeid, veels te groot en drukt met de implementering van het FISO programma zwaar op het overheidsbudget. Suriname heeft een groot aantal parastatale bedrijven en publieke instellingen (120 partϊele- of totale overheidsinstellingen) waarbij de diensten van Suriname over het algemeen getypeerd worden door hun lage efficiency.Het privatiseringsproces die in 2000 is ingezet is niet transparant en niet effektief omdat de doelen niet duidelijk zijn geformuleerd. Internationale veranderingen in het handelsregime,ons lidmaatschap van handelsblokken zoals de Caricom en de EU(EPA overeenkomst) maken dat onze binnenlandse produktiesektor onder grote druk is komen te staan en dat gesteld moet worden dat de concurrentie niet plaats vindt op een “leveling playing field”. Met name het produktiegerichte bedrijfsleven klaagt hier het meest over. Al deze ontwikkelingen maken dat de produktie basis van onze economie alle aandacht en ondersteuning moet krijgen van onze overheid willen wij niet nog meer overspoeld worden met buitenlandse produkten. De roep en het advies om meer te doen en te intervenϊeren en investeren in de eigen agrarische produktie ontwikkeling wordt steeds luider. De mogelijkheden voor het ontwikkeling van onze binnenlandse agrarische subsektoren dienen daartoe diepgaand bestudeerd en serieus bekenen te worden om tot duidelijke keuzen en het implementeren van specifieke projekten te geraken. De verdiensten uit de extraktieve mijnbouwsektor zal aangewend moeten worden om de op lange termijn duurzamere agrarische sektor van de grond te krijgen.

12


3. De landbouw ontwikkeling en de landbouwplanning in Suriname 3.1.

Het agrarisch beleid van voor de onafhankelijkheid

De overheid heeft sedert de koloniale periode een belangrijke invloed gehad op de agrarische ontwikkeling omdat Suriname dmv honderden plantages als wingewest is ingericht om agrarische produkten te produceren voor de Europese markt. De plantage economie heeft door de eeuwen echter geen stand weten te houden en de produktie van koffie,suiker,katoen,cacao,hout etc. was tegen de 2de WO op enkele plantages na vrijwel geheel verdwenen. Na de 2de WO begon de zogenaamde planmatige ontwikkeling van Suriname en zijn tot aan de onafhankelijkheid tientallen miljoenen guldens ontwikkelingshulp in de landbouwsektor geinvesteerd. Vele agrarische projekten zijn van de grond gekomen (Lelydorpplan, Wageningen SML, SANTO en BOMA polder, Alliance , Prins Bernardpolder, ,Europolder,Tawajari,, Reeberg, Rijsdijk, Tijgerkreek etc.) met als belangrijkste doelen voedselprodukten voor de lokale markt te produceren en werkgelegenheid te creeren voor kleine landbouwers. Het gronduitgifte beleid is in belangrijke mate geënt op de uitgifte van overwegend kleine landbouwarealen.

Ook zijn er gaande de jaren organisatiestrukturen van de grond gekomen om de landbouwontwikkeling te ondersteunen. Het ministerie van LVV werd uitgebouwd ,de onderdirektoraten en de distriktsafdelingen namen in belangrijkheid toe en werden steeds meer bemenst met nationaal kader dat in het buitenland was opgeleid. Einde jaren 60-tig en in de jaren 70-tig was Suriname het toonbeeld voor de regio geworden waar het agrarische ondersteunende instituten en investeringen in de landbouwsektor betrof ( Celos, SEL, Stipris,verschillende overheids proeftuinen, Landbouwfaculteit etc.). In deze periode paste het ook dat de overheid de initiator en de grootste investeerder was in het ontwikkelen van de primaire produktie hetgeen moest resulteren in verzelfstandiging en groei van de surinaamse economie. Staats produktie bedrijven als Alliance, SML, Tropica, Staatsboerderij, Marienburg, Surland, de Melkcentrale, SAIL etc. zijn sprekende voorbeelden van dit beleid en paste naast de “bevolkingslandbouw” om schaal te maken en een exportproduktie van de grond te krijgen om harde valuta te verdienen. In deze periode zijn ook veel wetgevingsprodukten geproduceerd om de juridische kaders rondom de agrarische produktie te garanderen (plantenverordeningswet,de visserijwet,de bestrijdingsmiddelenwet etc), die tot heden veelal nog de wettelijke basis vormen. De agrarische private produktie was echter kleinschalig van aard,zwak ontwikkeld, kwam pas amper van de grond en kreeg via de vele projecten de kans om in de diverse subsektoren (de rijst, melkvee, rundvlees, kippenhouderij,groenten en fruit etc.) haar rol te vervullen( zelf voorziening en voor de lokale markt).

13


Vanwege de nog zwakke private sektor moest veel door de overheid georganiseerd worden en de invloed van het ministerie van LVV was preponderant.De politiek heeft toen reeds haar politieke belangen geincorporeerd en soms misbruikt ten koste van een goede agrarische ontwikkeling (verwenstrukturen bij onderhoud infrastruktuur, gronduitgifte beleid, benoemingen, onevenwichtig agrarisch beleid etc.). 3.2.

Het agrarisch beleid na de onafhankelijkheid

Ook na de onafhankelijkheid zijn er in de eerste zeven jaren honderden miljoenen NHAS middelen in de landbouwsektor geinvesteerd.Het agrarisch beleid van voor de onafhankelijkheid vond haar voorzetting in het meerjaren integraal agrarisch ontwikkelingsplan ( MIAOP) van 1977. Het beleid was gestruktureerd aan de hand van een drietal grote regionale (groei) ontwikkelingsprojekten; In Oost en midden Suriname was het de op de export gerichte oliepalmsektor die langs drie parastatale bedrijven Victoria,Phedra en Patamacca tot ontwikkeling moest worden gebracht. In Commewijne ging het om het “landbouw ontwikkelingsplan Commewijne (LOC), dat een diversiteit aan agrarische ontwikkelingen teweeg moest brengen van veeteelt tot rijst en fruitteelt. In het westen was het “Multipurpose Corantijnproject(MCP)” waar nieuwe rijstpolders en de beschikbaarheid en garantie van voldoende irrigatiewater de kern vormden. In deze periode was er een verminderde aandacht voor het uitbouwen en het verder ontwikkelen en consisteren van de vele eerder opgezette agrarische ontwikkelingsprojekten van voor 1975. De beleidsmakers hadden meer aandacht en belang bij het uitvoeren van de nieuwe grote agrarische ontwikkelings-projekten en het ontbrak hen daarbij niet aan financiele middelen. Dit werd anders toen in 1982 de Nederlandse ontwikkelingshulp werd stopgezet en de surinaamse overheid in de jaren daarna onvoldoende eigen middelen vrij heeft gemaakt om de planmatige agrarische ontwikkeling (MIAOP) voort te zetten. De jaren die volgden typeren zich door een ad hoc agrarisch beleid waarbij kenmerkende aspecten waren; - verdere achteruitgang van de oude agrarische infrastruktuur - het niet planmatig continueren van de uitvoering van de drie grote agrarische projekten vanwege het niet beschikbaar stellen van voldoende eigen financierings-middelen - de toenemende negatieve effekten van de macro economische instabiliteit op de agrarische ontwikkeling

14


-

de steeds verdere achteruitgang van de agrarische parastatale bedrijven vanwege inconsistent en incompetent management en beleid.

De achteruitgang zette zich in alle facetten van de landbouwsektor voort en tussen 1993 en 2000 is het totaal in cultuur gebrachte areaal dat onder produktie was nog verder teruggevallen en wel van 75,583 hectaren naar 51,915 hectaren. Deze teruggang werd voornamelijk veroorzaakt door de in problemen geraakte staatsbedrijven(oliepalm ruim 6000 ha van GPOV, rijst 10,000ha van SML,weilanden van Baboenhol en Coebiti ruim 3000ha etc. In deze jaren is er zowel door de overheid als door de private sektor steeds minder geinvesteerd in de agrarische sektor. De agrarische sektor heeft in tegenstelling tot andere sektoren op de financiering van enkele haalbaarheidsstudies na tot aan 2004 moeten doen zonder NHAS ontwikkelingshulp. De leefbaarheid en de voedselzekerheid in de rurale gebieden ging geleidelijk achteruit ook vanwege de teruggang in verdiensten,het bestedingsvermogen en de afnemende werkgelegenheid. In 2002 was de bijdrage van de agrarische sector aan het BNP gedaald tot 5.9% of US$118.72 miljoen(ABS,2004). Deels is deze achteruitgang veroorzaakt door de relatieve posititie die de sektor in de nationale economie inneemt, maar de langzame verdwijning van de suikerriet, de cocos, citrus en de oliepalmsektor en de verslechtering van de rijstsektor etc.,moeten zeker onderkend worden. De regering die in 2000 aantrad heeft het agrarisch beleidsprogramma 2001-2005 geformuleerd waar de belangrijkste beleidsdoelen iet wat anders waren geformuleerd maar in grote lijnen een herhaling waren van eerder gestelde beleidsdoelen. Er is in deze periode weinig van de grond gekomen omdat er ook in deze periode onvoldoende eigen middelen beschikbaar waren om de sektor vlot te trekken. 3.3.

Het Agrarisch Sektor Plan, ASP

Eind 2002 is met het startsein voor een sektorale benadering van de agrarische sektor het beleid ingezet om wederom NHAS middelen te verwerven. Dit heeft in maart 2004 geresulteerd in “het agrarisch sektor plan,ASP”, waarin als belangrijkste beperkingen voor de ontwikkeling van de agrarische sektor werden geanalyseerd; - de lage produktiviteit van land,kapitaal, arbeid en de zwak ontwikkelde private sektor - de lage organisatiegraad in de gehele sektor waarbij op de paddy- en de kippen produktie na er sprake is van een traditionele produktiewijze met een laag technologische (kennis en input) benadering - De institutionele ondersteuning die ernstig is afgenomen en versterking en herstrukturering behoeft en een noodzakelijk compleet andere benadering

15


-

De financierings mogelijkheden die zwak en onderontwikkeld en niet doel specifiek georganiseerd en ontwikkeld zijn - Gebrek aan specifieke en detail kennis mbt agrarische ontwikkelingen in de wereld De huidige agrarische planningsperiode is aan het einde van implementatie (2005 -2010) en behelst de uitvoering van het Agrarisch Sector Plan (ASP,2004) met o.a de volgende doelen; - voedselzekerheid en voedselveiligheid voor de totale bevolking; inkomensvorming en -groei voor ondernemers en werkers in de sector een grotere bijdrage aan de nationale economie in de vorm van productie, werkgelegenheid, exporten en regionale spreiding van economische activiteiten. Kennisontwikkeling moet hierin de drijvende kracht zijn en moet mede de basis vormen voor diversificatie van producten en markten, verwerking, grotere efficiëntie en grotere toegevoegde waarde (ASP). Er moet een nieuwe rolverdeling tussen overheid en bedrijfsleven komen, waarin elke partner kan bogen op sterke, effectieve eigen instituten en organisaties. De interventies richten zich enerzijds op: - versterking van het private agrarische bedrijfsleven - overheidsonafhankelijkheid, organisatie in ketens, samenwerking en marktgerichtheid en anderzijds: - op versterking van specifieke overheidstaken op gebieden zoals wetgeving en handhaving daarvan, voedselveiligheid, fytosanitaire- en andere veterinaire zaken zoals onderwijs, onderzoek en voorlichting etc. en - terugtrekking van de overheid uit de primaire produktie en direkte verwekende industrie Deze doelen zijn niet veel verschillend van de doelen die opeenvolgende regeringen zich hadden gesteld in de afgelopen 30 jaar. Verschil was wel dat na ruim 20 jaar de plannen in het ASP aan de start voor ruim de helft financieel waren afgedekt met NHAS middelen en EU hulpfondsen (ruim Euro 35 van de Euro 62 miljoen).

16


4.

Profiel van de agrarische sektor

4.1.

Institutionele en wettelijke kaders van het ministerie van LVV

De inrichtingsstruktuur en de ordening van het ministerie van LVV dateert van de jaren zeventig en heeft slechts beperkte aanpassingen ondergaan. De verschillende diensten en afdelingen zoals agrarisch onderzoek en verwerking, cooperatiewezen, bodemkundig onderzoek, de cultuurtechnische tekenkamer, het mycologische en nematodische lab diensten, de afdeling mechanisatie, proeftuinen, fruiten palmen onderzoek, bemesting en mechanisatie, de agrarische voorlichting etc. zijn niet meer uitgerust om de toegeschreven taken naar behoren te vervullen. Vele afdelingen en diensten van het ministerie van LVV zijn ernstig veroudert, missen de technische en instrumentele infrastruktuur, hebben een ontoereikend budget en zijn onvoldoende bemenst met ter zake deskundig kader. Het wettelijke kader waarlangs de verschillende diensten hun taken uitoefenen dateert in belangrijke mate van de periode van voor 1980, is niet meer toereikend en voldoet niet meer aan internationale standaarden. Hoewel vernieuwingsbeleid in gang is moet gesteld worden dat het uitvoeringstempo veels te laag is. Veelal mist het ministerie zelf uitvoeringscapaciteit en deskundigheid en moet gebruik worden gemaakt van externe consultants. Belangrijke wetgevingsprodukten mbt de vee en vleesproduktie en de plantaardige produktie is nog niet in voorzien waardoor Suriname nog steeds niet haar dierlijke produktie optimaal te ontwikkelen en de export van groenten in gedrang dreigt te komen. Voor het ASP is een speciaal deelrapport “vernieuwing van de institutionele ordening van de Agro-sector” opgesteld. Helaas is hieromtrent nauwelijks iets van de grond gekomen terwijl het ministerie kamt met een ernstig tekort aan technisch kader om de verschillende afdelingen, diensten en ressorten goed te bemensen Gelet de nieuwe meer faciliterende taakstelling die het ministerie van LVV volgens het ASP zich heeft toebedeeld en haar rol om het private bedrijfsleven de belangrijke rol van “motor” voor agrarische produktie en ontwikkeling te laten vervullen, dienen snel wettelijke en serieus een organisatorische veranderingsproces te worden geimplementeerd.

4.2.

De rijst sektor

De rijstsektor in Suriname is sedert eind jaren tachtig in een neerwaartse spiraal geraakt waarvan de oorzaken zowel binnen als buiten Suriname liggen.In de periode tussen 1975 en 1990 is er goed verdient binnen de sektor en is het in cultuur gebrachte areaal uitgebreid naar ruim boven de 50,000 hectaren1 waarbij tussen ’83 en 86 een produktie 1

Gelet een dubbele oogst technisch mogelijk is bij beschikbaarheid van voldoende irrigatiewater is eind jaren tachtig totaal tot ruim 70,000 hectaren ingezaaid.

