PwC Sustainability Verslag seminar Duurzaam Inkopen en Overheid

PwC Sustainability Verslag seminar Duurzaam Inkopen en Overheid



Inleiding Publieke organisaties in Nederland hebben een grote ‘buying power’ en kunnen daardoor een belangrijke bijdrage leveren aan duurzame ontwikkeling. Door als overheden duurzaam in te kopen, krijgt de markt voor duurzame producten een stevige impuls. De Nederlandse overheden hebben zichzelf duidelijke doelen gesteld: de rijksoverheid wil in 2010 voor 100 procent duurzaam inkopen. De gemeenten streven naar 75 procent in 2010 en 100 procent in 2015. Provincies en waterschappen hebben minimaal 50 procent in 2010 als doel gesteld en zijn in gesprek over verhoging. Maar voordat het zover is dienen nog veel praktijkvragen opgelost te worden. Het gaat om vragen als: Heb ik al geïnventariseerd waar duurzaam inkopen ingrijpt? Welke productgroepen gaat het om in mijn organisatie? Welk ambitieniveau streef ik na? Hoe borg ik duurzaam inkopen in mijn organisatie? Maar ook: hoe creëer ik draagvlak en waar haal ik de kennis vandaan? Deze vragen stonden centraal in een door PwC georganiseerd seminar op 26 juni 2008 voor overheden. Wij zijn partner voor dit vraagstuk in de publieke sector en hebben onze ervaring op het gebied van duurzame ontwikkeling, ketenverantwoordelijkheid en binnenlands bestuur gebundeld in een overzichtelijke set diensten. Door middel van informatieoverdracht maar vooral door het delen van actuele praktijkervaringen is meer inzicht in dit onderwerp ontstaan voor de deelnemers en was er veel ruimte voor vragen. In dit verslag treft u de highlights aan van het seminar. PricewaterhouseCoopers

juni 2008 Slide 2

Deelnemers

Aanwezig waren ca 20 personen met een diverse achtergrond (w.o. VWA, RIVM, Staatstoezicht op de mijnen, Gemeente Leidschendam-Voorburg, Sociale Verzekeringsbank, Lucht Verkeersleiding NL, Plantenziektenkundige dienst, Politie Midden Brabant, NEVI, VROM, Gemeente Amsterdam, Albron en PwC)

PricewaterhouseCoopers

juni 2008 Slide 3

Programma 13.00

Welkom en ontvangst door Peter Teunisse, Director Binnenlands Bestuur PwC

13.05

Duurzaam inkopen: Stand van Zaken

13.30

Het praktisch inrichten van duurzaam inkopen

14.00

Duurzaam inkopen vanuit globaal perspectief

14.30

Koffiepauze

15.00

Perspectief van een grote gemeente

15.30

Wie weet wat duurzaam is? Het perspectief van een leverancier

16.00

Publieksdiscussie: viif dilemma’s over duurzaam inkopen

17.00

Afsluiting

Karin van IJsselmuide-Eijgenhuijsen, NEVI Inkoopacademie Harold Thijssen, Coördinerend directeur Inkoop Ministerie van VROM Jelle Kuiper, CEO Global responsible procurement initiative

Froukje Anne Karsten, Dienst Milieu en Bouwtoezicht Henk Voormolen, Albron


juni 2008 Slide 5

Duurzaam inkopen: Stand van Zaken Karin van IJsselmuide-Eijgenhuijsen, NEVI Inkoopacademie Doelstelling Duurzaam ‘What’s in a name Verschillende definities: Woordenboek van Koenen, Comissie van Brundtland (1987), Sustainability, triple P, MVO, MVI, DI. De gehanteerde definitie DI van het ministerie VROM/Senter Novem is “het meenemen van één of meerdere milieu- en/of sociale aspecten in het inkoopproces.” Drijfveren MVO in een bedrijf: Marktleider/first tot market (auto-industrie), onderscheidend financiële markt), riskmanagement (kleding/speelgoedindustrie), reputationmanagement (ideële instellingen) NEVI Sourcingmethode

