Universiteit Maastricht Probleemgestuurd Onderwijs Internationaal en Innovatief
• Cognitieve psychologie • Biologische psychologie
Psychologie
BACHELOR . 2004
Universiteit Maastricht Probleemgestuurd Onderwijs Internationaal en Innovatief
Inhoud Psychologie in Maastricht Het programma Beroepsperspectief Toelating en vrijstellingen Informatie voor studenten uit België en Duitsland Internationalisering
3 7 12 15 16 18
De jongste universiteit van Nederland staat in de oudste stad van het land. Universiteit Maastricht is opgericht in 1975 en telt inmiddels circa 12.000 studenten. Die studeren allemaal in kleine groepen, aan de hand van concrete problemen of thema’s uit hun vakgebied. Dat systeem werkt zo goed dat steeds meer universiteiten het gaan overnemen. Bijna een op de vijf studenten in Maastricht heeft een nietNederlandse nationaliteit. Een aantal opleidingen wordt dan ook volledig in het Engels aangeboden.
• Cultuurwetenschappen
• Gezondheidswetenschappen
Psychologie 2004
De UM heeft 15 bacheloropleidingen: [ 2]
• Econometrics
• International Business
• Economics
• Kennistechnologie
• European Law School
• Moleculaire Levenswetenschappen
• European Studies
• Nederlands Recht
• Fiscale Economie
• Psychologie
• Fiscaal Recht
• University College Maastricht
• Geneeskunde Deze opleidingen geven aansluiting op een brede waaier van masteropleidingen, zowel bij de UM als in de rest van Europa en veel landen daarbuiten.
© 2003 Universiteit Maastricht, Postbus 616, 6200 MD Maastricht, Nederland Tekst Harm Hospers | Willie Schipper Eindredactie Tom Mulder | Nicole Hanssen Vormgeving en druk Unigraphic Fotografie Anke van den Berg | Philip Driesen | Carin Oudenaarde Hoewel de grootst mogelijke zorg is besteed aan de inhoud van deze brochure kunnen er geen rechten aan worden ontleend.
Psychologie
in Maastricht Waar houden psychologen zich mee bezig? Eigenlijk met alles. Je kunt het zo gek niet bedenken of er is wel een psychologische vraag over te stellen. Een kind van een paar weken snapt absoluut niet wat je tegen hem zegt,
[ 3]
terwijl hij een maand later vaak wél weet wat je bedoelt. En
Psychologie 2004
misschien kwebbelt het kind dan ook al wat terug. Gek is dat eigenlijk. Een kind leert zo maar taal begrijpen en spreken, zonder boeken en leraren. Hoe gaat dat in zijn werk?
De Universiteit Maastricht is in september 1995 gestart met een
En kijk eens naar jezelf. Je leest nu deze brochure, maar hoe doe jij dat eigenlijk? Wat gebeurt er allemaal in je hoofd? Je
opleiding psychologie. Het onderwijsprogramma is uniek voor
hersenen begrijpen de tekst en hebben er ook zo hun gedachten bij. En misschien voel je ook wel wat. Voel je je
Nederland. Net als elders worden er allerlei psychologische feno-
onzeker en twijfel je? Of denk je: ‘dit is het’? Hoe ontstaat zo’n gevoel en waarom twijfelt Peter terwijl Sandra al een
menen bestudeerd, maar het verschil is dat Maastrichtse psycho-
kamer aan het zoeken is? Hangt zoiets samen met een bepaald type persoonlijkheid? Of zou ook een gevoel puur
logen daarbij nadrukkelijk vanuit biologische en cognitieve
‘biologisch’ zijn? Het zijn slechts enkele van de talloze vragen die psychologen zich stellen. Psychologische problemen
invalshoeken werken. Waarom? Omdat er zich de afgelopen
zijn fascinerend: ze gaan altijd over onszelf.