17


werd gehaald tot 328,000 ton op jaarbasis.Meer dan 50% van de produktie werd geexporteerd om anno 2008 ernstig te zijn teruggevallen (zie tabel 2). Tabel 2 Rice production and exports since 2000 UNIT\ DESCRIPTION year 2000 Total area production Gross production value Exports Rice products

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

ha mton

41,995 163,655

50,780 191,370

40,050 157,105

52,425 193,685

49,020 174,490

45,563 163,055

44,232 182,659

42,087 179,012

43,654 182,877

Srd1000

45,823

54,540

46,573

48,809

48,857

52,466

62,104

69,815

168,247

mton

Rice products US$1000 Source: Customs ( ASYCUDA )

47,336

53,145

71,812

41,949

52,280

35,877

41,464

52,499

52,641

10,959

11,072

14,175

9,097

11,964

8,900

11,517

15,415

32,546

De problemen manifesteren zich binnen alle produktieschakels en zijn in een EU/Agrotec studie geïnventariseerd2. Vanwege de belangrijke plaats binnen de agrarische produktie zijn er in de loop der jaren vele studies,onderzoeken en analyses gemaakt en zijn goed bruikbare voorstellen gedaan om de neergaande ontwikkeling te stuiten en om te buigen naar een ontwikkeling met groei en perspektief. De aandacht voor de rijstsektor is de laatste jaren helaas vrijwel geheel beperkt geweest tot Nickerie als rijstproduktieregio(in Saramacca trekt de produktie op eigen kracht aan,terwijl Coronie reeds jaren stagneert). Holistisch integraal lange termijn beleid om de sektor op een groeispoor te zetten is niet struktureel van de grond gekomen. De ontmanteling van SML en de verkoop van 10,000 hectare produktie areaal aan Staatsolie tbv de mogelijke produktie van rietsuiker voor bio-ethanol geeft dit ondermeer Op sektor niveau is het beleid vele jaren ad hoc gebleven, waren er onvoldoende garanties voor implementering en continuering van beleid of rezen er (nieuwe) problemen die niet of onvoldoende voorzien waren. De politieke disrupties alsook de grote problemen binnen onze macro economische ontwikkelingen zijn hier zeker ook mede debet aan.Ook de zwakke organisatiegraad van belangengroepen, de dalende wereldmarktprijs sedert de jaren negentig die laag is gebleven tot medio 2007 hebben niet positief in de ontwikkelingen bijgedragen. De meer recente gunstige macro economische ontwikkelingen, alsook de grotere donor investeringen(EU en NHAS)en de aantrekkende wereldmarktprijzen hebben erin geresulteerd dat er de afgelopen 4 jaar is geinvesteerd in verbetering van produktiestrukturen en de produktieorganisatie.Op verschillende momenten zijn subsidies

2

Zie appendix 1 Eu rice industry studie van Agrotec,2003 ” Suriname National Action plan”, SWOT analysis rice sector.

18


verstrekt ter ondersteuning van de rijstboeren, is er een aanvang gemaakt voor betaalbaar krediet (SURFF) en is er nu weer enig groei perspektief voor de sektor gekomen. Konkreet is er onder meer geinvesteerd in; de rehabilitatie en de organisatie en het beheer van de natte infrastruktuur Wetgeving is gemaakt en waterschappen zijn geheraktiveerd en besturen getrained De rehabilitatie van de hoofdinfrastruktuur in Nickerie alsook het beheer daarvan dmv een overliggend waterschap Adron om de zaaizaadvoorziening te verbeteren, alsook is via de EU en het AKF betaalbaar krediet beschikbaar gekomen voor de sektor Dit ingezette beleid lijkt in een voorzichtige en bescheiden groei van de rijstsektor te resulteren die haar beslag heeft in een lichte toename van het produktieareaal en door de hogere prijzen in een aanzienlijke toename van de bruto produktiewaarde van de sektor3. De klein- en middenstandslandbouw realiseert een hogere produktiviteit als de groot landbouw omdat zij veel hogere cijfers halen met betrekking tot een tweede oogst op jaarbasis.

4.3.

De bananen sektor

De bananen produktie ten behoeve van de export naar Europa bestaat bijkans 40 jaar. De produktie is plantagegewijs georganiseerd op een bi-locatie te Saramacca en Nickerie. Dit parastataal bedrijf (Surland) beslaat een totaal produktie areaal van ruim 2200 hectaren. Surland heeft jaren een wezenlijke bijdrage geleverd aan de agrarische produktie en export, de werkgelegenheid en de vreemde valuta verdiensten en heeft goede multiplier effekten binnen onze economie. Tientallen jaren was er een exclusieve relatie met multinational Fyffes die de gehele produktie afnam, haar eigen rechtstreekse logistiek route onderhield met Europa. Aan deze relatie kwam abrupt een einde toen Surland in maart 2002 haar poorten sloot vanwege gebrek aan liquide middelen en werkkapitaal om het bedrijf verantwoord te draaien, politieke wispelturigheid en uiteindelijk een staking die maakte dat de stekker uit het stopkontakt werd getrokken. Dit dieptepunt heeft aangehouden tot aan augustus 2002 toen er een herstart werd gemaakt onder de naam SBBS en fyffes niet meer in beeld was. Met EU technische assistentie en investeringshulp werd een meerjaren herstruktureringsplan uitgevoerd waar ruim 30 miljoen USdollar mee gemoeid is gegaan. Doel van dit plan was o.m.; de bananenproduktie in Suriname te behouden en concureerbaar te maken binnen een vrije wereldmarkt zonder preferentiele bescherming. Daartoe moest de produktie efficienter worden gemaakt door de produktie per hectare aanzienlijk te verhogen, de produktiekosten te verlagen en is door de EU min of meer afgedwongen dat het bedrijf geprivatiseerd moet worden. Sedert 2003 zijn er goede vorderingen gemaakt waar het de produktie en de export betreft en is er een significante groei van de deviezenverdiensten uit deze sektor (zie tabel 3). 3

De gemiddelde exportprijs per ton rijst is na 2008 gestegen van gemiddeld US$300 naar rond de US$600 per ton in 2010, echter ook de produktiekosten zijn gestegen (brandstof).

19


Tabel 3 BANANA production and exports SINCE 2000. DESCRIPTION

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Production area

ha

UNIT

2,182

2,172

2,178

80

1,495

1,657

1,912

1,907

1,849

Total production

Mton

48,706

8,071

1,278

35,298

57,830

64,555

71,084

88,724

Gross prod.value

1000 Srd

16,609

20,275

721

1,402

26,121

43,373

54,226

61,132

85,175

exports

Mton

35,360

29,389

4,952

0

20,121

38,388

47,005

57,135

65,750

24,022

17,475

2,944

0

14,759

28,664

35,196

46,219

63,447

Export value 1000 Srd Bron; Douane (Asycuda)

43,139

2008

Het produktie en oogst- en exportschema is een continue activiteit geworden ,waarbij wekelijks tussen de 70,000 en 80,000 dozen worden geexporteerd4. De export is direkt na de (her)opstart technisch volledig gestruktureerd dmv container koeltransport , waarbij nog steeds geen sprake is van rechtstreeks transport naar Europa ,waardoor de logistieke route langer duurt en de kosten erg hoog blijven. Het hoge percentage afkeur bananen dat de exportkwaliteit niet haalt blijft zorgelijk( boven de 25 procent van de produktie) alsook het feit dat hier geen goede commerciele aanwending voor is gevonden. Anno 2010 loopt dit herstruktureringsplan tegen haar einde maar ontbreekt het echter aan transparantie om gefundeerde uitspraken te doen over hoe het bedrijf er nu voor staat en of de rendabiliteit voldoende is. Ook de verschillende pogingen het bedrijf te privatiseren zijn niet transparant alsook niet succesvol geweest. Een evaluatie van SBSS is wenselijk om het beleid richting de toekomst goed in perspektief te hebben en tijdig ontwikkelingen naar de hand te zetten.De bananen produktie heeft een goede en betere deviezen output ratio als de rijstsektor alsook heeft de sektor een gunstig effekt op de werkgelegenheidsvoorziening en de rurale leefbaarheid in de regio’s waar de produktie plaats heeft.

4.4.

De visserij sektor

De visserijsektor is in de afgelopen vier decennia voor de Surinaamse economie van steeds groter belang geworden.De afgelopen 20 jaar is de groei van zowel het vangstvolume als de produktiewaarde significant geweest. Momenteel werken er in totaal bijkans 5000 mensen in de sektor, draagt zij aanzienlijk bij aan het BNP van Suriname en heeft deze sektor voor een groot deel van het eerste decenium van deze eeuw de grootste bijdrage geleverd aan de agrarische export inkomsten . Veranderingen en verschuivingen binnen de sektor hebben zich door de jaren voltrokken, zoals de afname van de produktie van grote (diepzee)garnalen, de groei van de seabob 4

De EU prijs van SBSS bananen is sedert eind 2008 begin 2009 gestegen van gemiddeld US$ 310/ton naar US$560/ton, echter ook hier zijn de kosten gestegen en wordt het preferentiele prijsvoordeel geleidelijk afgebouwd.

20


garnalen (kleine zeegarnalen) produktie, de toename van de vangst van verschillende vissoorten , de export verruiming en vergroting van vis, etc. Duidelijk zichtbaar is de gunstige ontwikkeling in produktie- en in waarde van vis en visprodukten (zie tabel 4) en de afname in de produktie en de sterke afname in geldwaarde van garnalen. De waarde daling van garnalen is met name ingegeven door de sterke afname van de grote diepzeegarnalen die een aanzienlijke hogere waarde hebben als de kleine seabob garnalen. Tabel 4 DESCRIPTION

UNIT

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

FISH EXPORTS: TOTAL quantity TOTAL Value SHRIMP AND Mol. EXPORTS: TOTAL Quantity

ton

7,856

7,719

10,302

9,584

9,563

11,926

13,935

15,307

16,704

US$1000

4,768

5,137

8,289

8,367

7,689

9,285

11,086

10,984

11,717

ton

US$1000 TOTAL Value Bron, Doune (Asycuda)

5,323

6,498

7,577

7,179

6,378

5,412

5,620

5,211

4,173

29,700

34,493

31,853

28,494

28,230

25,037

22,176

23,202

14,609

Opm.; De totale vangst aan vis en garnalen zijn moeilijk te achterhalen , maar voor vis komt de lokale consumptie neer op ongeveer 25 procent en voor garnalen op 20 procent van het exportvolume.

De primaire produktie in de visserijsektor wordt grofweg opgesplitst in vis- en garnalenproduktie5. De garnalenvisserij wordt opgesplitst in: - de diepzee garnalenvisserij waar de “grote” garnalensoorten (peneaus soorten) worden gevangen. Deze sektor is door de jaren sterk achteruit gegaan vanwege o.a. struktureel verminderde vangsten,hogere produktiekosten(olie rekening) en verouderde trawlers(18 trawlers in 2008). De verwerkende en exporterende bedrijven SAIL en SUJAFI zijn reeds jaren in problemen en de trawlervloot is in grootte nu ernstig beperkt.De Sail is, hoewel gemoderniseerd qua personeel noodzakelijk afgeslankt en deels overgestapt naar de verwerking van de kleinere garnaal en vis. - de zee-garnalenvisserij dichter bij de kust die op de “kleinere” seabob garnalen vissen is de afgelopen 15 jaar in volumeproduktie en economische termen steeds belangrijker geworden. Er zijn een drietal bedrijven die zowel in de vangst als in de verwerking en export aktief zijn; SIS, Guyana Seafood en Namona/Sail (24 seabob trawlers in 2008). Naast de industriele produktiewijze van zeegarnalen zijn er enkele honderden kleine vissers die met fuiknetten garnalen (witti bere en sea-bob ) vangen aan de mondingen van de rivieren.Deze produktie is voornamelijk voor de lokale markt en wordt deels ook verwerkt tot gedroogde garnalen.

5

Er is rivieren pannenvisserij die in volume en waarde termen ondergeschikt aan de zee en riviermonding visserij.

21


De primaire vis produktie

Bij de visvangst aan de riviermondingen en op zee worden verschillende vormen van visserij onderscheiden, waarbij de investeringen in visgerei, motorvermogen en boottype nogal grote verschillen vertonen. Ook de visintensiteit (het aantal dagen op zee) vertoont grote verschillen.De z.g bevolkingsvisserij voor de kust (op zee) wordt qua visvaartuigen gedomineerd door de “open- en gesloten Guyana “ boottypen waarbij de bemanning overwegend van guyanese komaf is(in totaal ongeveer 330 vaartuigen in 2008). De produktie is de afgelopen jaren aanzienlijk opgevoerd. In de achter ons liggende 20 jaar is er ook een ontwikkeling van de grond gekomen waarbij op industriële wijze op vrijwel dezelfde vissoorten als de bevolkingsvissers vissen worden gevangen, maar dan verder van de kust. De kontrole op de bij wet vastgestelde minimale diepten voor deze industriele vissers laat te wensen over. Een deel van de gangbare vermarkte vissoorten wordt reeds overbevist en onderzoek naar de maximaal duurzame vangsten aan vissoorten binnen onze nationale viswateren is dringend noodzakelijk. Globaal kan deze “industriële” visserij opgesplitst worden in : -De lijnvisserij op voornamelijk snappersoorten (Red-, lane- en silversnappersoorten) ver uit de kust op de zogenaamde snappergronden, waarbij een 64-tal Venezolaanse visvaartuigen met venezolaanse bemanning en belastingvrije import van inputs(brandstof), vergunning hebben op deze vissoorten te vissen onder de voorwaarde dat zij hun produktie in Suriname aan wal brengen en verkopen aan surinaamse verwerkende en exporterende bedrijven.Controle laat te wensen over hoewel gesteld moet worden dat een groot deel van deze produktie als “fresh on ice”producten wekelijks met chartervluchten voornamelijk naar de USU wordt geexporteerd. -De drijfnet- en kieuwnetvisserij door visvaartuigen met een groot motorvermogen (meer dan 120 pk, kotters) die demersaal (behoren te) vissen , maar dit erg ruim opvatten en tot bijna op de bodem hun vistuig laten zakken. Het aantal vergunningen en het aantal boten is beperkt(Ongeveer 9 vaartuigen), maar de produktie is aanzienlijk (Holsu, Deap Sea Atlantic). -Pelagische visserij. Er is een toenemende belangstelling voor deze vismethode , waarbij in diepere wateren voor de kust op met name aan de oppervlakte en op de in de midden stroom voorkomende visscholen wordt gevist. Deze vismethode alsook de verder uit de kust gelegen visgronden zijn nog onderbenut en het aantal vergunningen is nog beperkt tot enkele vaartuigen(10 vaartuigen en 1 grote trawler). Visverwerkende en exporterende bedrijven in Suriname hebben in de afgelopen 15 jaren enorme investeringen gepleegd in de inrichting- , verwerkingsen opslagsystemen van hun bedrijven om aan internationale export normen te voldoen. De kontrole vanuit de overheid is in belangrijke mate onder druk van internationale kwaliteitseisen gemoderniseerd en ook de wetgeving is aangepast.Het Viskeuringsinstituut,VKI is het aanspreek- en controle punt en voldoet aan wereldstandaarden . Er zijn in Suriname momenteel een 15-tal visverwerkende bedrijven die voldoen aan de internationale exportnormen.Naast deze meer op de export gerichte bedrijven zijn er

22


tientallen kleinere bedrijven die in de visverwerking op verschillende plekken in geheel Suriname aktief zijn en voor de lokale markt produceren. De verwerkende vis bedrijven in Suriname hebben zich veelal toegelegd op de simpele of eenvoudige verwerkingen bij het maken van visprodukten (gillen en gutten, steaks en beperte mate filleren). Hun gerookte en gezouten visproduktie vindt nog erg traditioneel plaats en voldoet niet aan de huidige exportnormen.De export van gerookte visprodukten heeft men in 2009 noodge-dwongen moeten stop zetten.De overheid is nu met steun van Venezuela bezig een drietal moderne rook units aan het opzetten die aan exportnormen zullen voldoen opdat de export weer op gang kan worden gebracht. Het overgrote deel van de visverwerkende en exporterende bedrijven heeft zelf geen vissersvaartuigen en zijn dus voor de primaire producent afhankelijk van vissers en visbedrijven. - Er is weinig samenwerking tussen de bedrijven , waardoor ieder bedrijf zich met de totale sektor en al de produkten moet bezig houden (nauwelijks of geen specialisatie en onderbenutting van geinstalleerde capaciteit en personeel. Het overgrote deel van de bevroren visprodukten wordt geëxporteerd. Vanwege de geringe bewerkingen is de toegevoegde waarde aan het primaire produkt beperkt. Slechts een gering deel wordt lokaal via enkele viswinkels en supermarkten afgezet omdat consumenten nog een voorkeur hebben voor het verse produkt en deze doorgaans ook goedkoper is. 4.5.

