Publicatiereeks Grondstoffen. Handreiking grootschalige toepassing van AVI-bodemas in grondwerken

0 Publicatiereeks Grondstoffen

Nr1997/08

Handreiking grootschalige toepassing van AVI-bodemas in grondwerken

BIBLIOTHEEK BIBLIQTHEEK BOUWDIENST RIJKSWATERSTAAT C ~ l
Bouwdienst Rijkswaterstaat Postbus 20.000 3502 L A Utrecht


Februari 1997

Uitgave: Rijkswaterstaat Dienst W e g - en Waterbouwkunde W-DWW-97-001

In samenwerking met:

V/ereniging van /\fvalverwerk< v

Catharijnesingel 5 5 Postbus 19300 3501 DH Utrecht

Dit werkdocument wordt uitgegeven om geinteresseerden de gelegenheid te bieden om van de voortgang van het desbetreffende onderzoek e.d. kennis te nemen. Benadrukt wordt dat de gezichtspunten in dit werkdocument niet noodzakelijk overeen behoeven te komen met de officiele gezichtspunten of het beleid van de directeur-generaal van de Rijkswaterstaat. M e t de in dit werkdocument gegeven informatie dient derhalve met de nodige voorzichtigheid te worden omgegaan, aangezien de hierin vermelde conclusies in de loop van het verder onderzoek of anderszms mogelijk herzien dienen te worden. Het Rijk sluit iedere aansprakelijkheid uit voor schade die uit het gebruik van de in dit werkdocument opgenomen gegevens voortvloeien.

1.

Rapport nr. W-DWW-97-001

4.

Titel en sub-titel

2.

Serie nr. 1997/08

3.

Ontvanger catalogus nummer

5.

Datum rapport Februari 1997

6.

Kode uitvoerende organisatie


7.

Schrijvers Dr. A.J. Groen en Ing. G. van Roekel

8.

Nr. rapport uitvoerende organisatie

9.

Naam en adres opdrachtnemer F U G R O Milieuconsult b.v. Pleiadenlaan 24 Postbus 2239 9704 CE Groningen

10.

Projektnaam AVI-IMPLEM

11.

Kontraktnummer

12.

15.

Naam en adres opdrachtgevers Vereniging van Afvalverwerkers Catharijnesingel 55" Postbus 19300 3501 D H Utrecht

Rijkswaterstaat Dienst W e g - en Waterbouwkunde Postbus 5044 2600 G A Delft

13.

Type rapport Eindrapport onderzoeksstudie

14.

Code andere opdrachtgever WAV

Opmerkingen De studie naar grootschalige toepassing van AVI-bodemas in grondwerken is uitgevoerd in opdracht van de Vereniging van Afvalverwerkers ( W A V ) in samenwerking met de Dienst W e g - en Waterbouwkunde van Rijkswaterstaat. Het rapport is opgesteld voor opdrachtgevers en producenten/leveranciers van AVI-bodemas, om de inzet van AVI-bodemas beter in te kunnen passen in de planning van wegprojecten.

16.

Ref eraat In dit rapport wordt omschreven hoe AVI-bodemas kan worden ingezet in grootschalige projecten bij Rijkswaterstaat, of in andere projecten van andere opdrachtgevers binnen de Grond- W e g - en Waterbouwsector (GWW-sector). Het rapport is opgedeeld in drie delen. Het eerste deel van het rapport behandelt ondermeer de voor het onderzoek gehanteerde onderzoeksmethode. Verder wordt in dit deel een korte omschrijving gegeven van de productie en het gebruik van AVI-bodemas in werken binnen de GWW-sector. In het tweede deel van de rapportage is een controlelijst voor grootschalige toepassing van AVI-bodemas in wegprojecten opgenomen. In deze controlelijst staan de vragen en aandachtspunten die van belang zijn voor de besluitvorming binnen een project, wanneer is overgegaan op het toepassen van AVI-bodemas als bijvoorbeeld ophoogmateriaal in het weglichaam. Per fase van het project worden de belangrijkste vragen over de toepassing van AVI-bodemas gesteld en worden de activiteiten genoemd die uitgevoerd dienen te worden voor een juiste wijze van toepassen van AVI-bodemas. Daarnaast wordt aangegeven welke regelgeving van toepassing is op de aanleg/reconstructie van een w e g , en in het bijzonder het toepassen van AVI-bodemas als grondstof in de wegconstructie. M e t betrekking tot deze regelgeving dient aandacht te worden besteed aan de doorlooptijd van de verschillende procedures die doorlopen moeten worden. Deze doorlooptijden zijn van belang om de daaraan gekoppelde activiteiten in te kunnen passen in de planning van het project. De aandachtspunten en vragen die per fase gesteld kunnen worden, zijn onderverdeeld onder een aantal invalshoeken van het analysemodel van het project, namelijk: politiek-bestuurlijk, civieltechnisch, milieutechnisch, economisch, bestuurlijk en organisatorisch. In het derde deel van de rapportage is een omschrijving gegeven van de marktverkenning van de AVI-bodemas-markt. Naast het uitvoeren van literatuuronderzoek is een groot aantal interviews gehouden met de verschillende actoren die een rol spelen op de AVI-bodemas-markt. In hoofdstuk 6 van het rapport wordt per actor/opdrachtgever (voor werken in de GWW-sector) een omschrijving gegeven van het eigen beleid en hun visie op de toepassing van AVI-bodemas in G W W - w e r k e n en de rol die zij vervullen op deze markt. Daarnaast wordt in dit hoofdstuk aangegeven wat de verschillen zijn tussen directielevering en de alternatieve levering van AVI-bodemas voor projecten.

17.

19.

Trefwoorden:

18.

AVI-bodemas, grootschalige toepassing in projecten, grond-, wegen waterbouwsector, milieuhygienische en civieltechnische kwaliteit, marktverkenning, leverantie-afspraken, directielevering/alternatieve levering, controlelijst grootschalige toepassing, projectplanning.

Verspreiding van het rapport door de Dienst W e g - en Waterbouwkunde. Extra exemplaren van dit rapport zijn te bestellen bij de Dienst W e g - en Waterbouwkunde.

Acceptatie:

21.

I

Afdelingshoofd IG:

Ir. P . M . C . B . M . Coa]s

Onderzoekscoordinator:

Ir. J. Th. van deV

Projectleider:

Ing. H. Wever M S c

zWn

20. ^

Classificatie

Distribute systeem

Aantal biz. 45 (+ bijlage)

22.

Prijs f. 10,=

Inhoudsopgave Inhoudsopgave Samenvatting Pag-

Deel I 1. Inleiding

1

1.1 V r a a g - en doelstelling 1.2 Resultaat en leeswijzer

1 2

2. W e r k w i j z e 2.1 A n a l y s e s c h e m a 2.1.1 Inhoudelijke invalshoeken 2.2 Levensfasenmodel v o o r een werk 2.3 Enkele a a n d a c h t s p u n t e n bij het analysemodel 2.3.1 A a n l e g van een groot werk o m v a t meerdere projectorganisaties 2.3.2 Doorlooptijd is onzeker 2.3.3 Analyses vanuit standpunten van actoren 2.4 O n d e r z o e k s m e t h o d e

4 4 4 6 7 7 7 8 8

3. A V I - b o d e m a s : context van productie en gebruik 3.1 Productie van A V I - b o d e m a s 3.2 Toepassing van A V I - b o d e m a s 3.2.1 T o e p a s s i n g onder IBC-voorzieningen 3.2.2 Toepassingen dienen grootschalig te zijn 3.2.3 T o e p a s s i n g is tenminste budgettair neutraal 3.2.4 A V I - b o d e m a s dient te v o l d o e n aan milieu- en civieltechnische kwaliteitseisen 3.2.5 Het toepassen van A V I - b o d e m a s moet passen in de projectplanning 3.3 K o p p e l i n g s m e c h a n i s m e n van productie aan afzet 3.3.1 A V I ' s leveren bodemas direct aan de toepasser 3.3.2 A V I ' s m a k e n lange termijn afzetafspraken met tussenhandelaren 3.3.3 A V I ' s en toepassers zetten een bodemasbank o p

9 9 10 11 12 12 12 12 12 13 13 13

Deel II 4 . Controlelijst grootschalige toepassing A V I - b o d e m a s

15

5. Toepassing van A V I - b o d e m a s : de aandachtspunten uitgewerkt 5.1 Inleiding 5.2 Gebruik A V I - b o d e m a s : voor- en nadelen

21 21 21


5.3 Fasegewijs: W a n n e e r welke besluitvorming 5.3.1 Ideevormingsfase 5.3.2 Definitiefase 5.3.3 Ontwerpfase 5.3.4 Uitvoeringsfase 5.3.5 Onderhoudsfase 5.3.6 Beheerfase 5.3.7 Sloopfase

24 24 26 28 30 31 31 32

Deel III 6. A V I - b o d e m a s marktverkenning 6.1 D e opdrachtgevers 6.1.1 Rijkswaterstaat 6.1.2 Railinfrabeheer 6.1.3 Provincies 6.1.4 Grote gemeenten 6.1.5 Aannemers 6.1.6 Tussenhandel 6.1.7 De Afvalverbrandingsinstallaties (AVI's) 6.2 Verschillen in directielevering en alternatieve levering

33 33 33 34 36 36 37 38 38 39

7. Conclusies

41

Literatuur

4 5

Bij lagen Bijlage 1: Kernpunten inzet van A V I - b o d e m a s

48

Bijlage 2: Civieltechnische karakterisering

52

Bijlage 3: Milieuhygienischekarakterisering

53

Bijlage 4: Problemen en maatregelen bij o p h o g i n g e n met A V I - b o d e m a s

54

Bijlage 5: G e g e v e n s te verstrekken bij een melding toepassing A V I - b o d e m a s in een werk

55

Bijlage 6: Procedure aanvraag W m - v e r g u n n i n g e n / o n t h e f f i n g e n

56

Bijlage 7: Lijst met gei'nterviewden


bij tussenopslag

57

Samenvatting Probleemstelling In dit rapport w o r d t een beeld geschetst van de mogelijkheden van grootschalige inzet v a n A V I - b o d e m a s in G W W - w e r k e n . Grootschalig betekent in dit geval meer dan 1 0 0 kton A V I b o d e m a s per werk. G e g e v e n dat de productie van A V I - b o d e m a s o n g e v e e r 8 0 0 kton bedraagt, is in principe een relatief klein aantal grote projecten per jaar v o l d o e n d e o m de jaarproductie af te zetten. De laatste jaren w o r d t de productie volledig ingezet in civieltechnische w e r k e n . H e t realiseren van deze grootschalige afzet is organisatorisch gezien echter niet e e n v o u d i g . Z o w e l ten aanzien v a n het uitvoeringsniveau in projecten als o p meer strategisch niveau in de markt van v r a a g en a a n b o d van A V I - b o d e m a s d o e n zich situaties v o o r die de inzet van A V I b o d e m a s in grootschalige projecten tot een c o m p l e x proces k u n n e n m a k e n . In dit o n d e r z o e k k o m e n z o w e l de faciliterende als de r e m m e n d e factoren aan de orde. De AVI-bodemasmarkt M a r k t t e c h n i s c h gezien w o r d t de ' A V I - b o d e m a s ' markt gekenmerkt door: - continue productie v a n relatief kleine h o e v e e l h e d e n ; - discrete toepassing: grote hoeveelheden w o r d e n in relatief korte tijd verwerkt; - onzekere p l a n n i n g w a t betreft grootschalige projecten; - toepassing van A V I - b o d e m a s vergt aanpassing van het o n t w e r p van het werk organisatie van het project; - lange termijn prijsveranderingen.

en de

Positie van Afvalverbrandingsinstallaties (AVI's) D e primaire doelstelling van de A V I ' s , in dit v e r b a n d , is een tijdige afzet v o o r b o d e m a s genereren, met het o o g o p het continue verbrandingsproces van afval. Hierbij geldt dat de A V I ' s een bepaalde buffervoorraad kunnen o p b o u w e n , varierend van vrijwel geen buffer tot 1 jaarproductie. M e t afnemers w o r d t een afnameplicht geregeld, z o d a t de opslagcapaciteit altijd v o l d o e n d e is o m het verbrandingsproces te kunnen continueren. Een grootschalig project heeft het grote voordeel dat in een besluitvormingsproces veel A V I - b o d e m a s kan w o r d e n afgezet. Tegelijkertijd is het grootschalig karakter ook een nadeel v a n w e g e de afbreukrisico's van dergelijke projecten. Er zijn inmiddels verschillende projecten gerealiseerd waarin meer dan 5 0 0 kton is toegepast. V o o r de A V I ' s in kwestie was de afzet voor lange tijd geregeld, hetgeen een belangrijk voordeel van grootschalige afzet is. Het probleem is echter dat het tijdstip van ten uitvoer brengen van een groot project door verschillende o m s t a n d i g h e d e n , jaren af kan wijken van oorspronkelijke p l a n n e n . H e t uitstellen van dergelijke grote afzetten levert dan juist grote p r o b l e m e n o p , in v e r b a n d met de beperkte opslagcapaciteit van de A V I ' s . Belangrijke o o r z a k e n van deze onzekerheid zijn: - onzekere politieke prioriteitsstelling met betrekking tot de aanleg van een werk; - procedurele vertragingen bijvoorbeeld d o o r langlopende bezwaarprocedures; - vertraging bij vergunningverlening, specifiek in verband met het toepassen van A V I b o d e m a s . Echter sinds het t o t s t a n d k o m e n van het IPO-interimbeleid en het v a n kracht w o r d e n van het gehele Bouwstoffenbesluit is dit veel minder een probleem dan v o o r h e e n .


De regel dat A V I - b o d e m a s binnen zes w e k e n na aanleg in het werk m o e t zijn afgedicht heeft grote g e v o l g e n v o o r de organisatie en w e r k m e t h o d e n v o o r het werk. Het betekent dat de s p a n n i n g tussen continue productie van kleine hoeveelheden en toepassing van grote hoeveelheden in korte tijd w o r d t verscherpt. In veel gevallen is d a a r o m een tussenopslag van A V I - b o d e m a s nabij het werk noodzakelijk. Substituten v o o r grootschalige projecten zijn: - kleinschalige projecten ( 1 0 - 1 0 0 kton); - v o o r r a a d v o r m i n g bij tussenhandelaar; - storten (gezien de kosten eigenlijk geen reeel alternatief). - Positie opdrachtgevers V o o r de opdrachtgevers van grootschalige civiel-technische (grond)werken geldt dat de planning van dergelijke projecten tot het m o m e n t van aanbesteding d o o r politieke besluitv o r m i n g , inspraak etc. onzeker is. D a a r n a is de planning m a a t g e v e n d en dient eventueel b e n o d i g d materiaal, zoals loskorrelig o p h o o g - of fundatiemateriaal, o p tijd en in de juiste hoeveelheid en kwaliteit a a n w e z i g te zijn. Grote hoeveelheden k u n n e n vaak moeilijk in de periode tussen aanbesteding en uitvoering in v o l d o e n d e mate verzameld w o r d e n . Vroegtijdige afspraken met leveranciers, vaak wel drie jaar van te v o r e n , zijn soms noodzakelijk. Het beleid van Rijkswaterstaat o m via directielevering de toepassing van A V I - b o d e m a s te regelen maakt in principe vroegtijdige afspraken mogelijk. Echter z o l a n g de uitvoeringsdatum van het project niet duidelijk is zal Rijkswaterstaat echter geen afnameplicht k u n n e n a a n g a a n . Substituten v o o r A V I - b o d e m a s zijn bijvoorbeeld zand en andere secundaire g r o n d s t o f f e n , zoals licht verontreinigde g r o n d . Afstemmingsproblematiek D o o r de onzekerheid over het tijdstip van toepassing van de A V I - b o d e m a s botst het b e l a n g van zekere a f n a m e van A V I - b o d e m a s van de A V I ' s met de leverantieplicht die de afnemer o p flexibele wijze q u a tijdstip wil regelen. W a n n e e r alleen onderhandeld kan w o r d e n over het toepassen van het materiaal in een project is er een risico dat een van de partijen blijft zitten met een grote partij A V I - b o d e m a s , wanneer het project niet (op tijd) d o o r gaat. Diegene die dit risico neemt moet dan een alternatieve toepassing v i n d e n . De risiconemer, de eigenaar, bevindt zich dan in een z w a k k e onderhandelingspositie ten opzichte van potentiele afnemers. Tussenhandelaren spreiden de risico's van onzekere afzet over meerdere projecten. Dit kan overigens wel betekenen dat, indien er vertraging optreedt of een g r o o t project afketst, er meer A V I - b o d e m a s w o r d t ingezet in relatief kleine projecten. O o k de tussenhandelaar heeft immers een bepaalde opslagcapaciteit tot zijn beschikking. O m de afnameplicht w a a r te k u n n e n m a k e n zal dan eerder g e k o z e n w o r d e n voor leveranties aan meer kleine projecten. Bij grootschalige projecten, waarvan zeker is dat ze niet eerder dan bijvoorbeeld over drie jaar starten, kan een tussenopslag in de nabijheid van het werk een oplossing bieden o m daarin de b e n o d i g d e w e r k v o o r r a a d op te b o u w e n . Bij alternatieve aanbieding heeft de a a n n e m e r die A V I - b o d e m a s wil toepassen in een grootschalig project, meestal te w e i n i g tijd o m voorraad o p te b o u w e n . V o o r r a a d o p b o u w houdt echter een risico in van extra o p s l a g - en logistieke kosten. AVI-bodemasbank Een A V I - b o d e m a s b a n k kan een deel van de problematiek van de onzekere afzet in projecten


verminderen d o o r informatie te verzamelen over de planning van alle grootschalige projecten bij een aantal opdrachtgevers. De inzichtelijkheid van de markt w o r d t daardoor vergroot en d a a r d o o r makkelijker koppelbaar aan de v o o r r a a d v o r m i n g bij alle A V I ' s . H e t o v e r n e m e n van afnameplicht e n / o f leveringsplicht d o o r de A V I - b o d e m a s b a n k lijkt echter d o o r de daar aan v e r b o n d e n grote financiele risico's moeilijk realiseerbaar. Toepassing AVI-bodemas Uit de ervaringen van recente projecten blijkt dat de eerder vrij m o e i z a m e bestuurlijke procedures (vergunningen en meldingen) nu vrij soepel verlopen. W e l is het van belang o m reeds in een v r o e g stadium met een aantal actoren contact te h e b b e n over de mogelijkheid van toepassing v a n A V I - b o d e m a s . In dit rapport is uitgegaan van levensfasen v o o r de aanleg van een civiel-technisch werk. Belangrijke mijlpalen v o o r de succesvolle toepassing van A V I b o d e m a s in die levensfasen zijn: - In de ideevormingsfase (3 tot 5 jaar v o o r de aanleg van het werk) is een ruwe inschatting van de b e n o d i g d e h o e v e e l h e d e n , in relatie tot een schatting van de te v e r w a c h t e n a a n w e zige hoeveelheid A V I - b o d e m a s , van belang. Het toetsen van politieke uitgangspunten over toepassing van A V I - b o d e m a s bij de betrokken overheden is tevens van g r o o t b e l a n g v o o r het soepel en op tijd k u n n e n organiseren van voorbereidingen (bijv. v e r g u n n i n g e n / m e l dingen v o o r transport over provinciegrenzen en de aanleg van tussenopslagfaciliteiten). - In de definitiefase van het werk (1-5 jaar v o o r realisatie werk), v o o r w e g e n o n t w e r p t r a c e besluit, is een nadere specificering van de aard van de toepassing en planning mogelijk. In deze fase k u n n e n de eerste onderhandelingen over mogelijke leveranties plaats v i n d e n . - Mijlpaal in de o n t w e r p f a s e (1-2 jaar v o o r realisatie werk) is de exacte specificering van plaats en hoeveelheid toe te passen A V I - b o d e m a s . Bij grootschalige projecten van Rijkswaterstaat is dit cruciaal, o m d a t pas in deze fase concreet w o r d t g e w e r k t aan de keuze van materialen. Aanbieders van A V I - b o d e m a s dienen zo v r o e g mogelijk contact te leggen met het t e a m werkvoorbereiders. Procedures v o o r v e r g u n n i n g e n (b.v. tussenopslag) dienen o o k in deze fase plaats te v i n d e n . - De uitvoeringsfase, inciusief afdekking, is relatief kort v a n w e g e de maximale termijn van zes w e k e n o p e n liggen van de aangebrachte A V I - b o d e m a s . De uitvoering van het werk m o e t z o r g v u l d i g w o r d e n gepland en c o n f o r m deze planning uitgevoerd. - De o n d e r h o u d - en beheersfase kenmerkt zich d o o r de noodzaak van m o n i t o r i n g van de grondwaterstand en (volgens vigerend IPO-beleid en het Bouwstoffenbesluit) de milieuhygienische conditie. O o k bij eventuele w e r k z a a m h e d e n aan het w e r k / c o n s t r u c t i e (bijvoorbeeld d o o r b o r i n g e n i.v.m. leidingen of reconstructies) moet rekening w o r d e n g e h o u d e n met de a a n w e z i g h e i d van A V I - b o d e m a s . - De sloopfase is in feite een nieuw project waarin de t e r u g n a m e en indien mogelijk hergebruik van de a a n w e z i g e A V I - b o d e m a s geregeld m o e t w o r d e n . Knelpunt projectorganisatie Een organisatorisch knelpunt bij de eerste twee fasen uit de levensfasen van een werk is het gescheiden opereren van projecten v o o r besluitvorming over de aanleg van een werk en de projecten voor de w e r k v o o r b e r e i d i n g en het technisch o n t w e r p van een werk. In m.e.r.procedures voor w e g e n w o r d t doorgaans geen rekening g e h o u d e n met het te gebruiken materiaal. De o n t w e r p f a s e ligt echter vaak zo dicht bij het m o m e n t van in u i t v o e r i n g n e m i n g dat er niet v o l d o e n d e tijd is o m A V I - b o d e m a s in de gewenste hoeveelheid te sparen.


Bij directielevering z o u het eerder mogelijk zijn o m afspraken te m a k e n over het sparen v a n een w e r k v o o r r a a d indien de w e r k v o o r b e r e i d i n g al in een v r o e g stadium w o r d t betrokken bij de a a n l e g v a n een werk. Bij alternatieve aanbiedingen is de spaartijd vaak n o g korter, o m d a t een a a n n e m e r pas bij aanbesteding bij het project betrokken w o r d t . O v e r i g e n s w o r d e n de v o o r d e l e n v a n alternatieve levering, zoals het dragen van risico's d o o r de a a n n e m e r met betrekking tot tijdige levering, adequate v e r w e r k i n g en het vermijden v a n financiele risico's d o o r meerwerk bij eventuele problemen met directielevering, steeds sterker g e w a a r d e e r d d o o r opdrachtgevers (bijvoorbeeld regionale directies van Rijkwaterstaat die een vast projectbudget v o o r de a a n l e g van een werk krijgen). Nadeel van alternatieve inschrijving is dat het o n t w e r p uit het bestek aangepast dient te w o r d e n aan de eisen en v o o r w a a r d e n v o o r toepassing v a n secundaire grondstoffen, in dit geval A V I - b o d e m a s . Als a l g e m e n e conclusie, o p projectniveau, m a g w o r d e n gesteld dat de inzet v a n A V I - b o d e m a s g o e d , middels projectmanagement, in de hand kan w o r d e n g e h o u d e n , mits de leverantie-afspraken o p tijd kunnen w o r d e n gemaakt. O m risico's van producenten en opdrachtgevers met betrekking tot de tijdige leverantie en afname te verminderen lijkt coordinatie met betrekking tot de verdeling van A V I - b o d e m a s gewenst. O v e r hoe die coordinatie v o r m te g e v e n , bijvoorbeeld via een A V I - b o d e m a s b a n k , of alleen v i a de markt, is nader o n d e r z o e k noodzakelijk.


