Rabbit-proof Fence
1
Rabbit-Proof Fence vertelt het waar gebeurde verhaal van drie Aboriginalmeisjes die te voet een 2000 km lange tocht maken door de Australische wildernis. De film behandelt een duistere en vaak verzwegen periode uit de Australische geschiedenis: aan het begin van de vorige eeuw plaatste de regering halfbloed Aboriginalkinderen in heropvoedingskampen om verdere vermenging met de blanken te voorkomen. In 1931 ontsnapt de dertienjarige Molly samen met haar zusje Daisy en nichtje Gracie uit zo’n kamp. Op de hielen gezeten door de politie en een spoorzoeker doorkruisen ze half Australië. Alleen de eindeloze gaashekken die landbouwgrond tegen konijnen moeten beschermen, bieden een kompas - Molly weet dat haar moeder aan het hek woont.
Rabbit-proof Fence Australië 2002 94 minuten regie: Phillip Noyce scenario: Christine Olsen productie: David Elfick - Jeremy Thomas - John Winter fotografie: Christopher Doyle muziek: Peter Gabriel hoofdrolspelers: Evelyn Sampi (Molly) - Laura Monaghan (Gracie) - Tianna Sansburg (Daisy) - David Gulpilil (Moodoo) - Kenneth Branagh (Mr. A.O. Neville) - Jason Clarke (Const. Riggs) - Ningali Lawford (Maude) Deborah Mailman (Mavis)
Rabbit-proof Fence
2
1. "Dit is een waargebeurd verhaal dat beurtelings boos, verdrietig en gelukkig zal maken. Rabbit-proof Fence is geen film over wanhoop: het is een ode aan moed, trots, liefde en doorzettingsvermogen" Steven De Foer, De Standaard, 16/04/2003
Welke van de bovenstaande gevoelens heb jij herkent bij het kijken naar de film? Waarom?
2. Welke scène is jou het meest bijgebleven? Waarom?
3. Was het voor jou een 'typische schoolfilm' of viel het allemaal wel mee? Hoezo?
Rabbit-proof Fence
3
1
In het verhaal staan twee personages lijnrecht tegenover mekaar als vertegenwoordigers van hun cultuur. Wie zijn het? Omschrijf hun positie. Hoe worden ze vaak in beeld gebracht en welk gevoel geeft dit?
Rabbit-proof Fence
4
2
Je krijgt ook een tweeslachtig figuur te zien. Over wie hebben wij het? Waarom denk je dat?
Rabbit-proof Fence
5
1
"Ik handel alleen maar met goede bedoelingen.", dat is wat Neville zegt. Wat vind je van deze uitspraak?
2
Denk je dat politici in deze tijd nog dergelijke uitspraken doen/durven doen? Hoezo?
Rabbit-proof Fence
6
3
Kan je de geschiedenis van de Aboriginals vergelijken met de geschiedenis van andere volkeren? Zo ja, met welke dan? Zo nee, waarom niet?