De aquacultuur sektor

De aquacultuursektor die rond 1980 van de grond kwam heeft vanwege vele redenen niet die groei doorgemaakt die ervan verwacht werd. De investeringen gedaan in de aquacultuur zijn tot nogtoe niet succesvol geweest en de produktie is na 30 jaar volledig teruggevallen waarbij nog slechts één bedrijf (Comfish) een beperkte produktie heeft van (rode)tilapia’s en garnalen voor de lokale markt. Aqua culteer heeft meer om het lijf dan slechts een vijver graven, vissen voeren en wachten tot de oogst. Aquacultuur is het economisch manipuleren van biomassa en kan op vele manieren worden uitgevoerd. Extensieve-, semi-extensieve-, intensieve- en super intensieve teelten zijn mogelijk echte moet onderzocht worden voor welke doelmarkt men wil produceren en welke de kosten zijn. In Suriname kan aquaculteer slechts tot ontwikkeling komen als zij integraal en professioneel wordt aangepakt en gericht is op een export markt.De lokale bevolking heeft vanwege de geringe druk op de natuur nog voldoende mogelijkheden om goedkoop aan viseiwitten te komen. 4.6.

De veehouderij- en pluimvee sektor

4.6.1.

Algemeen

De veehouderij sektor bestaat uit enkele subsektoren die grote fluctuaties in de ontwikkeling over de afgelopen decennia te zien hebben geven. De sektor is belangrijk voor de binnenlandse dierlijke eiwitproduktie maar heeft in de afgelopen 3 decennia geleden onder de grote schommelingen in 23


overheidsstimulering,planningsaandacht en de macro economische ontwikkeling.De totale sektor en wordt geheel beheerst door lokale midden en kleine ondernemers die dierlijke eiwitten voor de binnenlandse markt produceren.6 De overheid is reeds te lang doende beleidsplannen te formuleren en implementeren om tot export van met name (rund)vlees te geraken.Hiervoor is noodzakelijk dat een dierziekte monitoring systeem naar internationale normen operationeel wordt.Hoewel hiermee reeds een aanvang is gemaakt is het uitzicht op en de tijdsduur voor volledige uitvoering niet bekend. In perioden van stimulerend beleid en bij goede binnenlandse prijzen zie je onmiddelijke produktieverhogende reakties (kip,eieren,melk) vanuit de agarische ondernemers. Het ontbreekt helaas aan een consequent en duidelijk stimuleringsbeleid dat meetbaar is voor deze sektor als geheel, waardoor er geen sprake is van een goede benutting van de potentie maar eerder van een stagnerende sektor die erin resulteerd dat er spake is van een toenemende jaarlijkse groei van importen van dierlijke eiwitten (kip en rundvleesprodukten, melkpoeder etc.). 4.6.2.

Runderen

Het aantal runderen in de sektor is ondanks de landbouwtelling van 2008 nog steeds niet bekend. Een goede schatting van de rundveestapel aan de hand van bestudeerde secundaire data komt neer op rond de 58,000 runderen waarvan 4000 lacterend melkkoeien (berekeningen I.Poerschke mei 2010). De statische informatie over de afgelopen jaren geven duidelijk een beeld weer van stagnatie en achteruitgang (zie tabel5) Tabel 5 LIVESTOCK sector Total Cattle*

UNIT

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

pcs

Total Other livestock

Total pasture land Milk production to the Milk Company SLAUGHTERED ANIMALS

"

594

585

535

479

640

752

1210

750

ha

27,245

22,100

19,530

18,482

17,750

17,937

17,962

20,060

1000 Ltr

2,107

2,898

3,644

4,401

5,684

5,847

6,065

5,120

pcs

12,005

10,295

9,870

8,648

7,647

8,699

8,719

9,807

ton

552

698

588

768

899

829

1099

US1000

1,087

1,282

1,213

4,772

6,395

6,289

9,229

IMPORTED MEAT Salted beef - quantity - value**

855 5,849

Bron; afd.stat.LVV,2009 * Het Min. Van LVV durft/kan geen uitspraak te doen over de totale grootte van de veestapel ** Vanaf 2004 is de waarde aangegeven in SRD1000 ipv US$1000

Tot 2007 is er sprake van een constante daling in het totale areaal aan grasland (ongeveer 30,000 ha in 1993), waarbij ook de kwaliteit van het grasland verslechterd is 6

De twee parastatale runveebedrijven te Baboenhol en Coebiti bestaan reeds jaren niet meer en in de pluimvee,melk en varkensproduktie zijn het lokale particuliere bedrijven die de dienst uitmaken

24


met als gevolg dat het gemiddelde slachtgewicht van de runderen erg laag is (tussen de 150 en 160 kilo).

Het aantal runder slachtingen vertoond een lichte stijging maar is nog aanzienlijk lager als eind jaren negentig (gem.boven de 13,000 runderen). De af boerderij prijs per kilo levend gewicht vertoond de afgelopen 10 jaar een konstante reeele stijging (US$3695/ton,2008) en is naar internationale normen nu aan de hoge kant.Exporteren van hele karkassen zal gelet deze hoge lokale prijs niet haalbaar zijn. 4.6.3

Melkvee

De melkvee sektor is nogal traditioneel en weinig produktief. Het ontbreekt duidelijk aan technische kennis(vleeselektie, weiland en vee management) alsook is het gemiddelde bedrijf te kleinschalig(3 tot 8 melkkoeien),inefficient (gem. 6 tot 8 liter/melkkoe/dag) en niet professioneel (veel parttimers). De melkproduktie in Suriname vertoont over de achter ons liggende 40 jaar grote fluctuaties.De door de overheid te bepalen melk opkoopprijs is hier mede debet aan. Bij te lage prijs wordt door de kleine bedrijven makkelijk overgeschakelt naar rundvee produktie. Momenten van terugval in de produktie werden door de MCP opgevangen door de melkprodktie dmv importmelkpoeder als grondstof. Tussen 1988 en 1991 lag de lokale produktie aan rauwe melk tussen de 14.4 en 16.7 miljoen liter.(LVV stat.) , dit vanwege een duidelijk produktiestimulerend beleid in de jaren tachtig.In de jaren negentig was er sprake van een aanzienlijke terugval in de produktie van verse boeren melk. De melk productieregio’s zijn over de jaren min of meer hetzelfde gebleven; Pad van Wanica (Leleydorp,Rijsdijk en Reeberg),Uitkijk, Kwatta, Domburg en Meerzorg. In het meerjaren ontwikkelingsplan 2001-2005 is aangegeven dat;

toename van de nationale melkproduktie prioriteit verdiende door realistische prijzen voor rauwe melk te introduceren en dat er geinvesteerd zou worden in de verbetering van de infrastruktuur, graslandverbetering en het verder ontwikkelen en aanpassen van de veterinaire dienstverlening naar de boeren.Continuering van beleid na 2005 heeft erin geresulteerd dat een viertal prijsaanpassingen inderdaad zijn doorgevoerd en hebben in een gunstige produktie ontwikkeling geresulteerd (zie tabel 6) Tabel 6 Jaar Melkleveranties Aan de MCP *(1000 ltr) Jaar

1997 1,805

1998 2,100

1999 1,437

2000 1,449

2001 2,107

2002 2,898

2003

2004 4,401

2005 5,684

2006 5,847

2007 6,065

2008 5,120

Melkleveranties Aan 3,644 de MCP *(1000 ltr) Bron; Min.LVV afd.landbouwstatistiek

25


De overige maatregelen om de produktie te stimuleren en de efficiency te verhogen hebben weinig of nauwelijks aandacht gehad en de algemene prijsontwikkelingen in het land heeft erin geresulteerd dat sedert 2008 vanwege ontevredenheid bij de melkboeren er wederom sprake is van een produktieafname. De concurrentie op de surinaamse markt van lokaal geproduceerde rauwe melk met lokaal gefabriceerde melk met import melkpoeder als grondstof, alsook met de toegenomen importen van melkprodukten vraagt een integrale benadering en beleid waar Suriname met de eigen produktie van rauwe melk naar toe wil. De consumenten melkproduktie vindt tegenwoordig in een drietal surinaamse bedrijven plaats waarbij twee particuliere bedrijven uitsluitend import poedermelk als grondstof hanteren en het parastatale MCP aanzienlijk marktaandeel aan het kwijtraken is en verlieslatend dreigt te worden. 4.6.4

Schapen en geiten

De totale kudde van schapen en geiten vertoond een konstante daling en ook het aantal slachtingen neemt af. De kuddegrootte is zeer beperkt (zie tabel 7) en er is op een enkel bedrijf na geen specialistisch bedrijf.Boeren houden enkele dieren en verkopen de aanwas. Tabel 7 Domestic goat and sheep prod.

UNIT

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Total Goats and sheeps heard

pcs

14,577

14,778

13,180

13,335

12,390

12,565

11,045

10,255

Sheep and goats slaughtered

"

1,411

773

1,458

1,600

1,813

1,573

1,357

1,407

Srd/kg

9.00

15.00

20.00

12.00

14.00

18.00

20.00

23.00

Value farm gate Source: Customs ( ASYCUDA )

Het ontbreekt ernstig aan technische kennis op diermanagement niveau en er zijn in de afgelopen 30 jaar nauwelijks of geen programma’s geweest om deze kleinvee sektor te stimuleren.. De overheid heeft onlangs wat nieuwe rassen geimporteerd om daarmee de rasverbetering en produktievergroting te stimuleren. De af boerderij slachtprijzen zijn erg hoog en vertonen een konstante reeele stijging(Srd 23,- per kilo levend gewicht). Een Caricom marktstudie heeft aangetoond dat er een goede marktpotentie is , maar de te hoge lokale prijzen zijn prohibitief om nu adequaat hierop in te kunnen spelen.Er is eerst een dringende noodzaak tot uitbreiding en verbetering van de kudde. 4.6.5.

Varkenshouderij

De varkensproduktie wordt gedomineerd door een tweetal grote gespecialiseerde bedrijven die meer dan 60 procent van de binnenlandse produktie bepalen. Hun produktie is erg professioneel met moederdieren,breeding programma en afgemeten teelt programma’s en voeder regimes op basis van import voeders.Groei van deze bedrijven is gelet het ontbreken van een nationaal dierziekte monitoring systeem op korte termijn niet mogelijk .

26


Naast enkele middelgrote bedrijven die gekoppeld zijn aan slagerijen is de rest van de produktie kleinschalig van aard en werk nauwelijks of niet volgens duidelijke opvok programma’s en met hoog produktieve geselecteerde vokdieren. betreft de sektor verder De kleine varkenshouderijen werken veelal binnen een struktuur van een gemengd agrarisch bedrijf en teelttechnische kennis is een beperking. Tabel 8 Domestic pig production

UNIT

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Total number of pigs

pcs

23,130

24,825

22,605

26,065

28,640

28,090

28,240

27,127

"

20,226

21,100

20,031

22,683

25,586

23,879

23,465

22,941

3.34

5.50

6.25

8.50

6.65

7.25

Pigs slaughtered Value, farm gate price

Srd/kg

8.30

12.05

Source: Customs ( ASYCUDA )

Het totale aantal varkens laat een gestadigde groei zien en lijkt te stabiliseren rond de 28,000 dieren waar een gemiddelde jaarlijkse slachting van rond de 23,000 dieren bij hoort(zie tabel 8) . De lokale markt wordt hiermee volledig bedientDe af boerderij prijs vertoond een stijging, maar er is gelet onze bevolkings-samenstelling een beperking in het aantal slagerijen(moslim slagerijen verkopen veelal geen varkensvlees en een grote slagerijketen is gekoppelt aan een van de grote produktiebedrijven). 4.6.6.

Pluimvee

De pluimvee sektor wordt gedomineerd door de produktie van slachtkippen en eieren, maar de teelt van doksen lijkt toe te nemen.De pluimvee produktie vindt noodzakelijkerwijs op een steeds grotere schaal plaats(winstmarges vlakken af).Kleine producenten worden uit de markt gedrukt ook vanwege voorwaartse integratie van de grotere bedrijven in de slachterijen en de distributie en afzet. Tabel 9 Domestic Chicken and egg production and imports Domestic production

UNIT

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

1000 pcs

3,280

3,461

3,438

4,144

4,461

4,139

5,940

4,898

ton

4,920

5,538

5,500

6,694

6,688

6,467

10,190

8,826

Eggs production

1000 pcs

55,000

55,000

59,000

58,000

38,539

34,633

42,912

36,190

Total gross production value

Srd1000

25,392

27,853

35,405

42,125

58,196

58,217

89,651

94,148

Srd/kg

3.35

3.51

4.56

4.56

6.80

6.86

7.05

9.15

Srd/pcs.

0.162

0.153

0.175

0.20

0.33

0.44

0.42

0.37

ton

9,882

11,629

13,801

12,759

13,292

12,622

13,207

14,196

US1000

8,211

7,698

9,302

33,220

39,526

30,925

38,661

47,321

Chicken and oth. Poulrty slaughtered Domestic production in

Farm gate price chicken meat Farm gate price of eggs Import Chicken meat - quantity import - value** Source: Customs ( ASYCUDA )

De sektor wordt gedomineerd door enkele middel grote bedrijven die tevens aan kontraktteelt doen. Producenten worden steeds professioneler en met een stuk integratie in de keten is zij in staat tussen de 30 en 35procent van de binnenlandse markt aan zich te binden. 27


Er is reeds jaren sprake van een onderbenutting van produktiecapaciteit (hokken, broederijen), dit o.a. vanwege de enorme concurrentie van import kippenvlees. De kipsektor bestaat uit in totaal rond de 400 bedrijven (grote en kleine) en biedt aan ongeveer 1000 mensen direkte werkgelegenheid Over de jaren zijn er duidelijk perioden van produktieschommelingen te zien geweest, die veelal door (periodieke) verslechtering van de produktieomstandigheden te verklaren zijn (wisselkoers invloeden,lage importprijzen van kip). Zowel de kippenvlees- als de eierenprijs vertonen een gestage reele stijging7 waarbij gesteld moet worden dat de produktie geheel afhankelijk is van import voeders en overige materialen. De eieren produktie is een vrijwel gehele lokale aangelegenheid. De produktiviteit en de teelttechnische kennis is vrij hoog en Suriname behoort tot een van de goedkoopste producenten van kip binnen de Caricom.De sektor is goed georganiseerd en vertegenwoordigd binnen de APPS die als een soort produktschap funktioneert en redelijk aktief is. De concurrentie met het “frozen” import produkt is moordend en slechts bij gratie van preferentie voor het lokale verse produkt bestaat de binnenlandse primaire produktie nog. De importen nemen jaarlijks toe en de konsumptie van kippenvlees per hoofd van de bevolking is de laatste 10 jaar jaarlijks toegenomen (in 2008 gem. 45 kg/pers./jr). De overheidsbemoeienis binnen de sektor is minimaal en ondernemers vragen tevergeefs reeds jaren om een stuk bescherming/ondersteuning vanwege de toenemende concurrentie van (gesubsidieerde)importen.

De consumentenprijs van zowel rund-,schapen-,geiten en varkensvlees en is gelet de gemiddelde koopkracht aan de hoge kant waardoor er een preferentie is voor kip- en vis eiwitten dierelatief goedkoper zijn. Culturele factoren en ditributielogistieke factoren versterken dit koopgedrag. De potentie van deze sektor breed is ver onderbenut en met een gestruktureerd lange termijn produktiebeleid kan de sektor een heel goede bijdrage leveren aan de verdere groei van de binnenlandse produktie en aan de ontwikkeling van onze economie.

7

Consumentenprijs van kippenvlees op de markt is tussen 2004 en 2008 gestegen van Srd6,69 naar srd11,43 per kilo terwijl een ei is gestegen van Srd0,24 naar srd0,57

28


4.7.