Deel I



1. Inleiding 1.1 Vraag- en doelstelling In het Implementatieplan AVI-reststoffen w o r d t gestreefd naar toepassing van A V I - b o d e m a s in grootschalige w e r k e n . Grootschalig betekent volgens IPO-richtlijnen w e r k e n w a a r meer dan 1 0 . 0 0 0 ton en bij v o o r k e u r meer dan 1 0 0 . 0 0 0 ton A V I - b o d e m a s w o r d t ingezet. Rijkswaterstaat b e s c h o u w t een toepassing van meer dan 1 0 0 . 0 0 0 ton van secundaire grondstof als grootschalig. In v e r b a n d met de milieuhygienische eigenschappen van A V I - b o d e m a s gelden vanuit de regelgeving een aantal r a n d v o o r w a a r d e n v o o r toepassing. M e t n a m e de noodzakelijke isolerende voorzieningen m a k e n grootschalige toepassing kostentechnisch efficienter dan kleinschalige toepassing van het materiaal. V e r d e r speelt ook het b e h o u d van overzicht over w a a r A V I - b o d e m a s is toegepast een rol in de v o o r k e u r v o o r grootschalige toepassing. D e productiestructuur v a n A V I - b o d e m a s is te kenschetsen als een continu proces waarin o p verschillende lokaties in Nederland nu ongeveer 8 0 0 . 0 0 0 ton A V I - b o d e m a s jaarlijks w o r d t g e p r o d u c e e r d . A l h o e w e l de meeste A V I ' s opslagcapaciteit (veelal tot 1 jaarproductie) h e b b e n , is de tijdige afzet van de voorraad A V I - b o d e m a s van groot belang o m het continue proces van afvalverbranding, het primaire proces van een A V I , niet te h o e v e n o n d e r b r e k e n . Een van de mogelijkheden om dit te bereiken is het aangaan van termijnafspraken met tussenhandelaren die een afnameplicht van de AVI-bodemas voor een bepaalde periode op zich nemen. De vraagzijde van de markt v o o r grootschalige toepassing van A V I - b o d e m a s s e n kenmerkt zich enerzijds d o o r lange besluitvormingstrajecten over de projecten waarin de A V I - b o d e m a s w o r d e n toegepast, w a a r v a n de doorlooptijd d o o r o.a. politieke invloeden en inspraakprocedures niet op v o o r h a n d e e n v o u d i g is vast te stellen. Voorbeeld van een project dat veel sneller is gestart dan oorspronkelijk gepland is de ophoging voor de A-27 ten Noorden van de Stichtse brug in Flevoland. Door subsidies van de Europese Unie is de aanleg van deze weg jaren eerder gestart dan verwacht werd volgens de oorspronkelijke planning. Anderzijds kenmerkt de v r a a g zich d o o r de behoefte aan zekerheid omtrent de h o e v e e l h e i d , kwaliteit, prijsstelling en tijdstip van levering van de toe te passen materialen, zoals A V I bodemas. De prijs (de prijzen die de producenten betalen in verband met de transportkosten en de te nemen voorzieningen bij toepassing) wordt voornamelijk bepaald door de kosten die gemaakt moeten worden om te voldoen aan de wettelijke eisen voor toepassing van AVI-bodemas. Door de verbetering van milieuhygienische eigenschappen zal deze prijs naar verwachting op lange termijn lager worden. Tijdstip van levering van de juiste hoeveelheden en kwaliteit is van groot belang voor de verzekerde normale voortgang van het werk. Bij directielevering van AVI-bodemas is dit van groot belang voor de directie o.a. in verband met meerkosten die door de aannemer in rekening worden gebracht indien niet aan de leveringsafspraken kan worden voldaan. De gewenste k o p p e l i n g van het continue proces van productie van A V I - b o d e m a s aan de discrete realisatie van projecten waarin grootschalige toepassing mogelijk is, leidt tot het p r o b l e e m w a a r o v e r deze studie meer inzicht wil verschaften. Dat probleem is in essentie het a f s t e m m e n van de v r a a g naar en het a a n b o d van A V I - b o d e m a s .


1

Doelstelling v a n de studie is: Het o p basis van de ervaring tot dusver, in kaart brengen van de beslisstructuur r o n d o m de grootschalige inzet van A V I - b o d e m a s in G W W - p r o j e c t e n , gericht o p : - een handreiking v o o r beslissers en projectleiders v o o r projecten met een grootschalige toepassing van A V I - b o d e m a s . - een beschrijving van de marktstructuur van productie en afname van A V I - b o d e m a s De beslissingen over inzet van A V I - b o d e m a s w o r d e n in belangrijke mate bepaald d o o r r a n d v o o r w a a r d e n die op projectniveau gelden. V o o r dit onderzoek is d a a r o m g e k o z e n o m het toepassen v a n A V I - b o d e m a s , vanuit het projectmanagementniveau, van idee tot sloop van een w e r k , te b e n a d e r e n . De gedachte daarachter is dat op projectniveau de uiteindelijke beslissing over toepassing van A V I - b o d e m a s w o r d t g e n o m e n . V a n u i t projecten geredeneerd k o m t de context van de marktstructuur aan de orde. Daarin k o m e n factoren aan de orde zoals algemene prijsvorming, leverantiemogelijkheden en kwaliteitsontwikkelingen ten aanzien van A V I - b o d e m a s . Het totale traject van toepassing van A V I - b o d e m a s in een project w o r d t in kaart gebracht. Daartoe hanteren w e een bedrijfskundig analytisch kader met behulp w a a r v a n vanuit verschillende invalshoeken w o r d t beschreven welke aspecten een rol spelen in de besluitvorm i n g . D e analyse w o r d t verder gerelateerd aan verschillende levensfasen van het werk; van i d e e v o r m i n g tot en met sloop. Daarmee w o r d t de beschrijving van z o w e l de i n h o u d van de activiteiten en o v e r w e g i n g e n in de loop van de tijd expliciet gemaakt. H e t resultaat van dit deel van de analyse is dat er een handreiking tot stand komt, gericht o p het ondersteunen van het besluitvormingsproces van potentiele gebruikers. O m meer inzicht te krijgen in de marktstructuur w o r d e n eveneens in het rapport de w e n s e n en belangen van de aanbieders, tussenhandelaren en afnemers in beeld gebracht. 1.2 Resultaat en leeswijzer Resultaat Het resultaat van de studie is tweeledig. Ten eerste is het resultaat een handreiking v o o r projectleiders die o v e r w e g e n o m A V I - b o d e m a s toe te passen. Ten t w e e d e w o r d t dieper ingegaan op de achtergronden van de marktstructuur. De handreiking heeft v o r m gekregen in twee delen. Enerzijds is in de v o r m van een controlelijst a a n g e g e v e n w e l k e punten aandacht vragen in de verschillende fasen van de levenscyclus van een werk. Anderzijds is in aanvulling op de controlelijst, de analyse van de fasen nader uitgewerkt. De omschrijving van de marktstructuur beschrijft standpunten v a n een aantal belangrijke actoren o p de A V I - b o d e m a s m a r k t . Voorts w o r d e n enkele verschillen tussen directielevering en alternatieve levering omschreven.


2

Leeswijzer Deel I bevat de inleidende hoofdstukken van deze studie. In hoofdstuk 1 w o r d t de v r a a g - en doelstelling van het project omschreven. V e r v o l g e n s w o r d t in hoofdstuk 2 de gehanteerde werkwijze van het o n d e r z o e k omschreven. Hiertoe w o r d t het conceptueel model v o o r deze studie o m s c h r e v e n . V e r d e r is de aanpak van de gegevensverzameling en begeleidingsstructuur van de studie kort omschreven. In het derde hoofdstuk is een inleidende analyse w e e r g e g e v e n van de c o n t e x t van productie en gebruik van A V I - b o d e m a s . Daarin is de productiestructuur o m s c h r e v e n , de aard van de toepassingen en de k o p p e l i n g tussen deze beide. Deel II bevat de handreiking. In hoofdstuk 4 w o r d t de controlelijst w e e r g e g e v e n en in hoofdstuk 5 w o r d t de uitgewerkte analyse van de verschillende fasen o m s c h r e v e n . In dit hoofdstuk staan o o k de verschillende aandachtspunten van belang v o o r de projectleiders bij de toepassing van A V I - b o d e m a s is projecten. Deel III is met n a m e gericht op de markt van A V I - b o d e m a s . Naast de opvattingen v a n een aantal belangrijke partijen k o m e n de verschillen tussen directielevering en alternatieve levering van A V I - b o d e m a s aan de orde. In hoofdstuk 7 van het rapport staan de conclusies g e n o e m d .


3

Handreiking grootschalige toepassing van AVI-bodemas in grondwerk

2. Werkwijze O m te k o m e n tot z o v e e l mogelijk praktisch inzicht in de (on-)mogelijkheden van inzet van A V I - b o d e m a s , is g e k o z e n v o o r een benadering waarin de ervaringen uit de praktijk centraal staat. Naast literatuuronderzoek is d a a r o m veel aandacht besteed aan interviews met betrokkenen uit de praktijk (zie bijlage 7). M e t behulp van de literatuurstudie en interviews zijn evaluatieve analyses uitgevoerd van reeds uitgevoerde of in uitvoering zijnde projecten. Tevens zijn zo v e r w a c h t i n g e n over toekomstige knelpunten en mogelijkheden in beeld gebracht. 2.1

Analyseschema

Uit de omschrijving van de v r a a g - en doelstelling blijkt reeds dat verschillende aspecten een rol spelen bij het al d a n niet toepassen en beschikbaar zijn van v o l d o e n d e h o e v e e l h e d e n van A V I - b o d e m a s . De basis van de aanpak is het opdelen van de problematiek in een aantal s a m e n h a n g e n d e d e e l p r o b l e m e n . Daarbij staat de positie van de toepasser in eerste instantie centraal. De situatie van de aanbieders fungeert daarbij als contextueel kader. D o o r de positie van de toepasser te analyseren vanuit verschillende inhoudelijke invalshoeken en gefaseerd in de tijd, waarbij steeds de v r a a g centraal staat op basis w a a r v a n de toepasser beslist o m al dan niet A V I - b o d e m a s toe te passen, ontstaat inzicht in het proces van toepassing v a n A V I b o d e m a s . D o o r dit te b e w e r k e n tot een soort checklist ontstaat een handreiking over de toepassing van A V I - b o d e m a s . 2.1.1

Inhoudelijke invalshoeken

V o o r het in kaart brengen van de v o o r - en nadelen van de toepassing van A V I - b o d e m a s in het a l g e m e e n , w o r d t in deze studie aan de hand van een analyseschema gewerkt. In dit s c h e m a w o r d t aan de hand van een zestal invalshoeken een aantal aspecten o m s c h r e v e n w a a r v a n bekend is dat ze de besluitvorming omtrent toepassing van een relatief nieuw product (voor de potentiele gebruiker) bei'nvloeden. De aspecten zijn resultaat van een onderzoekstraditie naar de redenen van acceptatie van innovaties, in tabel 2.1 zijn deze aspecten samengevat.

Tabel 2.1. Aspecten van innovaties die bepalend zijn voor de verspreiding

1. Relatief voordeel

De mate waarin de innovatie (ontwikkeling) gezien wordt als een verbetering ten opzichte van de huidige praktijk.

2. Compatibiliteit

de mate waarin men percipieert dat de innovatie past bij de huidige waarden en normen en eerdere ervaring.

3. Complexiteit

de mate waarin men de innovatie als moeilijk ervaart.

4. Uittestbaarheid

in hoeverre een innovatie testbaar is voordat men tot de eigenlijke gebruik moet overgaan.

5. Zichtbaarheid

de mate waarin de innovatie zichtbaar is voor de omgeving van de toepasser.


4

De k e n m e r k e n compatibiliteit, complexiteit en uittestbaarheid zijn ook w e l s a m e n g e v a t onder de term 'leervereisten'. V o o r z o v e r de toepassing van A V I - b o d e m a s , in vergelijking met de toepassing van z a n d leervereisten voor de toepassende organisatie met zich meebrengt, m o e t rekening w o r d e n g e h o u d e n met verminderde acceptatie. T e n aanzien van al deze kenmerken geldt dat onzekerheid omtrent de k e n m e r k e n van de innovatie een extra complicerende factor is. Zeer expliciet k o m t dat al bij het aspect uittestbaarheid aan de orde: het uittesten is met name bedoeld o m onzekerheid over eigenschappen te reduceren. Naast onzekerheid over eigenschappen van de innovatie zelf spelen ook o n z e k e r h e d e n o m t r e n t ontwikkelingen in de context van toepassing een rol. G e d a c h t kan w o r d e n aan onzekerheid over geldende n o r m e n ; onzekerheid over prijsvorming; onzekerheid over beschikbaarheid; onzekerheid met betrekking tot o n t w i k k e l i n g van nieuwe t e c h n o l o g i c O m de aspecten van het toepassen van A V I - b o d e m a s inzichtelijk te m a k e n is het, g e g e v e n de complexiteit van de besluitvormingssituatie, nuttig o m de b o v e n g e n o e m d e aspecten verder toe te spitsen. Het relatieve voordeel, noch de andere aspecten, kan vanuit een invalshoek volledig w o r d e n geanalyseerd. D a a r o m w o r d t hier onderscheid g e m a a k t in zes verschillende invalshoeken. In de matrix (tabel 2.2) zijn de invalshoeken en aspecten tegen elkaar afgezet.

Tabel 2.2 : Besluitvormingsmatrix voor analyse grootschalige toepassing AVI-bodemas invalshoek /aspect

relatief voordeel

compatibiliteit

complexiteit

zichtbaarheid

uittestbaarheid

politiekbestuurlijk civieltechnisch milieutechnisch economisch bestuurlijk organisatorisch


5

2.2 Levensfasenmodel voor een werk H e t o n d e r z o e k is erop gericht o m de processen in de tijd te v o l g e n . Daartoe w o r d t een levensfasenmodel v a n een werk gehanteerd (zie figuur 2.1). Het model gaat uit van de gehele levenscyclus v a n een werk.

Figuur 2.1: Levensfasenmodel van een werk H i e r o n d e r staat een toelichting op de fasen en een a a n d u i d i n g van gebruikelijke d o o r l o o p tijden van een project. O v e r i g e n s blijkt hieruit dat de inschatting van doorlooptijden, gezien de diversiteit van projecten, zeer ruim g e n o m e n moet w o r d e n . In concrete beslissituaties is dit echter over het a l g e m e e n redelijk duidelijk d o o r de projectleiders in te schatten. - Ideevormingsfase In deze fase w o r d t a a n l e g van een werk o v e r w o g e n . De precieze invulling is n o g niet b e k e n d , maar vaak w e l enkele opties (trace's) waaruit in een latere fase g e k o z e n m o e t w o r d e n . U i t k o m s t van deze fase is besluit tot al dan niet aanleg van het werk. Tijdpad: meestal tussen 3 - 5 jaar voor uitvoering. - Definitiefase In deze fase w o r d t gedefinieerd aan welke h o o f d k e n m e r k e n het werk gaat v o l d o e n . Bij w e g e n b o u w kan w o r d e n gedacht aan het trace, met daarin gedefinieerd welk type kunstwerken in het werk w o r d e n o p g e n o m e n . Bij andere b o u w w e r k e n (geluidswal, industrieterrein) w o r d t de o m v a n g en plaatsing in deze fase b e k e n d . Tijdpad: meestal tussen 1-5 jaar voor uitvoering. - Ontwerpfase In deze fase w o r d t het werk in detail o n t w o r p e n . Uitkomst zijn pakketten van eisen tot en met bestekken. In deze fase w o r d t de keuze van toe te passen materiaal vaak g e d a a n . V o o r grootschalige toepassing van A V I - b o d e m a s is dat echter vaak te laat, in v e r b a n d met de spaarperiode, o m de grote hoeveelheden te kunnen realiseren. Tijdpad: meestal 1 jaar v o o r uitvoering.


6

- Uitvoeringsfase Het g r o n d w e r k is in uitvoering. Tijdpad: doorlooptijd van het werk (de o p h o g i n g respectievelijk het vak waarin A V I - b o d e m a s w o r d e n toegepast) is meestal enkele m a a n d e n . A V I - b o d e m a s moet na a a n b r e n g e n binnen zes w e k e n w o r d e n afgedicht. - Onderhoudsfase N a oplevering tot de uiteindelijke overdracht aan beheerder. Tijdpad: varieert van direct na oplevering (bij RWS-projecten) tot 10 jaar n a z o r g (bijvoorbeeld geluidswal Barendrecht verzorgt A V R 10 jaar nazorg). - Beheerfase Periode van gebruik van het werk waarbij de beheerder o n d e r h o u d en eventuele wijzigingen aan het werk pleegt. Tijdpad: na oplevering tot c a . 4 0 jaar (technische levensduur v a n een werk, vastgesteld bij Rijkswaterstaat) tot 1 0 0 jaar (voor kunstwerken (of soms zelf n o g meer, zoals bij de NS). - Sioopfase In deze fase w o r d t het werk gesloopt. G e d a c h t kan w o r d e n aan reconstructie en aan eind levensduur werk. Tijdpad: reconstructie moeilijk te voorzien; levensduur werk veelal 4 0 - 1 0 0 jaar. 2.3 Enkele aandachtspunten bij het analysemodel 2.3.1

Aanleg van een groot werk omvat meerdere projectorganisaties

Analytisch w o r d t de aanleg van een werk dus als een levenscyclus opgevat. In de praktijk is het waarschijnlijk dat hierbinnen meerdere projectorganisaties w e r k z a a m zijn. Bijvoorbeeld bij Rijkswaterstaat zijn de fasen van ideevorming en definitie van de a a n l e g van een w e g (inciusief m.e.r.) in handen van een andere projectorganisatie dan het o n t w e r p en uitvoering van het werk. O o k het beheer w o r d t vervolgens overgedragen. Deze situatie lichten w e toe aan de hand van de organisatische invalshoek van de analysematrix. 2.3.2 Doorlooptijd is onzeker De hoeveelheid tijd die gepaard gaat met de fasen verschilt per werk sterk. V o o r grootschalige w e r k e n als een Rijksweg is w e l een m i n i m u m doorlooptijd aan te g e v e n . D a a r v o o r kan de minimale doorlooptijden van procedures (b.v. m.e.r. en W m - v e r g u n n i n g ) w o r d e n a a n g e h o u d e n . De maximumtijd is per definitie van te voren onzeker, tot dat het besluit tot aanbesteding is gevallen. Er zijn voorbeelden van w e g e n die al meer dan tien jaar in het Rijkswegenplan staan vermeldt, maar waar de realisatie n o g steeds onzeker is. A n d e r e w e g e n w o r d e n veel sneller dan verwacht aangelegd (bijvoorbeeld A 2 7 in Flevoland). Hieronder is schematisch aangegeven welke doorlooptijden in het a l g e m e e n v e r w a c h t k u n n e n w o r d e n . W a n n e e r de onzekerheid met betrekking tot het tijdstip van uitvoering (bijvoorbeeld plus of min 5 jaar) hierover heen w o r d t gelegd blijkt dit uiteindelijk vaak bepalend te zijn v o o r het daadwerkelijke verloop.


7

Fasen

Ideevorming

Doorlooptijd:

jaar -10 tot -3

Kernactiviteit:

AVI-bodemas toepasbaar?

definitie -3 tot -1 Omvang en aard toepassing?

ontwerp

aanbesteding

-3 tot -1 Details van de toepassing

Uitvoering 0tot2

Bepalen aannemer

Aanbrengen in werk

Onderhoud 1 tot 5 Controie op uitvoering

Beheer 1 tot 100 Beheer

Figuur 2.2: Doorlooptijden in levenscyclus werk met AVI-bodemas 2.3.3 Analyses vanuit standpunten van actoren V o o r d e inhoudelijke e n procesmatige beoordeling v a n besluitvormingssituaties is het v a n b e l a n g o m de betrokken actoren daarbij in o g e n s c h o u w te n e m e n . Immers bepaalde v o o r - en nadelen h e b b e n v o o r a l effect v o o r bepaalde actoren. D o o r d e analyse te richten o p d e verschillende fasen v a n een project w o r d e n o o k processuele aspecten betrokken in d e analyse. De totale analyse levert hiermee informatie over: 1. de i n h o u d v a n de besluitvorming 2. d e betrokken actoren 3. d e processen 2.4 Onderzoeksmethode H e t b o v e n b e s c h r e v e n analysemodel is toegepast o p verschillende b r o n n e n , bestudeerd in d e eerste fase v a n het o n d e r z o e k . T e n eerste is een literatuurverkenning uitgevoerd. V e r v o l g e n s heeft het h o o f d d e e l v a n het onderzoek bestaan uit het interviewen v a n actoren (zie bijlage 7), die ervaring h e b b e n m e t het toepassen v a n A V I - b o d e m a s . D e verzamelde gegevens zijn gerapporteerd in een rapport die ter controie is voorgelegd aan de g e i n t e r v i e w d e n . O p basis v a n d e verkregen c o m m e n t a r e n en de o p m e r k i n g e n v a n d e begeleidingscommissie v a n het project (Dr. J . G . P . Born, V . V . A . V . ; Ing H . W e v e r M S c en Ir J.Th. v . d . Z w a n , Rijkswaterstaat) is dit eindrapport v a n het onderzoek naar grootschalige toepassing v a n A V I - b o d e m a s in g r o n d w e r k e n tot stand g e k o m e n .


8


3. AVI-bodemas: context van productie en gebruik A V I - b o d e m a s ontstaat als een restfractie van de verbranding van afvalstoffen in afvalverbrandingsinstallaties. Hieronder w o r d t kort omschreven hoe het proces verloopt van verbrand i n g tot inzet in een werk. 3.1 Productie van AVI-bodemas Een processchema v a n het toepassen van A V I - b o d e m a s is in figuur 3.1 samengevat. A a n de h a n d van deze figuur w o r d t hieronder de algemene context geschetst.

Figuur 3.1: Processchema productie en gebruik AVI-bodemas

A V I - b o d e m a s ontstaat als restfractie van de verbranding van afvalstoffen in afvalverbrandingsinstallaties. Deze restfractie ondergaat een bewerkingsslag waarin d e l e n , zoals metalen v o o r w e r p e n w o r d e n verwijderd en grote asdelen gebroken of verwijderd. De resten van ferro-metalen w o r d e n als schroot verhandeld. De overblijvende fractie is het A V I - b o d e m a s en bevat milieuschadelijke stoffen. W a n n e e r de bodemas juist uit de ovens k o m t is het n o g sterk instabiel q u a fysisch-chemische samenstelling. De bodemas bevat bijvoorbeeld n o g veel verteerbare (organische) stoffen. D o o r een rijpingsproces - van minimaal zes w e k e n - ontstaat d o o r verbindingen met zuurstof en koolzuurgas stabieler materiaal. De verteerbare stoffen verteren in deze rijpingsperiode grotendeels. Deze veroudering heeft in de regel een i m m o b i liserend effect o p de z w a r e metalen, zodat de uitloging hiervan in de toepassing afneemt. V e e l van de g e p r o d u c e e r d e A V I - b o d e m a s is gecertificeerd volgens de richtlijnen van BRL 2 3 0 7 / 3 . Daarbij v o l d o e t de A V I - b o d e m a s minimaal aan de gestelde eisen o m in de buitencategorie " A V I - b o d e m a s " van het Bouwstoffenbesluit te vallen. De doelstelling van het kwaliteitsverbeteringsproces van A V I - b o d e m a s is o m zoveel mogelijk A V I - b o d e m a s in de N 2 categorie en op langere termijn in de N1 categorie te kunnen krijgen (N = niet v o r m g e g e ven). Het rijpingsproces w o r d t g e v o l g d door een periode van opslag, totdat de A V I - b o d e m a s w o r d t ingezet in een werk. Deze opslagperiode duurt dus minimaal zes w e k e n , maar kan ook veel langer d u r e n . De o p s l a g vindt plaats op het terrein van de A V I v o o r z o v e r daar ruimte is (meestal maximaal 1 jaarproductie), of op een terrein van een tussenhandelaar.