Aan welke duurzaamheidsontwikkelingen moet ik denken? Transportvermindering, Zuinige vervoerstechnieken, Isolatie-maatregelen, Energiezuinige en/of waterbesparende producten, Groene stroom/gas, Cradle to cradle, Hergebruik materialen, Afvalvermindering, Biologische catering, Inzameling en recycling, Duurzaam bouwen, Lokaal inkopen, CO2 neutrale maatregelen, Code of conduct, enz. enz. Milieu(wille)keur: Bijv. Max Havelaar, EKO, Milieukeur, Der Grüne Punkt, etc. Stand van Zaken: Nog weinig wetenschappelijk onderzoek en ogenschijnlijk geen (top)prioriteit bij bedrijven, Inmiddels wel een bont pallet MVI issues: o.a. milieu, veiligheid, kinderarbeid, mensenrechten enz. Toenemende druk van publieke opinie, maar ook vanuit overheid. Invloed MVI aspecten op relaties met buitenlandse leveranciers  samenhang met global sourcing en supply chain management. Maar met name: Hoe professioneler ingekocht door b.v. onderbouwde analyses, aanbestedingsstrategie, en afgestemd op de ontwikkeling en doelstellingen van de eigen organisatie (business alignment). Voorwaarden om succesvol van MVO naar Duurzaam Inkopen t egaan: Triple p in beleid en inkoopbeleid/actieplannen, toenemende fase professionalisering inkoop (ontwikkelingsmodel), inkooporganisatie, aanbestedingsstrategieën, methodes en procedures, kennis+kunde inkopers en medeprojectleden, trainingen en communicatie (bewustwording). DUURZAAM INKOPEN DOE JE NIET ALLEEN!! juni 2008


Slide 6

Het praktisch inrichten van duurzaam inkopen Harold Thijssen, Coördinerend directeur Inkoop Ministerie van VROM 1. Het Rijksperspectief Algemene uitgangspunten: Verschuiving van Duurzame Bedrijfsvoering Overheden (DBO) naar Duurzaam Inkopen (DI). Sociale- en milieucriteria zijn uitgangspunt. De ambitie is bovenwettelijk, koplopers worden beloond en marktwerking moet mogelijk zijn (afgestemd op vraagvolume). Model van eisen en wensen wordt gehanteerd. Criteriaontwikkeling is een dynamisch proces. Opzet programma: Minister van VROM is portefeuillehouder; overig betrokken ministers zijn SZW(people), BUIZA/OS(people), EZ(profit); Programmadirectie DI is aanjager, stimulator, ontwikkelaar, rapporteur; SenterNovem i s opdrachtnemer, ontwikkelaar, uitvoerder. Verantwoordelijk voor criteriaontwikkeling zijn de werkgroepen/productgroepen van vertegenwoordigende overheden, materiedeskundigen, inkopers. Verantwoordelijk voor criteria voorbereiding is de Programmagroep DBO (div. overheden, programma directie DI) en verantwoordelijk voor de definitieve besluitvorming is de Stuurgroep DBO (bestuurders div. overheden, CPO, PDI) Proces criteriaontwikkeling: De ontwikkelperiode is 2007 – 2009. Er zijn 120 inkooppakketten categorieën (afgeleide uitgavenoverzichten). Werkgroepen/productgroepen zijn actief. 16 Criteriasets zijn reeds vastgesteld (website SN). Eind juli is er een uitbreiding voorzien van Borging Toepasbaarheid. Er is een juridische toets. Er vinden consultatieronden plaats met stakeholders. Programmagroep DBO doet een finale check, de Stuurgroep DBO stelt vast. Dilemma’s: Wat is duurzaam en wat niet; Wat je eist moet je kunnen toetsen; Hoe ver ga of kun je terug in de keten?; Juridische complicaties (BAO); Hoe ambitieus moet de overheid zijn 2. Implementatie DI bij VROM De 3 B’s : 1. Bewustwording op organisatieniveau bij politieke en ambtelijke top, budgethouders/integraal managers, directeuren/afdelingshoofden en de betrokken bedrijfsvoeringsmensen. 2. Borging tussen de oren, bij politieke en ambtelijke top, in kaderstelling op organisatieniveau, in operationele inkoopprocessen en in controleprocessen 3. Bewijsvoering intern en extern. Rollen en verantwoordelijkheden: Budgethouder neemt op aangeven van inkoper DI-criteria mee, ontvangt inkoopadvies en neemt finale beslissing; Inkoper moet te vinden en hoe toe te passen. Meldplicht aan budgethouder, borging in aanbestedingsdocumenten en inkoopadvies, rapportage in geval van afwijkingen. Niet verantwoordelijk voor de uiteindelijke realisatie van “D”. Inkoop(-procesverantwoordelijkeis het Rijk (CDI) Duurzaam inkoopbeleid anno 2008: 100 % duurzaam resultaat waar mogelijk (> 15K), Budgethouders/integr. Managers verantwoordelijk voor bereiken doelstellingen. Inkopers faciliteren en adviseren. CDI implementeert (kaderstelling, processen), analyseert, rapporteert. Wie helpt bij implementatie?: SenterNovem, Projectteams vanuit IPO, VNG en Unie van Waterschappen en Kernteam DUIN 3. Monitoring Nationaal niveau: Tweejaarlijks aan de Tweede Kamer (2006, 2008, 2010) door min. van VROM. Europees niveau: GPP-survey. Vergelijking tussen de 7 koplopers onder de lidstaten op het vlak van duurzaam inkopen. Voor het eerst in 2008.