Overige landbouwgewassen8

Binnen het ministerie wordt voor de landbouwgewassen een driedeling gemaakt t.w.; eenjarige,semi-eenjarige, en meerjarige gewassen9. Overige landbouwgewassen is hier gedefinieerd als alle landbouwgewassen minus de twee grote landbouwgewassen padi- en de vers fruit bananen produktie. Deze twee produkten zijn bewust apart genomen omdat deze produkten reeds meer dan dertig jaar een aparte plaats genieten binnen het LVV beleid en de rijstsektor zelfs een onevenredige aandacht heeft ten opzichte van de resterende totale agrarische sektor. Deze overige gewassen hebben op de groenten produktie na nauwelijk of geen aandacht binnen het landbouwbeleid van de overheid. De agarische gewassen vertonen over de hele linie een strukturele daling van het produktie areaal en dienovereenkomstig een daling van de volumeopbrengsten in tonnen of aantallen produkt. Deze teruggang verloopt geleidelijk maar is nu in een kritische fase beland dat voor een aantal gewassen de produktie beperkt is geworden voor de lokale markt en deze produkten nog slechts verkregen kunnen worden tegen erg hoge prijzen . 4.7.1.

De groenten en fruit produktie

De lokale produkie en afzet van groenten en fruit geeft over de afgelopen 25 jaar aanzienlijke verandering te zien.De produktie en het produktieareaal nemen af en de nationale en internationale ontwikkelingsveranderingen zijn enorm en bepalen de marktkansen (zie bijlage 3). Er is reeds jaren absoluut geen sprake van een stimulerend beleid voor de produktie van groenten en fruit met als gevolg dat er geen goede uitbating van de potentie van deze subsektor plaats vindt . Er kunnen nauwelijks of geen projekten worden genoemd die in de afgelopen 20 jaar zijn geinitieerd om de direkte produktie van groenten en fruit10 te stimuleren en moderniseren. De traditionele belangrijke produktie gebieden van groenten dateren van tientallen jaren geleden her en zijn : Het Pomona/Kwatta /Weg naar Zee gebied; Het Uitkijk en Leidingengebied;De Santo en Boma polder en Kwarasan;Houttuin en omgeving en het Commewijne / Meerzorg gebied. De verstedelijking is er toegenomen waardoor vele arealen in de loop der jaren een (woning)bouw bestemming hebben gekregen. De produktiegebieden kenmerken zich door enige concentratie van verschillende groentensoorten vanwege de verschillen in grondtypen (zand,klei,schelp/zand, etc.). De produktie statistieken van de tuinbouwsektor geeft helaas een heel duidelijke daling van zowel het produktieareaal als het produktievolume te zien(tabel 10) .

8

Fruit betreft hier alle fruit behalve de versfruit bananen produktie die apart wordt besproken Eenjarige gewassen; padi, mais, cassave, overige aardvruchten, pinda, oerdi en peulvruchten, groenten en Watermeloenen Semi-eenjarige gewassen; vers fruit bananen, plantain banaan,ananas, markoessa Meerjarige gewassen; kokos, sinaas en overige citrus,papaja, advocaat,manja, diverse vruchten/ fruitsoorten 9

10

Het Pomona fruitteelt projekt (1983) is een van de laatste projekten geweest die is geinitieerd.Zogenaamde tuinbouwkavels zijn veelal politieke beslissingen geweest om woningbouwkavels te verstrekken .

29


Tabel 10 Vegetable production and export SINCE 2000. DESCRIPTION

UNIT

Vegetable area

ha

Production in

Export*

tonnes

tonnes Srd Export value 1000 Source: Customs ( ASYCUDA )

1994 2,554

2001 1,092

2002 1,034

2003 996

2004

2005

2006

2007

2008

1,111

947

1,041

815

642

38,370

17,073

17,138

16,414

18,536

15,123

17,800

14,368

12,652

2,770

2,725

2,448

2,676

2,732

2,873

2,390

2,783

2,936

2,605

1,871

2,049

2,513

2,925

3,724

3,587

4,408

4,665

* bij de export is ook de export van knolgewassen opgenomen (is echter zeer beperkt ) en de export van fruit waar groene mango’s het grootste product van is(tussen de 250en 450 ton/y).

Landelijk zijn tussen de 4000 en 5000 ondernemers aktief(meerendeels part-timers) in de primaire produktie van groenten, waarbij men veelal ook wat fruit plant omdat men toch over voldoende areaal beschikt (citrus,banaan,manja,papaja). Het in groenten produktie staand areaal op bedrijfsniveau wordt veelal uitgedrukt in vierkante ketting Het proto type groenten bedrijf kan als volgt getypeerd worden: gemiddeld in produktie staand areaal ligt tussen de 4 en 8 vierkante ketting (1 vierkante ketting is 400 m²) Ondernemer is part- time boer (heeft neven aktiviteiten) Maakt indien noodzakelijk gebruik van losse of “job” arbeiders ( er is sprake van een relatieve schaarste aan (betrouwbare) arbeiders Is doorgaans niet gespecialiseerd in één gewas Op grondbewerking na nauwelijks of niet gemechaniseerd De ondernemer heeft weinig of geen landbouwonderwijs genoten (praktijk ervaring) Financiering doorgaans uit eigen of familie middelen Problemen met de waterhuishouding Afzet veelal via opkopers /handelaren Loopt grote risico’s op oogstmislukking Groententeelt i.t.t fruitteelt is voor vele boeren ondanks alle problemen en de grote verschillen die er onderling zijn toch interessant vanwege de : korte produktie cyclus hoge jaarlijkse produktie per hectare hoge waarde (ivm andere gewassen) door hoge arbeidsintensiteit en risico (dat uit kan monden in ) en het winstpercentage per eenheid produkt er altijd wel een vraag en afzet is en de aktiviteit voor velen een neveninkomensbron is. De ondernemer kiest zijn te telen gewassen aan de hand van zijn eigen inzichten en ervaring en faktoren die daarbij een belangrijke rol spelen zijn; marktprijs en afzetmogelijkheden, bewerkelijkheid van de teelt en de plaatselijke omstandigheden en zijn ervaring. Er is nauwelijks of geen onderzoek verricht op bedrijfsniveau waardoor het om een veelheid van faktoren heel moeilijk is om groentenbedrijven onderling met elkaar te 30


vergelijken . De kostprijs voor de verschillende groenten en fruitsoorten verschilt dan ook per ondernemer en is o.a. afhankelijk van :de schaal van produktie, het gebruik aan inputs, de inzet van arbeid, de bodemtypes en fysische omstandigheden en de gehanteerde techniek (extensief versus intensief dmv kassen/schaduwgaas) De verandering in de afzet struktuur binnen Groot Paramaribo is de reden dat de centrale groothandels – en de detailhandelsdistrubutiefunktie van de Centrale markt van veel minder belang is geworden . Ondanks deze ontwikkeling is Suriname er eigenlijk sedert de jaren 1970 niet in geslaagd deze subsektor uit te bouwen en haar een belangrijkere rol te laten vervullen in onze nationale economie, laat staan dat ze erin geslaagd is om gespecialiseerde bedrijven van enig formaat in de groentenproduktie op te zetten en te behouden voor zowel de lokale als voor de export produktie. 4.7.2

De overige fruitproduktie

In de totale overige fruitsoorten zijn de statistieken van neergaande produktie niet veel anders. Over de hele line is er sprake van een dalend produktie areaal en dalende produktie en is er op mango’s na nauwelijks meer sprake van fruit exporten (tabel 11). Tabel 11 AGRICULTURAL PRODUCTS SINCE 2000. DESCRIPTION

UNIT

1997

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Oilpalm

ha

2300

--

--

Coconut

ha

1148

1078

1036

962

840

827

781

777

771

Oranges

ha

1419

1294

1283

1245

1300

1355

1352

1393

1216

Other citrus

ha

watermelon

ha

428

395

453

524

575

661

678

721

498

174

211

189

154

185

158

141

132

65

plantain

ha

511

536

482

443

381

309

252

402

332

mango

ha

200

163

157

141

141

129

109

103

69

Other fruits 231 201 196 208 164 209 225 216 190 Opm.; De produktiearealen waren in de jaren 70tig en 80tig aanzienlijk groter en was het totale fruit en vruchten areaal rond de 10,000 ha - het overige fruit areaal betreft; ananas, markoesa, ,papaja,advocaat, zuurzak,kers,rambutan,sapotilla etc.

De fruitteelt ontwikkeling zit veelal met een financieringsprobleem voor de niet produktieve fase , waardoor professionalisering niet van de grond komt. ook de afzet in relatie tot de prijs kan soms een probleem opleveren.

4.7.3.

De bloemen en potplanten

De bloemen,stek- en potplantensektor is relatief nog jong en in economische termen nog beperkt van schaal. Zij geniet echter een toenemende belangstelling zowel voor de binnenlandse als de export markt. Deze niet traditionele sektor biedt goede (export) groeikansen alsook kan zij vanwege de werkintensiteit een goede bijdrage leveren aan het 31


creeren van arbeidsplaatsen. In de afgelopen 10 jaar zijn er enkele studies verricht, is de potentie in beeld gebracht en is er op beschieden schaal enige overheidssteun van de grond gekomen.Enkele bedrijven hebben de groei kunnen maken naar een professionelere aanpak maar de export lijkt maar niet echt van de grond te komen en stagneert zelf in volume termen(zie tabel 12). Tabel 12 Flowers and ornamental exports DESCRIPTION

UNIT

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

AMOUNT: Flowers/Ornamentals

MTON

Flowers/ ,, value 1000 US$ Source: Customs ( ASYCUDA )

408

364

291

311

339

204

256

206

257

194

129

140

189

241

164

141

309

308

Goede marktinformatie alsook aantrekkelijke investerings- en financieringsmiddelen zijn reeele knelpunten, naast beschikbaar stelling van bedrijfsgronden en technische assistentie. De importhandel van buitenlandse bloemen en potplanten neemt hand over hand toe en is indicatief voor een verdere produktieuitbreiding van en voor de binnenlandse markt. 4.7.4.

De wortel en knolgewassen

Het areaal en het produktievolume aan wortel en knolgewassen is in de kuststrook struktureel aan het afnemen(tabel 13). Gelet de migratie van de binnenlandbewoners naar Paramaribo is het aannemelijk dat ook de produktie in en rondom hun dorpen zal zijn vermindert, echter moet opgemerkt worden dat deze produktie cijfers niet zijn meegeteld in de nationale agrarische statistieken. Tabel 13 AGRICULTURAL ROOTS AND TUBORS DESCRIPTION AMOUNT:

UNIT ha

Production MTON Source: Customs ( ASYCUDA )

2000 277 3,915

2001 352 6,147

2002 299 4,959

2003 271 4,982

2004

2005

2006

2007

2008

265

271

285

226

188

5,552

4,846

5,339

5,035

4,119

Opm.; Het betreft voornamelijk cassava, zoete pataat, napie, chinese tayer en pomtayer

Wortel en knolgewassen zijn basis voedselprodukten die geprefereerd worden door de binnenland bewoners en de stadscreolen.De terugval is zeer ernstig omdat in de eerste helft van de jaren negentig het areaal gemiddeld nog lag rond de 700 hectaren. De producenten in het binnenland produceren primair voor eigen consumptie en zitten vaak met logistieke en afzetproblemen voor hun surplus. De produkten hebben helaas nog een traditioneel verwerkings en consumptie patroon.

32


Pom tayer is het enige wortelgewas dat een traditie heeft van regelmatige en commerciele verwerking tot deep freeze pomtayer met een goede cafzetmarkt onder de surinaamse bevolking in Suriname alsook in Nederland. Vanwege de verminderde produktie van wortele en knolgewassen zijn over de hele linie de consumentenprijzen aanzienlijk gestegen en is reguliere export nu ook geen optie.11 De hogere prijzen resulteren in een overschakeling naar o.a. rijst en aardappelen consumptie. De produktie wordt niet gestimuleerd terwijl er bij grootschalig en proffesionele aangepakt goede aanwendings-, verwerkings en export mogelijkheden zijn. Schaalvergroting zal integraal moeten worden bekeken met een stuk verwerking en export naar de regio. Een gevaar is dat met de ontwikkeling van de logistieke routes vanuit Brazilie het “import spook” heel serieus dient te worden genomen. 4.8.

De agrarische kredietverlening

De kredietverlening voor de ontwikkeling van de agrarische is altijd een zwak ke schakel geweest,vandaar ook dat de overheid speciaal een Landbouwbank heeft opgericht. Deze ontwikkelingsgerichte bank heeft echter onvoldoende financiele middelen beschikbaar gehad om maximaal dienstbaar te zijn aan haar ontwikkelingsdoelstelling.De overige algemene banken hebben vrijwel altijd een puur bancaire benadering gehanteerd bij het verstrekken van landbouwleningen waardoor er niet altijd goede aansluiting is geweest. Onderstaande tabel geef inzicht in de kredietverlening der algemene banken(inclusief de landbouwbank) en van de vreemde valuta van ingezetenen bij de algemene banken aan de agrarische sektor inclusief de visserijsektor. Tabel 14; totalen in miljoenen Surinaamse dollars 2005 2006 omschrijving mlj. srd in % mlj. srd in % Agrarische sektor +vis Totaal generaal aan krediet verlening Gem. debetrente in %

78,0 5.7 1164,2 100.0 16.3

90,1 1450,1

6.2 100.0

2007 mlj. srd

95,5 1819,2

15.3

2008 in %

5.2 100.0 12.9

mlj. srd

in %

125,9 2347,1

5.4 100.0 12.0

Bron:Centrale Bank van Suriname (samengevoegde Srd en vreemde valuta kredieten)

Duidelijk is de enorme groei van de kredietverlening, waarbij de kredietverlening aan de agrarische produktiesektor vrijwel stabiel is gebleven rond de 5.4 procent.De landbouwbank kon sedert 2008 vanwege concessionele fondsen(AKF en SURFF) kredieten tegen een lagere rente (7 tot9%) uitzetten en daar is maximaal gebruik van gemaakt.De kredietbehoefte is echter vele keren hoger. De concessionele leningen vormen een goede indicator voor de behoefte bij het produktiebedrijfsleven voor goedkopere en een meer flexibele kredietverlening 11

De prijs van cassava is tussen 2004 en 2008 gestegen van Srd 1,38 naar Srd2,96 en voor bataten van Srd 2,43 naar srd 4,79

33


4.9.

De Agrarische verwerkende industrie

De betekenis van deze sector komt tot uiting als we de doelstellingen van het agrarisch beleid formuleren en deze zijn o.a.; het voorzien in inkomen; het scheppen van productieve werkgelegenheid; bijdragen aan exportverdiensten en aan inkomen voor de Overheid;toegevoegde waarde toekenning aan agrarische grondstoffen;het verzekeren van voedselzekerheid en aan voedsel veiligheid etc. De agribusiness keten kan in een drietal deelgebieden worden opgesplitst ; de voorziening in agrarische inputs; de verwerking of processing van agrarische primaire produkten en de groot- en detailhandel in agrarische- en (voedsel)produkten en de dienstverlening daaromtrent.Haar taak is goed, veilig en betaalbare voedselprodukten binnen het bereik van de gezinshuishoudingen te brengen. De agribusiness in Suriname is niet echt van de grond gekomen en beperkt zich veelal tot eenvoudige basis verwerkingsprocessen zoals; - het wassen,raspen, schillen en invriezen van wortel en knolgewassen - het frituren en bakken van chips en noten - het drogen en onthullen van de kaf en slijpen van paddy - het schoonmaken van vis, het snijden in steaks en filleren en het infreezen - Het maken van marinades,chutneys en zuurgoed van soya,peper, fruit etc. - Het pulpen van fruit en het bottelen tot fruitdrankjes etc. Het betreft voor het overgrote deel kleinschalige familie bedrijven die primair voor de surinaamse markt produceren.Slechts enkele bedrijven hebben door de jaren enige schaal weten te ontwikkelen en proberen een exportmarkt op te bouwen (Shishado marinades, pomtayer merken, surinaamse witte rijst, Sail garnalen, etc.). Er is een groot verloop van ondernemers in de aangegeven werkgebieden waardoor geconcludeerd kan worden dat men waarschijnlijk om meerdere redenen erniet in slaagt verwerkingsbedrijven duurzaam van de grond te krijgen. 4.10.

