Radioactiviteit. Jurgen Nijs Brandweer Leopoldsburg APB Campus Vesta Brandweeropleiding

Radioactiviteit Jurgen Nijs Jurgen Nijs Brandweer Leopoldsburg [email protected]

© 2012 APB Campus Vesta – Brandweeropleiding

http://youtu.be/h3YM32m0RDQ


1

Doel Bij een interventie in een omgeving waar er een kans is op ioniserende straling om veilig, accuraat en efficiënt te werken.  Veilig: jezelf, manschappen en omgeving  Accuraat: volledig, correct  Efficiënt: de tijdsduur beperken


Onderdelen

Wat?

Waar?

Controleren?

Oei!


2

Wat?


Straling  Vroeger: Straling  waarneembaar door zintuigen

 19de eeuw ‐ ‐ ‐ ‐

Röntgenstraling ‐straling  stralin ‐straling ‐straling

 structuur van de materie Video: http://youtu.be/8z-5NRD8D6c © 2012 APB Campus Vesta – Brandweeropleiding

3

Materie  # protonen  element  Lading  Protonen +1  Neutronen 0  Elektronen ‐1

 Massa  Protonen  Neutronen  Elektronen = proton / 1836

 # protonen = # elektronen # protonen # elektronen  Atoom  elektrisch neutraal


Aantal protonen  element

6 protonen

1p proton

43 protonen

92 protonen


4

Isotopen  Drie  C‐atomen  C  6 protonen  6 elektronen   # neutronen  C‐12: 6 neutronen  C‐13: 7 neutronen  C‐14: 8 neutronen Massagetal Aantal deeltjes in de kern # protonen + # neutronen neutronen neutronen protonen

protonen

desintegratie


Ioniserende straling  Atomen atoombinding  moleculen  Ioniserende straling: atomen  ionen

Video: http://youtu.be/TjuaeAXFW18 © 2012 APB Campus Vesta – Brandweeropleiding

5

Alfa‐straling  Zwaar en sterk geladen  zeer snel interactie  korte dracht  makkelijk af te schermen  energie over zeer kleine afstand afgegeven  zeer veer schade maar niet diep  niet gevaarlijk buiten lichaam, zeer gevaarlijk in lichaam


Video: http://youtu.be/UE9OjGk8_lA


6

Béta‐straling  Licht en minder sterk geladen  duurt langer voor interactie  langere dracht  moeilijker af te schermen  energie over grotere afstand afgegeven  minder schade maar dieper  gevaarlijk buiten en binnen lichaam


Gamma‐straling  Elektromagnetische straling  geen massa, geen lading  zeer weinig interactie  zeer grote dracht  moeilijk af te schermen  energie wordt zeer geconcentreerd afgegvan  gevaarlijk binnen en buiten lichaam


7

Röntgen‐straling  Vergelijkbaar met gamma‐straling  Kleinere energie  Elektrisch opgewekt pg


Neutronenstraling    

Ongeladen / kleinere massa dan alfa‐deeltje Groot doordringingvermogen  moeilijk af te schermen Zeer veel schade in lichaam Gevaar voor secundaire straling door activatie.

 BRW heeft geen detectieapparatuur voor neutronen‐ straling


8

Stralingen ‐ vrije weglengte Bron

Lucht

Persoon

(cm)

meter)

, X, n

>100 m


Afscherming ‐ overzicht


9

Wat?

Waar?

Controleren?

Oei!

http://youtu.be/h3YM32m0RDQ


Worden wij op dit ogenblik bestraald?


10

Toepassingen


Wat?

Waar?

Controleren?

Oei!


11

Grootheden ‐ Eenheden


Activiteit (A)  Het aantal kernen dat vervalt per eenheid van tijd  Eenheid : Becquerel 1 Bq = 1 desintegratie / seconde  Oude eenheid : Curie 1 Ci = 3.7 x 1010 Bq


12

Halveringstijd (T1/2) Tijd waarna de helft van de aanwezige kernen vervallen zijn Isotoop

Halveringstijd

135Cs

2 miljoen jaar

217Ra

1.6 µSec


Halfwaardedikte (D1/2)  Dikte materiaal waarbij de hoeveelheid straling die door het materiaal gaat wordt gehalveerd  D1/2 wordt bepaald door :  

energie van de straling type straling


13

Dosis (D)  Geabsorbeerde stralingsenergie per eenheid van massa  Eenheid Gray 1 Gray = 1 Gy = 1 J/kg  Oude eenheid Rad 1 Gy = 100 rad  Dosistempo : Dosis / tijd


Kwaliteitsfactor (Q) maat voor de schadelijkheid (t.g.v. ionisaties) van het type straling Soort straling   ,X n

Q 20 1 1 5 - 20 (i.f.v.energie)


14

Dosisequivalent (H)  H geeft de schadelijkheid aan van de straling  H=DxQ  Eenheid Sievert (Sv)  Oude eenheid Rem 1 Sv = 100 rem


Dosis versus dosistempo  DOSIS: Impakt op mens in Gy of Sv  DOSISTEMPO: Hoe snel loopt de dosis op in Gy/h of Sv/h. Verband tussen dosistempo en dosis is analoog aan verband ts snelheid in km/h en afgelegde weg in km


15

Meetinstrumenten


Meten van ioniserende straling Types van detectoren : 

op basis van ionisatie in gassen vb ionisatiekamer, proportionele teller en de Geiger-Müller teller



door gebruik te maken van het oplichten van sommige stoffen onder invloed van de ioniserende straling : scintillatiedetektoren voor , en 



door gebruik te maken van halfgeleiderdetectoren (germanium en silicium)


16

Meten van ioniserende straling Indeling meettoestellen :  voor persoonlijke controle

 voor het opsporen van bronnen en meten van dosistempo

 voor het meten van besmettingen (PCM’s)


Dosismeters 

Pendosismeter (gecummuleerde dosis)



Filmdosismeter (gecummuleerde dosis)



Thermoluminescente dosismeter (gecummuleerde dosis)



Alarmdosismeter (dosistempo en gecummuleerde dosis) met instelbare waarschuwingsdrempel


17

Wat?

