RAADSINFORMATIE
Aan de Raad
Agenda nr.
5c
Extra middelen armoedebestrijding
Datum 26 februari 2014 1. Samenvatting In december 2013 is uw raad geïnformeerd over de extra middelen armoedebestrijding. De extra middelen armoedebestrijding die het kabinet ter beschikking heeft gesteld dienen in samenhang te worden bezien met een tweetal aanhangige wetsvoorstellen en de samenwerking binnen de Peel op het sociale domein. In deze raadsinformatiebrief willen wij u meenemen in de huidige ontwikkelingen ten aanzien van dit thema. 2. Inleiding In de gemeenteraadsvergadering van 18 december 2013 is uw raad geïnformeerd over de extra middelen voor armoedebestrijding die vanaf het jaar 2013 ter beschikking worden gesteld. Uw raad is geïnformeerd over de wettelijke mogelijkheden en uw raad zijn een aantal suggesties geschetst voor de invulling van de extra middelen. Daarnaast heeft uw raad besloten om de extra middelen voor het jaar 2013, ter hoogte van € 10.178, te laten reserveren voor het doel waarvoor ze verstrekt zijn. Omdat de extra middelen armoedebestrijding niet los kunnen worden gezien van een tweetal (aanhangige) wetsvoorstellen is het niet mogelijk om uw raad nu een concreet voorstel te doen over de invulling van de extra middelen. Het gaat hierbij om het wetsvoorstel “Wijziging van de Wet werk en bijstand en enkele andere sociale zekerheidswetten” (hierna: Wetsvoorstel Maatregelen WWB)1 en het wetsvoorstel “Afschaffing van de algemene tegemoetkoming voor chronisch zieken en gehandicapten, de compensatie voor het verplicht eigen risico, de fiscale aftrek van uitgaven voor specifieke zorgkosten en de tegemoetkoming specifieke zorgkosten en wijziging van de grondslag van de tegemoetkoming voor arbeidsongeschikten” (hierna: Wetsvoorstel Wtcg en CER)2. Ten tijde van het schrijven van het raads-
1
Tweede Kamer 2013-2014, nr. 33 801
2
Tweede Kamer 2012-2013, nr. 33 726
-2-
voorstel van december 2013 was de precieze inhoud van het wetsvoorstel Maatregelen WWB nog niet bekend. Ook was er landelijk nog veel discussie over de inhoud en over de ingangsdatum van het wetsvoorstel. Op dit moment is hier meer duidelijkheid over gekomen. In deze raadsinformatiebrief willen wij uw raad dan ook verder informeren over de gevolgen van de genoemde wetsvoorstellen in relatie tot de invulling van de extra middelen armoedebestrijding. Daarnaast kan de invulling van de extra middelen armoedebestrijding niet los worden gezien van de samenwerking binnen de Peel. Ook hierop wordt in deze raadsinformatiebrief ingegaan. 3. Informatie 3.1 Betekenis wetsvoorstel Maatregelen WWB voor invulling extra middelen Het Wetsvoorstel Maatregelen WWB zal de WWB op diverse onderdelen wijzigen. Hieronder wordt louter ingegaan op de wijzigen die het armoedebeleid zullen raken. Beperking categoriale bijzondere bijstand In het kader van de intensivering van de bestrijding van armoede in Nederland, hecht de regering een groot belang aan het maatwerkprincipe van de individuele bijzondere bijstand. De verlening van categoriale bijzondere bijstand aan categorieën personen bij wie niet is vastgesteld of de betreffende kosten daadwerkelijk noodzakelijk of gemaakt zijn, wil de regering daarom met dit wetsvoorstel beperken. Naar de mening van de regering draagt de beperking van de mogelijkheden tot de verlening van categoriale bijzondere bijstand bij aan het voorkomen van ongerichte inkomenssuppleties, wordt het risico op een armoedeval verminderd en is er sprake van meer rechtsgelijkheid. De regering heeft er voor gekozen om alleen de categoriale bijzondere bijstand in de vorm van een collectieve aanvullende zorgverzekering danwel een tegemoetkoming in de premie van een dergelijke verzekering te handhaven. Deze vorm van categoriale bijzondere bijstand wordt verruimd met het schrappen van de gemaximaliseerde inkomensnorm van 110% van het toepasselijke sociale minimum. Hierdoor kunnen de colleges bij het aanbieden van een collectieve aanvullende zorgverzekering een grotere doelgroep, waaronder met name ook werkenden met een laag inkomen en ouderen met een klein pensioen, bereiken. De overige nu nog bestaande vormen van categoriale bijzondere bijstand voor ouderen, chronisch zieken en gehandicapten en voor ouders met schoolgaande kinderen worden afgeschaft. Met het vervallen van de mogelijkheid om categoriale bijzondere bijstand te verlenen aan mensen met schoolgaande kinderen te behoeve van de bevordering van de participatie van die kinderen, vervalt ook de verplichting om ter zake een verordening vast te stellen. In het kader van de bevordering van de deelname aan culturele, maatschappelijke en sportieve voorzieningen en activiteiten wijst de regering op het bestaan van het inkomensondersteunende instrument stadspas of de mogelijkheid van het instellen van een declaratiefonds. Deze mogelijkheden worden geboden op grond van artikel 108 van de Gemeentewet. Deze verstrekkingen vallen niet onder de bijstand. Hiervoor geldt ook geen gemaximaliseerde inkomensnorm.