Het private agrarische bedrijf

Dominant in Suriname is het micro en kleinbedrijf met gemiddeld 1 tot 9 werknemers en verder de vele informele ondernemingen. Het gezinsbedrijf is de dominante bedrijfsvorm in de agrarische sector en wordt gekenmerkt door; kleinschaligheid, de gemengde aard van produkten en aktiviteiten met nauwelijks of geen specialisatie, laag specifiek kennis niveau, lage produktiviteit, wisselend produktie-volume, weinig technologie en laag investeringsvolume. Slechts in de rijstsektor en in de pluimveesektor zijn er enkele grote gspecialiseerde bedrijven en verder nog een vijftal grote bedrijven in de rundvee en de varkenssektor.

34


Volgens voorlopige gegevens van de jongeste landbouwtelling wordt er (steeds minder) en dus weinig gebruik gemaakt van ingehuurde arbeid(81% van de bedrijven huurt geen arbeid in). Ook geeft de voorlopige uitslag van de landbouwtelling aan dat het aantal agrarische bedrijven en het agrarisch ondernemerschap is afgenomen en een dieptepunt heeft bereikt van amper 6886 agrarische bedrijven(sensus 2008), de visserijsektor niet meegeteld. De gemiddelde leeftijd van de agrarier is toegenomen, waarbij 60% ouder is dan 45 jaar en zelfs 33% ouder dan 54 jaar. De scholingsgraad is laag(45% Glo of lager) en sluit niet meer aan op de kennis die nodig is om aan de huidige produktie normen en kwaliteitseisen te voldoen. Het gemiddelde aantal huishoudleden per agrarisch bedrijf bedraagt 3,5 en een steeds groter deel van de ondernemers is “ part-timer”;33% werkt slechts 8 tot 20 uren per week op het eigen bedrijf en het gezinsinkomen wordt steeds vaker en in hogere mate buiten de landbouw verdiend. De private sector in Suriname en meer specifiek de agrarische private sector is zwak,niet goed georganiseerd,loopt achter op internationale ontwikkelingen en kan niet optimaal inspelen op ontwikkelings- en investeringskansen die Suriname biedt. Net als voor het overige bedrijfsleven geld voor het agrarische bedrijfsleven dat e r nog vele grote beperkingen zijn voor het tot ontwikkeling brengen van het kleine en middelgrote agrarische bedrijf ,waaronder; de hiaat in wat ondernemers zouden moeten weten en kunnen en hun werkelijke kennis (kwaliteitsstandaarden/professionalisme/praktijk kennis) etc. de kloof tussen benodigde start of doorstart investeringsmiddelen en het verkrijgen van deze middelen,etc.12 de organisatie van de marketing en de institutionele steun en regelgeving waarop de sektor kan rekenen Ons particuliere bankwezen wordt door verschillende actoren in onze samenleving verweten traditioneel en weinig flexibel te zijn en te weinig speciale produkten te hebben ontwikkeld om startende agrarische ondernemers adequaat van dienst te zijn. Tevens is het zo dat de financiering van startende micro- en kleine ondernemingen vrijwel overal in de wereld geclassificeerd worden als “ high risk and high cost” en dit geld in het bijzonder ook in de agrarische sektor. De teleurstellende resultaten en achteruitgang van vrijwel de hele agrarische sektor heeft bij de agrarische ondernemers het geloof in een goede ontwikkeling van de sektor doen afnemen. Dit vertaald zich in de praktijk door; verwaarlozing,achterstallige onderhoudsinvesteringen en desinvesteringen geen interesse meer in (efficiency)verbetering en modernisering gezinsleden wordt aangemoedigd buiten de sektor emplooi te vinden vergrijzing en discontinuiteit in bedrijfsopvolging

12

Voor een nadere studie mbt bedrijfslevenontwikkeling in Suriname,zie de twee studies van de heer C.Klinkers

35


5.

Realisatie van beleidsdoelen over de afgelopen 35 jaar

Van de verschillende ontwikkelingsplannen en -doelen die opeenvolgende regeringen in de afgelopen 35 jaar hadden uitgezet kan gesteld worden dat de verworvenheden in belangrijke mate niet duurzaam zijn gebleken en de resultaten te beperkt zijn gebleken. Ondanks de vele ontwikkelingsprojekten en de vele miljoenen aan investeringen presteerd de agrarische sector reeds jaren beneden de maat en is de algemene trend voor vrijwel de hele landbouwsektor een van stilstand en achteruitgang13 (zie ook bijlage 1). Als positief moet worden benoemd dat sedert 2005 het ASP de road map is van het beleid en dat afgestapt is van het ad hoc beleid van de ruim 20 jaar daarvoor, toen veelal op jaarbasis beleid werd gevoerd, waarschijnlijk met het MIAOP van 1973 als basis. Als we kijken wat er in de afgelopen 5 tot 10 jaar aan beleidsdoelen is gerealiseerd kunnen een aantal positieve zaken genoemd worden die gerealiseerd zijn;  ASP als middenlang planningsbeleid is ingezet  de rehabilitatie en modernisering van de bananensektor (SBBS) en de enorme toename van de bananen exporten  de gedeeltelijke aanpakken van de rijst infrastruktuur in Nickerie waarbij de export weer groeit en het produktieareaal weer langzaam toeneemt  De instellen van waterschappen en het trainen van personeel in Nickerie  Vergroten van bewustzijn bij boeren bij pesticidengebruik en aanzetten om te geraken tot de implementatie v/e plant health en dier desease monitoring system  De instelling van het viskeuringsinstituut (VKI,2002) die visexporten veilig stelt  Ketenbenadering in de tuinbouwsektor (GAP)en beleid om exportveilig te tellen  De oprichting van Cafsa en de aanzet voor AGVIS(2009)  De verruiming van agrarisch krediet (SURFF,AKF)  Wisselvallig succes met de melkproduktie stimulering  Instelling van Natin landbouwstream in Nickerie/ PTC agribisness stream/ FTW agroprocessing stream  Pogingen om internationale investeerders te faciliteren( China Chong Hen Tai en FFF uit India) Hoewel niet al deze zaken successen zijn moet worden onderkend dat er goede vordering op deze terreinen zijn gemaakt. Aspekten die vragen en zorgen blijven baren betrefffen o.a.;  De ontwikkelingen in de bananen sektor die niet transparant is.De geweldige produktie en exportgroeicijfers worden geroemd maar er zijn geen mededelingen over het managen en het privatiseringsproces;

13

Ook de paddy produktie is teruggevallen maar vertoond nu weer enige groei en hoewel de bananenproduktie geheel is gerehabiliteerd, de produktie en de export zijn toegenomen zijn er nog grote problemen.

36


 De basis voor behoud van de gerehabiliteerde rijst-infrastruktuur in Nickerie is te zwak ontwikkelt en andere rijstproduktie gebieden hebben geen aandacht;  De wetgeving voor afdwinging van Cafsa en Agvis regelgeving is niet in orde  De veels te trage aansluiting mbt de groenten, fruit en dierlijke produktie op internationale wet en regelgeving en export normen  Het agrarisch krediet,AKF die te beperkt is en een veel groter behoefte heeft  De middelen voor verdere implementatie van het ASP zijn niet gegarandeerd of afgedekt alsook is er geen duidelijkheid over het vervolg programma;  Het beleid dat niet “evenwichtig” is binnen de agrarische produktie mogelijkheden en produktieregio’s.  De domestic private sektor die onvoldoende wordt betrokken en zelfs ontmoedigd om een belangrijkere ontwikkelingsrol te vervullen (melkboeren, kippenbedrijven, aquacultuurbedrijven, agro verwerkende bedrijven, etc., etc.  Het privatiseringsproces van overheidslandbouwbedrijven dat niet transparant is duidelijke ontwikkelingsdoelen mist (SML, SBBS, SEL Prins Bernard polder, Aliance, SAIL etc.  Het gevoerde beleid dat geen adequaat antwoord heeft kunnen formuleren en implementeren op de enorme zware klappen die het handelsliberalisatie-proces op onze agrarische produktiesektor heeft (kipsektor, melksektor, voedsel eindprodukten importen etc.) en die ministeriele coordinatie mist.  Het beleid is er niet in geslaagd om FDI in de agrarische sektor aan te trekken ondanks toezeggingen van duizenden hectares grond aan buitenlandse multinationals uit China, India, Nederland. De resultaten zijn onvoldoende met gevolg dat de sektor binnen de surinaamse economie steeds minder belangrijk is geworden. Analyse van de sektor en de agrarische statistische gegevens 1997 -2008 van LVV en de macro economische data van Financien en de regeringsbegroting 2010 geven dit onomstotelijk weer (zie ook navolgende tabel 14);         

Teruggang in arealen van alle agrarische produkties op rijst en bacoven na Teruggang in aantal agrarische bedrijven Teruggang in aantal mensen werkzaam in de landbouwsektor Teruggang in agrarische bijdrage aan ons BNP Gemiddelde reëele groei agrarische sektor wordt bepaald door twee produkten (rijst en bananen).De sektor loopt achter op de gemiddelde landelijke economische groei alsook de investeringen in de sektor Terugloop in aantal agrarisch opgeleiden en deskundigen werkzaam in de sektor. Verzwakking van het ministerie van LVV ; geen plannings- en uitvoeringscapaciteit en LVV is steeds minder in staat om agrarische ontwikkelingen te coördineren en aan te sturen Importen van agrarische en voedselprodukten stijgen jaarlijks en onze voedselzekerheid wordt bedreigd Regionale spreiding agrarische produktie is verslechterd; te eenzijdig gericht op slechts de rijst en bacovensektor waardoor wegvallen van produktiegebieden

37


Coronie/Saramacca/ Commewijne/ Brokopondo/Marowijne/binnenland, die onvoldoende aandacht krijgen  Dat de gestelde beleidsdoelen bij lange na niet gehaald zijn en reeds jaren achtereen.  Dat voedselprodukten steeds duurder worden en de import voedselprodukten één of zelf de belangrijkste stijgende factor is in de consumenten prijs index, CPI. Kijken wij wat nader naar het ministerie van LVV en met name de begrotingsontwikkelingen 2010 dan moeten enkele trieste konstateringen gemaakt worden;  We zien dat voor een produktie ministerie als LVV de uitgaven in 2009 amper 3,7 % was van de landsbegroting en deze in 2010 terugloopt naar 1,7%. De gebudgetteerde begroting voor beleidsinvesteringen zijn in 2010 al minder dan de apparaatkosten van het ministerie.  Het ministerie van LVV over 2009 ruim 50% van de gebudgetteerde beleidsinvesteringsmiddelen niet heeft aangewend en deze middelen terug zijn gevloeid naar het ministerie van financien.  De teruggang in budget over 2010 het gevolg is van het opdrogen van de NHAS ontwikkelingshulp gelden en de regering geen eigen begrotingsmiddelen beschikbaar heeft gesteld of tijdig heeft uitgekeken naar alternatieve financieringsmodaliteiten.

Tabel 14 Land in cultuur (106,290ha in ’81) /(65,110 ha in 1997) Weiland areaal (26,160 ha in 1997) Direkte werkgelegenheid (13,303 in 1995)

2002/2004

2008

47,743 ha 22,100 ha 9450

49,560 ha 20,060 ha tussen 6886 en 9450

Aantal agr. Bedrijven (20,3289sens.’81) Bijdrage BBP/marktprijzen (#12.3% in 1996)

-5,2% in 2004

6886 sens.’08 4.4%

Krediet agrarische sektor in mlj Srd /als % tot.

Srd109.2 mlj of 9.4% in 2005 92,073 t (’04) $54,3 of 6,7% van tot exp.‘04

Srd99.5 mlj. Of 4.2% 143,066 t US$83 mlj.of 4,8%

Srd 271,5 mlj./ 131,766 t (’04)

Srd469,9 mlj./161,639 t

Export agr. Produktie in tonnen Agrarische export in US$ (US$87in ’95) Import agr. Voedselproducten 105,592t /US$ 43,9 mlj in ‘2000 Bronnen; ABS, CBvS, Planbureau,LVV

38


Min LVV *Srd 1000 Apparaatskosten in mlj. totaal Srd 25.067 (2008) Min. LVV apparaatsuitgaven als % van totale overheidsbegroting Beleids programma’s/investeringen Tot.LVV apparaat +beleid als % overheidsuitgaven

2009

2010

Srd 27.377 mlj. 2.3 %

Srd 32.737 mlj. 2.2 %

Srd 71.043 mlj. 3,7%

29.291 (47.2%) 1,7%

Personeel LVV; totaal 1039 waarvan 785 lager kader/182 midden en 72 hoger kader Bron; financiele nota 2010

De vele ontwikkelingsprojekten en plannen hebben dus niet dat resultaat opgeleverd die ervan gehoopt en verwacht werd en de sektor is anno 2010 ernstig in het slob geraakt. Er is een scala aan vooral interne oorzaken die in meerdere of mindere mate bijgedragen hebben aan de produktie achteruitgang die zich in vrijwel elke subsektoren voltrekt; 1. er is onvoldoende samenhang, coherentie, eenduidigheid en continuiteit in het gevoerde agrarisch beleid. 2. beleidmakers /politici hebben te lang op ad hoc basis geregeerd en al te vaak “kool en geit “ willen sparen en niet gekozen voor fundamentele oplossingen. 3. de politiek heeft vaak goed advies van eigen surinaamse deskundigen naast zich neergelegd en “de politiek”laten prevaleren boven technocratie. 4. tot aan de negentiger jaren zijn vrijwel alle landbouw projekten gefinancieerd geweest uit ontwikkelings-hulp gelden ( Nederland en de EU) en is te weinig eigen surinaams “ownership” bij ontwikkelingen ingebracht. 5. er was meer aandacht voor het steeds weer ontwikkelen van nieuwe projekten en te weinig aandacht om oude produktie gebieden optimaal tot hun recht te laten komen. 6. het lokale particulier bedrijfsleven heeft o.a. vanwege de dominante overheidsinvloed en de aanzienlijke overheidsinvesteringen in de sektor nooit /of slechts beperkt de behoefte gehad om de produktie zelf ter hand te nemen of daarop aansluiting te zoeken 7. zowel de overheid als het bedrijfsleven hebben er struktureel te weinig aan gedaan om de potentie van de landbouwsektor te ontwikkelen en te benutten Er zal een heleboel moeten worden ondernomen om de achteruitgang te stuiten om een groeigerichte ontwikkeling te bewerkstelligen.

39


6.