Waar?

Controleren?

Oei!


BESMETTING  BESTRALING

http://youtu.be/tDrT6Clqhfs


18

Voorzorgsmaatregelen tegen bestraling en besmetting

Video: http://youtu.be/TJ1zFlEwBVQ © 2012 APB Campus Vesta – Brandweeropleiding

Besmetting  Besmetting kan doorgegeven worden  Stopt niet als je je uit de besmette zone begeeft  Bij een besmetting wordt je ook bestraald j g j

Bestraling  Bestraling kan niet doorgegeven worden  Stopt als je je van de bron verwijderd  Je hoeft niet besmet te zijn om bestraald te worden


19

Uitwendige besmetting Bron op lichaam of kledij  grondige reiniging grondige reiniging  verwijdering besmette kledij


Bescherming

Inwendige besmetting

Opeten (INGESTIE)

voedsel maag-darm kanaal

HUID bloed

Inademen (INHALATIE)

stof, gas longen

WONDEN bloed


Bescherming

20

Principes van de stralingsbescherming 1

2

3

Robert Jan Jef


Kwadraatregel

1m Stralingsniveau 

1 1  2² 4

Stralingsniveau 

1 1  3² 9

2m

3m

Video: http://youtu.be/Frh69Yy5kCE


21

Bescherming besmetting ‐ overzicht

 Draag de vereiste beschermkledij Draag de vereiste beschermkledij  Verboden: eten, drinken, roken  Let op voor verwondingen  Controleer regelmatig op besmettingen (bij verlaten van de zone ‐ incl. materiaal)  Scheiding v.d. kledij


Bescherming

Bescherming inwendige besmetting


Bescherming

22

Welke dosis???  Rechtvaardigingsprincipe  ALARA: As Low As Reasonably Achievable y  Wettelijke limieten


GEVOLGEN

http://youtu.be/TJ1zFlEwBVQ


23

Wettelijke limieten

Bron: KB 20-07-2001


Stralingseffecten


24

Stralingseffecten  Onmiddellijke  Deterministisch  Effect in rechtstreeks verband met opgelopen dosis Effect in rechtstreeks verband met opgelopen dosis

 Uitgestelde  Stochastische = kans  Kans in rechtstreeks verband met opgelopen dosis  Ofwel wel, ofwel niet: geen gradaties Ofwel wel, ofwel niet: geen gradaties Rechtvaardigingsprincipe


Deterministische effecten 0 ‐ 250 mSv

Microscopische afwijkingen in chromosomen. Geen merkbare effecten.

250 ‐ 1000 mSv

Afwijkingen in het bloed. Geen merkbare effecten.

1 ‐ 3 Sv

Ernstige afwijkingen in het bloed. Optreden van stralingsziekte (misselijkheid, braken).

3 Sv

Enkele slachtoffers overlijden. Begin haaruitval.

4 Sv

Helft van de slachtoffers overlijdt binnen 2 maanden

5 Sv

Beschadiging maagdarmkanaal. Diarree, infecties. Slechts enkele slachtoffers overleven.

6 Sv

Alle slachtoffers overlijden binnen 2 weken.

20 Sv

Hersenen zijn beschadigd. Alle slachtoffers overlijden binnen 2 dagen.


25

Stochastische  4 à 8 % per opgelopen sievert


Algemene maatregelen  Opstelplaats voertuigen + pers.: bovenwinds op min. 50 meter  Verplicht dragen van beschermkledij + dosismeter  Draag ademhalingsbescherming (vervang de flessen buiten de zone)  Slachtoffers in veiligheid brengen ‐ EHBO primeert (gewonden in dekens wikkelen)


26

volgelaatmasker

P3 filter

beschermkledij

dosismeter

beschermkledij


Algemene maatregelen  Verwittig FANC: 02 / 502 89 99 

bevestiging r.a. materialen bevestiging r.a. materialen



controle integriteit verpakkingen



evaluatie stralingsrisico’s

 Toegangsverbod nieuwsgierigen  Afbakenen van de gevarenzone (25 µSv/uur)


27

Algemene maatregelen  Inzet met minimum aan personeel (enkel geïnformeerde vrijwilligers, geen zwangere vrouwen of borstvoeding, vrouwen: info over zwangerschap) h )  Beperk inzettijd, neem afstand en gebruik eventuele afschermingen  Compartimenteer de activiteiten (controlemetingen voor personeel en materieel)


Algemene maatregelen  Registreer de dosis ‐ toepassen ALARA‐principe  Nooit eten, drinken of roken op de plaats van de interventie  Na afloop :



besmettingscontrole personeel + omgeving



ontsmetting personeel (masker ophouden)



verzameling besmette kledij en afvalstoffen verzameling besmette kledij en afvalstoffen


28

Radioactiviteit. Jurgen Nijs Brandweer Leopoldsburg APB Campus Vesta Brandweeropleiding

Recommend Documents