juni 2008 Slide 7

Perspectief van een grote gemeente Froukje Anne Karsten, Dienst Milieu en Bouwtoezicht Duurzaam inkopen door Amsterdam: Op zoek naar de groene golf in het inkooptraject Milieubeleidsplan 07-’10: Vanaf 2010 wordt duurzaamheid in elk inkooptraject meegewogen. In elk inkoopdossier wordt ook duurzaamheid toegepast. De “Leidraad Duurzaam Inkopen” is opgesteld voor alle inkopers en dient als hulpmiddel. Speerpunten (duurzaamheidsbeleid) van Amsterdam: Klimaat, luchtkwaliteit en (FSC-keurmerk) De Amsterdamse praktijk: Duurzaam Inkopen betreft 14 stadsdelen en ca. 20 stedelijke diensten. De raamcontracten worden afgesloten via Concern Inkoop. De inkoopteams vertalen Duurzaam Inkopen naar de praktijk. Voorbeeld Kantoormeubilair - Eisen: Milieuzorgsysteem, Verantwoord hout (volgens principes van FSC), Recyclebaarheid (minimaal 80 %) en Transport - Wens: Laat zien wat je allemaal kunt t.a.v. Ontwerp, Productieproces, Afvalpreventie, Recyclebaarheid (bovenop de eis) en Keurmerken -Weging: Prijs 15 %, Duurzaamheid 35 %, Plan van aanpak 50 % -Interessante uitkomst was een grote transportbesparing door goed voorbereidend onderzoek (Gemeente) en overleg met de leverancier Voorbeeld Openbare Ruimte Projectketen De vraag is : wie zijn hier de inkopers? Welke keuzes kunnen ze maken? - Altijd laagste prijs en strakke planning - Geen keuze in materialen - Raamcontracten bij Materiaaldienst - Standaardisering vindt nu plaats

Bevindingen -Duurzaam Inkopen is een zoektocht -Duurzaam inkopen als verlengstuk van duurzaamheidsbeleid - Naast het resultaat telt ook de inspanning - Eisen vormen de basis, maar wensen zijn leuker! Advies: maak Duurzaam Inkopen lekker concreet en effectief, ook al zijn de effecten anders dan verwacht.

Perspectief van een leverancier Henk Voormolen, Albron Duurzaamheid in conflict Duurzame ontwikkeling betekent keuzes maken: rijden we klimaatvriendelijker of stijgende voedselprijzen? Duurzaamheidseisen overheden conflicteren ook: complex voor leveranciers. Duurzame catering: keurmerken?

Praktijkcase: eisen aanbesteding catering: Ministerie van LNV? •Milieu, dierenwelzijn en sociale aspecten (≠ gezondheid!) •Ervaring met biologisch cateren (huidige percentage biologische en

duurzame producten in assortiment) •Samenwerking met (biologische) toeleveranciers •Milieuzorgsysteem •Aantoonbaar milieubewust (3 voorbeelden) •Een actieve rol in de ontwikkeling van de biologische markt en het

optimaliseren van de verkrijgbaarheid en kwaliteit van biologische producten •100% duurzame producten per 1-1-2010, waaronder minimaal 75%

biologische producten (in € inkoop) •Stappenplan tot 2010 (“realistisch, meetbaar, controleerbaar en

ambitieus”) wordt onderdeel contract Duurzaamheid voor Albron Positief kritisch zijn: waar staan we nu echt? Goed luisteren naar alle betrokkenen Een aanpak met prioriteiten, doelen en acties Vooral gewoon beginnen: “Er is geen eindbestemming, het gaat om de reis.” Duurzame catering? Good food? A) lekker B) Gezond C) Duurzaam D) betaalbaar Helderheid over wat lekker is en gezond, maar niet wat duurzaam is! Voorlopig geldt als bottomline: duurzaam = biologisch • 4,2% van totaal eigen inkoopvolume Albron is biologisch • 50% van het biologische volume is zuivel • Biologische producten zijn altijd duurder • Sommige klanten hebben geld over voor biologisch


Biologisch en duurzaam volgens LNV? Biologisch •EKO-keurmerk of omschakelproducten met Skal-nr.