Swot analyse van de agrarische sektor

Bij de bespreking van de agrarische potentie van Suriname wordt vaak slechts de enorme potentie besproken.Dit geeft een te beperkt beeld, zeker zolang er geen keuzen worden gemaakt welke (sub)sectoren en welke producten men wil ontwikkelen en hoe dat zijn beslag moet krijgen.Voor de ontwikkelingsrichting en het te konkretiseren toekomstig agrarisch beleid is het beter de surinaamse agrarische sektor aan een SWOT analyse te onderwerpen omdat dan een kompleter beeld verkregen wordt en dit veel dienstbaarder is voor te maken beleidskeuzen.Onderstaande SWOT geeft een beeld van de agrarische sektor als geheel. Opgemerkt zij dat een nog beter beeld wordt verkregen als de swot op subsektoren produkt niveau wordt gemaakt. 6.1 -

-

-

Zwakheden agrarische sektor (intern analyse) Het ontbreken van een lange termijn strategische ontwikkelingsstrategie Geen gecoördineerde en goed gebalanceerde aanpak van de verwaarloosde agrarische infrastruktuur Verouderde en niet transparante struktuur van het gronduitgifte beleid dat niet is afgestemd op een modern agrarisch zonerings benadering, waardoor efficiente agrarische produktiegebieden niet worden ontwikkelt Zwakke en te beperkte onderzoeksinstituten (R&D) met geringe budgetten, onder ontwikkelde internationale relaties en zwak ontwikkeld informatie technologisch kader Ernstig verzwakte en verouderd agrarisch voorlichtingsapparaat, alsook het ontbreken van agrarische praktijkscholen en –trainingen Lage produktiviteit van de faktoren (K)apitaal, (A)arbeid en (L)and Beperkte beschikbaarheid van betaalbaar agrarisch ontwikkelingskrediet Ontbreken van voldoende direkt operationeel lokaal agrarisch kader alsook aan konkreet uitvoerbare landbouwplannen Verouderde en slechte beschikbaarheid van goed kwalitatief genetisch materiaal (plant/dier) De arbeidsmarkt en de arbeidswetgeving zijn verouderd en binnen de landbouw zijn geen aangepaste flexibele arbeidsmethoden ontwikkelt die de produktiviteit kunnen verhogen Export kennis en –ervaring is beperkt alsook is er onvoldoende kennis van specifieke doelmarkten en ontbreekt het aan ondersteunende diensten op dit terrein Agrariers (her)investeren nog nauwelijks in modernisering en vernieuwing van hun bedrijven en kiezen voor een overlevingsstrategie waarbij landbouw steeds meer een deeltijd aktiviteit is geworden Zwak ontwikkelt en nauwelijks georganiseerd agrarisch bedrijfsleven. Agrarisch bedrijfsleven is voor het overgrote deel kleinschalig van aard, is naar binnen gericht en heeft nauwelijks internationale netwerken of relaties Onder ontwikkelde agrarische verwerkende industrie die de primaire produktie kan verwerken en toegevoegde waarde levert aan de agrarische grondstoffen

40


-

Agrarisch kader wordt financieel ondergewaardeerd waardoor het kader wegtrekt naar andere beter verdienende sektoren zoals onderwijs en bedrijfsleven Onvoldoende ontwikkelde regionale logistieke zee en luchtvaart routes

6.2

Bedreigingen agrarische sektor (externe analyse)

-

Produktiviteit van L,A,K is in vele (ontwikkelings)landen veel hoger en er wordt sneller en pro-aktiver gereageerd op (nieuwe) kansen en mogelijkheden Prijzen van agrarische producten staan op de wereldmarkt veelal onder druk; afschaffing van preferentiele markten voor rijst en bananen en de prijsfluctuatie van agrarische produkten is sterker dan bij industrie producten Hoge kwaliteitseisen en standaarden bij stringente leveringsgaranties en een ontwikkeling van schaalvergroting en concentratie van produktie en handel in zowel producenten als consumenten landen Toenemende concurrentie alsook toenemende importen door open grenzen; het gevaar van import van ziekten en plagen aan de grenzen Steeds hogere investeringen nodig voor professionalisering en aansluiting op ontwikkelingen in export doel markten Handelsblok vorming vergroot de “binnenlandse produktie en afzet markt”, maar verkleint ook marktkansen voor exporterende landen om naar deze gebieden te exporteren (de EU uitbreiding naar het zuiden verkleint de winterafzet periode,alsook het assortiment van potentiele exotische groenten en fruit) Noodzaak van kennis en beschikbaarheid van moderne en snelle informatiesystemen om goed geinformeerd te zijn over marktontwikkelingen en marktkansen alsook om adequaat daarop te kunnen inspelen Te weinig lokaal agrarisch opgeleid kader die bedrijfsmatig direkt inzetbaar zijn Aansluiting hebben op betrouwbare,regelmatige en concurrerende logistieke netwerken

-

-

-

Deze interne zwakheden en externe bedreigingen moeten grondig geëvalueerd worden tegen de achtergrond van ontwikkelingen, moderniseringen en investeringen die zich buiten Suriname voltrekken en waarop wij geen invloed hebben. De zwaktes en bedreigingen zijn ernstig en velerlei, gelet de achteruitgang en verzwakking die de sektor heeft doormaakt.De toegenomen importen van voedsel-produkten geven dit overduidelijk weer. Een aantal interne zwakheden kunnen redelijk snel het hoofd worden geboden,maar velen zijn struktureler van aard en vragen om een fundamentelere aanpak. De niet beheersbare en nauwelijks beinvloedbare externe faktoren vormen een reëele bedreiging voor de agrarische ontwikkelings-potentie van Suriname. Van belang is een zodanig beleid in te zetten om de zwaktes en de bedreigingen van de agrarische sektor en haar planmatige benadering om ten positieve om te buigen.

41


6.3.

sterke punten (interne analyse)

De sterke punten en de mogelijkheden voor het ontwikkelen van een op agrarische (export)produktie gebasseerde industrie worden zowel in binnen –als buitenland niet betwijveld en staan in principe ook niet ter diskussie. De goede potentie die de agrarische sektor in Suriname heeft kan echter pas echt tot zijn recht komen tegen de achtergrond van de externe analyse en wanneer beleidskeuzen worden gemaakt.         

6.4.

grote schaalvergrotingsmogelijkheden voor vele agrarische produkten vanwege grote beschikbaarheid in oppervlakte, maar ook in kwaliteit en diversiteit van landbouwgronden een redelijke primaire agrarische infrastruktuur in de kuststrook voldoende (irrigatie)water van goede kwaliteit met een redelijke spreiding over het jaar (twee regen- en twee droge periodes) het aantal zonne-uren en de gemiddelde “temperatuursrange” zijn gunstig alsook de lichtintensiteit afwezigheid van natuurrampen zoals stormen, orkanen,vulkaanuitbarstingen etc. geen belangrijke of ernstige dier-of plantenziekten en een zeer rijke biodiversiteit aan dieren en planten door de beschikbaarheid van een diversiteit aan bodemtypen een groot scala aan potentiele teelten marktbare gewassen een jonge bevolking die redelijk is geschoold en die nieuwe kansen en uitdagingen aandurft Geringe bevolking waardoor de druk op de natuur beperkt is en extensieve teeltsystemen en biologische landbouwmogelijkheden goed haalbaar zijn kansen/uitdagingen (externe analyse)



 

   

een gemeenschappelijke “binnenlandse “markt binnen de Caricom van ca 15 miljoen mensen, waar jaarlijks enkele miljoenen koopkrachtige toeristen komen die allen zowel verse als verwerkte exotische groenten, fruit,vis en vlees produkten uit de Caribbean willen consumeren De Caricom die een negatieve voedsel balans heeft en veel voedselprodukten importeerd uit de USA,Europa en andere landen Groeiende regionale- en internationale vraag naar agrarische “added value” produkten dat kansen biedt voor het ontwikkelen van een agrarische verwerkende industrie ( par-boiled rice, rijstwafels, geconfijt fruit, fresh fish fillets, fruit pulpconcentraten, etc.) een groeiende internationale vraag naar exotisch fruit, vis en groenten (non traditionals) op markten met een hoog vrij besteedbaar inkomen (EU en USA) marktkansen in de “off season of winter periode” in Europa en Amerika marktkansen voor de export van exotische bloemen en potplanten ruime marktkansen om de lokale markt beter te bedienen met een diversiteit aan agrarische (verwerkte)produkten gelet de toename van import voedselprodukten en de veelal hoge en fluctuerende prijzen van voedselprodukten 42


    

het onderbenutte marktpotentieel van meer dan 300.000 surinamers in Nederland braak liggende mogelijkheden om in te spelen op internationale markt trends van biologische produkten zowel in de vlees, vis,fruit en de groenten subsektor betere en duurzame benutting van flora en fauna ten dienste van de economische ontwikkeling van Suriname. Produktie van oliën en vetten , biobrandstoffen etc., al of niet in samenwerking met multinationals. goede kansen voor samenwerkingsrelaties met het regionale en internationale bedrijfsleven om de primaire produktie en de verwerkende industrie te ontwikkelen (joint ventures, aantrekken van Caricom en EU producenten etc.). marktkansen voor grondstoffenproduktie voor de aanmaak van dierlijke (meng)voeders (kippen-,varkens en koeien (groei)voeders

Op vele van deze in de SWOT genoemde punten onderscheid Suriname zich in positieve zin van onze Caricom partners waar beperkingen van vruchtbare landbouw grond en goed irrigatiewater zijn en orkanen en krachtige windstormen een wezenlijk risico vormen. Dit biedt goede mogelijkheden om Surinaamse agrarische produkten vrijelijk naar toe te kunnen exporteren.Van belang is een juiste analyse te maken, de agrarische sektor te refitaliseren,de marktkansen goed in beeld te brengen en door gericht beleid en gerichte keuzen de agrarische potentie van Suriname tot ontwikkeling te brengen.Hierbij moeten de mogelijkheden ruimer (Caricom alsook surinaamse markt) onderzocht worden en moet schaalverruiming en samenwerking aangegrepen worden om professionelere en economisch levensvatbaardere ontwikkelingskansen aan te grijpen. Ook de mogelijkheden op de internationale markt dienen struktureel in beeld te worden gebracht en ontwikkelt te worden. Dit is niet zo makkelijk en vraagt een holistische lange termijn planning van de totale sektor met de agribusiness mogelijkheden, waarbij het in Suriname aanwezige technische kader maximaal moet worden ingezet, de noodzakelijke investerings- en financieringsmiddelen worden vrij gemaakt om in een win win relatie zowel met externe partners als het surinaams bedrijfsleven moderne bedrijfssamenwerkingsvormen te initiëren. Gerichte akties op verschillende niveau’s van zowel de overheid als het particuliere bedrijfsleven zijn hierin onontbeerlijk en daarbij kan gedacht worden aan;

6.5.

Akties op beleidsniveau -

infrastrukuur in geidentificeerde produktie gebieden aanpakken en deze samen met de ondernemers onderhouden (waterschappen, KI, etc.) het opzetten van een integraal agrarisch “kennis centrum” ook mbt marktinformatie opzetten, equiperen en verder uitbouwen van diensten en strukturen die de voedselveiligheid op internationaal niveau waarborgen

43


-

opzetten van een “one stop” dienstverlening bij havens en luchthaven om exporten te faciliteren en de controle op agrarische importen te optimaliseren het opzetten van een coordinatie orgaan voor goede inter-departementale en inter-ministriele samenwerking de landbouwexport en -import aangaande flexibilisering en modernisering van arbeids- en ontslag wetgeving landhuur en pachtsysteem moderniseren en meer richten op de benutting van agrarische produktie mogelijkheden (zonering en instelling van geoormerkte agrarische produktie gebieden/regio’s) geϊntegreerde aanpak van onderzoek, produktie, verwerking en marketing dmv een ketenbenadering en dit proces maximaal faciliteren beschikbaar stellen van (goedkoop) investeringskapitaal om investeringen en modernisering aan te moedigen. Het identificeren,transparant maken en faciliteren van samenwerkingsverbanden met buitenlandse agrarische ondernemers(joint ventures) fiskale aanpassingen en liberaliseren van investeringsmogelijkheden

6.6.

Akties op boerenbedrijfsniveau

-

het gericht betrekken van het agrarisch private bedrijfsleven bij veranderings- en moderniserings- en investeringsprocessen beleid richten op produktiviteitsverbetering van zowel de primaire produktie als van de faktor arbeid en kapitaal stimuleren van schaalvergroting en modernisering om “cost effective” te worden integrale kwaliteits bewustzijn bijbrengen op produktie-, oogst-, naoogst- en verwerkingsniveau Ondernemers faciliteren met relefente product-, produktieproces-, verwerkingsen marketing informatie en kennis, door gerichte en relevante informatie en cursussen en trainingen om het kennisniveau omhoog te brengen

-

6.7.

Akties op het vlak van management,beheer, marketing en logistiek

-

training in bedrijfseconomische administratieve-, beheers- en calculatie processen training in samenwerkings- en relatiemanagement technieken training in marketing management en export technieken trainingen over internationale regelgeving en kwaliteitseisen het opzetten van markt informatie systemen voor de binnenlandse markt en het scheiden van de groot en de detailhandel het goederen en vrachtverkeer liberaliseren transparanter maken en initiatieven ondernemen om deze goedkoper te maken o.a. door het onderzoeken en ontwikkelen van synergetische modaliteiten in “win win” samenwerkings relaties

-

44


Het gaat om de daadkracht om een realistisch programma uit te stippelen en uit te voeren waarbij aan de hand van “prioriteiten” keuzen worden gemaakt binnen een integraal lange termijn strategische kader om successievelijk de groeien ontwikkelingslijn van de hele agrarische sektor in te zetten. Partiële en korte termijn akties zullen niet het effect sorteren dat beoogt wordt mbt de verdere ontwikkeling van een duurzame op export gerichte agrarische ontwikkeling. De verschillende aktoren in de keten moet het duidelijk zijn dat de onderlinge relaties en afstemming casu quo samenwerking in de produktie-, verwerkingen de distributie keten een pre-konditie vormen om succesvol te zijn in de moderne strukturen van internationaal zaken doen. Het is tegenwoordig o.a. uit kosten perspektief meer dan noodzakelijk om zowel lokaal als internationaal samen te werken (partnership of relatiemanagement) en dit kan bereikt worden door: -

het bevorderen van het kontakt tussen alle niveaus van management en bedrijfsvoering ; en het lering trekken van elkaars kennis en ervaring op produktie-, verwerkings, distributie en marketing vlak het uitwisselen van r&d en marketing informatie op bovengenoemde vlakken om tot product verbetering en productie moderniseringstechnieken te komen. Konkreet kan gedacht worden aan o.a. kontrakt teelt ,kwaliteitskontrole, Market informatie uitwisseling -verbeteringen in de keten te introduceren en waar mogelijk logistieke samenwerkingen binnen de keten te bewerkstelligen . Deze keten benadering zal aktief en waar mogelijk gestimuleerd moeten worden in samenwerkingsrelaties met bedrijven en organisaties binnen suriname alsook met in het bijzonder ook nederlandse bedrijven.

Dit zijn belangrijke werkterreinen en voorwaarden om tot succesvolle bedrijfsvoering en regionaal partnerschap te geraken.Strategische samenwerkingen , met name binnen de “ fresh food business” in internationaal perspektief, zijn in toenemende mate gangbaar en zullen ruime kansen bieden in termen van primaire produktie en agribusiness. Waar bedrijven, joint ventures/partners echt naar op zoek zijn, zijn projekten waar er duidelijk voordeel voor een ieder valt te behalen. De voordelen zijn in steeds toenemende mate niet slechts de voordelen uit de fysieke produkten of produktie , maar eerder een kombinatie van faktoren zoals: nieuwe produkten en produktconcepten, of belangrijke verbeteringen in de algehele sterke punten van het produkten en diensten pakket dat aangeboden wordt etc.. Agrarische beleidsmakers in suriname moeten in deze termen leren denken,plannen en handelen opdat: gezonde kommerciele relaties kunnen worden ontwikkelt getoond wordt dat men een goed besef en kennis heeft van belangrijke technische en kommerciele zaken om importeurs en eind gebruikers het konkurrentie voordeel te bieden waar men naar op zoek is.

45


7.