9

W a n n e e r reeds b e k e n d is in welk werk de bodemas w o r d t ingezet w o r d t het ook w e l al vroegtijdig opgeslagen in een tussenopslag nabij het werk. Daarmee w o r d t dan voorraad g e v o r m d die tijdens de uitvoering van het werk kan w o r d e n ingezet. V o o r de A V I ' s is het van belang dat de afvoer van bodemas gegarandeerd is. Dit o m de v o o r t g a n g van de v e r b r a n d i n g van afval niet te laten hinderen d o o r een eventueel tekort aan opslagruimte v o o r de b o d e m a s . Nuttige toepassing van A V I - b o d e m a s is daarbij v o o r de A V I ' s in h o g e mate te prefereren b o v e n storten in verband met de hoge storttarieven. In tabel 3.1 is een overzicht van de plaatsen en hoeveelheden van de productie van A V I bodemas gegeven. Tabel 3 . 1 : Enige kengetallen v o o r operationele afvalverbrandingsinstallaties Naam AVI

Verbrandingscapaciteit (ton)

Hoeveelheid ruwe slak per jaar (ton)

N.V. H V C Alkmaar

480.000

87.780

ARN B.V., Weurt

220.000

36.709

Roteb, Rotterdam

360.000

90.812

50.000

5.206

N.V. AVIRA, Duiven

285.000

70.283

Gevudo Afvalverwerking, Dordrecht

240.000

48.540

NV Afvalverwerking Rijnmond, Rozenburg

835.000

216.116

H.V.R. B.V. Roosendaal

N.V. V A M

58.578

GDA-Amsterdam TOTAAL

840.000

201.593

3.310.000

815.617

De laatste fase vanuit p r o d u c t i e - o o g p u n t is die waarin de A V I - b o d e m a s w o r d t ingezet in het werk. Dit is het kantelpunt waarbij de toepassing van de bodemas aan de orde is. 3.2 Toepassing van AVI-bodemas A V I - b o d e m a s is een loskorrelig materiaal dat v a n w e g e de civieltechnische e i g e n s c h a p p e n kan w o r d e n ingezet als v e r v a n g i n g van zand in een werk als o p h o o g m a t e r i a a l . V o o r b e e l d e n v a n toepassingen zijn in tabel 3.2 w e e r g e g e v e n . De inzet van bodemas in plaats van zand vermindert de noodzaak van z a n d w i n n i n g . Dit is met n a m e een milieuvoordeel. V e r d e r v o o r k o m t de nuttige toepassing van A V I - b o d e m a s grote maat-schappelijke kosten vergeleken met w a n n e e r de b o d e m a s gestort z o u moeten w o r d e n . De stortkosten z o u d e n m o e t e n w o r d e n verrekend in de verbrandingstarieven. De inzet van A V I - b o d e m a s w o r d t d o o r de rijksoverheid dan ook gestimuleerd in het kader van het stimuleren van hergebruik van secundaire grondstoffen. V a n w e g e de milieuhygienische eigenschappen dienen echter w e l een aantal beschermende en controlemaatregelen g e n o m e n te w o r d e n bij w e r k e n waarin A V I - b o d e m a s w o r d t verwerkt. In het I P O - V R O M interim beleid, dat v o o r u i t l o o p t o p het, naar v e r w a c h t i n g , in 1 9 9 8 in w e r k i n g tredende Bouwstoffenbesluit, zijn uitgangspunten v o o r het gebruik van A V I - b o d e m a s vastgesteld.


10

Tabel 3.2: Enkele toepassingen van A V I - b o d e m a s Soort toepassing

Voorbeeld

Hoeveelheid ingezette AVIbodemas (ton)

In een ophoging voor een weg

Rijksweg A - 1 5 , traject Brielle-Botlek

470.000

In een ophoging voor een weg

Rijksweg A - 2 7 Noordelijke oprit Stichtse brug in Flevoland

600.000

In een geluidwal

Geluidwal Barendrecht

210.000

Terreinophoging

Distributiepark Westpoint Amsterdam

300.000

Ringspoorlijn sneltram Amsterdam

300.000

O.a. in Brabant

80.000

Ophoging voor een spoordijk Als afdeklaag voor een gesloten stortplaats

Een aantal aspecten die van belang bij toepassing van A V I - b o d e m a s , w o r d e n hieronder kort v e r m e l d . In hoofdstuk 3, 4 en 5 w o r d t dit verder uitgewerkt. 3.2.1

Toepassing onder IBC-voorzieningen

De mogelijk nadelige milieuhygienische effecten van het gebruik van A V I - b o d e m a s w o r d e n geminimaliseerd d o o r g o e d e isolatiemaatregelen (b.v. z a n d - b e n t o n i e t a f d e k k i n g als b o v e n laag). Het Bouwstoffenbesluit schrijft v o o r dat voor A V I - b o d e m a s uit de bijzondere categorie een c o m b i n a t i e - a f d i c h t i n g van een folie en een andere afdichting m o e t w o r d e n aangebracht. V o o r A V I - b o d e m a s uit de N2-categorie geldt dat een enkele afdichting v o l d o e n d e is. V o o r t s moet, na g e r e e d k o m i n g van het werk, het effect van de toepassing (uitloging) op g r o n d w a t e r en b o d e m d o o r een monitoringsysteem in de gaten g e h o u d e n w o r d e n (het B o u w s t o f f e n b e sluit geeft aan controie v a n isolatievoorzieningen, en I P O " w e r k e n met secundaire b o u w s t o f f e n " geeft aan dat m o n i t o r i n g en registreren van bodemkwaliteit dient plaats te vinden). V o o r deze v o o r z i e n i n g e n is het IPO-interim-beleid, dat is gebaseerd op het B o u w s t o f f e n b e sluit, van toepassing. De uitvoeringsregeling van het Bouwstoffenbesluit hierbij van toepassing verklaard. V a n a f 1 9 9 8 zullen de richtlijnen .van het Bouwstoffenbesluit, middels het volledig van kracht w o r d e n van het besluit, hun permanente basis in de regelgeving krijgen.


11

3.2.2 Toepassingen dienen grootschalig te zijn G e g e v e n de IBC-criteria is het rijks- en interprovinciaal beleid erop gericht o m A V I - b o d e m a s toe te passen in grootschalige w e r k e n . M i n i m a a l 1 0 . 0 0 0 ton A V I - b o d e m a s per werk, maar geprefereerd w o r d t o m toepassingen te maken waarin meer dan 1 0 0 . 0 0 0 ton A V I - b o d e m a s w o r d t toegepast. Dit laatste is naast IPO beleid tevens het beleid van Rijkswaterstaat. 3.2.3 Toepassing is tenminste budgettair neutraal V o o r Rijkswaterstaat en een aantal andere gebruikers geldt dat toepassing van A V I - b o d e m a s in o p h o g i n g e n niet kostenverhogend m a g w e r k e n . De meeste meerkosten ten opzichte van z a n d zijn ten laste van de producenten van A V I - b o d e m a s . Dit uitgangspunt leidt tot dusver tot een financiele bijdrage (richtlijn Rijkswaterstaat: / 7 , 5 0 / t o n ) van de p r o d u c e n t e n bij het geleverde A V I - b o d e m a s . O m d a t de feitelijke meerkosten afhankelijk zijn van een aantal kenmerken dat met de A V I - b o d e m a s w o r d t uitgevoerd en de kosten van het gebruik van A V I - b o d e m a s altijd terugslaat o p de gemeenschap, hetzij via reinigingsrecht, hetzij via het rijksbudget van Rijkswaterstaat streven de partijen naar compensatie van reele kosten. Daartoe w o r d e n tussen de W A V en Rijkswaterstaat in de nabije t o e k o m s t afspraken w o r d e n g e m a a k t over de berekening van deze meerkosten (waaronder kosten v a n I B C - m a a t r e g e l e n , extra kosten van voorbereiding, nazorg en risico). D e W A V heeft in s a m e n w e r k i n g met Rijkswaterstaat een prijsberekeningsmethode v o o r de acceptatieprijs o n t w o r p e n waarbij o p basis van een aantal gegevens over het te b o u w e n werk berekend kan w o r d e n w a t de acceptatieprijs z o u moeten zijn. In het kader van het implementatieplan AVI-reststoffen w o r d t d o o r een w e r k g r o e p onderzocht of deze methodiek ook kan w o r d e n gebruikt door andere opdrachtgevers in de G W W sector. Bij alternatieve leveringen, via een aannemer of tussenhandelaar, is de prijsstelling o n d e r w e r p van o n d e r h a n d e l i n g tussen aannemer/tussenhandelaar en de leverende A V I ' s . Daarbij accepteren deze derde partijen tevens een afnameplicht van A V I - b o d e m a s (ongeacht de eventuele beschikbaarheid van een werk v o o r toepassing), z o d a t de tijdige afvoer v o o r de A V I ' s geregeld w o r d t . Dit aspect is een van de prijsbepalende factoren. 3.2.4 AVI-bodemas dient te voldoen aan milieu- en civieltechnische kwaliteitseisen V o o r de toepassers geldt dat de milieu- en civieltechnische eigenschappen van constant v o l d o e n d e niveau dienen te zijn. Daartoe zijn normen van toepassing en w o r d t d o o r de meeste A V I ' s gecertificeerde bodemas geleverd (zie bijlage 2,3). 3.2.5 Het toepassen van AVI-bodemas moet passen in de projectplanning O m te passen in de projectplanning moet de toepasser op tijd afspraken k u n n e n m a k e n over de levering van v o l d o e n d e hoeveelheden A V I - b o d e m a s . G e g e v e n de grootschalige h o e v e e l heden zal hiervoor vaak een periode van v o o r r a a d v o r m i n g noodzakelijk zijn, die kan o p l o p e n tot enkele jaren. 3.3 Koppelingsmechanismen van productie aan afzet Uitgaande van grootschalige toepassing van A V I - b o d e m a s zijn hierboven reeds een aantal uitgangspunten a a n g e g e v e n .


12

V a n u i t de A V I ' s geldt als primair punt dat de b o d e m a s , tegen redelijke kosten, o p tijd afgezet w o r d t in verband met de continui'teit van de verbrandingsprocessen. V a n u i t het Rijks- en I P O - b e l e i d geldt dat hergebruik van A V I - b o d e m a s , secundaire g r o n d s t o f f e n , g e w e n s t e n mogelijk is onder een aantal milieuhygienische r a n d v o o r w a a r d e n . V a n u i t de opdrachtgever, de gebruiker van A V I - b o d e m a s , is een zeer belangrijk punt dat de A V I - b o d e m a s s e n o p tijd in de juiste h o e v e e l h e d e n , van afgesproken kwaliteit, tegen een acceptabele prijs, k u n n e n w o r d e n ingezet o p het werk. Probleem daarbij is dat v o o r grootschalige infrastructurele w e r k e n geldt dat het m o m e n t van daadwerkelijke in uitvoeringneming v o o r lange tijd o n z e k e r kan zijn. Dit o n d e r andere als g e v o l g van politiek-bestuurlijke besluitvorming. Deze uitgangspunten leiden tot een situatie waarbij efficiente k o p p e l i n g van productie aan afzet niet e e n v o u d i g is. Enkele koppelingsmechanismen zijn denkbaar, deze w o r d e n in paragraaf 3 . 3 . 1 , 3.3.2 en 3.3.3 g e n o e m d . 3.3.1

AVI's leveren b o d e m a s direct aan de toepasser

In het geval van Rijkswaterstaat staat in haar beleid omschreven dat A V I - b o d e m a s via directielevering aan de uitvoerende aannemer ter beschikking gesteld z o u m o e t e n w o r d e n . In het beleid van de Hoofddirectie van de Waterstaat w o r d t daartoe voorgesteld o m daarvoor leveringsafspraken direct te maken met A V I ' s . Probleem hierbij is dat men niet altijd ver v a n te voren kan a a n g e v e n o p welk m o m e n t men hoeveel A V I - b o d e m a s n o d i g heeft, v a n w e g e de onzekere besluitvormingstrajecten over grote infrastructurele w e r k e n als rijkswegen. Een eventuele afnameplicht kan daardoor tot grote financiele en logistieke risico's leiden v o o r Rijkswaterstaat. Z o n d e r afnameplicht is het risico van te veel voorraad b o d e m a s v o o r de A V I ' s en dat is een situatie die de A V I ' s niet accepteren. Levering van b o d e m a s v o o r een grootschalig project, na definitieve besluitvorming over de d a t u m van a a n l e g van het werk, heeft het risico in zich dat niet snel g e n o e g v o l d o e n d e voorraad kan w o r d e n o p g e b o u w d , w a a r d o o r de uitvoering van het project kan vertragen. Een aantal aannemers biedt A V I - b o d e m a s aan in het kader van een alternatieve aanbested i n g . Daartoe m a k e n ze soms afspraken met A V I ' s . Een aantal heeft v o o r dit doel een tussenhandel in de organisatie o p g e n o m e n . Deze bedrijven k u n n e n de inzet van A V I b o d e m a s pas na a a n b e s t e d i n g en g u n n i n g definitief regelen. G e g e v e n de vaak relatief korte tijd tussen het besluit tot aanleg van een werk en uitvoering kan v o o r r a a d v o r m i n g v o o r grootschalige projecten een probleem zijn. 3.3.2 AVI's m a k e n lange termijn afzetafspraken met t u s s e n h a n d e l a r e n M e e r d e r e A V I ' s h e b b e n afspraken met tussenhandelaren die v o o r (delen van) de g e p r o d u ceerde A V I - b o d e m a s een afnamegarantie geven tegen een d o o r de A V I ' s te betalen van te voren vastgestelde prijs. De tussenhandelaren acquireren vervolgens projecten waarin ze de A V I - b o d e m a s k u n n e n inzetten, waarbij ze in veel gevallen tevens de procedurele en logistieke organisatie o p zich n e m e n voor de inzet van de A V I - b o d e m a s . Het risico van afzet van de b o d e m a s is zo verschoven van de A V I ' s naar de tussenhandel en verdisconteerd in de afgesproken prijs. 3.3.3 AVI's en t o e p a s s e r s zetten een b o d e m a s b a n k op Het gebrek aan g o e d e informatie over de beschikbaarheid en v r a a g naar A V I - b o d e m a s in grootschalige projecten heeft een groot effect o p de toepassing van het materiaal. M e t n a m e de t i m i n g van grootschalige projecten die, totdat de aanbesteding uit is, relatief o n z e k e r is,


13

maakt dat het moeilijk is in te schatten waar en w a n n e e r de huidige productie van b o d e m a s kan w o r d e n afgezet. Een oplossing v o o r dit informatieprobleem is het opzetten van een b o d e m a s b a n k waarbij grote toepassers als Rijkswaterstaat, NS en grote g e m e e n t e n a a n k o n digen w e l k e projecten v o o r hoeveel A V I - b o d e m a s op de rol staan. In overleg met de A V I ' s , of gemandateerde tussenhandelaren, kan dan w o r d e n bezien welke inzet efficient is. De inzicht in de besluitvorming over meerdere projecten spreidt het risico van vertragingen van inzet van A V I - b o d e m a s . D o o r deze risicospreiding z o u de kwestie van a f n a m e - en leveringsplicht wellicht w o r d e n v e r e e n v o u d i g d . De r a n d v o o r w a a r d e n die een dergelijke aanpak levensvatbaar z o u d e n m a k e n zijn echter waarschijnlijk niet gemakkelijk te realiseren. In dit onderzoek kan daarover geen uitsluitsel w o r d e n g e g e v e n .


14

Deel II



4. Controlelijst grootschalige toepassing AVI-bodemas In dit h o o f d s t u k is per fase in de v o r m van een controlelijst o m s c h r e v e n w e l k e o n d e r w e r p e n in de o v e r w e g i n g e n k u n n e n w o r d e n b e t r o k k e n v o o r de b e s l u i t v o r m i n g o v e r het

al dan

niet

t o e p a s s e n van A V I - b o d e m a s . Tevens is in bijlage 1 een aantal k e r n p u n t e n per fase s a m e n g e vat.

Fase

Ideevormingsfase v o o r de aanleg van een werk

minimumtijd

9 maand (indien Wm/m.e.r.-plichtig)

maximumtijd

1-5 jaar (afhankelijk politieke besluitvorming en bezwaren)

zekerheid inzet AVIbodemas

0-30%

afspraken levering AVI-bodemas

geen

Invalshoeken • Politiek-bestuurlijk

Past inzet AVI-bodemas in beleid van de betrokken overheden?

• Civieltechnisch

Grove schatting grootte van het werk / in te zetten hoeveelheid AVI-bodemas (meer dan 100 kton?).

• Milieutechnisch

Is (een gedeelte van) de mogelijke locaties of traces milieugevoelig? * Check provinciale milieuverordening op milieubeschermingsgebieden, grondwaterbeschermingsgebieden, waterwingebieden, natuurgebieden etc.

• Economisch

Maak een grove inschatting van verkrijgbaarheid, prijs, leveringsvoorwaarden van AVI-bodemas.

• Bestuurlijk

Indien m.e.r.-plichtig werk / trace Startnotitie Inspraak en advies (13 wkn + 8 wkn) Richtlijnen trajectnotitie Inspraak en advies (4 mnd)

• Organisatorisch

Planning uitvoering is zeer onzeker: informeer naar planning andere grootschalige werken. Indien de planning van uitvoering van het werk ruwweg bekend is: * informeer W A V , tussenhandelaar, of AVI's over het mogelijke werk.


15

Fase

Definitiefase v o o r de aanleg van een werk

minimumtijd

9 maand (indien Wm/m.e.r.-plichtig)

maximumtijd

1-5 jaar (afhankelijk politieke besluitvorming en bezwaren)


20-40%

afspraken levering A VI-bodemas

Globaal


Past inzet AVI-bodemas in dit concrete geval bij het huidig beleid van de betrokken overheden?

• Civieltechnisch

Bepaal grootte van het werk / in te zetten hoeveelheid AVI-bodemas meer precies. Verricht voorbereidend geotechnisch en geohydrologisch onderzoek: Is de toepassing van AVI-bodemas op de locatie mogelijk in relatie tot G H G en (rest-)zettingsgevoeligheid? Is langdurige voorbelasting noodzakelijk om restzetting te verminderen? Is het gebied kwelgevoelig? Is aanpassing constructie noodzakelijk i.v.m. eigenschappen bodemas?

• Milieutechnisch

Is (een gedeelte van) de locatie / het trace milieugevoelig? * Check provinciale milieuverordening op milieubeschermingsgebieden, grondwaterbeschermingsgebieden, waterwingebieden, natuurgebieden etc. * Zijn er andere (economische) grote afhankelijkheden van grondwaterkwaliteit?

• Economisch

Schat verkrijgbaarheid en leveringsvoorwaarden van AVI-bodemas op het waarschijnlijke moment van uitvoering van het werk in.

• Bestuurlijk

Indien m.e.r.-plichtig werk / trace Ontwerp tracebesluit (8 weken); inspraak (12 weken); tracebesluit (8 weken); beroep (6 weken)

• Organisatorisch

Planning uitvoering is zeer onzeker: informeer naar planning andere grootschalige werken: . Zijn er in dezelfde periode meer grote werken gepland? . Zijn er in dezelfde regio werken gepland? Indien de planning van uitvoering van het werk ruwweg bekend is: - binnen drie jaar: start onderhandelingen over verkrijging, prijs, leveringsafnamevoorwaarden, kwaliteit AVI-bodemas. - na drie jaar: informeer W A V , tussenhandelaar, of AVI's over het werk. Onderzoek mogelijke locaties voor tussenopslag nabij werk (of nabij de opties voor plaats of trace van het werk).


16

Fase

Ontwerpfase v o o r de aanleg van een werk

minimumtijd

1-3 maand

maximumtijd

1 -2 jaar

zekerheid inzet AVI -bodemas

40-100%

afspraken levering AVI -bodemas

Gedetailleerd

Invalshoeken • Pol itie k- bestu u rl ij k

Geen specifieke aandachtspunten

• Civieltechnisch

Bepaal grootte van het werk/ in te zetten hoeveelheid AVI-bodemas precies .Verricht aanvullend geotechnisch en geohydrologisch onderzoek: * gevoeligheid restzettingen; G H G . . Ontwerp constructie volgens voorschriften: * Bouwstoffenbesluit-Uitvoeringsregeling * DWW-richtlijn 1995/07 * C.R.O.W-richtlijnen (vanaf 1997 in R.A.W.-bestek) Leveringsvoorwaarden in bestek Ontwerp tussendepot Stel eisen aan ontwerp wegmeubilair Isolatie doorvoeringen door isolatielaag Eisen aan verwerking, verdichting en tijdige aanbrenging isolatielaag AVIbodemas Eisen aan ervaring aannemer

• Milieutechnisch

Verricht milieukundig nul-onderzoek

• Economisch

Onderhandel over leveringsvoorwaarden van AVI-bodemas: * Bepaal tijdstip, hoeveelheid en kwaliteit van levering AVI-bodemas op het werk (leverantieplicht) * Bepaal prijs (Berekeningssysteem voor acceptatieprijs) * Bepaal voorwaarden voor leverantie- en afnameplicht - Wat indien levering niet lukt? - Wat indien planning uitvoering van het werk opschuift? - Worden boeteclausules opgenomen? * Sluit leverantie-overeenkomst

• Bestuurlijk

Doe de noodzakelijke meldingen c.q. vraag de noodzakelijke vergunningen aan volgens richtlijnen Bouwstoffenbesluit, P M V etc.: * Transport over provinciegrenzen * Overslagpunten * Tussendepots

• Organisatorisch

Planning uitvoering is relatief zeker: Organiseer de onderhandelingen over leverantie AVI-bodemas * Kies directielevering of alternatieve leveringssystematiek * Bepaal onderhandelingspartner: AVI's, Tussenhandel, W A V Ontwerp organisatorische aanpassingen i.v.m. toepassing AVI-bodemas (verdichting, afdekking, opslag, overslag etc.) Plan logistiek


17

Fase

Uitvoeringsfase aanleg van een werk

minimumtijd maximumtijd

1-5 jaar


100%

afspraken levering AVIbodemas

definitief


•

Geen

• Civiel-technisch

• •

Voer uit volgens het bestek Controleer de verdichting

• Milieu-technisch

•

• • •

Voer afdekking AVI-bodemas zo snel mogelijk uit, maar minstens binnen zes weken Bij langere werkonderbrekingen (2 dagen of meer): realiseer een tijdelijke afdekking tegen indringing hemelwater Bij zware regenval werk stilleggen i.v.m. verdichting Controleer isolatievoorzieningen Leg monitoringssysteem aan en voer monitoring volgens schema uit

• Economisch

•

Houdt levering AVI-bodemas bij; (boeteclausule)

• Bestuurlijk

•

Onderhoud noodzakelijke contacten bevoegd gezag (meldingen toepassing; transporten; overslag)

• Organisatorisch

•

Monitor logistiek proces, voorraadvorming AVI-bodemas i.v.m. eventuele tijdige bijstelling planning Organiseer bij directielevering overdracht aan aannemer Houdt organisatorisch rekening met afdekkingseisen

•

• •


18

Fase

Onderhoudsfase aanleg v a n een werk

minimumtijd maximumtijd

0-1 jaar


100%

afspraken levering AVI-bodemas

definitief


Geen

• Civieltechnisch

Controleer (rest)zetting Controleer verdichting

• Milieutechnisch

Controleer isolatievoorzieningen Voer monitoring volgens schema uit

• Economisch

Voor rekening opdrachtnemer

• Bestuurlijk

Onderhoud noodzakelijke contacten bevoegd gezag (meldingen monitoring)

• Organisatorisch

Organiseer overdracht werk


19

Fase

Beheersfase

Sloopfase

1-100 jaar

1 jaar

• Politiek-bestuurlijk

• Geen

•

Analyseer beleid

• Civieltechnisch

• Controleer zetting • Beheers calamiteiten • Voorkom doorboringen isolatilaag (wegmeubilair; reconstructies etc.)