Rabbit-proof Fence
7
algemene doelstellingen * de beeldtaal en het gebruik van geluid bij bepaalde scènes analyseren * meer inzicht krijgen in de thema's en de personages uit de film * de dieper liggende betekenis achter een verhaal vinden * stilstaan bij een aantal waarden en kritisch denken stimuleren * uiten van een eigen standpunt of mening
specifieke doelstellingen - de belangrijkste personages uit de film omschrijven - de geschiedenis van Aboriginals leren kennen - de relatie tussen de geschiedenis van verschillende volkeren vergelijken - het huidige politieke landschap in vraag stellen
Rabbit-proof Fence
8
voor de film
over de regisseur Na zijn doorbraak Dead Calm (1989) maakt de Australische regisseur Phillip Noyce de grote stap naar Hollywood en vestigt daar zijn naam als maker van gelikte, succesvolle maar sterk in kwaliteit wisselende genrefilms als Sliver, Clear and Present Danger, The Saint en The Bone Collector. Na twaalf jaar keert hij terug naar zijn vaderland om een film te maken over het krankzinnig maar echt gebeurd avontuur van de drie Aboriginalmeisjes. Voor Noyce lijkt de cirkel rond. Voordat hij naar Amerika vertrok, maakte hij in Australië immers al faam met Newsfront (1978) en vooral Backroads (1977), dat op nietsverhullende wijze de problemen van Aboriginals aankaart. Zijn laatste film is The quiet American (2003), naar een boek van Graham Greene. over de film De film is gebaseerd op een boek van Doris Pilkington Garimara, de dochter van Molly die zelf ook bij haar moeder werd weggehaald. Ze kreeg het verhaal van haar moeder pas te horen toen zij haar had teruggevonden, twintig jaar na hun scheiding door de autoriteiten. Rabbit-Proof Fence deed in Australië opnieuw de discussie oplaaien over de ‘gestolen generaties’, de kinderen die door het beleid van de Australische overheid hun ouders nooit hebben gekend. De echte klap komt als de epiloog met een paar woorden de verdere levensloop van Molly samenvat; hoe vasthoudend en inventief zij ook was, ze bleef een leven lang machteloos tegenover de minachting van de overheersers. Molly trouwde en kreeg twee kinderen. Toen haar kinderen 4 en 2 jaar oud waren, werden ze allen gevangen genomen en naar Moore River gebracht. Molly is opnieuw ontsnapt naar Jigalong en nam daarbij haar jongste dochter, Annabelle mee. Haar oudste dochter, Doris, liet ze achter in het kamp. Annabelle was drie jaar oud toen ze opnieuw werd opgepakt. Molly heeft haar nooit terug gezien. Doris werd pas 30 jaar later opnieuw met haar moeder verenigd. Veel Australiërs vinden dat de overheid aboriginals moet helpen hun ouders terug te vinden en zich formeel moet verontschuldigen voor het scheidingsbeleid. De overheid weigert dit echter omdat zij vreest dat de aboriginals vervolgens schadevergoedingen zullen eisen.
Rabbit-proof Fence
9
over aboriginals De Aboriginals vormen de oorspronkelijke bewoners van het Australische continent en zijn een van de oudste volken op aarde. Ze kwamen ongeveer 40.000 jaar geleden vanuit Zuidoost-Azië naar Australië. De Aboriginals (Lat. ab origine: oorspronkelijk) hebben daarmee de langste doorlopende culturele geschiedenis in de wereld. Ze verdeelden zich over het hele continent en vormden tussen de 500 en 600 stammen, allen met verschillende talen, religies en culturen. Het is daarom niet mogelijk om in generaliserende termen over Aboriginals te spreken. Wat wel kan gezegd worden is dat de stammen leefden van wat ze tegenkwamen op hun weg. In de vele verhalen die van generatie op generatie overgeleverd worden, vertelden ze precies in welke tijd je krabben kon vangen, hoe je bepaalde giftige planten moest bereiden om ze toch te kunnen eten, waar je in de woestijn water kon vinden enz. Ze zijn waarschijnlijk de beste spoorzoekers ter wereld. Vaak wordt de Aboriginal cultuur een primitieve cultuur genoemd (helaas ook door Australiërs), maar dat is slechts het oordeel van paternalistisch denkende