Beleid om de sektor in een groei cenario te brengen

Wij komen na deze analyse tot de slotopmerking dat er een goede potentie is in de agrarische sector van Suriname,maar dat deze potentie slechts tot ontwikkeling kan worden gebracht als deze professioneel wordt aangepakt. Uitgangspunt van zo’n beleid moet zijn; Een planmatige professionele lange termijn strategie van een naar internationale normen efficiente primaire agarische produktie die “private company driven is”, dmv een ketenbenadering is georganiseerd en gekoppeld wordt aan een“agrarische verwerkende industrie” die maximaal waarde toe kan voegen aan de primaire produktie gericht op zowel de lokale-,regionale als de wereldmarkt. Verder houdt dit beleid ondermeer in dat: 1. Produktiviteitsverhoging door technologie en kennisverbetering naar internationale maatstaven in zowel grond, kapitaal en arbeid en kennis en (informatie)technologie alsook dient de efficiency in het handels- en verwerkingskanaal te worden verbeterd. 2. er een strategische analyse en lange termijn planning en beleid moet worden uitgestippeld voor de verschillende sub-sektoren ,waar zich aan dienen te houden 3. professionalisme en deskundigheid bovenal de boventoon dient te voeren bij beleidsformulering en beleids implementatie. 4. er een gericht agrarisch (ondersteunend)beleid geformuleerd wordt volgens een integrale keten benadering dat ook bedrijfseconomisch getoetst is naar internationale konkurrerende maatstaven (iclusief marketing-, industriëele verwerkingen logistieke coordinatie) 5. noodzakelijke professionele ondersteunende diensten en instituten met adequate budgetten moeten integraal in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven uitgestippelt beleid maximaal ten uitvoer brengen. 6. de overheid zich in principe uit de primaire produktie dient terugtrekken en zich zoveel mogelijk beperkt tot faciliterende en ondersteunende dienstverlening. Hiertoe is het noodzakelijk dat het ministerie van lvv met haar werkarmen een algehele reorganisatie zal moeten doorvoeren om planmatig de agrarische parastatale bedrijven om te zetten in gezonde partikuliere produktiebedrijven. 7. het particuliere bedrijfsleven maximaal kansen wordt geboden en wordt gefacciliteerd om in te spelen op de ruime mogelijkheden en de grote uitdagingen van een perspektief volle agrarische ontwikkeling. 8. Er gericht inspanningen worden gedaan voor de oprichten van professionele en bedrijfseconomisch levensvatbare (gezins)bedrijven

46


Onontkoombaar zal zijn een aantal pijnpunten aan te pakken en tevens een flexibele en andere organisatorische ontwikkelingsbenadering te hanteren. Daartoe zal/zullen; 1. Oude produktiegebieden en hun ontwikkelingsdoelen geϊnventariseerd en geëvaluerd moeten worden en besluiten worden genomen over hoe te rehabiliteren/veranderen en wat je binnen de nieuwe agrarische ontwikkelingsbenadering nog kan realiseren(Reeberg/Pomona/LOC/ Victoria etc. 2. Het Ministerie van LVV moeten worden gereorganiseerd (o.a. regio-indeling koppelen aan produkt(en)- en regio ontwikkelingsbenadering van die gebieden). Het ministerie op termijn moeten worden omgebouwd naar een kernministerie met hoge technische kennis die internationaal gelinkt is met kennis institutenen en direct met de produktiegebieden/ondernemers in verbinding staan 3. de instelling van “agrarische zonering” noodzakelijk zijn, ook ivm klimaatsveranderingen, om de duurzaamheid en de efficiency van de produktie te vergroten en “versnippering/scattering”tegen te gaan. Het gronduitgifte beleid moet hierbij ingepast worden alsook moet dit gekoppeld worden aan agrarisch ondernemerschap en agrarische support. 4. Om op korte en middenlange termijn snel resultaten te behalen zal het ook noodzakelijk zijn dat er kernproduktiegebieden/regio’s worden geidentificeerd en deze tot ontwikkeling worden gebracht en deze te koppelen aan specifieke groeikansen van subsektoren of produkten.

8.

Potentieel te ontwikkelen produkten en produktie regio’s

Vrijwel alle subsektoren van de agrarische sektor bieden goede perspektieven ontwikkelt te worden, mits aan eerder gestelde randvoorwaarden wordt voldaan. Om een konkreter beeld te krijgen van de mogelijkheden worden enkele potentiele ontwikkelingsmogelijkheden op subsektoren regio niveau summier in beeld gebracht. Fruitproduktie ontwikkeling

De fruitteelt is de afgelopen 35 jaar struktureel tergelopen en dit is met name merkbaar aan de erg hoge prijzen. Er is naast een goede lokale groei markt ook een potentiele export markt van met name niet traditioneel fruit naar de Caricom en Europa. Er zijn goede kansen voor gespecialiseerde fruitteelt produktie bedrijven die een scala aan fruitsoorten kunnen produceren zoals; papaja, ananas, manja soorten, markoesa, citrus soorten, pomerac, zuurzak etc. De lokale prijzen zijn gunstig alsook dient de stimulering van de teelt gekoppelt te worden aan de verwerking tot verse sappen en diepvries fruitpulp voor de export. Belangrijk is om in een speciale kredietverlening met een ruime grace period te voorzien. Deze sektor kan tot ontwikkeling worden gebracht door in een 4 tal regio’s te starten met een 5 tot 10 en tal bedrijven van elk 25 hectare in een fruitprojekt van elk elk 150 tot 300 hectaren. Regio’s die in aanmerking komen zijn; Coronie, de LOC polder te Commewijne, Para en in Saramacca regio Houttuin en Tijgerkreek.

47


Groentenproduktie ontwikkeling

Het produktieareaal is aanzienlijk afgenomen m.a.g. dat de lokale prijzen van groenten zijn toegenomen.De export die traditioneel naar Nederland plaats vindt geeft geen groei te zien terwijl de Caricom regio goede perspektieven heeft is deze nog niet ontwikkelt. Er is dus reëele ruimte om het groenten produktie areaal te laten groeien zowel voor de afzet op de binnenlandse als export markten. Tevens is er erg veel behoefte aan stabilisering en afvlakking van het marktaanbod over het hele jaar hetgeen alleen kan door technologische vernieuwingen in de teelt te introduceren en diepte investeringen te doen in o.a. schaduwgaas, gronddoeken,kassenbouw,druppelirrigatie- en hydroponic teeltsystemen. Voor zowel de Europese als de Caricom markt zijn er ook mogelijkheden voor andere dan traditionele groenten exporten. Denk mbt Europa/Nederland aan; courgettes, french beans,sugar peas,cherry tomaten etc. en voor de Caricom aan; komkommers,tomaten,paprika en zoete peper etc. Belangrijk is om produktiegebieden te situeren in goed ontsloten regio’s en om versnippering te voorkomen. Een 5 tal speciale groententeelt polders van elk minstens 150 hectaren is wenselijk om versnippering te voorkomen. De bedrijfsgrootte moet bedrijfseconomisch duurzaam zijn alsook dient gekozen te worden voor een polder inrichting van woonkern annex produktiearealen. Produktiegebieden die in aanmerking komen zijn; plantage Marienburg, rondom Jarikabba, Pomona, La poule etc. Visproduktie en visprodukten ontwikkeling

In de garnalenverwerkende industrie is (nog) niet verder geïnvesteerd in het produceren van produkten met een hogere toegevoegde waarden. Er zijn veel belovende perspektieven die in dit kader kunnen worden ondernomen: pre-cooked garnalen, andere verpakkingsvormen die meer op de kleinere huishoudens zijn gericht (vacuum sealed), individual quick frozen (IQF) produkten, pre-seasoned products, produktie van garnalen flavor, etc. Als de luchtvaart verbindingen gunstiger worden kunnen ook “fresh on ice” garnalen worden geëxporteerd die een hogere prijs hebben. - Het assortiment aan produkten kan en moet verbreed worden met meer speciale produkten en een hogere toegevoegde waarde (visballetjes, visnuggets, vishamburgers ,vissticks, etc.). - Het filleren van vis gebeurt nog geheel handmatig, de produktiviteit is laag en de kosten zijn naar internationale maatstaven te hoog. Investeren in efficiënte machines en systemen is noodzakelijk. Met het “uitval” en de “visafval” wordt nauwelijks iets gedaan. Er zijn “de-bone” machines die in staat zijn uit deze rest produkten nog 5-15 % grondstof te halen om hoogwaardige visprodukten mee te maken. - Door samen te werken en produktie verwerkingsafspraken te maken kunnen efficiency verbeteringen worden doorgevoerd en wordt specialisatie en innovatie beter mogelijk. - De aanwending van “niet traditionele” vissoorten in de verwerking is sporadisch

48


-

en te gering. Door vanuit de verwerkende industrie vraaggestuurd bezig te zijn kan de produktie en de vangst van kleine pelagische vissoorten gestimuleerd worden en daarmee het assortiment uitgebereid worden. De pelagische vissoorten voor onze kust zijn namelijk onderbevist en heeft nog goede groeipotentie. Betere training en scholing van verwerkend personeel is noodzakelijk opdat de efficiency op alle fronten omhoog gaat. De verwerking moet samen met de marketing werken aan produktontwikkeling voor de lokale en internationale markt. Betere kwaliteitsprodukten en standaardiseren en andere dan traditionele aanwendingen van bepaalde vissoorten kunnen reeds grote redementsverbeteringen opleveren. Ook kan er nog veel verbeterd worden op het vlak van de verpakking van vis en visprodukten.

Aquacultuurproduktie ontwikkeling

Semi- en extensieve aquacultuur produktie gericht op de export heeft goede perspektieven zeker als deze gekoppelt wordt aan enkele intensieve aquacultuurbedrijven waarbij de produktie gecoordineert wordt langs de keten.Om de exportmarkt adequaat te bedienen moet in een minimum volume aan vers export produkt op weekbasis kunnen worden voorzien. Globale logistieke economische doorrekening geeft aan dat de minimale produktie om aansluiting te hebben op oa.de verse markt in de USA 1500 ton produkt op jaarbasis moet zijn en voor fillets minstens twee keer deze hoeveelheid.Deze hoeveelheden zijn ook vereist om logistiek efficient te kunnen opereren. De Caricom markt is voor het goedkopere bevroren en extensieve geteelde produkt een goede regionale markt. Naast tilapia en garnalenteelt dienende mogelijkheden is er een goede potentie voor marktbare ronde vis omdat deze een betere fillet uitlevering heeft als tilapia(tot 45% ip 32 %). Extensieve teeltmogelijkheden zijn er in de distrikten Saramacca,Coronie en Nickerie. Intensieve teelten zijn mogelijk langs de Commewijne rivier en kan aansluiting worden gezocht bij Comfish. Olieen en vettenproduktie ontwikkeling

Het opnieuw oppakken van de olien en vetten produktie (Oliepalm/Cocos) voor consumptie olie biedt goede perspektieven omdat volgens de FAO de middenlange termijn prijsontwikkelingen positief zijn.De binnenlandse alsook de Caricom markt kunnen worden bediend en de produktie kan op een redelijke schaal (minimaal 3500 ha) ondernomen worden. Bij een huidige internationale prijs van rond de US$754,- /ton moet de lokale produktie weer opgepakt kunnen worden.14 Produktie zou de voedselzekerheid van Suriname en de Caricom kunnen verhogen.Daarnaast biedt dit gewas een aantal voordelen op het vlak van agrarische verwerking en risico uitwisselings en “cross linking” mogelijkheden. Naast eetbare olien,frituurvet en margarine kan er worden overgeschakeld naar biodiesel en is “cross linking” mogelijk met de veehouderijsektor als leverancier van plantaardige eiwitten, voor de produktie van dierlijke voeders. 14

Bruto produktiewaarde per hectare tussen de US$3000,- en US$4000,- dat aanzienlijk hoger is dan van paddy produktie en waar de deviezencomponent van de produktie lager ligt.

49


Regio’s die voor ontwikkeling in aanmerking komen zijn Marowijne en Brokopondo en Saramacca.Suriname heeft reeds ervaring met dit gewas en het produkt en lokale ondernemers kunnen de produktie en verwerking samen met de overheid aanpakken. Interesse vanuit multinationals kan slechts een pré zijn. Schapen en geitenteelt

Investeren in vergroting en professionalisering van de schapen en geiten houderij biedt goede nationale en regionale export perspektieven.De huidige totale aantallen zijn te gering waardoor de slachtprijzen erg hoog zijn15. Een recent marktonderzoek in de Caricom heeft aangetoond dat er een reëele vraag is , maar dat Suriname niet kan leveren vanwege het gering aantal dieren en de hoge binnenlandse prijs.Gerichte stimulering van de schapen en geitenhouderij is alleszins aan te bevelen waarbij doel moet zijn ; het stimuleren van een 40 tal gespecialiseerde schapen en geiten bedrijven gericht op het verzadigen van de lokale marktvraag en de export van karkassen en “special cuts” voor de exportmarkten in Trinidad en Barbados. Nieuwe vleesrassen zullen moeten worden geimporteerd om rasverbetering te bewerkstelligen,alsook zullen gerichte bedrijfstrainingen en een modern diergezondheidsmonitoring systeem niet mogen ontbreken. Een verdrievoudiging van deze kleinvee stabel naar ruim 30,000 dieren zal een gezonde basis vormen om deze niet ontwikkelde produktie aktiviteit te professionaliseren. De teeltregio’s die in aanmerking komen zijn de wat hoger gelegen lemige zand gronden om hoefrot te voorkomen.In Commewijne,Brokopondo en Para zijn goede mogelijkheden voor de gespecialiseerde bedrijven met gemiddeld 20 hectaren areaal tussen de 300 en 400 dieren. Sierteelt en potplanten

Het serieuzer oppakken en stimulering van de sierteelt sektor aan de hand van kerngebieden en kernbedrijven gericht op zowel de Nederlandse als de regionale markt.Er zijn reeds een tweetal (markt)studies gemaakt die de mogelijkheden in beeld hebben gebracht.Een grote vlucht in deze sektor zal echter pas gemaakt worden als de logistieke luchtvrachtmogelijkheden zijn verruimd en er tegen concurrerende tarieven kan worden gevlogen.De mogelijkheden om op zeer grote schaal exotische stekmaterialen en bloemen en planten te leveren zijn met de aanwezigheid van het regionaal meest geavanceerde in vitro cultuur vermeerder bedrijf “PHYTO-TECH” significant. Regionale exporten lijken op kleine schaal ook mogelijkheden te hebben met name naar de hotel ketens.Enkele tientallen arbeidsplaatsen kunnen gecreerd worden in een 10 tot 20 bedrijven die zich op de export moeten richten. Vanwege de gevoeligheid van bloemen lijkt het promoten van de produktie het beste te zijn rondom Lelydorp en het Paragebied rondom Zanderij.

15

In 2008 was het totale aantal schapen en geiten in Suriname 10,255 ; was het aantal slachtingen 1407 dieren en bedroeg de af boerderij prijs Srd 23,- ofwel US$8,27 per kilo levend gewicht.