•

Analyseer civieltechnische eigenschappen terug te nemen bodemas

• Milieutechnisch

• Voer monitoringprogramma uit

•

Werk milieuhygienisch verantwoord

•

Stel sloopkosten vast

minimumtijd maximumtijd zekerheid inzet AVIbodemas afspraken levering AVI-bodemas Invalshoeken

• Economisch • Bestuurlijk

• Communiceer resultaten monitoring

•

Stel noodzaak vergunningen /meldingen etc. vast

• Organisatorisch

• Uitvoering monitoring

•

Stel sloopprojectplan op


20

5. Toepassing van AVI-bodemas: de aandachtspunten uitgewerkt 5.1 Inleiding In dit hoofdstuk w o r d t de controlelijst uit hoofdstuk 4 nader toegelicht. Daartoe hanteren w e de beide assen v a n het analyseschema. Hier k o m e n dus naast de invalshoeken ook de v o o r de beslissing o m het al dan niet toe te gaan passen, bepalende aspecten v a n e e n relatief n i e u w product aan de orde. De omschrijving van de aandachtspunten start met een a l g e m e ne analyse van de v o o r - en nadelen van de toepassing van A V I - b o d e m a s in civieltechnische w e r k e n . Daarbij staat met name de rol van de toepasser van de b o u w s t o f centraal, maar w o r d e n ook de belangen van enkele andere actoren a a n g e g e v e n . V e r v o l g e n s k o m t per fase v a n een project aan de orde welke specifieke aandachtspunten v o o r die fase g e l d e n . W e l k e activiteiten m o e t e n w o r d e n verricht en welke actoren hiermee te m a k e n h e b b e n . 5.2 Gebruik AVI-bodemas: voor- en nadelen A V I - b o d e m a s is een b o u w s t o f die toegepast kan w o r d e n als o p h o o g m a t e r i a a l , d a n w e l fundatiemateriaal. In het algemeen vervangt de A V I - b o d e m a s hierbij z a n d . V o o r b e e l d e n van w e r k e n waarbij A V I - b o d e m a s veelal w o r d t toegepast zijn: o p h o g i n g e n bij kunstwerken in de w e g e n b o u w , b.v. lange h o g e opritten v o o r bruggen of viaducten (bijvoorbeeld A 2 7 Noordelijke oprit Stichtse b r u g in Flevoland); o p h o o g m a t e r i a a l v a n z a n d l i c h a m e n , bijvoorbeeld geluidswallen, steundijk of vullaag o n d e r a f d e k k i n g van stortplaatsen; een potentieel toekomstige toepassing is het gebruik als vulling v o o r spoordijken; toepassing als fundatielaag bij industriele g e b o u w e n . De voor- en nadelen van toepassing w o r d e n invalshoek en aspecten van innovaties.

hieronder

gerangschikt

naar

inhoudelijke

a. Politiek-bestuurlijk Het relatieve v o o r d e e l van het gebruik van A V I - b o d e m a s vanuit het politiek-bestuurlijk uitgangspunt is dat daarmee hergebruik van een reststof w o r d t gerealiseerd. Ten opzichte van het alternatief storten betekent dit enerzijds een gunstig milieu-effect, w a n t hergebruik is beter dan storten (ladder van Lansink) en een gunstig economisch effect, w a n t deze nuttige toepassing is g o e d k o p e r dan storten. V e r d e r geldt dat d o o r de inzet van A V I - b o d e m a s inzet van z a n d v e r m e d e n w o r d t . Daardoor is minder z a n d w i n n i n g met schadelijke g e v o l g e n v o o r de o m g e v i n g noodzakelijk. De toepassing van A V I - b o d e m a s past dus goed in het beleid van provincie en rijk. O o k vele gemeenten hebben in hun milieubeleid g e k o z e n v o o r het stimuleren van de toepassing van secundaire grondstoffen. Anderzijds is uit gesprekken gebleken dat verschillende g e m e e n t e n en enkele provincies reserves hebben ten opzichte van de toepassing van A V I - b o d e m a s op hun g e b i e d . Dit w o r d t o n d e r andere v e r o o r z a a k t d o o r i m a g o p r o b l e m e n van A V I - b o d e m a s , overigens geldt dit ook v o o r andere secundaire grondstoffen (b.v licht verontreinigde grond).


21

Een andere reden kan liggen in de plannen van overheden met z a n d w i n n i n g en de stimulering van waterrecreatie die daaruit voort kan vloeien. In dat geval w o r d t inzet van secundaire grondstof als minder gewenst gezien d o o r de betrokken beslissers. Er kan echter ook juist weerstand bestaan tegen z a n d w i n n i n g . Dat heeft v o o r de inzet van A V I - b o d e m a s een positief effect. De " z i c h t b a a r h e i d " van de toepassing van A V I - b o d e m a s , bijvoorbeeld veroorzaakt d o o r een aparte W m - p r o c e d u r e en fysiek zichtbare tussenopslag, kan leiden tot b e z w a r e n uit de omgeving. Uittestbaarheid van een politieke-bestuurlijke keuze v o o r toepassing A V I - b o d e m s is alleen maar relevant o p lokaal niveau. Het vroegtijdig informeren van o m w o n e n d e n dat w o r d t o v e r w o g e n o m A V I - b o d e m a s toe te passen, inciusief een goede voorlichting over de risico's, zal het draagvlak over het algemeen vergroten. Het uittesten van reacties van b e l a n g h e b b e n den zal dus met name in de vroege fasen van een project w o r d e n g e d a a n . O p rijks- en provinciaal niveau zijn reeds veel projecten met A V I - b o d e m a s uitgevoerd. D a a r d o o r is veel informatie in principe beschikbaar. De onzekerheid over de effecten van toepassing v a n A V I bodemas k u n n e n ook hiermee w o r d e n verminderd. b. Civieltechnisch Civieltechnisch gezien zijn er w e i n i g voordelen te n o e m e n van de inzet van A V I - b o d e m a s . Constructief gezien is A V I - b o d e m a s gelijkwaardig aan " z a n d v o o r o p h o g i n g " . Incidenteel w o r d t verkitting van de A V I - b o d e m a s als relatief voordeel g e n o e m d , v a n w e g e de hogere sterkte van de funderingsconstructie die zo kan w o r d e n bereikt. Dezelfde verkitting kan echter ook een nadeel v o r m e n w a n n e e r dit optreedt in een gebied met relatief grote zettingen (scheurvorming). V o o r gebruik als ophoogmateriaal geldt dat de verkitting meer nadelen dan voordelen met zich meebrengt. De nadelen ten opzichte van z a n d zijn de extra voorzieningen die noodzakelijk zijn v a n w e g e de milieuhygienische e i g e n s c h a p p e n . O o k de civiel-technische v e r w e r k i n g , verdichting en met name de verplichting tot snelle (binnen zes weken) a f d e k k i n g van aangebrachte A V I - b o d e m a s betekenen een nadeel ten opzichte van z a n d . De praktijk bij w e g e n b o u w o m een z a n d b e d aan te leggen over een grote lengte en n a verloop van tijd (na zetting) verder af te w e r k e n , is met A V I - b o d e m a s d o o r de zes w e k e n eis niet mogelijk. Bij voorbelasting met zand w o r d t die vaak afgedekt met grond of w o r d t stro ingeploegd ter v o o r k o m i n g van stuiven. Ten aanzien van de inzetbaarheid van A V I - b o d e m a s is wel een duidelijke normering tot stand g e k o m e n . De nationale beoordelingsrichtlijn B R L K 2 3 0 7 / 0 3 is de basis van een kwaliteitscertificeringsysteem. De meeste A V I ' s leveren gecertificeerde b o d e m a s . In bijlagen (2,3) is een civiel- en milieutechnische karakterisering van A V I - b o d e m a s o p g e n o m e n dat aan deze eisen voldoet. In het algemeen gesproken m a g w o r d e n a a n g e n o m e n dat er civieltechnisch gezien w e i n i g o n b e k e n d e risico's, of grote nadelen v e r b o n d e n zijn aan het toepassen van A V I - b o d e m a s . D o o r de ervaring die tot dusver is o p g e d a a n in proefprojecten en blijvende toepassingen is het gebruik van A V I - b o d e m a s niet bijzonder c o m p l e x . A a n de volgende civiel-technische o n d e r w e r p e n dient aandacht te w o r d e n besteed: de tijdige afdichting; de verdichting van de aangebrachte lagen; de korrelgrootte; verstuiving; de aanvoer op het werk en zettingsrisico's. Dit k o m t verderop uitgebreider aan de orde. c. Milieutechnisch De milieuhygienische eigenschappen van A V I - b o d e m a s zijn het grootste nadeel v a n A V I b o d e m a s . De grootschalige toepassing is v a n w e g e nationaal milieubeleid te prefereren b o v e n


22

storten. Daarbij m o e t v a n w e g e de milieutechnische eigenschappen van A V I - b o d e m a s w e l z o r g v u l d i g met het materiaal w o r d e n o m g e g a a n . De milieu-eigenschappen m a k e n a f d e k k i n g noodzakelijk. V o o r t s is m o n i t o r i n g van b o d e m en g r o n d w a t e r noodzakelijk (IPO en P M V ) . V e r d e r dient tijdens de uitvoering het afdekken snel te g e b e u r e n , o m de indringing v a n h e m e l w a t e r tijdens de " o p e n " periode zoveel mogelijk te beperken. A V I - b o d e m a s m a g niet in milieugevoelige g e b i e d e n gebruikt. W e l k e gebieden dit zijn is a a n g e g e v e n in provinciale milieuverordeningen. Inpasbaarheid van A V I - b o d e m a s in gebieden met bijzondere b e s t e m m i n g e n , zoals t u i n b o u w of kassenteelt, kan in bepaalde gevallen als te klein w o r d e n beoordeeld. De complexiteit van de milieukundige beoordeling van het al dan niet toepassen van A V I - b o d e m a s is g e g e v e n de bij verschillende projecten o p g e d a n e ervaring niet (meer) bijzonder groot. De zichtbaarheid en uittestbaarheid is vanuit deze invalshoek niet (meer) z o relevant. d. Economisch Economisch gezien is het m a k e n van vroegtijdige afspraken niet e e n v o u d i g . A a n de ene kant h e b b e n de A V I ' s een afnamegarantie nodig. A a n de andere kant is het v o o r veel grote w e r k e n lang o n z e k e r w a n n e e r het werk daadwerkelijk start. De opdrachtgever loopt het risico materiaal geleverd te krijgen dat hij op dat m o m e n t niet, of soms helemaal niet kan toepassen. W a n n e e r een lange voorraadvormingtijd noodzakelijk is o m de juiste hoeveelheid te krijgen, is het a a n g a a n van leveringsafspraken o p het m o m e n t van aanbesteding meestal te laat. De grootschalige inzet van A V I - b o d e m a s m o e t minimaal kostenneutraal zijn vergeleken met z a n d . Dit is een beleidsmatige keuze van Rijkswaterstaat. A a n g e z i e n Rijkswaterstaat m o m e n teel de grootste toepasser is, betekent dit dat deze keuze v o o r de meeste inzet v a n A V I b o d e m a s opgaat. Zoals hierboven omschreven dekken de producenten de meeste meerkosten van het toepassen van A V I - b o d e m a s . V o o r de berekening van de acceptatieprijs van A V I b o d e m a s is binnenkort een nieuwe berekeningssystematiek beschikbaar. V e r d e r o p w o r d t a a n g e g e v e n hoe de e c o n o m i s c h efficientste inzet bereikt kan w o r d e n . D e prijsvorming is o p middellange termijn gezien overigens niet g o e d te voorspellen. G e g e v e n de mogelijke t o e n e m e n d e milieuhygienische kwaliteit van A V I - b o d e m a s zal de vraag k u n n e n t o e n e m e n . Het a a n b o d is relatief constant (stijgt enigszins). Een t o e n a m e van de e c o n o m i s c h e w a a r d e lijkt dan ook v o o r de h a n d te liggen. W a n n e e r de inzet van A V I - b o d e m a s beperkt w o r d t tot grootschalige projecten, dan zal de vraag mogelijk schoksgewijs blijven v e r l o p e n . Er k u n n e n tijdelijke overschotten of tekorten ontstaan. M e t name dreigende overschotten die groter zijn dan de totale jaarproductie zullen leiden tot prijsdaling. . e. Bestuurlijk De inzet van A V I - b o d e m a s heeft met betrekking tot het werk in principe w e i n i g juridischbestuurlijke consequenties. A l h o e w e l het wettelijk kader v o o r hergebruik secundaire g r o n d stoffen n o g steeds de W e t milieubeheer ( W m ) is, i.e. het daarbij behorende inrichtingen en vergunningenbesluit (IVB), en in beginsel een W m - v e r g u n n i n g n o d i g is, is dit, d o o r het geldende V R O M - I P O - i n t e r i m beleid, v o o r het toepassen van A V I - b o d e m a s niet meer n o d i g . W e l m o e t v o l d a a n w o r d e n aan een aantal in het interim-beleid gestelde eisen. V e r d e r o p k o m e n de eisen bij de relevante invalshoeken aan de orde. Naar v e r w a c h t i n g w o r d t het Bouwstoffenbesluit n a 1 - 7 - 1 9 9 8 als geheel van kracht. Het Bouwstoffenbesluit is een A l g e m e n e M a a t r e g e l van Bestuur wat betekent dat geen vergunningverlening meer n o o d z a kelijk is. W e l moet in bepaalde gevallen een melding w o r d e n g e d a a n van de toepassing van


23

secundaire g r o n d s t o f f e n . Het b e v o e g d g e z a g w o r d t , n a in w e r k i n g treding van het Bouwstoffenbesluit, bij toepassing o p / i n de b o d e m : B & W van de gemeente; bij toepassing in het water de waterkwaliteitsbeheerder. M e l d i n g is n o d i g v o o r toepassing van categorie 1-grond en categorie 2 - b o u w s t o f f e n . Bij toepassing in het water is v o o r categorie 2 grond en b o u w s t o f fen m e l d i n g noodzakelijk. Tot de uiteindelijke in w e r k i n g treding van het Bouwstoffenbesluit is een m e l d i n g bij de provincie, w a a r het werk w o r d t g e b o u w d , v o l d o e n d e . De doorlooptijd van de m e l d i n g p r o cedure is in de praktijk minimaal 4 w e k e n en v o r m t sinds de IPO-richtlijn terzake zelden meer een p r o b l e e m . V o o r de eventueel aan te leggen tussenopslag is wel een W e t milieubeheer v e r g u n n i n g noodzakelijk. Deze procedure duurt langer dan een melding (6-8 m a a n d e n ) en er zijn meer bezwaarprocedures te v e r w a c h t e n . In dat geval kan de doorlooptijd van de procedure flink o p l o p e n . In een v r o e g stadium aanvragen van een v e r g u n n i n g v o o r een tussenopslag is dan ook vaak aan te bevelen. f. Organisatorisch G e g e v e n de relatief kleine continue productie verspreid over het land is het organiseren van inzet van A V I - b o d e m a s v o o r een grootschalig werk (>100.000 ton) geen sinecure. A l h o e w e l ook de inzet van zand logistiek niet altijd e e n v o u d i g is, geldt dit in versterkte mate v o o r A V I b o d e m a s . O m o p een bepaald m o m e n t meer dan 1 0 0 . 0 0 0 ton te k u n n e n inzetten binnen enkele w e k e n tot m a a n d e n is het noodzakelijk o m A V I - b o d e m a s te reserveren en aan fysieke v o o r r a a d v o r m i n g te d o e n . Hier geldt, evenals vanuit de economische invalshoek, dat lange termijn afspraken die de organisatie z o u d e n vergemakkelijken, moeilijk te m a k e n zijn. V e r d e r o p w o r d t aan de hand van de projectfasen uitgebreider o m s c h r e v e n w a t er o p projectniveau organisatorisch z o u moeten gebeuren. 5.3 Fasegewijs: Wanneer welke besluitvorming U i t g a a n d e van het eerder omschreven levenscyclusmodel van een werk zal hieronder per fase w o r d e n a a n g e g e v e n welke elementen van besluitvorming aan de orde zijn. O p basis van deze analyse is een kritisch pad v o o r een specifiek project te m a k e n . 5.3.1

Ideevormingsfase

W a n n e e r de aanleg van een groot werk w o r d t o v e r w o g e n kan reeds, w a n n e e r de grove opties v o o r de realisatie van het werk bekend zijn, w o r d e n bekeken in hoeverre de inzet van A V I - b o d e m a s mogelijk is. Q u a tijdpad ligt deze fase meestal meer dan 3 jaar v o o r uitvoering van het grote werk. Een eerste controlepunt daarvoor is de te verwachten zandbalans. W a n n e e r het waarschijnlijk is dat er grootschalige o p h o g i n g e n zullen w o r d e n o p g e n o m e n , w a a r v o o r binnen het werk niet v o l d o e n d e geschikt zand a a n w e z i g is, kan inzet van A V I - b o d e m a s een optie zijn. Verkennende analyse aard van het werk De eerste vraag die b e a n t w o o r d moet w o r d e n is of er waarschijnlijk grote o p h o g i n g e n of fundaties in het werk gaan v o o r k o m e n en of daarvoor zandsuppletie noodzakelijk is.


24

V a n belang daarbij is de v e r h o u d i n g o p p e r v l a k t e / v o l u m e . Naarmate de o p h o g i n g hoger is, w o r d t de inzet v a n A V I - b o d e m a s interessanter. D e aard van het werk bepaalt dus de eerste stap in het besluitvormingsproces. W a n n e e r deze stap is g e n o m e n , is een globale analyse van andere aspecten interessant. Verkenning van aspecten toepassing AVI-bodemas a. Politiek-bestuurlijk: Politiek-bestuurlijk geldt dat, in het kader van hergebruik van secundaire materialen, het gebruik van A V I - b o d e m a s , onder zekere v o o r w a a r d e n , w o r d t b e v o r d e r d . Dit beleid is vastgelegd in het IPO-interimbeleid en loopt vooruit o p het volledig v a n kracht w o r d e n van het Bouwstoffenbesluit. Desalniettemin is het verstandig in deze fase een orientatie uit te voeren o m n a te gaan of er blokkades te verwachten zijn. Politiek gezien w o r d t het gebruik van A V I - b o d e m a s niet altijd als positief ervaren. Dit speelt met n a m e o p g e m e e n telijk niveau. De v o l g e n d e punten indiceren gevoeligheid: Is een A V I in de regio gevestigd?; Dit is een voordeel i.v.m. politieke e r k e n n i n g van het probleem van v e r w e r k i n g van A V I - b o d e m a s . Is er reeds ervaring met toepassing van A V I - b o d e m a s in de regio?; Indien dit een positieve ervaring is dan is dit een pluspunt, negatieve ervaring is een belangrijk minpunt. Heeft de beslissende regionale overheid eigen beleid kenbaar g e m a a k t ? Is er z a n d w i n n i n g gepland in de o m g e v i n g van het w e r k ? ; ( H o e staat de lokale overheid daar tegenover?). b. Civieltechnische aspecten Civieltechnisch m o e t aan een aantal randvoorwaarden w o r d e n v o l d a a n . Dat betekent dat de A V I - b o d e m a s in de toepassing minimaal 0,5 meter b o v e n de g e m i d d e l d hoogste grondwaterstand m o e t blijven en dat er een waterdichte b o v e n a f d e k k i n g m o e t w o r d e n toegepast (b.v. zandbetonietafdichting). In de ideevormingsfase is het met n a m e van belang o m een globaal inzicht te hebben van de zettingsgevoeligheid van het gebied en van de te v e r w a c h t e n ontwikkelingen w a t betreft de g r o n d w a t e r s t a n d . Naarmate een gebied meer zettingsrisico met zich meebrengt, d a n w e l dat er stijgingen van g r o n d w a terstand te v e r w a c h t e n zijn, is toepassing van A V I - b o d e m a s complexer. In de ideevormingsfase is verkenning van b o d e m - en geohydrologische kaarten meestal voldoende. c. Milieutechnische aspecten In de ideevormingsfase is het van belang v o o r de o v e r w e g i n g van al dan niet toepassen van A V I - b o d e m a s , in hoeverre het werk in een milieugevoelig gebied ligt. M e t n a m e v o o r gebieden w a a r de kwaliteit van het grondwater meer dan normaal van belang is, levert de inzet van A V I - b o d e m a s een, weliswaar klein, extra risico v a n w e g e het grotere effect op de o m g e v i n g ingeval van een calamiteit (waarop de kans overigens klein is). Dit geldt v o o r b o d e m b e s c h e r m i n g s g e b i e d e n , grondwaterbeschermingsgebieden, beschermde natuurgebieden e n / o f ecologisch waardevolle gebieden. In het IPO-interimbeleid is vastgelegd dat in deze gebieden geen A V I - b o d e m a s m a g w o r d e n toegepast. V o o r b e e l d e n v a n gebieden w a a r dit v o o r kan gelden zijn "natte natuur" g e b i e d e n , maar ook gebieden w a a r e c o n o mische inzet v a n zuiver grondwater van groot belang is (tuinbouwgebieden). In g e b i e d e n w a a r de a c h t e r g r o n d w a a r d e n met betrekking tot de milieukundige b o d e m - en


25

grondwatertoestand bodemas beter.

als minder van belang kunnen w o r d e n

geacht, past inzet van A V I -

d. Economische aspecten De inzet van A V I - b o d e m a s is economisch gezien interessanter naarmate de v o l g e n d e k e n m e r k e n g e l d e n , dat: de b e n o d i g d e hoeveelheden groot zijn (>100 kton); de b e n o d i g d e o p h o g i n g h o o g is (dikke lagen A V I - b o d e m a s > 2 m ) ; de productie van A V I - b o d e m a s in de directe o m g e v i n g plaats vindt; de bereikbaarheid van de locatie via w a t e r w e g e n g o e d is; de planning van de uitvoering goed is te voorzien; tussentijdse opslag in de buurt van het werk gerealiseerd kan w o r d e n ; er niet veel andere grote projecten in de o m g e v i n g met A V I - b o d e m a s te v e r w a c h t e n zijn. W a t moet w o r d e n opgevat als o m g e v i n g hangt af van de grootte van de mogelijke toepassing. Indien dit ruim de 1 0 0 . 0 0 0 ton overschrijdt dient het hele land als o m g e v i n g te w o r d e n gezien. (b.v. de toepassing in de A 2 7 heeft tot een tijdelijke schaarste geleid in Z u i d - H o l l a n d v a n w e g e de grote leverantie van de A V R aan de A27. e. Bestuurlijke aspecten In de ideevormingsfase spelen over het algemeen n o g w e i n i g bestuurlijke procedures (b.v. vergunningprocedures). V a n a f het m o m e n t dat inzet van A V I - b o d e m a s een waarschijnlijke mogelijkheid lijkt, is het wel nuttig o m met eventuele vergunningverleners v o o r het werk, d a n w e l v o o r een eventuele tijdelijke tussenopslag, te informeren naar h u n h o u d i n g ten opzichte van de toepassing van A V I - b o d e m a s . Dit geeft een inschatting van eventueel te o v e r w i n n e n weerstanden. Dit kan in n a u w verband w o r d e n gezien met de politiekbestuurlijke o v e r w e g i n g e n . In a f w e g i n g e n van h o o g gelegen traces ten opzichte van diep gelegen traces kan inzet A V I - b o d e m a s milieubelasting via z a n d w i n n i n g v o o r h o g e traces verminderen. Dit is overigens een aspect dat tot dusver niet in m.e.r.-studies is m e e g e n o men. f.