westerlingen. Wel is de cultuur voor westers denkenden vaak moeilijk te begrijpen. Basis voor de cultuur is de eenheid die Aboriginals voelen met de natuur. Waar de westerse wereld materialistisch en wetenschappelijk gezien meer geavanceerd is, is de Aboriginal cultuur rijk op spiritueel vlak. Terwijl in Westerse culturen de natuur vaak als onderdanig aan de mens en beheersbaar wordt beschouwd, zien Aboriginals de mens als onderdeel van de natuur. De mens heeft bovendien de taak om te zorgen voor die natuur; die zorgt immers ook voor hem. Met de komst van de Europeanen werd die cultuur echter ruw verstoord. Hele stammen werden uitgemoord, de Europeanen brachten besmettelijke ziekten mee, kinderen werden bij hun ouders weggehaald en stamverbanden werden verbroken. De beste stukken land werden ingenomen door de blanke kolonisten, terwijl de Aboriginals genoegen moesten nemen met de meest onherbergzame en onvruchtbare delen van Australië. Nadat daar in de jaren '60 echter uranium en bauxiet werd gevonden, werden de Aboriginals opnieuw gedwongen naar nog onvruchtbaardere woonplaatsen te verhuizen. De schadevergoeding die ze hier uiteindelijk voor kregen, was maar een pleister op de wonde. Met de uitroeiing van de Aboriginals is ook de eeuwenoude kennis over het land verdwenen omdat deze mondeling werd overgeleverd van generatie op generatie. Pas in de jaren zeventig en tachtig begon de houding tegenover de Aboriginals langzaam te veranderen. Voor de meeste kwam dit echter veel te laat. In 1974 erkende de Australische regering in principe het recht van de Aboriginals zich op hun eigen grondgebied te vestigen. Het speciaal in het leven geroepen ministerie voor ‘Aboriginal Affairs’ probeert o.a. het onderwijs voor de kinderen van Rabbit-proof Fence
10
de Aboriginals te verbeteren en de traditionele inheemse cultuur meer onder de aandacht te brengen. Bijna niemand leeft nog geheel volgens de oude gebruiken en veel aboriginals hebben zich aangepast volgens westerse maatstaven. Alleen in Aboriginaldorpen wordt nog in de eigen taal gesproken. In 1985 werd een deel van de Northern Territory officieel aan de Aboriginals overgedragen, samen met delen van South Australia. In 1990 werd de ATSICcommissie in het leven geroepen, die voor de Aboriginals een vorm van zelfbestuur en een betere deelname aan voor hen belangrijke politieke beslissingen mogelijk moet maken. In 1995 bekrachtigde het Opperste Gerechtshof de in 1993 aangenomen ‘Native Title Act’. Deze wet voorziet in een behoorlijke financiële vergoeding voor land waarop Aboriginals aantoonbaar historische aanspraak kunnen maken. Het regeringsbeleid om de achterstelling van de Aboriginals op allerlei gebied (o.a. onderwijs, gezondheidszorg en werkgelegenheid) op te heffen, levert nog niet veel positieve resultaten op. Er bestaat nog steeds een grote mate van ongelijkheid tussen de Aboriginals en de andere bevolkingsgroepen. Velen zijn ook nog erg wantrouwend tegenover blanken om alles wat hun in het verleden is aangedaan. over het rabbit-proof fence Toen de Engelsen Australië koloniseerden in 1788 besloten ze konijnen in te voeren. Omdat de konijnen er geen natuurlijke vijanden hadden als vossen en roofvogels, werden het er steeds meer. Het kwam zelfs zover dat de konijnen een echte plaag werden en een bedreiging voor andere diersoorten die hetzelfde voedsel aten als de konijnen. Ten einde raad hebben de Engels toen ook de besmettelijke en dodelijke konijnenziekte myxomatose ingevoerd in Australië. Om het land te beschermen tegen de konijnen, werden er kilometerslange hekken; het Rabbit-proof fence. Je zou kunnen stellen dat deze 'konijnengeschiedenis' symbool staat voor de Australische geschiedenis. De Aboriginals werden op een soortgelijke manier behandeld: kinderen werden afgezonderd van hun familie in kampen, er werden reservaten afgebakend waar ze moesten leven en het was de bedoeling het Aboriginalras weg te kweken.