decennia revolutionaire ontwikkelingen hebben voltrokken
Een voorbeeld. Hoe raakt iemand verslaafd aan alcohol, of drugs? Veel psychologen geloven dat leerprocessen een
binnen de biologische en cognitieve psychologie en we veel meer
belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling en de instandhouding van een verslaving. Door herhaaldelijk druggebruik
te weten zijn gekomen over deze deelgebieden van de psycholo-
zullen bepaalde aspecten van dat gebruik een voorspeller worden van het effect van de drug. Bijvoorbeeld, door het
gie. Straks meer daarover. Eerst een paar algemene vragen: wat
veelvuldig drinken van bier leert men dat de geur, kleur en smaak ervan goede voorspellers zijn van een alcoholeffect.
houdt psychologie in? Wat doen psychologen?
Bij het zien en ruiken van bier reageert het lichaam hierop door zich voor te bereiden op de toediening van alcohol (men krijgt bijvoorbeeld een ontzettende droge keel); dit gaat gepaard met een toename van de drang om te drinken. Als men nu een alcoholist een glas met zijn favoriete drankje voor zijn neus zet, zal hij een enorm verlangen om te drinken ervaren. Drang is dus een aangeleerde respons die de motivatie vormt voor verder drank- of druggebruik.
Uit onderzoek blijkt dat men deze bijna onweerstaanbare
gen, die weten hoe mensen informatie verwerken, vinden
drang ook weer kan afleren. Door de alcoholist herhaalde-
het leuk om bétere handleidingen te schrijven, zodat jij je
lijk bloot te stellen aan zijn favoriete drankje zonder dat hij
wasmachine of videorecorder zelf aan de praat kunt krijgen
hier van mag drinken, verliezen de geur en kleur van het
en optimaal kunt gebruiken.
drankje hun voorspellende waarde ten aanzien van een alcoholeffect. De drang om te drinken dooft zodoende lang-
Psychologen kunnen bijna overal aan de slag. Ze zijn in staat
zaam uit. Deze uitdovingprocedure werd als een zeer veel-
om iemands vaardigheden te meten en te adviseren over
belovende methode ter behandeling van verslaving
school- en beroepskeuze. Ze weten wat ‘sick buildings’ zijn
beschouwd. Immers, het is veel gemakkelijker niet te drin-
en werken aan gezondere gebouwen bij het ministerie van
ken wanneer men niet wordt geplaagd door een voortdu-
Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Ze
rend opspelend verlangen naar drank.
geven geheugentraining aan bejaarden. Ze zitten in de ziek zijn. Ze doen wetenschappelijk onderzoek aan univer-
staat, ze werken ook praktijkgericht. Als je meer inzicht hebt
siteiten en in bedrijven en bestuderen daar bijvoorbeeld hoe
[ 4]
in de biologische en neurologische processen van waarne-
stemming en eetgedrag elkaar wederzijds beïnvloeden. Ze
Psychologie 2004
gezondheidszorg en helpen mensen die ernstig psychisch Psychologen stellen zich niet alleen de vraag hoe iets ont-
men, zou je bijvoorbeeld een computerscherm kunnen ont-
doen onderzoek naar wat er precies gebeurt tussen het
wikkelen waar je ogen minder snel moe van worden. Ook
moment waarop er een beeld op het netvlies valt en het
zijn er psychologen die ‘intelligente’ software ontwikkelen
moment van bewuste waarneming. Daar zit namelijk enige
waarmee artsen en psychotherapeuten systematisch diagno-
tijd tussen.