Organisatorische aspecten In de ideevormingsfase is een v e r k e n n i n g van organisatorische aspecten vrijwel gelijk aan de analyse van economische aspecten. V a n a f het m o m e n t dat inzet van A V I - b o d e m a s waarschijnlijk lijkt is het vanuit organisatorisch o o g p u n t van b e l a n g o m te beslissen in hoeverre via directielevering zal w o r d e n gewerkt, d a n w e l dat v o o r alternatieve levering via de a a n n e m e r w o r d t g e k o z e n . Dit komt verderop uitgebreider aan de orde.

5.3.2

Definitiefase

In de definitiefase w o r d t bekend welk trace of welk type van een werk daadwerkelijk g e b o u w d gaat w o r d e n . V o o r het besluitvormingsproces omtrent toepassing van A V I - b o d e m a s kan diepgaander w o r d e n nagegaan welke v o r m de inzet krijgt. M e t n a m e w a a r w e l k e v e r h o g i n g e n , bijvoorbeeld v o o r kunstwerken, n o d i g zullen zijn is relevant. U i t g a n g s p u n t is dat de uitkomst van de v e r k e n n i n g in de ideevormingsfase geen blokkade tegen gebruik van A V I - b o d e m a s heeft opgeleverd.


26

a. Politiek-bestuurlijk Politiek-bestuurlijk geldt dat in de definitiefase bekend w o r d t welke o v e r h e d e n betrokken zijn bij het werk. M e t n a m e v o o r w a t betreft de gemeentelijke overheid betekent dit dat de standpunten ten aanzien van gebruik van A V I - b o d e m a s k u n n e n w o r d e n gepeild. D e n o o d z a a k hiertoe kan blijken uit de eerste v e r k e n n i n g in de ideevormingsfase, w a n n e e r daar signalen van weerstand w o r d e n o p g e v a n g e n . M e t n a m e w a n n e e r een tussenopslag noodzakelijk is o p het grondgebied van een gemeente is tijdige peiling van de gedachten hierover van b e l a n g . Dit o m d a t v o o r een tussenopslag een W e t milieubeheer v e r g u n n i n g noodzakelijk is, die d o o r de betreffende gemeente moet w o r d e n a f g e g e v e n . Bij weerstand tegen inzet A V I - b o d e m a s z o u d e n vertragingen in de uitvoering van het project k u n n e n ontstaan. b. Civieltechnische aspecten In de definitiefase is het met name van belang o m het ruwe idee van de restzettingsgevoeligheid van het gebied v o o r de definitieve lokaties te specificeren. V o o r de trajecten of lokaties w a a r toepassing van A V I - b o d e m a s plaats gaat vinden is veldonderzoek noodzakelijk, gericht o p de volgende aspecten: de g e m i d d e l d hoogste grondwaterstand kan w o r d e n bepaald aan de h a n d van b o d e m k a a r t e n . H o u d t rekening met het aanbrengen van het t o e k o m s t i g lichaam; onderzoek de te verwachten restzettingen, indien deze groot zijn kan w o r d e n o v e r w o g e n o m voorbelasting met z a n d uit te voeren; onderzoek de geohydrologische situatie m.n. lokale g r o n d w a t e r s t r o m i n g ten behoeve van de o p z e t van een m o n i t o r i n g s p r o g r a m m a en een inschatting van de eventuele verspreiding van percolaat naar de o m g e v i n g . Tevens is de k w e l g e v o e l i g h e i d een risico dat in kaart moet w o r d e n gebracht o m "natte v o e t e n " te v o o r k o m e n . In deze fase w o r d t ook duidelijk welke eisen aan de f u n d a t i e / v e r h o g i n g w o r d e n gesteld met betrekking tot de civiel-technische kwaliteit van het materiaal. In dit stadium dient de v r a a g te w o r d e n b e a n t w o o r d of de inzet van A V I - b o d e m a s vanuit de materiaaleigenschappen d w i n g e n d e gevolgen heeft voor de definitie van het werk. Een v o o r b e e l d van dergelijke civieltechnische aspecten is de verkitting van A V I - b o d e m a s die in zettingsgevoelige gebieden tot constructieve aanpassingen kan leiden. In bijlage 2 is een omschrijving gegeven van de civieltechnische eigenschappen van A V I bodemas. c. Milieutechnische aspecten Tijdens de definitiefase zal ook de v e r k e n n i n g van milieu-aspecten w o r d e n verdiept. V a n concrete lokaties k o m t in beeld of en in hoeverre milieukwaliteiten meespelen. Dit geldt overigens niet alleen v o o r het werk, maar ook v o o r een eventuele tussenopslag. T e n behoeve van vaststelling van de milieukundige toestand van de b o d e m , nabij het werk, is een nul-situatie b o d e m o n d e r z o e k noodzakelijk. d. Economische aspecten Z o d r a in de definitiefase bekend is o m welk v o l u m e A V I - b o d e m a s het gaat is het e c o n o misch van b e l a n g o m na te gaan in hoeverre deze hoeveelheid in de periode tot uitvoering tegen welke leverantievoorwaarden (door wie, tegen welke prijs, af A V I - o p s l a g of op het werk, garanties v a n kwaliteit etc.) leverbaar is. Hiertoe kan men zelf gaan peilen bij de A V I ' s , of een tussenhandelaar inzetten. Bij hoeveelheden groter dan 1 0 0 . 0 0 0 ton is de levertijd minimaal enkele m a a n d e n . Afhankelijk van de reeds geplande inzet bij andere projecten in o n g e v e e r dezelfde


27

b o u w p e r i o d e zal verkrijging van de juiste hoeveelheden (on)mogelijk zijn. O v e r i g e n s hangt dit tevens af van de totale periode tot uitvoering. Bij een lange periode is het verzamelen van de gewenste hoeveelheid in een tussenopslag mogelijk. Naarmate de periode verder w e g ligt dan plus minus 3 jaar is het maken van afspraken over prijzen moeilijker, in verband met de onzekerheid over de prijsontwikkeling o p die termijn. V o l g e n s de producenten lijkt er zich een neerwaartse trend af te tekenen w a t betreft de afnameverg o e d i n g die de A V I ' s betalen per t o n . (Dit w o r d t veroorzaakt d o o r een t o e n e m e n d e v r a a g en t o e n e m e n d e milieuhygienische kwaliteit.) e. Bestuurlijke aspecten V a n a f het m o m e n t dat de definitie van het werk rond is, zullen een aantal procedures in w e r k i n g w o r d e n gezet ten behoeve van de inzet van A V I - b o d e m a s . Bij m.e.r.plichtige w e r k e n zal het gebruik van de A V I - b o d e m a s direct in de t r a c e / m . e . r . - p r o c e d u r e k u n n e n w o r d e n m e e g e n o m e n . Bij w e g e n is dit overigens niet gebruikelijk. In een trace/m.e.r.-studie w o r d t tot dusver niet naar materiaalkeuze g e k e k e n . In verband met doorlooptijd van een W m - v e r g u n n i n g a a n v r a a g (officieel maximaal 6 m a a n d e n , feitelijk kan het d o o r beroepsprocedures veel langer duren), valt te o v e r w e g e n , o m z o d r a b e k e n d is waar een eventuele tussenopslag v o o r A V I - b o d e m a s o p p o r t u u n lijkt, een a a n v r a a g daartoe in te dienen. De kosten verbonden aan een v e r g u n n i n g a a n v r a a g zijn relatief laag. M e t een tijdige aanvraag w o r d t latere mogelijkheden tot vertraging w e g g e nomen. f.

Organisatorische aspecten In de ideevormingsfase is een verkenning van organisatorische aspecten vrijwel gelijk aan de analyse van economische aspecten. V a n a f het m o m e n t dat inzet van A V I - b o d e m a s waarschijnlijk lijkt, is het vanuit organisatorisch o o g p u n t van b e l a n g o m te beslissen in hoeverre via directielevering zal w o r d e n gewerkt, d a n w e l dat v o o r alternatieve levering via de a a n n e m e r w o r d t g e k o z e n . Dit komt verderop uitgebreider aan de orde.

5.3.3

Ontwerpfase

a. Politiek-bestuurlijk Politiek-bestuurlijke processen zijn over het algemeen in de ontwerpfase minder van b e l a n g v o o r het al dan niet toepassen van A V I - b o d e m a s . Uitgaande van een eenduidige definitie van het werk, in de hiervoor beschreven fase, is de politiek-bestuurlijke keuze reeds g e m a a k t v o o r het al dan niet toepassen van A V I - b o d e m a s . D e z e keuze kan overigens ook de v o r m hebben van het eisen van zoveel mogelijk gebruik van secundaire g r o n d s t o f f e n . In het ontwerpproces zal dan op basis van andere dan politiek-bestuurlijke o v e r w e g i n g e n w o r d e n bepaald welke secundaire grondstof w o r d t ingezet. Bij een dergelijke keuze is een controie dat inzet van A V I - b o d e m a s niet op politiek verzet stuit wel van belang. b. Civieltechnische aspecten In de ontwerpfase k o m e n alle details van de aanpassing aan het o n t w e r p van het werk in verband met de toepassing van A V I - b o d e m a s aan de orde. Hiervoor zijn een aantal aanwijzingen vanuit het beleid en C . R . O . W - b e p a l i n g e n o p g e n o m e n in de richtlijn A V I bodemas in o p h o g i n g e n van D W W .


28

Belangrijk daarbij zijn de volgende aspecten: het A V I - b o d e m a s dient terugneembaar te w o r d e n a a n g e l e g d ; onderzijde A V I - b o d e m a s minimaal 0,5 m b o v e n G H G ; de b o v e n - en zijkanten dienen te w o r d e n voorzien van een w a t e r o n d o o r l a t e n d e d e k l a a g (volgens C . R . O . W - r i c h t l i j n e n ) ; Drainage en o p b o u w van het w e g l i c h a a m ; Constructie w e g l i c h a a m volgens voorschriften D W W - r i c h t l i j n 1 9 9 5 / 0 7 en U i t v o e ringsregeling Bouwstoffenbesluit; Bij o n t w e r p w e g m e u b i l a i r rekening h o u d e n met het niet-doorboren b o v e n a f d e k l a a g . V o o r z o v e r n o g niet uitgevoerd in eerdere fasen is een uitgebreid geotechnisch o n d e r z o e k noodzakelijk, o m daar het o n t w e r p o p af te s t e m m e n . M e t betrekking tot het toepassen van A V I - b o d e m a s m o e t in verband met het garanderen van "droge v o e t e n " v a n de aan te brengen A V I - b o d e m a s l a a g in het geotechnisch onderzoek extra rekening w o r d e n g e h o u den met plaatselijke heterogene b o d e m o p b o u w (bijvoorbeeld slenken, o u d e sloten, etc.). c. Milieutechnische aspecten In de ontwerpfase zal ten behoeve van b o d e m - en g r o n d w a t e r m o n i t o r i n g een peilbuizennet w o r d e n o n t w o r p e n . Beslist moet w o r d e n omtrent het tijdstip van uitvoering van een nulonderzoek. d. Economische aspecten In de ontwerpfase speelt met name de raming van kosten van het a a n b r e n g e n van A V I bodemas: a f s t e m m i n g o n t w e r p op het voordeel van de toepassing van A V I - b o d e m a s ten opzichte van de kosten afdichtingslaag en andere bijkomende kosten; keuze afdichtingslaag, type folie, zandbentoniet of bentonietpolymeer; bij a a n b r e n g e n compensatielaag in verband met zettingen keuze materiaal. V e r d e r moet de leverantie-overeenkomst w o r d e n uitgewerkt en in detail w o r d e n vastgelegd in deze fase. G e d a c h t moet w o r d e n a a n : - W i e staat garant v o o r levering (eventueel boeteclausule)? - W e l k e hoeveelheid van welke kwaliteit (Q-controle)? - W i e verzorgt logistieke operaties? - W i e verzorgt procedurele operaties? e. Bestuurlijke aspecten M e t betrekking tot de aanvoer van A V I - b o d e m a s is het o n t w e r p v a n de tussenopslag, overslag en aanvoerroute van belang voor eventuele v e r g u n n i n g e n / m e l d i n g e n , met n a m e : - m e l d i n g / v e r g u n n i n g W V O , voor tijdelijke overslagpunten van w a t e r / l a n d ; - m e l d i n g / v e r g u n n i n g overslag faciliteiten; - W m - v e r g u n n i n g tijdelijke opslagvoorziening. (zie s c h e m a bijlage 6 e n / o f Leidraad Afvalstoffen Rijkswaterstaat). f.

Organisatorische aspecten Enkele organisatorische aspecten zullen resulteren in een aantal voorschriften in bestek. De v o l g e n d e aspecten spelen daarbij en rol: voorschriften o m t r e n t het verdichten; voorschriften gericht op snelle a f d e k k i n g van aangelegde lagen A V I - b o d e m a s ; voorschriften ten aanzien van verdichting;

het


29

in v e r b a n d met mogelijke risico's van zettingen kan voorbelasting met z a n d w o r d e n uitgevoerd. N a zetting van o n d e r b o d e m kan z a n d gedeeltelijk v e r v a n g e n w o r d e n door AVI-bodemas; n a u w k e u r i g e p l a n n i n g van tijdstip w a a r o p A V I - b o d e m a s o p het werk beschikbaar m o e t zijn. Dit laatste punt is tevens een belangrijk punt van een af te sluiten leverantieovereenkomst. V e r d e r w o r d t het vaststellen van de aanvoerroute, overslag en opslag van A V I - b o d e m a s in tussenopslag in deze fase uitgewerkt. Dit is van belang in verband met de kosten van het toepassen van A V I - b o d e m a s , en kan een rol spelen bij leverantieonderhandelingen. 5.3.4

Uitvoeringsfase

a. Politiek-bestuurlijk In de uitvoeringsfase spelen, behoudens calamiteiten, geen politiek-bestuurlijke aspecten. b. Civieltechnisch In de uitvoeringsfase spelen een aantal civieltechnische bijzonderheden bij het gebruik van A V I - b o d e m a s . M e t de v o l g e n d e zaken dient rekening g e h o u d e n te w o r d e n : de a a n l e g van de A V I - b o d e m a s dient terugneembaar te w o r d e n uitgevoerd, dat betekent dat er geen v e r m e n g i n g met de o n d e r g r o n d m a g plaats v i n d e n ; de realisatie van de juiste verdichtingsgraad en het voorgeschreven profiel van de laag A V I - b o d e m a s dient tijdens de uitvoering n a u w g e z e t gecontroleerd te w o r d e n ; de a a n l e g van de afdichtende laag dient op de juiste wijze te gebeuren en te w o r d e n gecontroleerd. V o o r uitgebreide beschrijving zie richtlijn D V W V 1 9 9 5 / 0 7 en C . R . O . W - r i c h t l i j n e n . In 1 9 9 7 w o r d e n R . A . W . - b e s t e k k e n verwacht. c. Milieutechnisch Controleer volgens monitoringsschema grondwaterstand en kwaliteit (indien in P M V geeist); Dek de lagen A V I - b o d e m a s z o snel mogelijk af, permanent met z a n d - b e n t o n i e t , of bentonietpolymeer en folie (uiterlijk binnen 6 w e k e n ) . Tijdens w e r k o n d e r b r e k i n g e n (vakanties, w e e k e n d e n etc.) kan een tijdelijke a f d e k k i n g met bitumenemulsie of folie (onder afschot) gerealiseerd w o r d e n ; Bij z w a r e regenval is verdichting niet meer g o e d mogelijk. In dat geval dient werk te w o r d e n stilgelegd.

het

d. Economische aspecten In de uitvoeringsfase dient de planning n a u w k e u r i g te w o r d e n nageleefd. Bij afwijkingen k u n n e n in de leverantieovereenkomst o p g e n o m e n boeteclausules in w e r k i n g t r e d e n . e. Bestuurlijke aspecten In de uitvoeringsfase spelen de volgende aspecten een rol: eisen uit de P M V ten aanzien van meldingen toepassing A V I - b o d e m a s ; meldingen i.v.m. vervoer van A V I - b o d e m a s naar het werk, transport over provinciegrenzen.


30

f.

Organisatorisch V a n het grootste b e l a n g tijdens de uitvoeringsfase is het o p tijd beschikbaar h e b b e n van de juiste h o e v e e l h e d e n A V I - b o d e m a s . D e logistieke operatie dient dan o o k n a u w k e u r i g te w o r d e n g e v o l g d , z o d a t eventuele problemen op tijd w o r d e n gesignaleerd. Dit is ook van b e l a n g voor de directie, indien de leverantieplicht bij een derde partij ligt, o m d a t de eventuele vertragingen tot keteneffecten k u n n e n leiden in de uitvoering van het project. Tijdige signalering kan tijd bieden v o o r het plannen van alternatieve aanpak van het project. O o k eventuele vertragingen d o o r overmacht als lange vorstperioden, die de transporten per schip ernstig kunnen vertragen, kunnen tot wijziging van de projectplann i n g leiden.

5.3.5

Onderhoudsfase

M e t betrekking tot de o n d e r h o u d - , beheer- en sloopfase is de indeling in invalshoeken losgelaten. O n d e r deze fase w o r d t verstaan de periode waarin de a a n n e m e r verplicht is gebreken in het w e r k , w e l k e binnen deze fase kunnen optreden, te herstellen. In de onderhoudsfase dienen problemen w e l k e w o r d e n geconstateerd, te w o r d e n hersteld v o o r d a t het werk de beheerfase ingaat. Een specifieke controie van opgetreden zettingen en restzettingen g e d u r e n d e de onderhoudstermijn dient plaats te v i n d e n . Tevens dient te w o r d e n vastgesteld v o o r definitieve oplevering, dat voldaan w o r d t aan de eis van de h o o g t e l i g g i n g van de A V I - b o d e m a s , 0,5 meter boven de gemiddeld hoogste g r o n d w a t e r s t a n d . In de R . A . W . - b e s t e k k e n die de C . R . O . W binnenkort waarschijnlijk zal publiceren, zal hier aandacht aan w o r d e n besteed. In deze fase moet informatieoverdracht van a a n n e m e r naar beheerder expliciet w o r d e n geregeld. 5.3.6 Beheerfase Kern van a a n d a c h t s p u n t e n in de beheerfase: Beheerder moet rekening h o u d e n met A V I - b o d e m a s wanneer: 1. N i e u w e w e r k e n in het bestaande werk w o r d e n a a n g e l e g d , bijvoorbeeld: fietstunnels, kabels, leidingen, w e g m e u b i l a i r en doorpersingen. 2. O n d e r h o u d van w e r k e n met A V I - b o d e m a s : registreren, monitoren (tweejaarlijkse inspectie), rapporteren. Er vindt een z o d a n i g beheer plaats dat potentieel b o d e m b e d r e i g e n d e situaties geen nadelige gevolgen v o o r het milieu veroorzaken. D e daadwerkelijke n a z o r g activiteiten bestaan uit het controleren, instandhouden van controie en beheersvoorziening e n . In een tweejaarlijks inspectie, die bestaat voornamelijk uit een visuele w a a r n e m i n g en in v o o r k o m e n d e gevallen meten van verschilzettingen w o r d t controie u i t g e o e f e n d . M e t n a m e dient m o n i t o r i n g van restzettingen en vaststellen van de h o o g t e van het g r o n d w a t e r te w o r d e n uitgevoerd. Dit o m tijdens deze periode vast te stellen dat er geen specifieke gebieden zijn w a a r zettingen groter zijn dan verwacht en de afstand tussen de onderzijde A V I - b o d e m a s en g r o n d w a t e r te klein z o u kunnen w o r d e n . 3. C a l a m i t e i t e n : niet specifiek een A V I - b o d e m a s probleem, kosten zijn in principe te verhalen o p de veroorzaker.


31

5.3.7 Sloopfase De sloopfase zal vooral het aspect van verwijderen en het aspect van hergebruik van de vrijkomende A V I - b o d e m a s en afdeklagen een rol spelen. Daar de sloopfase in vrijwel alle gevallen minimaal 4 0 jaar verwijderd is kan o p dit m o m e n t niet w o r d e n a a n g e g e v e n welke aspecten o p dat m o m e n t aan de orde zullen zijn. M e t name bij reconstructies o p kortere termijn zal de afvoer van A V I - b o d e m a s uit het werk met de nodige z o r g moeten w o r d e n aangepakt. De huidige regelgeving geeft aan dat bij einde van het werk er een t e r u g n a m e plicht v o o r de ingezette A V I - b o d e m a s bestaat. Enkele jaren v o o r de feitelijke sloop is het verstandig o m reeds te gaan z o e k e n naar mogelijkheden tot hergebruik. V o o r het slopen zelf moet in s o m m i g e gevallen met verkitting van het materiaal rekening w o r d e n g e h o u d e n . Relatief z w a a r materieel kan in sommige situaties noodzakelijk zijn in de sloopfase van het werk.