50

Eco Agro Advisory Services Suriname Rundvleesteelt

De rundveestapel alsook het weiland areaal moeten wederom toenemen om de lokale vraag te waarborgen. De export potentie van “ karkassen en special cuts” is reeel zowel voor de Caricommarkt als voor de Europese Unie. De produktie moet veel efficienter worden gemaakt en dat kan slechts door professionalisering waarbij een gericht vetmestingssysteem in “Feedlots” met in belangrijke mate lokaal geproduceerde voeders (oliepalm koeken met rijstzemelen en cassave en/of bananen meel en ingekuild gras)wenselijk is. De overheid moet tevens zorgen voor het in werking hebben van een naar internationale normen voldoend “animal healt and disease monitoring syteem” om exporten mogelijk te maken. De uitbreiding kan snel van start gaan door een 50 tal bedrijven van gemiddeld honderd hectare te faciliteren op arealen van de voormalige parastatale bedrijven te Baboenhol en Coebitie en de terreinen in het oude LOC en MCP gebied.Concentratie in regio’s maakt ondersteunende dienstverlening goedkoper en is onderling stimulerend voor ondernemers.De rundveestapel kan in 5 jaar makkelijk vergroot worden met 10,000 runderen Melkveeteelt

Maatregelen om de produktie te stimuleren en de efficiency te verhogen hebben weinig of nauwelijks aandacht gehad. De concurrentie op de surinaamse markt van lokaal geproduceerde rauwe melk met lokaal gefabriceerde melk met import melkpoeder als grondstof, alsook met de toegenomen importen van melkprodukten vraagt een integrale benadering en beleid waar Suriname met de eigen produktie van rauwe melk naar toe wil. Een nationale benadering is wenselijk, waarbij de insteek bij de produktie verruiming van rauwe melk er een dient te zijn; om maximale professionalisering door te voeren in het primaire produktie proces van rauwe melk opdat noodzakelijke efficiency verbeteringen in het primaire proces kunnen worden doorgevoerd en om de kostprijs van rauwe melk in relatie tot internationale prijzen zo laag mogelijk te houden bij een goed en duurzaam toekomst perspektief voor rauwe melkproduktie in Suriname met aanverwante verwerkingsmogelijkheden. Deze professionelere aangepakt houdt o.a. in dat in de volgende zaken moet worden geinvesteerd; veredel- en fokverbeter programma’s van de weinig produktieve melkrassen, scholing en training ter verhging van het laag kennis niveau, verbeteren van de slechte infrastruktuur, verbeteren van gras- en weiland management, bedrijfs- en voedermanagement systemen verbeteren, investeringen in produktiviteitsverhogende factoren, verbeteren van veterinaire dienstverlening etc. Vergroten van de bedrijfsoppervlakte naar economisch duurzame bedrijfseenheden hetgeen indicatief inhoudt ;melkveebedrijven van 40 tot 50 hectaren met een gemiddelde lakterende melkveestapel van 20 tot 25 dieren. De oude melk productieregio’s (Pad van Wanica (Leleydorp,Rijsdijk en Reeberg),Uitkijk, Kwatta, Domburg en Meerzorg)dienen opnieuw geinventariseerd te worden en waar relevant en mogelijk uitgebreid te worden. Nieuw te ontwikkelen

51


melkveegebieden zijn mogelijk binnen het oude LOC gebied, te Saramacca de Damboenton en Lareco regio en Nickerie “MCP polders”. Recente berekeningen wijzen uit dat de kostprijs van melk met deze maatregelen minstens met 15% omlaag kan, daar een produktieverhoging per dier van gemiddeld 50% technisch haalbaar is en een aangegeven schaalvergroting in economisch goed levensvatbare bedrijven resulteerd. Verwerking naar zuivelprodukten voor de lokale alsook regionale markt komen dan ook in beeld. Varkensteelt

Er zijn reeds twee hyper moderen grootschalige varkenshouderijen aktief die met ouderdieren werken en waar de produktiviteit op het Europese niveau is. Deze bedrijven zouden de basis kunnen vormen voor een moderne varkenshouderij met goed uitgangsmateriaal en goede voeder en teeltsystemen. Slechts op deze moderne wijze zou de export serieus kunnen worden aangepakt. Wel dient eerst de regionale marktpotentie in beeld te worden gebracht en dienen boeren geschoold te worden in moderne op produktie en efficiency opkweekmethoden van varkens Wortel, knol en peul gewassen

De produktie voor de lokale markt is reeds jaren aan het teruglopen en te gering. De prijzen zijn dientengevolgen erg hoog en consumenten schakelen over op andere voedelprodukten (rijst,import aardappelen).Er is een lokale behoefte en de produktie moet professioneel worden opgepakt.Om de lokale behoefte te dekken is er ruimte voor zeker 250 tot 500 hectare areaal uitbreiding die met verschillende produkten als,zoete pataat,napie,cassave, chinese tayer en pomtayer kunnen worden beplant. Ook hier zal dit professioneel moeten worden aangepakt op gespecialiseerde bedrijven om op termijn de Caricom afzetmarkt te kunnen bedienen. Gebieden die hiervoor in aanmerking komen zijn o.a.; Moengo en Albina, Commewijne, Brokopondo nabij Victoria, Para nabij overwacht etc. De produktie leent zich goed voor de koppeling aan een agrarische verwerkende industrie waarbij de produktie van cassava en zoete pataat verse en diepfrees schijfjes of chips mogelijk is, de produktie van verschillende snacks etc. De teelt van enkele boomvruchtsoorten die door consumenten vaak gekombineerd worden met wortel en knolgewassen betreffen kookbanaan of plantain en broodvrucht en kastanje. Deze produkten hebben ook een goede regionale markt en zijn eveneens goed aanwendbaar in de agribusiness. Agrarische verwerkende industrie

Om een goede agribusiness van de grond te krijgen moet de leverantie van goedkope agrarische grondstoffen gegarandeerd zijn en dit is vaak een beperking geweest bij de initiatieven die er zijn geweest. De agribusiness is van groot belang voor elke economie en maakt de primaire landbouw lonend door terugploeging van toegevoegde waarde.

52


In vele ontwikkelings-landen levert de agribusiness een twee tot drie keer hogere toegevoegde waarde bijdrage als de primaire produktie en in Europa en de VS is dit zelfs meer dan zes keer zoveel. Het economisch voordeel van de agribusiness voor de economie weegt op tegen de kosten voor incentieven en subsidies om de primaire productie in Suriname op peil te houden.De agribusiness moet van voldoende en goede kwaliteit grondstof worden voorzien, waarbij de ouput goed en goedkoop voedsel is en de voedselzekerheid en voedselveiligheid kunnen worden gewaarborgd alsook er exportmarkt kansen worden gecreeerd. - De industriele mogelijkheden in de agroketen dienen met maximale ondersteuning van de overheid plaats te vinden. - Waar mogelijk om te ontwikkelings- en ontginningskosten te beperken bij nieuwe produktiegebieden dit optimaliseren door een stuk integratie waar mogelijk met een bosbouw ontwikkelingsbenadering. - Mileuvriendelijke produktiesystemen waarbij minstens op twee tsrategische plekken in Suriname een nationale composteringsindustrie Organische teelt producten

Hoewel er nog geen echte ervaring is met gecertificeerde organische teelten zijn er op dit terrein ook goede internationale marktperspektieven. Partneren met bedrijven die deze ervaring reeds hebben moet serieus worden onderzocht.De fair trade beweging kan in dit kader genoemd worden bij de produktie van niet traditionele verse fruit soorten zoals ananas,papaja en diverse soorten bananen etc.Biologische teelten van tomaten, komkommers en paprika’s voor de hotelmarkt in de Caricom biedt ook goede perspektieven.

Intra sektorale ontwikkelingskansen

Boven aangegeven produktie subsektoren koppelen aan mogelijkheden van Agroindustriele ontwikkelingen met “ intra sektorale of crossing linkssectoral development” bij een keten benadering en bewuste en konkrete keuzes bied goede perspektieven en kansen voor; Enkele gewassen met een duidelijke grootschalige benadering; rijst/bacoven/suikerriet en aanverwante agro industrie Het opzetten van een fruitteeltproduktie die gekoppelt kan worden met een verwerkende industrie voor verse sappen, of een exportindustrie van frozen pulp grondstoffen en een industrie van gedroogde en geconfijte vruchten, of deze koppelen aan andere agrarische produkten om weer nieuwe produktaanwendingsmogelijkheden te ontwikkelen zoals de mix van vers fruit met ingredienten en specerijen voor het producceren van “fruit salsas” etc. Orientatie op niche pakketen en niche produkten in specifieke produktieregio’s voor niche afzetmarkten (verse paddestoelen, tropische wijnen, parwa honing, para noten, 53


-

-

-

Vanuit de processing of toegevoegde waarde gedachte de verse markt successievelijk ontwikkelen(eerst fruitpulp voor de export en koppelen aan niche vers fruit markt; frozen vegetables zoals pompoen en kauseband en daarna verse markt omdat de produktie er al is ) etc. De “waste” van de produkten of 2nd and 3th kwaliteit een produkt aanwending geven. Niet meer denken in termen van “waste bananen” die nu reeds tegen de 20.000ton op jaarbasis bedraagt en geen marktbare aanwending heeft, maar denken in #12 -22% van deze hoeveelheid ofwel 2400 ton bananen zetmeel die ermee kan worden geproduceert met l aanwendingsmogelijkheden in de agro industriele verwerking (bananen zetmeel voor de kindervoeding en dierlijke mengvoederindustrie; of waste van padi-kaf van nu ruim 60,000 ton op jaarbasis als energiebron of bouwmateriaal of grondstof die te verreiken is tot bruikbare eiwitten voor de mengvoeder industrie. Synergetische effekten binnen en tussen ketens zullen bij deze benadering enorme effekten hebben alsook kansen bieden om goedkoper en doeltreffender de produktie, verwerking, marketing en afzet van “ Suriname Agro Produced” te realiseren. Multiplyer effecten binnen de macro economie zullen ook niet uitblijven.

Bij al deze programmas en mogelijkheden dient er een ruimer en gedifferentieerd kredietprogramma voor de agro-private ondernemers te komen (speciale kredieten om de fruitsektor te ontwikkelen met een lange grace period van minimaal 4 jaar) etc. De overheid /LVV moet de initiator zijn van public private partnership om weer het vertrouwen te winnen, ook omdat de private agrosektor zwak en ongeorganiseerd is. Stimulering van specifieke krachtige private bedrijfsleven initiatieven moeten ondersteund en gestimuleerd worden. Om maximaal resultaat te bereiken zal er struktureel op jaarbasis geinvesteerd moeten worden door zowel de overheid als de private sektor om wederom ontwikkeling en groei van de sektor te bewerkstelligen. Om de teruggang van de sektor in de nationale economie te stuiten en de agro sektor wederom een grotere bijdrage te laten leveren aan ons BNP zullen gerichte beleidsdoelen moeten worden geformuleerd. Een groei van tussen de 6 en 10 % van de totale bruto produktiewaarde van de agrarische sektor is een realistische en haalbare doelstelling. Om een gelijke groei in de landbouwsektor als het gemiddelde van de nationale economie te bewerkstelligen (5-6% op jaarbasis) is minstens een investeringsvolume nodig van tussen de US$50 tot 70 miljoen dollar op jaarbasis. Deze investering moet zowel door de private sektor als de publieke sektor worden opgebracht; Ter terugdringen van de agrarische importen en vergroten van de voedselzekerheid en de beschikbaarheid van goedkoop voedsel Om een grotere bijdrage aan het BNP te bewerkstelligen

54


-

Om onze agrarische exporten en onze deviezen verdiensten te vergroten Om een grotere regionale ontwikkeling en leefbaarheid van rurale gebieden en potentiebenutting in ons land te realiseren Opdat een maximale bijdrage wordt geleverd aan werkgelegenheidsgroei

-------------

55


Lijst met afkortingen ASP ------------------Agrarisch Sektor Plan AGVIS -------------- Agrarisch Gezondheids en Voedselveiligheids Instituut Suriname AKF ----------------- Agrarisch Krediet Fonds BNP ----------------- Bruto Nationaal Product CAFSA ------------- Caribbean Food Safety Authority CPI ------------------ Consumenten Prijs Index (cijfer) EU ------------------ Europese Unie FISO --------------- Functie Informatie Systeem Overheid FTW --------------- Faculteit der technologische Wetenschappen GAP --------------- Good Agriculture Practise GPOV ------------- Gemeenschappelijke palmolie bedrijven Victoria GLO --------------- Gewoon lager onderwijs LOC --------------- Landbouw Ontwikkelingsplan Commewijne MIAOP ----------- Meerjaren Integraal Agrarisch Ontwikkelingsplan MCP -------------- Multi Purpose Corantijn Projekt MOP ------------- Meerjaren Ontwikkelings plan MDG’s ---------- Millenium Development Goal’s NHAS ----------- Nederlandse Hulp Allocatie Suriname PTC -------------- Poly Technical College SBF --------------- Suriname Business Forum SBBS ------------- Stichting Behoud Bananensektor Suriname SWOT ------------ Strongness Weakness Opportunities and Threats analyse SURFF ----------- Suriname Revival Finance Fund VKI --------------- Vis Keurings Instituut

56


Bijlage 1: Geraadpleegde literatuur 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 20. 21. 22. 23.

Meerjarenontwikkelingsplan;2006-2010 ASP hoofdrapport plus 13 deelrapporten, 2004 Sectorfondsen; Operationele Richtlijnen, oktober 2004 Regeringsverklaring 2005-2010; Committeringsbesluit ASP, 2004 IADB rapport, “revitalizing Agriculture in Suriname 1997 I.Poerschke report on “Cariforum foodsecurity programme; Trade facility component Suriname 2002” I.Poerschke report on “support to the competitiveness of the rice sector in the Caribbean, organization and management aspects of the rice industry in Suriname Agriforum rapport; er is toekomst voor de landbouw in Suriname Uitvoeringsovereenkomst ASP, mei 2006 Concept eind rapport Technische Ondersteuning Operationalisering van de Sectorale Benadering, 24 maart 2002 LVV, Jaarplan 2006 Overzicht sectorfondsen; oktober 2007 Jaarplan LVV 2008 Jaarverslagen,2006,2007,2008 van LVV Illaco rapport; Beleidskader voor de landbouwsektor ,1997 Meerjaren ontwikkelingsplan;2006-2010 LVV Rapport over de agrarische gezondheids en voedselveiligheids instituut Suriname, AGVIS , 2010 LVV, Agarische beleidsnota 2001 – 2005 , april 2001 De veehouderijsector in Suriname,RDP 2002 Suriname poultry Industry Improvement Project,March 2005 Restructuring of the banana sector in Suriname ,2003

57


Bijlage 2 Achteruitgang in hectaren en produktie van agrararische gewassen

eenjarige gewassen 5000 hectares

4000 3000

Series2

2000 1000

19 93 19 78 20 00 20 02 20 04 20 06 20 08

0

year

eenjarige gewassen 1993 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

areaal/ha 4710 2945 2233 1842 1789 2133 1908 1849 1934 1657 1646 1356 982

produktie/t 43,045 27,834 23,365 22,427 27,240 26,034 24,824 27,678 23,097 25,864 22,138 18,108

mais,cassave,andere aardvruchten,pinda oerdi,peulvruchten,groenten,watermeloen

Opm; rijst en vers fruit bananen zijn buiten beschouwing gelaten

58

1200 1000 800 600 400 200 0

semi meerjarige gewassen

19 93 19 78 20 00 20 02 20 04 20 06 20 08

areaal in hectares


year semi meerjarige gew. 1993 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

areaal/ha 1118 573 668 503 542 501 541 508 432 358 291 439 372

produktie/t 12,986 14,664 11,424 11,402 13,246 12,245 12,711 12,360 9,503 5,579 10,843 9,963

bananen,ananas,markoesa

59


meerjarige gewassen 10000

hectares

8000 6000 4000 2000

meerjarige gewassen 1993 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

areaal/ha 9073 6040 5506 5343 5389 3442 3066 3015 2969 3132 3108 3173 2704

08 20

20

year

06

04 20

02 20

00 20

78 19

19

93

0

produktie/t 28,528 27,650 25,898 24,012 24,893 28,335 30,857 26,033 25,004 27,596 30,250 30,891

kokos,sinaas,citrus,papaja,advocaat manja,overige opm.: t/m 2001 oliepalm,koffie,cacao die reeds nauwelijks werden geoogst

60


Tabel 3 De internationale markt ontwikkelingen in de afzet van groenten en vers fruit geven samenvattend o.a. de volgende ontwikkeling te zien : schaalvergroting

Grotere en gespecialiserde bedrijven Hogere kwaliteits Hogere eisen aan Informatievoorziening eisen bedrijfsprocessen en kontrole belangrijker Leveringsgaranties Grote financiele Kapitaalsinvesteringen en kontinuiteit belangen eisen dat processen planmatige gebeuren Verandering Wet Sneller Snelle reaktie/ en regelgeving veranderende flexiebele organisatie wereld, WTO/ SPSS/ -

Concentratie vraag en aanbod

Hoge eisen aan moderne/ gestruktureerde werkmethoden Hogere eisen aan opleidingsniveau en personeel Logistieke opties flexiebel en multi funktioneel Uniformiteit voor een aantal zaken (verpakking, labeling, wetgeving, etc.)

Schaalvergroting door o.a. concentratie van vraag en aanbod Kwaliteits verhoging door o.a concurrentietoename en consumenten bewustzijn Leveringsgaranties op straffe van boetes Veranderende wet en regelgeving mbt de import en export van o.a. groenten en fruit produkten

61

Rapport over de Agrarische sektor

Recommend Documents