Etnische zuiveringen bestaan in vele maten en gewichten. Je kunt een ras of cultuur die je als inferieur beschouwt, trachten uit te roeien met gas (nazi-Duitsland), met massa-executies (Bosnië), met machetes (Rwanda) of met de blanke sabel (Amerika). Een wat subtielere maar in zijn einddoel niet minder schokkende techniek werd tussen 1905 en 1971(!) gehanteerd door de Australische regering: om de verspreiding van een ras van 'halfbloeden' tegen te gaan, zette die een wreedaardig systeem van kinderroof op poten. De vele kinderen die door blanke ambtenaren of arbeiders Rabbit-proof Fence
11
verwekt werden bij Aboriginalvrouwen, werden bij hun moeders weggehaald en ‘opgevoed’ in overheidskampen tot ze als waardige burgers in aanmerking kwamen voor een huwelijk met een blanke. Op die manier kon het zwarte element er op drie generaties tijd uitgebroed worden. Tot op de dag van vandaag heeft de Australische regering geen verontschuldigingen aangeboden aan deze stolen generations. De jongste jaren regent het wel processen, en het boek dat Doris Pilkington schreef over de onmogelijke reis van haar moeder en twee tantes, werd een bestseller. De film Rabbit-Proof Fence van Philip Noyce begint met een schokkende scène, waarin drie Aboriginalmeisjes door een politieman worden weggerukt uit de armen van hun moeder. Het beeld van de grootmoeder, die jammerend in het zand achterblijft terwijl de politiewagen wegscheurt --zichzelf met een steen op het hoofd slaand uit wanhoop-- snijdt door merg en been. Maar Rabbit-Proof Fence is geen film over wanhoop: het is een ode aan moed, trots, liefde en doorzettingsvermogen. Het is 1931. De drie meisjes komen terecht in een kamp in Moore River, tweeduizend kilometer van huis. Daar wordt hun de Engelse taal, godsdienst en cultuur ingeramd. De oudste, Molly(14), neemt het niet: de vernederingen, de gesnauwde opmerking dat ze ‘geen moeder meer heeft’. Sluw het beste moment uitkiezend, ontsnapt ze met haar twee zusjes Gracie(10) en Daisy(6). De Odyssee lijkt onbegonnen werk. De spoorzoeker Moodoo --zelf een Aboriginal-brengt alle weglopertjes terug. Maar meer nog dan de achtervolger, zijn de natuur en de afstand te duchten vijanden. Gelukkig is Molly erg pienter. Ze weet dat haar geboortedorp aan de rabbit-proof fence ligt, het konijnenweringshek dat van noord tot zuid door het hele Australische continent loopt, om te vermijden dat de konijnenplaag zich verder verspreidt (de symboliek is duidelijk). Voor Molly betekent het hek een onontbeerlijke gids naar huis. Ze moet wel afrekenen met de twijfels van Gracie, en met de vermoeidheid van Daisy die de halve reis op haar rug zit. Gelukkig zijn er onderweg ook mensen die de dappere meisjes een handje helpen. De enige ster in Rabbit-Proof Fence is de Engelsman Kenneth Branagh: hij speelt mister Neville, door de Aboriginals omgedoopt tot mister Devil: de administrateur die het rassenzuiveringsprogramma coördineert. De spoorzoeker Moodoo wordt prima vertolkt door een Australisch icoon, David Gulpilil. Gulpilil werd in 1969 als zestienjarige beroemd met zijn hoofdrol als de inboorling die Jenny Agutter door de woestenij helpt in Walkabout van Nicholas Roeg. Gulpilil is ook een internationaal concerterend didgeridoovirtuoos, en samen met de atlete Cathy Freeman is hij het gezicht van Aboriginals wereldwijd. Maar de show wordt gestolen door het trio Everlyn Sampi, Laura Monaghan en Tianna Sansbury, amateurs geselecteerd uit 1.200 kandidaten. Met onthutsende authenticiteit vertellen ze de geschiedenis van hun eigen families: Sampi onverzettelijk, Monaghan twijfelend, Sansbury schattig-- naar het hart grijpend zonder enige sentimenteel effectbejag. Rabbit-proof Fence
12
Puristen zouden hooguit kunnen mopperen dat de makers over-estheticeren. De onovertroffen cinematograaf Christopher Doyle brengt adembenemende panoramashots van de wildernis, in bleke kleuren die de hitte nog voelbaarder maken. De percussiemuziek van Peter Gabriel geeft de film een onheilspellende sfeer. Steven De Foer, De Standaard, 16/04/2003
Rabbit-proof Fence
13
na de film Je kan de leerlingen individueel de (vereenvoudigde) vragen in hun dossier laten invullen. Toch is het aan te raden de leerlingen in groep te laten zoeken naar mogelijke verklaringen. Laat de leerlingen in hun groepje iemand aanduiden die de tijd bewaakt en zorgt dat alles rustig verloopt, iemand die zorgt dat alle vragen en alle leerlingen aan bod komen, iemand die de antwoorden noteert en iemand die later verslag uitbrengt voor de klas. Na elk onderdeel kan je de antwoorden van de verschillende groepjes overlopen. De voornoemde taken kunnen in elk groepje doorschuiven. De verklaringen in dit dossier zijn enkel ter duiding. Je gaat met je klas dus niet op zoek naar sluitende antwoorden, het is eerder een kans om een eigen standpunt of mening te uiten.