32

Deel III



6. AVI-bodemas marktverkenning D e o n t w i k k e l i n g e n ten aanzien van het gebruik van A V I - b o d e m a s zijn z o d a n i g dat van m a r k t v o r m i n g sprake is. De belangrijkste partijen o p deze markt zijn: * de grote opdrachtgevers: Rijkswaterstaat, provincies, grote g e m e e n t e n , NS en een aantal grote aannemers als Ballast N e d a m , Heijmans M i l i e u , M o u r i k G r o o t A m m e r s ; * de intermediairs: Insulinde Recycling, Feniks Recycling, Heros, Steenkorrel Recycling; * de leveranciers: Afvalverbrandingsinstallaties (AVI's). D e W A V vervult ten aanzien van deze markt een stimulerende rol als brancheorganisatie van de aanbieders van A V I - b o d e m a s . V e r d e r zijn de C . R . O . W en Rijkswaterstaat actief in o n d e r z o e k , advies en regelgeving voor de toepassers van A V I - b o d e m a s . Het K I W A is betrokken bij de civiel- en milieutechnische certificering van de productie en b e w e r k i n g van A V I b o d e m a s . De Sterlab gekwalificeerde laboratoria w o r d e n ingeschakeld bij de controie. Per groep actoren o p de markt zullen w e hieronder toelichten hoe tegen het gebruik van A V I - b o d e m a s w o r d t a a n g e k e k e n . Daarbij k o m e n ook w e n s e n en knelpunten zoals die in interviews naar v o r e n zijn g e k o m e n aan de orde. 6.1 De opdrachtgevers 6.1.1

Rijkswaterstaat

Rijkswaterstaat is een belangrijke actor met betrekking tot het beleid ten aanzien van toepassing A V I - b o d e m a s . Centraal staat grootschalige toepassing onder r a n d v o o r w a a r d e n (IPO-richtlijn, C . R . O . W - r i c h t l i j n , D W W - r i c h t l i j n e n ) . De drijvende kracht hierachter is het politiek-bestuurlijke uitgangspunt van zoveel mogelijk gebruik van secundaire grondstoffen ter v e r m i n d e r i n g van de belasting van natuur en milieu d o o r z a n d w i n n i n g en het v o o r k o m e n van storten van materialen die geschikt zijn v o o r toepassing in w e r k e n van de G W W - s e c t o r . Grootschalige toepassing van A V I - b o d e m a s heeft als v o o r n a a m s t e achtergrond de beheersbaarheid vergroten van het gebruik van A V I - b o d e m a s . D o o r dit te concentreren in grootschalige toepassingen is o n g e w e n s t e diffusie in kleine w e r k e n te vermijden. Een belangrijk uitgangspunt is het tenminste kostenneutraal a a n l e g g e n . Hierover bestaat echter n o g w e l enige discussie binnen Rijkswaterstaat en tussen Rijkswaterstaat en de W A V . Recentelijk is een systeem v o o r het bepalen van de acceptatieprijs, dat rekening h o u d t met de daadwerkelijke meerkosten van het toepassen van A V I - b o d e m a s naar aard van het werk, in bespreking tussen Rijkswaterstaat en de W A V . In de interviews bleek dat de perceptie ten aanzien van de te n e m e n nazorgrisico's bij het gebruik van A V I - b o d e m a s varieert per geinterviewde bij Rijkswaterstaat. De oplossing hiervan varieert per geinterviewde van n a z o r g in eigen hand n e m e n tegen een financiele v e r g o e d i n g van ingeschat risico (het huidige beleidsuitgangspunt) tot het overdragen van risico's v o o r leverancier (AVI's) d a n w e l de provincie. Civiel- en milieutechnisch w o r d t certificering belangrijk g e v o n d e n in v e r b a n d met de d a n gegarandeerde kwaliteit. Indien een werk zich kenmerkt d o o r een h o o g reconstructierisico is inzet van A V I - b o d e m a s niet aan de orde. V e r d e r is de inzet van A V I - b o d e m a s civieltechnisch niet bijzonder risicogevoelig, behalve v o o r zettingsrisico's d o o r slappe b o d e m . Dit is het grootste nazorgrisico.


33

V a n g r o o t organisatorisch belang v o o r Rijkswaterstaat is de zekere levering van h o e v e e l h e d e n o p tijd en de constante kwaliteit daarvan. Uitgangspunt van de Hoofddirectie van de Waterstaat is dat A V I - b o d e m a s d o o r directielevering d o o r Rijkswaterstaat aan de aannemers ter beschikking w o r d t gesteld. Bij eventuele trage levering, of niet constante kwaliteit zal Rijkswaterstaat een meerwerkclaim kunnen krijgen van de aannemer. De Hoofddirectie van de Waterstaat prefereert v o o r de levering van A V I - b o d e m a s directe o n d e r h a n d e l i n g met de leveranciers. Pas w a n n e e r de A V I - b o d e m a s civiel- en milieutechnisch van hogere kwaliteit zijn, bij voorkeur N1 categorie Bouwstoffenbesluit, dan ziet de H o o f d d i rectie van de Waterstaat pas een grote rol v o o r tussenhandelaren. Een eventuele A V I b o d e m a s c o o r d i n a t i e p u n t (analoog naar S C G ) z o u de w e r k i n g van dit proces k u n n e n verbeteren. Bij directielevering is een groot voordeel dat reeds in de voorbereidende fasen v a n een project kan w o r d e n geregeld dat ten tijde van uitvoering v o l d o e n d e A V I - b o d e m a s beschikbaar is. Bij procedures van alternatieve levering kan in feite pas n a a a n b e s t e d i n g w o r d e n b e g o n n e n met het regelen c.q. verzamelen van v o l d o e n d e A V I - b o d e m a s . Dit kan uitstel van de uitvoering van de o p h o g i n g met zich m e e b r e n g e n . Regionale directie O o s t - N e d e r l a n d van Rijkswaterstaat heeft w e i n i g p r o b l e m e n met het verschuiven van w e r k z a a m h e d e n indien d o o r het volgen van de procedure van alternatieve aanbesteding een langere doorlooptijd van de aanleg van de o p h o g i n g noodzakelijk is. In hun visie is de aanleg van b e t o n w e r k e n toch n o g steeds de bepalende factor v o o r het kritische tijdpad. O o k is een vroegtijdige o n d e r k e n n i n g van een vertraging van enkele m a a n d e n geen probleem. In de praktijk, tot nu toe (1996) heeft de regionale directie Usselmeergebied van Rijkswaterstaat g e k o z e n v o o r directielevering via een tussenhandelaar (Insulinde Recycling B.V. en Steenkorrel B.V.) ten behoeve van de aanleg van de A 2 7 . Voorts is de o p h o g i n g van de A 1 5 gerealiseerd middels alternatieve aanbieding d o o r een aannemer. O o k in het interview bij Rijkswaterstaat directie O o s t - N e d e r l a n d is gebleken dat deze regionale directie meer ziet in alternatieve aanbiedingen van aannemers. De achterliggende reden hiervan is dat daarmee het financiele risico van meerwerk of vertraging bij de aannemer k o m t te liggen. In v e r b a n d met de o v e r g a n g naar projectgebonden budgetten ziet men dit als een groot v o o r d e e l . Belangrijke knelpunten zijn: -

a f k o o p nazorgrisico's (voorlopig is dit opgelost d o o r acceptatieprijssysteem); tijdige levering van juiste hoeveelheden op de juiste plaats; kwaliteit A V I - b o d e m a s (in mindere mate een probleem indien gecertificeerd); m.b.t. alternatieve aanbesteding met A V I - b o d e m a s is de doorlooptijd van procedures een mogelijk p r o b l e e m . Directie O o s t - N e d e r l a n d van Rijkswaterstaat ziet v o o r bepaalde grote projecten oplossingen in enige vertraging toestaan en de voorbelastingperiode gebruiken v o o r procedures en v o o r r a a d v o r m i n g .

6.1.2 Railinfrabeheer Railinfrabeheer (RIB) formuleert beleid met betrekking tot inzet secundaire b o u w s t o f f e n past materialen toe in kader van beheer, en met name aanleg van nieuwe lijnen.

en


34

A V I - b o d e m a s heeft m o m e n t e e l de aandacht van RIB, in verband met de toekomstige o n t w i k k e l i n g e n en uitbreidingen van het bestaande s p o o r w e g e n n e t . D e intentie o m A V I b o d e m a s in te zetten is a a n w e z i g bij N S / R I B , mede ingegeven d o o r de gevoelde maatschappelijke verantwoordelijkheid. Er is een studie opgesteld betreffende het gebruik van secundaire b o u w s t o f f e n . In zijn algemeenheid is R I B / N S conservatief bij gebruik van materialen, dat wil z e g g e n dat m e n bij v o o r k e u r reeds bekende materialen zal willen toepassen. Bij projectmanagers, verantwoordelijk v o o r aanleg nieuwe traces, is in principe belangstelling v o o r de toepassing van A V I - b o d e m a s . M e n h o o p t dat de maatschappelijke weerstand tegen nieuwe s p o o r w e g e n m e d e zal a f n e m e n v a n w e g e het feit dat de NS aandacht besteed aan d u u r z a a m b o u w e n , w a a r o n d e r mede begrepen de inzet van A V I - b o d e m a s (maar eventueel ook andere secundaire b o u w s t o f f e n ) . V o o r b e e l d e n van k o m e n d e mogelijkheden v o o r de inzet van A V I - b o d e m a s zijn : - H S L - z u i d hier heeft men een h o o g ambitieniveau met betrekking tot d u u r z a a m b o u w e n . - In de N o o r d - O o s t v e r b i n d i n g heeft de leiding ervaring met toepassen van A V I - b o d e m a s en wil men deze ervaring mede benutten in het traject. D o o r RIB w o r d t m o m e n t e e l een beleid tot d u u r z a a m b o u w e n o n t w i k k e l d . O p het m o m e n t dat beleid met betrekking tot het gebruik van secundaire b o u w s t o f f e n is geformuleerd en o p g e n o m e n , is in interne regelgeving een stringente toepassing d o o r alle Projectmanagers vereist. Tot dat m o m e n t ligt het initiatief tot toepassing van A V I - b o d e m a s bij de Projectmanager. V e r w a c h t w o r d t dat eind 1 9 9 7 het beleid van de NS betreffende ' d u u r z a a m b o u w e n ' (waaronder het gebruik van secundaire b o u w s t o f f e n en dus ook A V I - b o d e m a s ) zal w o r d e n vastgesteld en gei'mplementeerd. In technische zin is er verschil tussen een spoorlijn en een w e g . Een w e g w o r d t voorzien van een g e s l o t e n / w a t e r d i c h t oppervlak en de spoorbaan blijft o p e n aan de bovenzijde. Het gebruik van de s p o o r b a a n stelt hoge eisen aan de draagkracht (hoger dan de eisen die aan een w e g w o r d e n gesteld). Deze combinatie van factoren maakt dat er aan o n t w a t e r i n g / d r a i nage van de t o p l a a g veel aandacht moet w o r d e n besteed. De o p b o u w van het spoorlichaam is dus anders dan de o p b o u w van een w e g , ook de afdichting zal aan een hogere kwaliteit m o e t e n v o l d o e n . In 1 9 9 5 is met Insulinde een begin gemaakt met de vertaling van de eisen v o o r een w e g e n p r o j e c t naar een s p o o r b a a n . Dit resulteerde in een lezing van Insulinde bij een t h e m a d a g van de N S . Er blijven n o g wel enkele aandachtspunten ter nadere invulling (bijvoorbeeld verdichting, ontwatering, stabiliteit, drainage b o v e n de afdichting). Bij toepassing van A V I - b o d e m a s in een s p o o r w e g blijven er altijd risico's dat bij aanpassingen en s a m e n h a n g met andere w e r k e n , bijvoorbeeld bij doorpersingen van leidingen, er A V I b o d e m a s zal vrijkomen. In het concept " d u u r z a a m b o u w e n " zullen richtlijnen k o m e n hoe hier mee o m te gaan. Het vroegtijdig afspraken moeten maken omtrent de afname van A V I - b o d e m a s w o r d t als nadeel van het 'product' A V I - b o d e m a s ervaren. Tevens vindt men het transport over grote afstanden, met n a m e over land, duur. Een derde aspect die d o o r RIB van belang w o r d t g e v o n d e n is het vroegtijdig informeren van o m w o n e n d e n . Er zijn volgens de NS normaliter geen grote p r o b l e m e n te v e r w a c h t e n , mits overleg vroegtijdig w o r d t opgestart en o p e n en eerlijk alle beschikbare informatie zichtbaar w o r d t gemaakt.


35

M e n v e r w a c h t met de vereiste meldingen e n / o f vergunningen geen p r o b l e m e n . V o o r projecten met A V I - b o d e m a s dient Financiele risico's die k u n n e n optreden constructie (al dan niet o p onderdelen). bod emas w o r d e n besloten als risico's met afgedekt zijn.

een g o e d risicomanagement te w o r d e n g e v o e r d . zijn vooral risico's o p termijn, bij falen van de Er zal in de praktijk slechts tot inzet van A V I betrekking tot levering en gebruik voorzienbaar en

De kosten van de sloopfase zijn niet in te schatten, een spoorbaan blijft zeker 1 0 0 jaar in gebruik. Bij het b o u w e n zal de projectmanager rekening moeten h o u d e n met de t o e k o m s t i g e beheersfase, w a a r v o o r de beheersregio's verantwoordelijk zijn. O v e r de daadwerkelijke inzet van A V I - b o d e m a s bij de realisatie van railinfrastructuur bij de NS kan o p dit m o m e n t n o g niets met zekerheid w o r d e n g e z e g d . De totale behoefte aan o p h o o g m a t e r i a l e n v o o r de verschillende projecten is b e k e n d . W a a r schijnlijk zullen in de k o m e n d e jaren meer secundaire b o u w s t o f f e n w o r d e n ingezet. De v e r w a c h t i n g is dat de NS de k o m e n d e 10 jaren meer primaire en secundaire b o u w s t o f f e n zullen gaan v e r w e r k e n dan Rijkswaterstaat. 6.1.3

Provincies

In een aantal gevallen is A V I - b o d e m a s in provinciale w e g e n verwerkt (b.v. N 2 0 7 , N o o r d Holland). Uit de gevoerde gesprekken met een tweetal provincies blijkt dat het uitgangspunt is dat A V I - b o d e m a s tenminste budgetneutraal dient te w o r d e n ingezet. De v e r w a c h t i n g is dat een beperkt aantal provinciale w e g e n de k o m e n d e jaren zullen w o r d e n a a n g e l e g d , en dat slechts v o o r een beperkt deel daarvan A V I - b o d e m a s in a a n m e r k i n g k o m t o m als o p h o o g m a teriaal te w o r d e n toegepast. V a n u i t het IPO w o r d t hergebruik van grondstoffen en A V I bodemas gestimuleerd. 6.1.4 Grote gemeenten Rotterdam heeft A V I - b o d e m a s vanaf 1 9 8 6 geintroduceerd in een aantal proefprojecten: Caland windbarriere, V o n d e l i n g e n w e g . G e g e v e n deze ervaringen en de andere ervaringen elders in het land ziet de gemeente Rotterdam A V I - b o d e m a s nu als " n o r m a l e " secundaire bouwstof. Rotterdam laat nu dan ook meer aan de markt over v o o r w a t betreft toepassing. In bestekken w o r d t a a n g e g e v e n waar secundaire grondstoffen moet w o r d e n toegepast. H e t is dan aan de a a n n e m e r o m aan te bieden met A V I - b o d e m a s of met een andere secundaire grondstof. A m s t e r d a m past A V I - b o d e m a s regelmatig toe (b.v. in sneltramspoordijken van het G V B ) . V o o r z o w e l Rotterdam als A m s t e r d a m geldt politiek-bestuurlijk dat de standplaats van de A V I o p het eigen g r o n d g e b i e d een reden is o m A V I - b o d e m a s in te zetten.


36

In civieltechnische w e r k e n , w a a r A V I - b o d e m a s een g o e d substituut v o o r z a n d is, w o r d t d o o r de g e m e e n t e A m s t e r d a m het gebruik van A V I - b o d e m a s voorgeschreven c.q. w o r d t (politieke) invloed uitgeoefend o m aannemers e n / o f opdrachtgevers als deelraden hiertoe te b e w e g e n . Een groot aantal g e m e e n t e n heeft in het kader van de V . O . C M . - t a k e n (rijkssubsidie gericht o p professionalisering uitvoering milieutaken) g e k o z e n v o o r de optie o m beleid te formuleren o p het gebied van gebruik van secundaire grondstoffen. Een o n b e k e n d aantal zal daarin het gebruik van A V I - b o d e m a s gaan stimuleren of r e m m e n . O n b e k e n d h e i d met de e i g e n s c h a p p e n en mogelijkheden v a n A V I - b o d e m a s bij gemeentelijke bestuurders zorgt nogal eens v o o r weerstand. 6.1.5 Aannemers D e rol van de a a n n e m e r is het product o p de juiste wijze te v e r w e r k e n in de te m a k e n constructie. Daarnaast kan de aannemer eventueel de b e n o d i g d e materialen leveren. T o t o p heden is het merendeel van de grote w e r k e n uitgevoerd via directielevering. G e b l e k e n is dat z o w e l bij projecten met directielevering als bij projecten via alternatieve levering p r o b l e m e n zijn o p g e t r e d e n . Bij directielevering op het werk is het v o o r g e k o m e n dat A V I - b o d e m a s niet o p tijd w e r d aangeleverd d o o r de A V I , w a a r d o o r stagnatie in de uitvoering optreedt. Beter is o m bij directielevering altijd van een tussenopslag in de nabijheid van het project gebruik te m a k e n . O o k is v o o r g e k o m e n dat er problemen w a r e n bij v e r w e r k i n g van de d o o r de directie geleverde b o d e m a s . Er was verkitting o p g e t r e d e n , w a a r d o o r de verwerkingseis (materiaal tussen 0 - 4 0 verwerken) niet kon w o r d e n gehaald. Extra maatregelen als breken van de verkitte stukken w a r e n n o d i g . V i a Feniks Recycling (tussenhandelaar) is informatie verkregen over Ballast N e d a m C & W (eigenaar van Feniks). Bestekken v o o r o p h o g i n g e n w a a r B N G W v o o r gaat a a n b i e d e n w o r d e n beoordeeld op de mogelijkheid van inzet van A V I - b o d e m a s als o p h o o g e n / o f f u n d e r i n g s m a teriaal. B N G W biedt regelmatig alternatief a a n . Veelal gaat het o m kleinere h o e v e e l h e d e n dan 100 k t o n . Grotere hoeveelheden zullen o p de korte termijn tussen a a n b e s t e d i n g en uitvoering kunnen w o r d e n geregeld, maar dit zal mogelijk iets meer moeite kosten. De relatieve o n b e k e n d h e i d van de kenmerken van A V I - b o d e m a s bij g e m e e n t e n leidt, in de ervaring van Feniks, nogal eens tot vertraging bij vergunningverlening c.q. tot niet toepassen van A V I - b o d e m a s . Dit risico belemmert de eventuele brede inzet v a n N 2 categorie A V I bodemas. Heijmans M i l i e u t e c h n i e k is ook n a u w betrokken bij de inzet en v e r w e r k i n g van A V I - b o d e m a s . Zij h e b b e n via alternatieve levering in 1 9 9 0 het project W e l p l a a t w e g uitgevoerd. V i a participatie in G e v u d o is Heijmans betrokken bij de afzet van de vrijkomende A V I - b o d e m a s . Er zijn projecten in v o o r b e r e i d i n g in Roosendaal en Beesd. H e y m a n s wil bij v o o r k e u r A V I b o d e m a s in grootschalige projecten toepassen, mede doordat de extra maatregelen als afdichting en n a z o r g bij kleine projecten de kosten o n e v e n r e d i g v e r h o g e n . H e y m a n s voorziet geen p r o b l e m e n met alternatieve levering. V o o r d e l e n bij alternatieve levering zijn, volgens Heijmans, dat de ervaring en ideeen van de aannemer kunnen z o r g e n v o o r een g o e d k o p e r e uitvoeringswijze. V o o r t s z o u d e n er d o o r de duidelijke v e r a n t w o o r d i n g v o o r de a a n n e m e r minder snel p r o b l e m e n met tijdige levering zijn te v e r w a c h t e n en er geen p r o b l e m e n met de v e r w e r k i n g zijn. Bij directielevering kan z o w e l het niet tijdig leveren als de v e r w e r k i n g tot enige p r o b l e m e n op het werk leiden. V e r w e r k i n g kan moeilijker zijn als v e r w a c h t d o o r de aannemer, mogelijk dat de A V I - b o d e m a s niet voldoet aan de specificaties v o o r v e r w e r k i n g .


37

De v r a a g is wie dan v o o r de kosten opdraait. 6.1.6 Tussenhandel Belangrijke partijen zijn Insulinde, Feniks en H e y m a n s Milieutechniek, Heros en Recycling Steenkorrel. Insulinde heeft i.s.m. Recycling Steenkorrel b.v. 6 0 0 kton geleverd v o o r de Noordelijke oprit van de Stichtse brug in de A - 2 7 , te Flevoland. Feniks opereert naast de alternatieve inschrijvingen via B N W G , ook zelfstandig op de markt. Ze heeft v o o r het project W e s t p o i n t te A m s t e r d a m , ten behoeve van o p h o g i n g s l a a g onder l o o d s e n , circa 2 5 0 kton geleverd. Een aantal bedrijven hebben contracten met A V I ' s waarin een afnameplicht d o o r hen w o r d t geaccepteerd van de d o o r de betreffende A V I ' s geproduceerde h o e v e e l h e d e n A V I b o d e m a s . Daarbij leveren ze technologie en capaciteit o m de bodemas o p te w e r k e n en o p te slaan. D a a r v o o r h e b b e n ze opslagruimte tot hun beschikking, soms bij de A V I , soms elders. V o o r bedrijven met afname-plicht is de tijdige uitvoering van projecten zeer van belang. De onzekerheid omtrent de uitvoering van grootschalige projecten kan leiden tot een v e r h o o g d e druk op deze bedrijven o m de afzet dan via de gemakkelijker te plannen kleinschalige projecten te regelen. De functies van de tussenhandel zijn : -

-

Ze h e b b e n afnameplicht bij A V I ' s tegen vooraf o v e r e e n g e k o m e n prijzen (hebben g e e n afnamerecht op bepaalde hoeveelheden in een bepaalde tijd); Ze bezitten voorraden A V I - b o d e m a s ; Ze w e r k e n in een aantal gevallen de ruwe slak o p ; Ze acquireren projecten (i.s.m. A V I ) ; Ze verzorgen vergunningprocedures (melding provincie; W m - v e r g u n n i n g tussenopslag; transportmelding over provinciegrenzen; eventueel overslagfaciliteiten/vergunningen waterschap, g e m e e n t e n m.n. bij vervoer over water); Ze h e b b e n technische kennis v o o r toepassing A V I - b o d e m a s , afdichting, etc.; Ze accepteren leverplicht richting opdrachtgevers (evt. d o o r substituten te leveren als de avi te w e i n i g bodemas beschikbaar krijgt); Ze verzorgen logistiek van A V I tot werk (eventueel met tussenopslag); Ze stellen eventueel een plan voor n a z o r g op.

De v e r w a c h t i n g e n van de tussenhandel ten aanzien van mogelijkheden tot afzet v a n A V I bodemas zijn relatief positief. De kanttekening w o r d t gemaakt dat er weliswaar veel m o g e lijkheden zijn maar dat het iedere keer een relatief intensief overtuigingsproces kost o m het toegepast te krijgen. 6.1.7

De Afvalverbrandingsinstallaties (AVI's)

Het realiseren van inzet van A V I - b o d e m a s in projecten is geen kernactiviteit van de A V I ' s , echter bij het verbranden van afval blijft bodemas over, w a a r v o o r een b e s t e m m i n g g e v o n d e n moet w o r d e n . De A V I zal met name: - z o e k e n naar afzetmogelijkheden van A V I - b o d e m a s , eventueel via tussenhandel; - afzet z o e k e n tegen redelijke prijs (marktconform t.o.v. zand/substituutprijzen); - geen lange termijnrisico's accepteren ten aanzien van nazorgrisico; - g e e n afzetplicht met betrekking tot hoeveelheden accepteren.