-3-
Verruiming individuele bijzondere bijstand Door bijzondere omstandigheden kan zich de situatie voordoen dat in het individuele geval het inkomen van belanghebbende niet volledig toereikend is ter voorziening in bepaalde noodzakelijke kosten. Voor zover de belanghebbende voor dergelijke kosten geen beroep kan doen op een voorliggende voorziening en deze uitgaven naar het oordeel van het college evenmin uit de eigen middelen kunnen worden voldaan, kan daarvoor bijzondere bijstand worden verstrekt. Met het wetsvoorstel geeft de regering aan de individuele bijzondere bijstand te willen verruimen. Echter de criteria van de bijzondere bijstand, zoals die zijn neergelegd in artikel 35 van de WWB, blijven ongewijzigd. Het is dan ook maar de vraag of er daadwerkelijk sprake is van een verruiming van de mogelijkheden. Individualisering langdurigheidstoeslag De langdurigheidstoeslag wordt vervangen door een individuele toeslag voor personen die langdurig van een laag inkomen rond moeten komen zonder zicht op inkomensverbetering. Het gaat hier om de krachten en bekwaamheden van de desbetreffende persoon, alsmede de inspanningen die de persoon heeft verricht om tot inkomensverbetering te komen. Doordat de langdurigheidstoeslag op deze wijze wordt geïndividualiseerd komt de gemaximaliseerde inkomensnorm van 110% van het toepasselijke sociaal minimum te vervallen. Ondanks deze individualisering blijft de gemeenteraad verplicht om in een verordening in ieder geval de hoogte van de individuele toeslag en de wijze waarop invulling wordt gegeven aan de begrippen langdurig en laag inkomen aan te geven. Het Wetsvoorstel Maatregelen WWB is op dit moment in behandeling bij de Tweede Kamer. Het wetsvoorstel zou in eerste instantie per 1 juli 2014 in werking treden. Echter bij brief van 3 februari 20143 heeft de Staatsecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aangegeven het wetsvoorstel op een aantal punten aan te passen en de maatregelen met een half jaar uit te stellen. Er is een nota van wijziging ingediend. Het gaat hier echter niet om aanpassingen in de hierboven geschetste maatregelen op het gebied van (categoriale) bijzondere bijstand en de langdurigheidstoeslag. Deze zijn intact gelaten. De beoogde inwerkingtreding is gesteld op 1 januari 2015. 3.2 Betekenis wetsvoorstel Wtcg en CER voor invulling extra middelen Op 23 januari 2014 heeft de Tweede Kamer het Wetsvoorstel Wtcg en CER aangenomen. Het wetsvoorstel moet nog behandeld worden in de Eerste Kamer. Het wetsvoorstel voorziet in het afschaffen van: de algemene tegemoetkoming Wtcg, de korting op de eigen bijdrage bij intramurale zorg (en later ook bij de extramurale zorg), de compensatie van het eigen risico en de fiscale aftrek van ziektekosten. De inwerkingtreding
3
Tweede Kamer 2013-2014, nr. 33 801, nr. 23
-4-
is voor een aantal wijzigingen beoogd op 1 januari 2014 (dus met terugwerkende kracht) en voor een aantal wijzigingen op 1 januari 2015. Hiervoor in de plaats krijgen gemeenten de mogelijkheid om een maatwerkvoorziening inkomensondersteuning op te zetten. Er ligt een wetsvoorstel om in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) een mogelijkheid te creëren om een financiële tegemoetkoming te kunnen verstrekken aan chronisch zieken. Daarnaast kan ondersteuning worden geboden via de individuele bijzondere bijstand en de collectieve aanvullende zorgverzekering. 