Rabbit-proof Fence
14
na de film
1
"Dit is een waargebeurd verhaal dat beurtelings boos, verdrietig en gelukkig zal maken. Rabbit-proof Fence is geen film over wanhoop: het is een ode aan moed, trots, liefde en doorzettingsvermogen" i.
Steven De Foer, De Standaard, 16/04/2003
Welke van de bovenstaande gevoelens heb jij herkent bij het kijken naar de film? Waarom? 2
Was het voor jou een 'typische schoolfilm' of viel het allemaal wel mee? Hoezo?
Rabbit-proof Fence
15
1
In het verhaal staan twee personages lijnrecht tegenover mekaar als vertegenwoordigers van hun cultuur. Wie zijn het? Omschrijf hun positie. Hoe worden ze vaak in beeld gebracht en welk gevoel geeft dit?
Molly Molly was nog maar 13 jaar oud toen zij te voet de lange trektocht maakte terug naar huis, waar de Australische autoriteiten haar hadden weggehaald. Haar tocht werd een symbool van verzet onder de Aboriginals tegen het beleid van de Europese kolonisten. Daisy is schattig en onschuldig. Ze ondergaat het hele gebeuren en houdt zich sterk. Molly is echter degene die Daisy, wanneer haar voeten niet meer willen, op haar rug mee verder neemt. Ook Gracie volgt Molly. Bij haar speelt echter twijfel, twijfel die ervoor zorgt dat ze terug opgepakt wordt. Molly is duidelijk de ster van de drie. Ze is zeer krachtig en vastberaden en onderdrukt haar twijfels en angsten. Ze wil kost wat kost terug thuis, bij haar moeder, geraken. Waarom ontsnapt Molly wel uit het kamp? De echte Molly vertelt dat haar vlucht vooral te maken had met de drang naar haar moeder. Andere kinderen in het kamp waren jonger en ondergingen het systeem, ze beseften niet goed wat er gebeurde. Molly wist dat wel en wilde naar huis. Ook de omgeving van het kamp Moore River maakte haar ziek. Het was niet haar eigen streek en dat zorgde ervoor dat ze het emotioneel, psychisch en fysisch niet aankon, ze voelde zich 'vergiftigd'. Deze motivaties zetten haar aan tot vluchten.
Those other kids that were taken, they were much younger. They didn’t know mother. But I was older. I knew mother. I wanted to go home to mother. Molly Craig (84 jaar), Jigalong, August 2000
Ondanks haar sterkte krijg je Molly meestal te zien vanuit een zwakkere, ondergeschikte positie. Vooral wanneer zij en haar zusje compleet uitgeput in mekaar stuiken, zweeft de camera als een vogel boven de twee lijfjes. Samen met cameraman Christopher Doyle blijft Noyce het liefst op ooghoogte van de koppige Molly die de leiding neemt.