38

H e t merendeel van de A V I ' s heeft een grote opslagcapaciteit (1 jaar productie) v o o r A V I b o d e m a s . D a a r m e e heeft men een buffermogelijkheid o m perioden waarin w e i n i g afzet van A V I - b o d e m a s mogelijk is te overbruggen. Een aantal A V I ' s heeft een contract v o o r verwerk i n g en afvoer v a n de A V I - b o d e m a s met tussenhandelaren gesloten (zie hierboven). M e t betrekking tot prijsvorming verwachten een aantal A V I ' s dat de d o o r hen bij te betalen bedragen op langere termijn zullen a f n e m e n . Dit is voor hen een reden o m w e i n i g afspraken over grootschalige projecten te maken over een termijn langer dan o n g e v e e r drie jaar. M e t betrekking tot een A V I - b o d e m a s b a n k zijn de verwachtingen verschillend. Enerzijds v e r w a c h t m e n dat met de huidige marktstructuur ook de benodigde afzet w o r d t gerealiseerd. A n d e r zijds is naar voren gebracht dat voor een deel van de afzet het wel denkbaar z o u zijn o m dit via een intermediair als een A V I - b o d e m a s b a n k af te zetten. Preciezere r a n d v o o r w a a r d e n zijn in de interviews niet naar voren g e k o m e n . 6.2 Verschillen in directielevering en alternatieve levering •

Bij directielevering ligt het initiatief tot en met de ontwerpfase bij de opdrachtgever. Dit biedt de o p d r a c h t g e v e r mogelijkheden o m in een v r o e g stadium contact te leggen met leveranciers ten b e h o e v e van een concreet project. In de praktijk is dit niet altijd het geval, bijvoorbeeld d o o r de verschillende projectorganisaties in de verschillende fasen van een project. A a n n e m e r s k u n n e n tot de ontwerpfase w e l invloed uitoefenen via acquisitiegesprekken, maar h e b b e n geen reden o m zelf (recht op) voorraden A V I - b o d e m a s te regelen. In de uitvoeringsfase is de opdrachtgever verantwoordelijk v o o r de tijdige levering van de afgesproken kwaliteit A V I - b o d e m a s . A f w i j k i n g e n k u n n e n tot meerwerkclaims v a n de a a n n e m e r leiden. Financiele voordelen van het inzetten van A V I - b o d e m a s k o m t de s a m e n l e v i n g ten g o e d e , d o o r vermindering van de kosten v a n afvalverbranding, of d o o r v e r m i n d e r i n g kosten aanleg van het werk.

•

Bij alternatieve levering heeft de aannemer meer het initiatief. De opdrachtgever kan reeds in een v r o e g stadium w o r d e n beinvloed d o o r de aannemer die de beschikking heeft over voorraden A V I - b o d e m a s . Doordat de aannemer bij meerdere opdrachtgevers acquireert kan deze de risico's van v o o r r a a d v o r m i n g spreiden over meerdere projecten. W a n n e e r opdrachtgevers in de bestekseisen de mogelijkheid v o o r inzet van A V I - b o d e m a s o p e n laten heeft de a a n n e m e r de gelegenheid o m zijn aanbieding te d o e n . In de uitvoeringsfase is de a a n n e m e r verantwoordelijk v o o r tijdige aanvoer van de gewenste kwaliteit A V I b o d e m a s . De opdrachtgever moet hierop in het algemeen wel toezicht h o u d e n . De in o n d e r h a n d e l i n g b e d o n g e n financiele voordelen die de a a n n e m e r met de leveranciers v a n A V I - b o d e m a s heeft gerealiseerd kan de aannemer bijvoorbeeld gebruiken o m gunstig aan te bieden, maar ook v o o r v e r h o g i n g van winsten. G e g e v e n de relatief steeds bekendere kostenstructuur van het inzetten van A V I - b o d e m a s , is het risico op " o v e r w i n s t " steeds kleiner g e w o r d e n .


39

•

•

De spaartijd v o o r voorraden A V I - b o d e m a s kan groter zijn bij alternatieve a a n b i e d i n g , ind ien de betrokken aannemers regelmatig A V I - b o d e m a s toepassen. Bijvoorbeeld w a n n e e r m e n een afnameplicht o p zich neemt en men alternatieve toepassingen achter de hand heeft, kan men het risico van het o p b o u w e n van een grote voorraad eerder n e m e n . Bij directielevering blijft het m o m e n t van besluitvorming over een bepaald project m a a t g e vend. De o p d r a c h t g e v e r heeft over het algemeen geen alterntieven achter de hand o m e v e n t u ele uitstel of afstel van een groot project o p te v a n g e n . V o o r z o v e r z o w e l opdrachtgevers bij directielevering als aannemers bij alternatieve aanbiedingen gebruik m a k e n van diensten van de gespecialiseerde tussenhandelaren spelen deze handelaren een coordinerende functie met betrekking tot de inzet van A V I b o d e m a s . Het risico van kosten van v o o r r a a d v o r m i n g liggen dan bij de tussenhandelaren. Zij accepteren immers afnameplicht van de A V I ' s . De eventuele financiele v o o r d e l e n zijn deel van de v e r g o e d i n g v o o r dit ondernemersrisico.


40

7. Conclusies In dit rapport is e e n beeld geschetst v a n de mogelijkheden v a n grootschalige inzet v a n A V I b o d e m a s in G W W - w e r k e n . D e inzet v a n A V I - b o d e m a s in grootschalige projecten is gezien de ervaringen met projecten tot dusver en de reacties v a n betrokkenen steeds meer g e a c c e p teerde praktijk. D e regelgeving is in de loop der tijd beter afgestemd o p deze mogelijkheid en zal m e t het inwerkingtreden v a n het Bouwstoffenbesluit definitief zijn. H e t huidige I P O interimbeleid roept w e i n i g problemen meer o p in de praktijk. H e t realiseren v a n de afzet is organisatorisch gezien echter niet e e n v o u d i g . Z o w e l ten aanzien van het uitvoeringsniveau in projecten, als o p meer strategisch niveau in de markt v a n v r a a g en a a n b o d v a n A V I - b o d e m a s , d o e n zich situaties v o o r die de inzet v a n A V I - b o d e m a s in grootschalige projecten tot een complex proces kunnen m a k e n . De markt M a r k t t e c h n i s c h gezien w o r d t de A V I - b o d e m a s markt gekenmerkt door: - continue productie v a n relatief kleine h o e v e e l h e d e n ; - discrete toepassing: grote hoeveelheden w o r d e n in relatief korte tijd verwerkt; - onzekere p l a n n i n g w a t betreft grootschalige projecten; - toepassing v a n A V I - b o d e m a s vergt aanpassing v a n o n t w e r p en organisatie v a n het w e r k ; lange termijn prijsveranderingen. Positie Afvalverbrandingsinstallaties (AVI's) De primaire doelstelling v a n de A V I ' s , in dit v e r b a n d , is een tijdige afzet v o o r b o d e m a s genereren met het o o g o p het continue verbrandingsproces v a n afval. Hierbij geldt dat ze een bepaalde buffervoorraad kunnen o p b o u w e n , varierend v a n vrijwel geen buffer tot 1 jaarproductie. M e t afnemers w o r d t een afnameplicht geregeld, z o d a t de opslagcapaciteit altijd v o l d o e n d e is o m het verbrandingsproces te k u n n e n continueren. Een grootschalig project heeft het grote v o o r d e e l dat in een besluitvormingsproces veel A V I - b o d e m a s kan w o r d e n afgezet. Tegelijkertijd is het grootschalig karakter ook een nadeel v a n w e g e de afbreukrisico's van dergelijke projecten. Een veel v o o r k o m e n d probleem is de t i m i n g v a n de grote projecten. Uitstel of afstel v a n een dergelijk project, o n d e r invloed v a n politiek of bestuurlijke problem e n , kan direct leiden tot een overschot o p de A V I - b o d e m a s markt, w a a r d o o r de positie v a n voorraadhouders z w a k w o r d t . V e r t r a g i n g d o o r v e r g u n n i n g v e r l e n i n g , specifiek in verband met het toepassen v a n A V I b o d e m a s , k o m t sinds de t o t s t a n d k o m i n g v a n het interim-IPO beleid en de vaststelling v a n delen v a n het Bouwstoffenbesluit veel minder voor. D e regel dat de A V I - b o d e m a s binnen zes w e k e n n a a a n l e g in het werk m o e t zijn afgedicht heeft grote g e v o l g e n v o o r de organisatie en w e r k m e t h o d e n v o o r het werk. H e t betekent dat de s p a n n i n g tussen continue productie v a n kleine hoeveelheden e n toepassing v a n grote hoeveelheden in korte tijd w o r d t verscherpt. In veel gevallen is d a a r o m een tussenopslag v a n A V I - b o d e m a s nabij het werk noodzakelijk. Substituten v o o r grootschalige projecten zijn: - kleinschalige projecten ( 1 0 - 1 0 0 k t o n ) ; - v o o r r a a d v o r m i n g bij tussenhandelaar; - storten (gezien de kosten eigenlijk geen reeel alternatief).


41

Positie Opdrachtgevers V o o r de opdrachtgevers van grootschalige civiel-technische (grond-)werken geldt dat de p l a n n i n g van dergelijke projecten tot het m o m e n t van aanbesteding d o o r politieke besluitv o r m i n g , inspraak etc. onzeker is. D a a r n a is de planning m a a t g e v e n d en dient eventueel b e n o d i g d materiaal, zoals loskorrelig o p h o o g - of fundatiemateriaal, o p tijd en in de juiste hoeveelheid en kwaliteit a a n w e z i g te zijn. Grote hoeveelheden k u n n e n vaak moeilijk in de periode tussen aanbesteding en uitvoering in v o l d o e n d e mate verzameld w o r d e n . Vroegtijdige afspraken met leveranciers, vaak wel drie jaar van te v o r e n , zijn dus noodzakelijk. H e t beleid van Rijkswaterstaat o m via directielevering de toepassing van A V I - b o d e m a s te regelen maakt in principe vroegtijdige afspraken mogelijk. Z o l a n g de uitvoeringsdatum van het project niet duidelijk is zal Rijkswaterstaat echter geen afnameplicht a a n g a a n . Substituten v o o r A V I - b o d e m a s zijn bijvoorbeeld z a n d en andere secundaire g r o n d s t o f f e n , zoals licht verontreinigde g r o n d . Afstemming vraag en aanbod D o o r de onzekerheid over het tijdstip van toepassing van de A V I - b o d e m a s , botst het b e l a n g van zekere a f n a m e van A V I - b o d e m a s van de A V I ' s , met de leverantieplicht die de a f n e m e r o p flexibele wijze q u a tijdstip wil regelen. W a n n e e r alleen onderhandeld kan w o r d e n over een project is er een risico dat een van de partijen blijft zitten met een grote partij A V I - b o d e m a s . Diegene die dit risico neemt moet dan een alternatieve toepassing v i n d e n . De risiconemer bevindt zich dan in een z w a k k e onderhandelingspositie ten opzichte van potentiele afnemers. Tussenhandelaren spreiden de risico's over meerdere projecten. Dit kan overigens w e l betekenen dat, indien er vertraging optreedt of een groot project afketst, er meer A V I bodemas w o r d t ingezet in relatief kleine projecten. O o k de tussenhandelaar heeft immers een bepaalde opslagcapaciteit tot zijn beschikking. O m de afnameplicht w a a r te k u n n e n m a k e n zal dan eerder g e k o z e n w o r d e n voor leveranties aan kleine projecten. Bij grootschalige projecten waarvan zeker is dat ze niet eerder dan bijvoorbeeld over drie jaar starten, kan een tussenopslag in de nabijheid van het werk een oplossing bieden, o m daarin de b e n o d i g d e w e r k v o o r r a a d op te b o u w e n . Bij alternatieve a a n b i e d i n g heeft de aannemer, die alleen v o o r dit ene project A V I - b o d e m a s wil toepassen, meestal te w e i n i g tijd o m voorraad o p te b o u w e n . V o o r r a a d o p b o u w houdt een risico in van extra opslag- en logistieke kosten. De aannemers die voorraden o p b o u w e n acquireren dan ook veelal o p meerdere projecten. In een aantal gevallen hebben ze daarvoor een tussenhandel opgericht. AVI-bodemasbank Een A V I - b o d e m a s b a n k kan een deel van de problematiek verminderen d o o r informatie te verzamelen over de planning van alle grootschalige projecten bij een aantal opdrachtgevers. De inzichtelijkheid van de markt w o r d t daardoor vergroot en daardoor makkelijker koppelbaar aan de v o o r r a a d v o r m i n g bij alle A V I ' s . Het o v e r n e m e n van afnameplicht e n / o f leveringsplicht d o o r de A V I - b o d e m a s b a n k lijkt echter d o o r de daar aan v e r b o n d e n grote financiele risico's moeilijk realiseerbaar. V o o r vestiging van een fysieke opslagbuffer lijken te w e i n i g g r o n d e n a a n w e z i g , maar de b e a n t w o o r d i n g van die vraag valt buiten de uiteindelijke scope van dit onderzoek.


42

H e t verdient a a n b e v e l i n g o m de mogelijkheden van een A V I - b o d e m a s b a n k en de v o r m die dat z o u k u n n e n krijgen nader te o n d e r z o e k e n . Aspecten die in een dergelijk onderzoek aan de orde moeten k o m e n zijn: Kan informatie over mogelijke projecten en a a n b o d van A V I - b o d e m a s een (deel) oplossing bieden v o o r de frictie tussen v r a a g - en a a n b o d ? De mogelijkheid v a n afspraken over a f n a m e - en leverplicht in een bepaalde periode tussen een (groep) afnemer(s) en leveranciers. * M e t hoeveel partijen moeten afspraken w o r d e n g e m a a k t ? * In hoeverre k u n n e n deze afspraken bindend zijn en hoe w o r d e n risico's verdeeld? * W a t zijn ervaringen bij soortgelijke banken v o o r andere secundaire g r o n d s t o f f e n ? - W a t zijn de kosten v a n een dergelijke bank? Projectervaring Uit de ervaringen van recente projecten blijkt dat de eerder vrij m o e i z a m e bestuurlijke procedures (vergunningen en meldingen) nu vrij soepel verlopen. W e l is het van b e l a n g o m reeds in een v r o e g stadium met een aantal actoren contact te h e b b e n over de mogelijkheid van toepassing van A V I - b o d e m a s . In dit rapport is uitgegaan van projectfasen v o o r de a a n l e g van een civiel-technisch werk. Belangrijke mijlpalen v o o r de succesvolle toepassing van A V I b o d e m a s in die projectfasen zijn: -

-

-

-

-

-

In de ideevormingsfase (3 tot 5 jaar v o o r de aanleg van het werk) is een ruwe inschatting van de b e n o d i g d e hoeveelheden in relatie tot een schatting van de te v e r w a c h t e n a a n w e z i g e hoeveelheid A V I - b o d e m a s van belang. H e t toetsen van politieke uitgangspunten over toepassing van A V I - b o d e m a s bij de betrokken o v e r h e d e n is tevens van groot belang v o o r het soepel en op tijd kunnen organiseren van voorbereidingen (b.v. v e r g u n n i n g e n / m e l d i n g e n voor transport over provinciegrenzen en de aanleg van tussenopslagfaciliteiten). In de definitiefase (1-5 jaar v o o r realisatie werk) van het werk (voor w e g e n o n t w e r p tracebesluit) is een nadere specificering van aard van de toepassing en p l a n n i n g mogelijk. In deze fase k u n n e n de eerste onderhandelingen over mogelijke leveranties plaatsvinden. Mijlpaal in de ontwerpfase (1-2 jaar v o o r realisatie werk) is de exacte specificering v a n plaats en hoeveelheid toe te passen A V I - b o d e m a s . Bij grootschalige projecten v a n Rijkswaterstaat is dit een cruciaal o m d a t pas in deze fase concreet w o r d t g e w e r k t aan de keuze van materialen. Aanbieders van A V i - b o d e m a s dienen z o v r o e g mogelijk contact te leggen met het t e a m werkvoorbereiders. Procedures v o o r v e r g u n n i n g e n (bijvoorbeeld tussenopslag) dienen ook uiterlijk in deze fase plaats te v i n d e n . De uitvoeringsfase inciusief afdekking is relatief kort, v a n w e g e de maximale termijn van zes w e k e n o p e n liggen van aangebrachte A V I - b o d e m a s . De uitvoering van het werk m o e t z o r g v u l d i g w o r d e n gepland en conform uitgevoerd. D e o n d e r h o u d en beheersfase kenmerkt zich d o o r de n o o d z a a k van m o n i t o r i n g van de grondwaterstand en (volgens vigerend I P O - b e l e i d en het Bouwstoffenbesluit) milieuhygienische conditie. O o k bij eventuele w e r k e n aan het werk (b.v. d o o r b o r i n g e n i.v.m. leidingen of reconstructies) m o e t op adequate wijze rekening w o r d e n g e h o u d e n met de a a n w e z i g heid van A V I - b o d e m a s . De sloopfase is in feite een nieuw project waarin de t e r u g n e m i n g en indien mogelijk hergebruik van de a a n w e z i g e A V I - b o d e m a s geregeld m o e t w o r d e n .


43

Een organisatorisch knelpunt bij de eerste twee fasen is de praktijk bij o.a. Rijkswaterstaat van het gescheiden opereren in projecten v o o r besluitvorming over de a a n l e g van een werk (inciusief m.e.r.-traject) en projecten v o o r w e r k v o o r b e r e i d i n g en technisch o n t w e r p van een werk. In m.e.r.-procedures v o o r bijvoorbeeld w e g e n w o r d t geen rekening g e h o u d e n met het te gebruiken materiaal. De ontwerpfase ligt echter vaak zo dicht bij het m o m e n t van in uitvoeringneming dat er niet v o l d o e n d e tijd is o m A V I - b o d e m a s in de gewenste hoeveelheid te sparen. Bij directielevering z o u het eerder mogelijk zijn o m afspraken te m a k e n over het sparen van een w e r k v o o r r a a d . Het verdient dan ook aanbeveling o m de w e r k v o o r b e r e i d i n g al in een v r o e g stadium te betrekken bij de aanleg van een werk, z o d a t parallel aan het m.e.r.traject de mogelijkheden van het toepassen van A V I - b o d e m a s kan w o r d e n a f g e w o g e n . Bij alternatieve aanbiedingen is de spaartijd voor een specifiek project vaak n o g korter, o m d a t een a a n n e m e r pas bij aanbesteding bij het project betrokken w o r d t . O v e r i g e n s w o r d e n de voordelen van alternatieve levering, zoals het dragen van risico's d o o r de a a n n e m e r met betrekking tot tijdige levering, adequate v e r w e r k i n g en het vermijden van financiele risico's d o o r meerwerk bij eventuele problemen met directielevering, steeds sterker g e w a a r d e e r d d o o r opdrachtgevers (bijvoorbeeld de regionale directies van Rijkswaterstaat die een vast projectbudget v o o r de aanleg van een werk krijgen).

Als a l g e m e n e conclusie op projectniveau m a g w o r d e n gesteld dat de inzet van A V I - b o d e m a s middels g o e d projectmanagement in de hand kan w o r d e n g e h o u d e n . H e t m a k e n v a n leverantieafspraken blijft echter een complex proces. O n z e k e r h e i d o m t r e n t besluitvormingstrajecten en de tijdige beschikbaarheid van v o l d o e n d e A V I - b o d e m a s van de juiste kwaliteit v o r m e n het belangrijkste knelpunt. In hoofdstuk 4 staat de 'Controlelijst grootschalige projecten toepassing A V I - b o d e m a s ' . Deze controlelijst kan in projecten w o r d e n gebruikt als een soort van checklist v o o r het toepassen van A V I - b o d e m a s .


44

Literatuur A f z e t d o c u m e n t e n A k t i e p r o g r a m m a afzet secundaire grondstoffen, publikatiereeks afvalstoffen V R O M , 1 9 9 5 / 2 5 , Den Haag, 1995 Bouwstoffenbesluit B o d e m - en O p p e r v l a k t e w a t e r b e s c h e r m i n g , Staatsblad van het

Koninkrijk

der N e d e r l a n d e n , D e n H a a g , 1 9 9 5 Resten zijn geen afval (meer), Afvalverbrandingsslakken, publikatie 1 5 , C R O W , Ede, 1 9 8 8 Gelders Interimbeleid Secundaire B o u w s t o f f e n , Provincie G e l d e r l a n d , A r n h e m , 1 9 9 6 W e r k e n met secundaire grondstoffen, interprovinciaal beleid, I P O , D e n H a a g , 1 9 9 5 O n d e r w e g naar het Bouwstoffenbesluit, C U R - r a p p o r t 9 5 - 1 , G o u d a , 1 9 9 5 Richtliin A V I - b o d e m a s in o p h o g i n g e n ,

1 9 9 5 / 0 7 , Rijkswaterstaat, Dienst W e g - en W a t e r -

b o u w k u n d e , Delft, mei 1 9 9 5 O n d e r z o e k naar verkitting van A V I - b o d e m a s , Rijkswaterstaat, Dienst W e g - en W a t e r b o u w k u n d e , Delft, mei 1 9 9 5 Leidraad A f v a l s t o f f e n Rijkswaterstaat, Dienst W e g - en W a t e r b o u w k u n d e , Delft, 1992 Born, J . G . P . c.s., O n t w i k k e l i n g

van

nieuwe

verwerkingstechnieken

voor

AVI-reststoffen,

N o v e m - R I V M , Utrecht, 1 9 9 6 G r o e n , A . J . M i l i e u t e c h n o l o g i s c h e innovatie in het grafisch m i d d e n - en kleinbedrijf: Kennis en kennissen, dissertatie bedrijfskunde R U - G r o n i n g e n , W o l t e r s - K l u w e r , G r o n i n g e n , 1 9 9 4 Rogers, E . M . , Diffusion of Innovations, Free Press, N e w York, 1 9 8 3


45

Bij lagen



Bijlage 1: Kernpunten inzet van AVI-bodemas Ideevormingsfase : D e v r a a g of er in beginsel mogelijkheden zijn o m secundaire g r o n d s t o f f e n , of specifiek A V I b o d e m a s , in te zetten kan een rol spelen bij het opstellen van een startnotitie en een trajectnota. In veel gevallen echter zal in deze fase geen duidelijkheid w o r d e n verkregen o m t r e n t de mogelijkheden tot inzet van bijvoorbeeld A V I - b o d e m a s . Criteria voor het al dan niet inzetten van AVI-bodemas in een project zijn : - Geschiktheid locatie v o o r toepassing A V I - b o d e m a s in verband met zettingen en G H G . Een globale inschatting is wenselijk, daar toepassing van A V I in zettingsgevoelige gebieden bijzondere oplossingen vereist, bijvoorbeeld voorbelasten met zand en daarna zand vervangen d o o r A V I - b o d e m a s . - Een kosten-baten v e r h o u d i n g bij inzet v a n A V I - b o d e m a s geeft aan in hoeverre er een mogelijke besparing is in vergelijking bij de toepassing van zand. - G r o o t t e van het werk dient bij v o o r k e u r > 1 0 0 . 0 0 0 ton A V I - b o d e mas te zijn. Definitiefase : De v o l g e n d e zaken vragen o m a n t w o o r d : - Vaststellen ontwerptrace en aan het einde van deze fase het definitieve trace, hoogteligging, o p welke gedeelten k u n n e n eventueel A V I - b o d e m a s w o r d e n ingezet en hoe groot is bij benadering de hoeveelheid. - De beschikbaarheid van A V I - b o d e m a s aftasten bij t u s s e n h a n d e l a r e n / A V I centrales, dit is vooral van belang o m vroegtijdig de A V I - b o d e m a s te reserveren v o o r het project. - L o p e n d e de definitiefase zullen afspraken met A V I ' s of tussenhandelaren o m t r e n t levering A V I - b o d e m a s gemaakt m o e t e n w o r d e n . In eerste instantie zal overleg omtrent mogelijkheden tot levering en welke h o e v e e l h e d e n w o r den afgetast. Tegen het einde van de definitiefase zal een conceptleveringso v e r e e n k o m s t , met globale indicatie omtrent tijdspad en h o e v e e l h e d e n , w e l of niet levering via tussendepot, gereed zijn. H o e v e e l h e d e n dienen zo n a u w k e u r i g mogelijk te w o r d e n bepaald, het leveringstijdstip (in welke jaren) zal eveneens bekend moeten zijn. Ontwerpfase :

V a s t l e g g i n g en besluitvorming omtrent de v o l g e n d e aspecten :

diverse aspecten - Tussendepots; ten behoeve van vlotte v e r w e r k i n g van A V I - b o d e m a s in het werk zal er een tussendepot noodzakelijk zijn. M e t de leverancier e n / o f tussenhandel dient vroegtijdig te w o r d e n afgesproken wie een tussendepot regelt. Dit tussendepot dient strategisch ten opzichte van het werk te w o r d e n aangebracht.