3.3 Regionale ontwikkeling De gemeenten in de Peelregio – Asten, Deurne, Gemert-Bakel, Helmond, Laarbeek en Someren – hebben uitgesproken om verdergaande samenwerking binnen de terreinen Wmo, Jeugd(zorg) en Werk & Inkomen (het sociale domein) gestalte te willen geven door het inrichten van een gemeenschappelijke uitvoeringsorganisatie voor prestatieveld 6 van de Wmo, te weten individuele voorzieningen. Hiernaast willen zij nieuwe taken als gevolg van de decentralisatie van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ), de Jeugdzorg en de Participatiewet gezamenlijk oppakken en binnen de samenwerking vormgeven. De samenwerking binnen de Peel op het sociale domein heeft ook betrekking op de bijzondere bijstand, de minimaregelingen en schulddienstverlening. Deze (individuele) inkomensondersteunende voorzieningen vormen slechts een onderdeel van het totale gemeentelijke armoedebeleid. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan voorlichting, het tegengaan van niet-gebruik, samenwerking met bijvoorbeeld Onis, de LEVgroep en de KBO, etc. Los van de samenwerking binnen de Peel op het sociale domein, blijven ook deze aspecten van belang voor het totale gemeentelijke armoedebeleid. 4. Vervolg Gezien de wijzigingen die de genoemde wetsvoorstellen met zich meebrengen, is het advies aan uw raad om op dit moment nog niet tot concrete invulling van de extra middelen armoedebestrijding over te gaan. Een concrete invulling van de extra middelen armoedebestrijding zal leiden tot het creëren van een nieuwe regeling, dan wel het aanpassen van een van de huidige minimaregelingen. Dit terwijl deze minimaregelingen gewijzigd zullen worden door de aanhangige wetsvoorstellen, wat zou betekenen dat je de aanpassing die je nu doet weer terug moet draaien. Zowel voor de organisatie als voor de doelgroep wordt dit niet wenselijk geacht. Daarnaast is het uitvoeringstechnisch lastig om een wijziging gedurende het kalenderjaar of zelfs met terugwerkende kracht te doen. Daarnaast laten de huidige wettelijke kaders het niet toe om bijvoorbeeld, los van de huidige regelingen, categoriaal een eenmalige uitkering te verstrekken aan een vast te stellen doelgroep. Ook met het oog op de Peelsamenwerking, die eveneens betrekking heeft op de onderdelen bijzondere bijstand, minimaregelingen en schulddienstverlening, wordt niet geadviseerd om
-5-
op dit moment concrete invulling aan de extra middelen armoedebestrijding te geven. Bij de voorbereiding van de Peelsamenwerking op de gebieden bijzondere bijstand en minimaregelingen zal waar het gaat om de inhoudelijke voorbereiding, ook oog moeten zijn voor de in deze raadsinformatiebrief geschetste wetsvoorstellen en voor de beschikbare (extra) middelen. De extra middelen armoebestrijding zijn primair gericht op kinderen uit minimagezinnen, waarbij niet direct gedacht wordt aan extra financiële middelen aan de gezinnen zelf dan wel aan instellingen/organisaties die in dit kader een ondersteunende rol vervullen (bijvoorbeeld Stichting Leergeld). Echter bij de regionale voorbereiding zal oog zijn voor alle kwetsbare groepen in de samenleving. De extra middelen armoedebestrijding voor het jaar 2013 zijn reeds gereserveerd voor het doel waarvoor ze verstrekt zijn (raadsbesluit december 2012). Als de hoogte van de extra middelen 2014 bekend is en als het niet mogelijk blijkt om de extra middelen nog in het jaar 2014 te besteden, zal te zijner tijd een raadsvoorstel volgen om ook de extra middelen armoedebestrijding 2014 voor dit doel te reserveren.
Burgemeester en wethouders van Someren, de secretaris,
de burgemeester,
Drs. A.P.M. de Kok
A.P.M. Veltman
Steller: C. Adriaans, afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling Portefeuillehouder: wethouder T.C.W. Maas
Bijlage(n): n.v.t.