Rabbit-proof Fence
16
Neville De idiote postkoloniale tijdgeest wordt in de film sterk geïllustreerd door de pedante, keurig Oxford-Engels articulerende Neville (Kenneth Branagh). Door de Aboriginals wordt hij mister devil genoemd, de man die de meest brute decreten uitvaardigt onder het motto 'de inheemsen moeten worden geholpen en tegen zichzelf worden beschermd'. De hulp die Neville biedt, is het weghalen van kinderen bij hun ouders om het zo te beschermen tegen het 'primitieve' bestaan dat ze er leiden. Tegelijk wil hij het Aboriginalras wegkweken. Dit gebeurt door de kinderen zo jong mogelijk heroptevoeden, om ze snel als knecht of huishoudster dienstbaar te kunnen maken in de blanke maatschappij. Uiteindelijke bedoeling is dat ze trouwen met 'raszuivere blanken' zodat – volgens Neville – het Aboriginalras na 3 generaties weggezuiverd is. Neville gebruikt verschillende uitspraken om te verantwoorden waarom hij de meisjes wegneemt bij hun moeder. - zij zouden een "ongewild derde ras" zijn (kinderen van blanke vaders en Aboriginal moeders) - "ze zijn onze speciale verantwoordelijkheid, tegen mijn zin, maar de inboorlingen moeten worden geholpen." Rijksvoogd Neville is geen nazi. Eerder een paternalistische man, overtuigd van zijn goede bedoelingen: "Als ze nou maar wilden inzien dat we het beste met ze voor hebben.". Neville was er rotsvast van overtuigd dat hij een goede zaak diende. Rabbit-proof Fence herinnert eraan dat ook de meest grove misdaden gepaard kunnen gaan met goede intenties en morele rechtvaardigingen. Neville is degene die meestal dreigend en machtig over komt. De regisseur plaatst de camera meestal lager dan zijn gezicht – hij film met andere woorden uit kikkerperspectief – zodat Neville als 'grote baas' in beeld komt. Je voelt je haast zelf ondergeschikt aan de man. 2
Je krijgt ook een tweeslachtig figuur te zien. Over wie hebben wij het? Waarom denk je dat? Moodoo De spoorzoeker Moodoo lijkt angstaanjagend . De kinderen zijn bang van hem en vrezen door hem te worden gevonden en opgepakt. Hij zit als een soort overloper in het verhaal: hij buigt voor de blanke man en helpt hem zijn soortgenoten uit te roeien. Uiteindelijk blijkt hij om heel persoonlijke redenen voor deze 'baan' als spoorzoeker te hebben gekozen. Zijn eigen dochtertje zit ook in Moore River en er werken is de enige mogelijkheid om haar ten minste te kunnen zien. Wanneer hij geconfronteerd wordt door het doorzettingsvermogen en de sluwheid van Molly, wakkert dit zijn trots over zijn afkomst aan. Hij laat de meisjes ontsnappen, net op Rabbit-proof Fence
17
het moment waar hij en een blanke spoorzoeker op het punt staan hen te kunnen grijpen. Het is zijn bewondering voor de prestatie van het meisje die hem doet beslissen de blanke man terug te volgen naar Moore River.
4
"Ik handel alleen maar met goede bedoelingen.", dat is wat Neville zegt. Wat vind je van deze uitspraak?
5
Denk je dat politici in deze tijd nog dergelijke uitspraken doen/durven doen? Hoezo?
6
Kan je de geschiedenis van de Aboriginals vergelijken met de geschiedenis van andere volkeren? Zo ja, met welke dan? Zo nee, waarom niet?
De Maori in Nieuw-Zeeland maakten een soortgelijke periode door en ook de Indianen kennen een bewogen verleden, gruwelijk getekend door de tussenkomst van blanke Europeanen. In de jaren dertig zaten racistische theorieën en etnische zuiveringen opnieuw in de lift. Het beleid van Hitler zorgde tussen 1940-1945, tijdens de Tweede Wereldoorlog, voor de moord op zo’n 6 miljoen burgers, waaronder joden, gehandicapten, homoseksuelen, enz. Wat wilde Hitler hiermee bereiken? Toch hoeven we niet eens zover in de geschiedenis terug te gaan. In de jaren '90 werd er een 'cultuurstrijd' gestreden in wat toen nog Joegoslavië was. Een beetje verder van huis leefden ook de Rwandezen in pure waanzin. Ondertussen strijden Israëlieten en Palestijnen al vele 10-tallen jaren voor hun eigen stukje land. Je kan de leerlingen hier heel wat opzoekwerk rond laten uitvoeren.
Rabbit-proof Fence
18
bibliografie - www.rabbitprooffence.com.au - www.standaard.be - www.imdb.be - www.culturedose.net - www.rottentomatoes.com - www.student.kul.nl - www.filmkrant.nl - aboriginals.startpagina.nl interessante adressen - Aboriginal Art Museum – Oudegracht 176 – 3511 NP Utrecht
Rabbit-proof Fence
19