48

Noodzakelijk is een terrein dat ingericht kan w o r d e n als tussendepot m e t onderafdichting en t o e g a n g naar het werk en t o e g a n g via een o p e n b a r e w e g v o o r aanvoer. O n d e r a f d i c h t i n g met een beheer van neerslag b o v e n de afdichting, zuivering en lozing van water. V e r g u n n i n g e n v o o r de inrichting van het depot, vergunningen v o o r de a a n - en afvoerroute, eindoplevering en verwijdering depot. De grootte van het d e p o t is afhankelijk van de grootte van de toelevering en de afvoer naar het werk. - Een milieukundig b o d e m o n d e r z o e k (nulonderzoek) van het wegtrace is vereist. In dit b o d e m o n d e r z o e k dient de milieukundige kwaliteit van de b o v e n g r o n d en het g r o n d w a t e r te w o r d e n bepaald. - M e l d i n g en v e r g u n n i n g e n ; In het kader van het Bouwstoffenbesluit (art. 11) is een melding bij bevoegd g e z a g noodzakelijk, het vigerend interim beleid (IPO-interimbeleid) geeft ook aan dat met een m e l d i n g kan w o r d e n v o l staan. Indien andere vergunningen noodzakelijk zijn, dient de m e l d i n g dat er A V I - b o d e m a s w o r d t ingezet gelijktijdig te w o r d e n ingediend. Deze vergunningen zijn: - w o n i n g w e t art. 4 0 en art. 4 2 ; - W m art. 8.1 en 8 . 4 1 ; - W R O art. 14. - Beheersplan; wie gaat in de toekomst het project beheren: b e w a r e n kopie van m e l d i n g aan b e v o e g d gezag, bewaren kopieen van v e r v o l g - a a n m e l d i n g e n , verslagen van uitgevoerde inspecties van het project, aanvullende metingen aan gemiddeld hoogste grondwaterstand, registratie v a n a a n g e voerde partijen A V I - b o d e m a s . M o n i t o r i n g s p l a n : aantal en diepte peilbuizen, hoe vaak en hoe bemonsteren, analyse op welke parameters, w e l k e actie bij welke overschrijdingswaarden van gidsparameters? - W e l k e acties moeten w o r d e n o n d e r n o m e n bij calamiteiten? - Beschikbaarheid A V I - b o d e m a s , controie op beschikbaarheid A V I - b o d e m a s in gewenste hoeveelheden en op gewenste tijdstip, herbevestigen afspraken. - Risico-afkoop, gebruikelijk is een a f k o o p b e d r a g per ton A V I - b o d e m a s af te spreken met de leverancier, dit ter a f k o o p van in de t o e k o m s t te m a k e n kosten v o o r extra o n d e r h o u d en beheer, de kosten van de a f d e k l a a g , het risico dat er ondanks de isolatie een verontreiniging optreedt en er een sanering dient te w o r d e n uitgevoerd. - Gedetailleerde afspraken omtrent levering, hoeveelheden zo n a u w k e u r i g mogelijk bepalen, tijdspad op 6 maanden ingevuld. Principe o v e r e e n k o m s t met A V I ' s , of tussenhandel met afspraak w a n n e e r contract definitief dient te zijn. - In geval g e k o z e n w o r d t v o o r alternatieve levering kan toch het aftasten van de beschikbaarheid van A V I - b o d e m a s zinvol zijn. De a a n n e m e r zal o p het m o m e n t dat het bestek gepubliceerd is, met leveranciers afspraken k u n n e n gaan m a k e n .


49

constructief o n t w e r p - Er zal een onderzoek van de huidige bodemgesteldheid en geohydrologische gesteldheid van de b o d e m plaats dienen te v i n d e n . - G r o n d o n d e r z o e k bestaande uit geofysische trace v e r k e n n i n g . - S o n d e r e n , boren, laboratorium onderzoek geotechnische parameters. - Vaststellen G H G en mogelijke veranderingen in g r o n d w a t e r s t a n d e n in toekomst. - Berekenen zettingen en inschatting variatie in n a u w k e u r i g h e i d zettingsberekeningen. - Bepalen afstand G H G onderkant werk, rekening h o u d e n met zettingen, n a u w k e u r i g h e i d van zettingsberekeningen, capillaire opstijging. - Detaillering constructie o m v a t zaken als de hoeveelheid z a n d die a a n g e bracht m o e t w o r d e n onder de A V I - b o d e m a s , welk type afdeklagen w o r d t t o e g e p a s t aan bovenzijde, a f d e k k i n g talud, dikte z a n d l a a g b o v e n de afdeklaag aan de bovenzijde. - W e g m e u b i l a i r , detaillering wegmeubilair in verband met diepte van z a n d bentoniet beneden w e g v e r h a r d i n g , doorvoeringen d o o r isolerende lagen, a a n w e z i g h e i d van A V I b o d e m a s . - Drainage van boven de isolatievoorzieningen aangebrachte z a n d l a g e n . besteksfase - O p s t e l l e n en aangeven eisen met betrekking tot v e r w e r k i n g A V I - b o d e m a s , maatregelen ter v o o r k o m i n g stofvorming, verdichting van de A V I - b o d e m a s . - A a n b r e n g e n peilbuizen, w a a r n e m i n g e n in de peilbuizen. - H o e w o r d t de samenstelling van z a n d - b e n t o n i e t of bentonietpolymeer vooraf bepaald. - H o e w o r d t de afdeklaag aangebracht. - H o e vindt eindcontrole op het aanbrengen van deze a f d e k l a a g plaats. - Onderhoudstermijn. - O p n e m e n als aanbestedingseis aantoonbare ervaring van de h o o f d a a n n e m e r met toepassing secundaire b o u w s t o f f e n . Uitvoeringsfase : - Z o r g v o o r deskundigheid bij de directie op het gebied van toepassing v a n AVI-bodemas. - Bijhouden logboek. - C o n t r o i e o p snelheid van aanbrengen isolatielagen. Beperking van de tijd dat de A V I - b o d e m a s o n a f g e d e k t a a n w e z i g zijn, De isolerende v o o r z i e n i n g m o e t binnen 6 w e k e n zijn aangebracht, binnen drie dagen m o e t e n tijdelijke maatregelen zijn g e n o m e n o m infiltratie van neerslag te b e p e r k e n . Dit h o u d t in dat er stringente afspraken met de aannemer g e m a a k t m o e t e n w o r d e n o m t r e n t de uitvoering. - C o n t r o i e verdichting A V I - b o d e m a s . - C a l a m i t e i t e n , wie moet er g e w a a r s c h u w d w o r d e n ? , dit vastleggen in l o g boek. - O n v o o r z i e n e aspecten, ad hoc te regelen.


50

Onderhouds- en beheerfase : - Beheersplan: -

Beheer van de w e g , inciusief de A V I - b o d e m a s . Calamiteiten , breuk in afdeklaag, perforates afdeklaag. C o n t r o i e m o m e n t e n van de kwaliteit van de afdeklaag, minimaal eenmaal per 2 jaar.

-

C o n t r o i e gemiddeld hoogste grondwaterstand (eenmaal per t w e e jaar). Beheer wegmeubilair, diepte, herplaatsing. Kabels en leidingen trace en kruisingen met de w e g . Draaiboek reconstructie van de w e g en aanpassingen bij aanvullende werkzaamheden. - Uitvoering monitoringsplan: - w i e is verantwoordelijk?; - aan wie moet w o r d e n gerapporteerd?; - wie krijgen kopieen van de verzamelde informatie?; - Reconstructie-aspecten: - hoe o m te gaan met vrijkomende A V I - b o d e m a s ? ; - herstel afdeklaag. Sloopfase : - Sloopplan: -

hoe afdeklaag te verwijderen en te hergebruiken?; v e r w e r k i n g vrijkomende A V I - b o d e m a s ; sluit weer aan bij idee v o o r nieuw werk.


51

Bijlage 2: Civieltechnische karakterisering In de onderstaande tabel zijn de civieltechnische eisen en e i g e n s c h a p p e n , die w o r d e n gesteld aan de toepassing v a n A V I - b o d e m a s in w e g f u n d e r i n g e n , - o p h o g i n g e n , samengevat.

Omschrijving Samenstelling . Si0 . CaO . AbOs Metallisch ijzer Vochtgehalte

Eis

Eigenschap

ca. 55 % (m/m) ca. 10 % (m/m) ca. 6 % (m/m)

2

max. 5 % (m/m) 15 a 20 % (m/m)

Onverbrand materiaal Verteerbaar materiaal

max. 6% (m/m) max. 2 % (m/m)

Korrelgrootteverdeling op zeef 22,4 mm op zeef 63 urn

0 - 1 0 % (m/m) 92 - 100% (m/m)

Korrelvorm

hoekig

Dichtheid vaste stof max. proctordichtheid dichtheid in situ (grindmethode)

2450 - 2600 k g / m 1600 - 1760 k g / m 1500 - 1800 k g / m

Hoek van inwendige wrijving (fj))

34 - 40°

Cohesie (schijnbare)

40 -130 k N / m

Klink

nihil

Verbrijzelingsfactor (fractie 11.2-16 mm); van belang voor funderingen

0,65

Waterdoorlatendheid

3

3

3

2

0,62 - 0,76

5

#

2*10" - 3 1 0 '

7

m/s

D e in de tabel g e n o e m d e eigenschappen zijn gemiddelde w a a r d e n , welke proefondervindelijk zijn vastgesteld o p de tot nu toe geproduceerde A V I - b o d e m a s . (bron: Richtlijn A V I - b o d e m a s in o p h o g i n g e n , D W W , 1 9 9 5 ) .


52

Bijlage 3: Milieuhygienisch karakterisering In A V I - b o d e m a s k o m e n naast de in de v o o r g a a n d e tabel g e n o e m d e m a c r o - c o m p o n e n t e n , ook m i c r o c o m p o n e n t e n voor: zware metalen (onder andere arseen, c a d m i u m , koper, m o l y b d e e n , lood en zink). Tevens bevat het materiaal chloride, fluor, sulfaat en fosfaat. De mate waarin deze micro-verontreinigingen uit de A V I - b o d e m a s k u n n e n uitlogen is, milieuhygienische g e z i e n , bepalend voor de toepasbaarheid van A V I - b o d e m a s . In de vigerende I P O / V R O M Richtlijn A V I - b o d e m a s (zie hoofdstuk 4.1) is a a n g e g e v e n dat in geen geval de in de v o l g e n d e tabel a a n g e g e v e n waarden overschreden m o g e n w o r d e n :

Element

Afkorting

UitloogWaarde

Eenheid

Normblad

Arseen

As

50

ug/ltr

Ontwerp NEN 6433

Cadmium

Cd

50

ug/ltr

NEN 6458

Chroom (totaal)

Cr

5000

Ug/ltr

NEN 6485

Koper

Cu

5000

ug/ltr

NEN 6454

Nikkei

Ni

5000

ug/ltr

NEN 6430

Lood

Pb

5000

ug/ltr

NEN 6429

Zink

Zn

20000

ug/ltr

NEN 6443

Molybdeen'

Mb

5000

Ug/ltr

"Uit de beperkte g e g e v e n s die beschikbaar zijn over het uitlooggedrag in de praktijk blijkt dat met n a m e chloride en sulfaat in hoge mate beschikbaar zijn v o o r uitloging. O p termijn zijn mogelijk problemen te verwachten met betrekking tot de uitloging van m o l y b d e e n . Het u i t l o o g g e d r a g in de praktijk is momenteel in C R O W - v e r b a n d o n d e r w e r p van nadere studie (werkgroep W 0 1 4 ) .


53

Bijlage 4: Problemen en maatregelen bij ophogingen met AVI-bodemas

Verschijnsel

Maatregel

temperatuur onder 0°

geen verwerking AVI-bodemas

regenval; harde wind

geen verwerking AVI-bodemas

stofvorming, matige wind

voorzichtig besproeien met water

openliggen langer dan 2 dagen

afdekken, bijvoorbeeld met bitumenemulsie

zettingsgevoeiig gebied

extra aandacht voor stabiliteit ophoging en isolerende werking afsluitende laag

landhoofden in trace

niet binnen 10 m van constructie

onregelmatige zettingen te verwachten

• •

veel water in de belastingspreidende laag te verwachten

horizontale drainage boven de afdekking (1-2 m)

hoge grondwaterstanden onder de ophoging

blijvend verlagen grondwaterstand bijv. door bemaling en/of drainage

kans op erosie/verpapping zandbentonietlaag (bij regenval)

zo snel mogelijk aanbrengen en afdekken

grotere dikte belastingspreidende laag boven de afdekking aanbrengen zandbentonietlaag niet eerder dan verwachte restzettingsverschillen < 0.1 m/100 m


54

Bijlage 5: Gegevens te verstrekken bij een melding toepassing AVI-bodemas in een werk D e hier vermelde g e g e v e n s zijn samengesteld uit meerdere bronnen (Bouwstoffenbesluit, IPO-richtlijn, P M V ) . In v o o r k o m e n d e gevallen is het raadzaam vooraf contact o p te n e m e n met b e v o e g d g e z a g , daar kleine verschillen in de procedures v o o r k o m e n .

-

Naam en adres van de instantie of persoon die AVI-bodemas wil gaan toepassen; Naam en adres van het bedrijf dat het werk uitvoert; Type werk, bijvoorbeeld: aanvulling, ophoging; Adres en kadastrale aanduiding van de locatie waar de AVI-bodemas wordt toegepast; Aangeven of de locatie in een milieu of grondwaterbeschermingsgebied ligt; Toepassingshoogte in het werk; Toe te passen hoeveelheid; Gegevens met betrekking tot kwaliteit van de AVI-bodemas, kwaliteitsverklaring, fabrikantverklaring, attest, of partijkeuring; Startdatum van het werk; Verwachte datum van einde werk; Herkomst van de AVI-bodemas;

Aan tekeningen en kaarten dient het volgend te worden bijgevoegd: - Een plattegrond van de omgeving, tot 1 kilometer buiten het werk; - Kadastrale kaart met het perceel waar het werk zal worden uitgevoerd en aangrenzende percelen; Voorts dient te worden ingeleverd bij bevoegd gezag: - Een nazorgplan; - Een nulonderzoek van de onderliggende bodem; - Analysegegevens van de AVI-bodemas.

De m e l d i n g met bijbehorende informatie dient 4 w e k e n van te voren bij b e v o e g d g e z a g te w o r d e n ingediend. Thans zijn als b e v o e g d g e z a g aan te merken de 12 provincies en de 4 grote g e m e e n t e n ( A m s t e r d a m , Rotterdam, D e n H a a g en Utrecht).


55

Bijlage 6: Procedure aanvraag Wm-vergunningen/ontheffingen bij tussenopslag VOOROVERLEG AANVRAAG

DAGTEKENING

VERLENGING

BEKENDMAKING AANVRAAG

2 maanden

EVT. AANVULLING GEGEVENS

3 maanden

ONTWERP-BESCHIKKING

3 , 5 maanden

BEKENDMAKING/ TER INZAGELEGGING

4,5 maanden

BEZWAREN ADVIEZEN GEDACHTEWISSELING

6 maanden

M.E.R.-PLICHT ?

BESCHIKKING

6,5 maanden

BEKENDMAKING/ TER INZAGELEGGING

7,5 maanden

BEROEPSMOGELIJKHEID RAAD VAN STATE


56

Bijlage 7 : Lijst met geinterviewden A D V I N Adviesbureau voor Infrastructuur Postbus 403 2130 AK Hoofddorp Dhr. W . Verkerk Afvalverwerking Rijnmond (AVR) Prof Gerbrandyweg 10 3197 KK Rotterdam-Botlek Dhr. C. Meeuwis Feniks Bergerweg 150 Postbus 9265 1800 G G Alkmaar Dhr. H.A. Walsarie Gemeentelijke Dienst Afvalverwerking G D A Australiehavenweg 21 1045 BA Amsterdam Dhr. W . M . Sierhuis Gemeentewerken Rotterdam Galvanistraat 15 3029 A D Rotterdam Dhr. P. Leenders Heijmans Milieutechniek Postbus 50 2990 AB Barendrecht Dhr. J . W . M . van Heesbeen Holland Railconsult Daalseplein 101 Postbus 2855 3500 G W Utrecht Dhr. F. de Boer Ingenieursbureau Zuid-Holland Floris Grijpstraat 2 Postbus 97644 2509 G A Den Haag Dhr. A . A . M . Arkesteijn Innovatie Centrum Flevoland/NW Veluwe De Schans 19-09 Postbus 2156 8203 A D Lelystad Dhr. R.P. Ernst

Insulinde Recycling B.V. Deccaweg 38 1042 AT Amsterdam Dhr. J. Kappetein Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Hoofdafdeling Infrastructuur en Bouw Johan de Wittlaan 3 Postbus 20906 2500 EX Den Haag Dhr. J. Zeilmaker Ministerie van Verkeer en Waterstaat Di rectoraat- Gen eraal Rij kswate rstaat Hoofdafdeling Infrastructuur en Bouw Johan de Wittlaan 3 Postbus 20906 2500 EX Den Haag Dhr. B. de Jong Provincie Noord-Holland Dienst Wegen, Verkeer en Vervoer Zijlweg 245 2015 CL Haarlem Dhr. G.J. Kleijer Railinfrabeheer B.V. Technische Systemen, Milieutechniek Moreelsepark 1 Postbus 2025 3500 HA Utrecht Dhr. A . L . M . Lambregts Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Regionale Directie Usselmeergebied Postbus 600 8200 AP Lelystad Dhr. D. Endeveld Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Regionale Directie Oost-Nederland Postbus 9070 6800 ED Arnhem Dhr. C. Beverloo


PUBLICATIEREEKS GRONDSTOFFEN

Nr.

Titel: subtitel (cursief)

1995/01

Zuinig omgaan met granulaire grondstoffen:

1995/02

De stand van het zand II: Beton- en metselzandverbruik

Voorstudie per provincie

1991-

DWW-Nummer

Prijs

W-DWW-95-505

/ 20,00

W-DWW-95-512

/ 15,00

1993 1995/03

Proefprojekt AVI-slakken in rijksweg 15: Covernota

W-DWW-95-513

/ 10,00

1995/04

Proefprojekt AVI-slakken in rijksweg 15: Basisrapport

W-DWW-95-514

/ 20,00

1995/05

Het Bouwstoffenbesluit en de Rijkswaterstaat

W-DWW-95-523

/ 25,00

1995/06

Onderzoek naar de verkitting van AVI-bodemas: stand van zaken

W-DWW-95-520

/ 10,00

1995/07

Richtlijn AVI-bodemas in ophogingen: handleiding beheer en onderhoud (versie 1995)

W-DWW-95-524

/ 15,00

1995/08

Prototype Simulatiemodel Matflow:

W-DWW-95-521

/ 10,00

W-DWW-95-522

/ 7,50

W-DWW-95-528

/ 20,00

Opstellen 1995/09 1995/10

berekeningsschema

en

bi'\ ontwerp,

uitvoering,

gegevensmodel

Prototype Simulatiemodel Matflow:

Eindrapport

Richtlijn voor de toepassing van licht verontreinigde grond

1995/11

Stralingsaspekten van gei'mporteerde gebroken natuurgesteenten als grof toeslagmateriaal voor beton

W-DWW-95-531

/ 15,00

1995/12

Voorlichtingsdagen Bouwstoffenbesluit: vragen deelnemers + antwoorden

W-DWW-95-539

/ 10,00

1995/13

Toepassing van fijn(er) zand in beton

W-DWW-95-543

/ 10,00

1995/14

Gebruik van Secundaire Grondstoffen bij de Rijkswaterstaat:

W-DWW-95-538

/ 10,00

1993-1994

Evaluatie

1995/15

Naar een methodiek voor het kwantificeren van aantasting in L C A : Vooronderzoek in het kader van de LCA methodiekontwikkeling met betrekking tot de operationalisatie van aantasting van ecosystemen en landschap

W-DWW-95-545

/ 10,00

1995/16

Registratie productie en afzet secundaire grondstoffen Inventarisatie gegevens 1989-1994

W-DWW-95-546

/ 10,00

1995/17

Beton- en metselzand: model en prognose

W-DWW-95-547

/ 15,00

1995/18

Zuinig gebruik granulaire grondstoffen Fase 2a: Nadere inventarisatie meest veelbelovende maatregelen

W-DWW-95-549

/ 15,00

1996/01

Betontechnologische aspecten bij het gebruik van fijn zand in beton.

W-DWW-96-004

/ 10,00

1996/02

Onderzoek toepassing recyclingbrekerzand in beton

W-DWW-96-046

/ 10,00

Registratie productie en afzet secundaire grondstoffen

W-DWW-96-049

/ 10,00

Proefproject metselwerkgranulaat dam Ventjagersplaat (eindconclusie)

W-DWW-96-053

/ 10,00

Prototype Kennisgebaseerd Systeem Bouwstoffenbesluit KBS-BSB

W-DWW-96-060

/ 10,00

1996/03

Inventerisatie 1996/04 1996/05

gegevens

van

1989-1995

Prototype 1996/06

Marktbehoefte van Schelpen huidige situatie en prognoses voor de komene 10-15 jaar

W-DWW-96-064

/ 10,00

1996/07

Voorbereiding gegevensbank M A T F L O W

W-DWW-96-070

/ 20,00

W-DWW-96-083

/ 10,00

W-DWW-96-094

/ 10,00

Bijlage bij Voorbereiding gegevensbank M A T F L O W 1996/08

1996/09

Energie-extensivering in de G W W - s e c t o r Vooronderzoek naar de mogelijkheden van Energie-extensivering GWW-sector Checklist Materialen & Milieu Materiaalkeuze voor de wegenbouw,

gericht op duurzaam

in de

bouwen

PUBLICATIEREEKS GRONDSTOFFEN (Vervolg)

Nr.

Titel: subtitel (cursief)

1996/10

Checklist Materialen & Milieu Materiaalkeuze

voor de wegenbouw,

gericht op duurzaam

DWW-Nummer

Prijs

W-DWW-96-095

/ 10,00

bouwen

1996/11

Gebruik van Secundaire Grondstoffen bij de Rijkswaterstaat 7995 evaluatie

W-DWW-96-108

/ 10,00

1996/12

Verkennend onderzoek naar de toepassingsmogelijkheden van grof grind

W-DWW-96-112

/ 10,00

1997/01

Een L C A voor AVI-vliegas Onderzoek naar de uitvoerbaarheid

W-DWW-97-006

/ 10,00

1997/02

Prognosemodel voor de grindprijs in Nederland Achtergrond en handleiding

W-DWW-97-007

/ 10,00

De Dienst W e g - en Waterbouwkunde is de adviesdienst voor techniek en milieu voor de w e g - en waterbouw, die onderzoekt, adviseert en kennis overdraagt in de constructieve w e g - en waterbouw, de natuur- en milieutechniek van fysieke infrasrtuctuur, waterkeringen en watersystemen, en de grondstoffenvoorziening voor de bouw, inciusief de milieu-aspecten.

Voor meer informatie: Dienst W e g - en Waterbouwkunde, Rijkswaterstaat, Van der Burghweg 1, Postbus 5044, 2600 C A DELFT, 015-2699285

W-DWW-97-001

%

Publicatiereeks Grondstoffen. Handreiking grootschalige toepassing van AVI-bodemas in grondwerken

Recommend Documents