Duurzaam •Diervriendelijk (scharrelkippen en –eieren) •Duurzaam gevangen of gekweekt (WNF-Viswijzer, MSC) •Fair trade (Max Havelaar, Rainforest alliance, Utz Kapeh) •Milieuvriendelijk (Milieukeur) •Een of meer biologische ingrediënten (EU-regeling 2009) •Weinig foodmiles (streekproducten)

juni 2008 Slide 9

Een kleine duurzaam inkopen test…

1. Mag ik in een aanbesteding rond schoonmaakdiensten een criterium formuleren waarbij ik eis dat de inschrijver beschikt over een milieumanagementsysteem? > ja, dit leidt tot duurzaamheidwinst en is proportioneel (heeft voldoende verband met de opdracht) 1. In welk onderdeel van een aanbesteding kan je duurzaamheid meenemen? a. Kwalificatie b. Programma van Eisen c. Gunningsfase d. In elk van bovenstaande 3. Mag ik in een aanbesteding voor een grote adviesopdracht vragen dat de inschrijver in de eigen kantine biologische lunches aanbiedt? >Nee, dit houdt onvoldoende verband met de aanbesteding in kwestie.


juni 2008 Slide 10

Highlights Publieksdiscussie aan de hand van vijf dilemma’s en vragen (door de deelnemers aangedragen) • • • • •

Ambitie vs. realisme Controle vs. praktische haalbaarheid Open vs. gesloten Schakel vs. keten Hoe zorgen we ervoor dat we voorbereid zijn?


juni 2008 Slide 11

Ambitie vs. realisme

“Moet ik bij de aanbesteding van mijn wagenpark al mijn nog niet afgeschreven wagens ook meteen vervangen voor wagens die voldoen aan duurzaamheidscriteria?” • • •

Bepaal vooraf hoe ambitieus het duurzaam inkoop beleid is. Laat dit aansluiten bij bredere duurzaamheids/ MVO-beleid organisatie. Duurzaamheidseisen moeten in verhouding staan tot de inspanning en tevens financieel haalbaar zijn. Eindgebruiker de meerwaarde laten zien is essentieel


juni 2008 Slide 12

Controle vs. praktische haalbaarheid “Elk product dat wij inkopen moeten wij controleren op kinderarbeid, hoeveel capaciteit dat ook kost.” • • •

Extra controles/audit staan op gespannen voet met knellende budgetten/ tijd. Leg verantwoordelijkheden bij de leverancier. (Duidelijke bewijsmiddelen, toetsbaar). Neem dit op in Eisen en eventueel Contractbepalingen. Juridische dimensie van belang: voorbehouden bij eventuele issues na gunning/inkoop.


juni 2008 Slide 13

Open vs. gesloten “Duurzaam inkopen is alleen mogelijk en eerlijk als alle definities 100% eenduidig zijn.” • • • • • • •

Openheid is belangrijk Er worden eisen en wensen gesteld: er is ruimte bij het laatste Wensen tov andere gunningscriteria: het wegen is daarbij belangrijk Openheid & ambitie in wat je wilt bereiken Outranking methodiek, communicatie is daarbij belangrijk Toepassen van criteria is een leerproces: achteraf had bijv. een wens specifieker gekund Gebruik van een objectief meetinstrument (wegingsinstrument/ outranking) en een subjectief oordeel van een projectteam


juni 2008 Slide 14

Schakel vs keten “Ik betrek duurzaam inkopen alléén op mijn positie in de keten omdat ik daar invloed op kan uitoefenen.” • • • • •

Ambitie en beleid van bovenaf is nodig – tot hoever in de keten willen we als aanbestedende dienst eisen opnemen? Leer de keten én duurzaamheidsaspecten voor een specifieke aanbesteding kennen Richt je op die schakels in de keten waar je invloed op kunt hebben Toepassing van duurzaamheid en controle in de keten is zeer complex, diverse leveranciers/ lange ketens Mogelijke vorm van controle is: bedrijven zijn aangesloten bij bestaande keteninitiatieven en/of klachtenprocedure in de keten


juni 2008 Slide 15

Hoe zorgen we ervoor dat we voorbereid zijn op duurzaam inkopen? •Verwerk duurzaamheid expliciet in het inkoopbeleid (heldere

uitgangspunten hoe belangrijk duurzaamheid nu eigenlijk is voor de organisatie.) •Duurzaam inkopen vraagt om samenwerking in een multidisciplinair

team (budgetverantwoordelijke, inkoper en milieucoördinator). •Weet waar je staat •Meet interne behoefte/ beleidsomgeving •Leveranciers en marktverkenningen/ mogelijkheden •Vertaal bestaande inkoopcriteria naar de eigen organisatie/

aanbesteding •Bied training & ondersteuning aan met duurzaam inkopen en

aanbesteden. PricewaterhouseCoopers

juni 2008 Slide 16

Meer informatie? [email protected] 0610372882 PricewaterhouseCoopers

juni 2008 Slide 17

De duurzaam inkoper is nooit genoeg voorbereid*

© 2008 PricewaterhouseCoopers. All rights reserved. “PricewaterhouseCoopers” refers to the network of member firms of PricewaterhouseCoopers International Limited, each of which is a separate and independent legal entity. *connectedthinking is a trademark of PricewaterhouseCoopers LLP (US).



PwC Sustainability Verslag seminar Duurzaam Inkopen en Overheid

Recommend Documents