ses kunnen stellen. Nog een voorbeeld: uit eigen ervaring
Psychologen houden zich met informatica bezig, maar ze
weet je vast wel dat de handleidingen van bepaalde appa-
beraden zich ook over verkeerssituaties en grote rampen. Ze
raten lang niet altijd even duidelijk zijn. Sommige psycholo-
bemoeien zich met de rechtspraak door getuigenverklarin-
Box 1: De rol van kennis bij het begrijpen van de wereld Pas twintig jaar geleden ontdekten psychologen dat bij
‘Het maken en oplaten van een vlieger’. Lees de tekst nu
het begrijpen van eenvoudig ogende teksten veel kennis
nog eens door. Als het goed is, krijgen nu alle enigszins
te pas komt; kennis die niet in die teksten zelf aanwezig
raadselachtige zinnen een heldere betekenis. Je begrijpt
is, maar kennis die mensen uit hun geheugen moeten
de tekst ineens. En als we je zouden vragen hem over een
ophalen terwijl ze de tekst in zich opnemen. Probeer zelf
half uurtje nog eens na te vertellen, zal je dat best lukken.
de volgende tekst maar eens te begrijpen:
Bransford en Johnson, twee wetenschappers aan wie we
Een krant is beter dan een weekblad. Het strand is een
dit voorbeeld ontleenden, concludeerden dat de proef-
betere plek dan de straat. Eerst kan men beter rennen dan
personen die de tekst inclusief titel hadden gelezen er
lopen. Je moet het wellicht een aantal keren proberen.
tweemaal zoveel van onthielden dan de proefpersonen
Het vraagt wat handigheid maar is makkelijk te leren.
die alleen de tekst kregen.
Zelfs kleine kinderen kunnen er plezier aan beleven. Wan-
Hoe is dat te verklaren? Je hebt blijkbaar behoorlijk wat
neer je eenmaal succes hebt, treden er nauwelijks nog
kennis over vliegeren opgedaan in het verleden: kennis
complicaties op. Vogels komen zelden te dichtbij. Regen
over welke materialen je gebruikt bij het maken; waar je
zorgt ervoor dat het heel snel doornat wordt. Als er geen
het beste een vlieger kunt oplaten; factoren die het vlie-
complicaties optreden, kan het zeer vredig zijn. Een rots
geren beïnvloeden. Die kennis zit in je geheugen en
kan als anker dienen. Als dingen echter losbreken, krijg je
wordt gebruikt bij het interpreteren van de tekst. Als de
geen tweede kans.
titel ontbreekt, wordt die kennis niet geactiveerd en is de
Een verzameling zinnen zonder veel samenhang? Stel je
tekst moeilijk te begrijpen. En omdat je die niet goed
voor dat de volgende titel boven het stukje had gestaan:
begrijpt, zul je hem ook niet goed kunnen onthouden.
gen op hun waarde te schatten, ze bestuderen de invloed van geneesmiddelen op prestaties, ze meten de mentale belasting van verkeersvliegers, of ze bestuderen het denken van de schaker. Kortom, in elke sector van de maatschappij kun je psychologen tegenkomen: in de gezondheidszorg, het bedrijfsleven, het onderwijs, het openbaar bestuur, het recht, de univer-
Judith Greb
siteit en onderzoeksinstituten.
Revoluties in de psychologie De cognitieve en biologische psychologie hebben in de laatste twintig jaar onze kennis van dergelijke problemen dramatisch veranderd. Dat heeft revolutionaire gevolgen voor
psychologie. De cognitieve revolutie leidde tot nieuwe
de psychologie.
inzichten in waarnemen, emoties, denken en taal. Belangrijk voor de cognitieve psychologie is het idee dat mensen bij het
[ 5]
De ontwikkeling van de computer - vooral de ontdekking
interpreteren van de wereld om hen heen voortdurend
dat computerprogramma’s menselijk denken kunnen
gebruik maken van kennis die in het geheugen ligt opgesla-
nabootsen - stimuleerde de opkomst van de cognitieve
gen. Als dat wat abstract klinkt, moet je box 1 maar eens
Psychologie 2004
lezen. De kennis die mensen over de wereld hebben, speelt bij
Judith Greb Afstudeerrichting Cognitieve Psychologie; Afstudeervariant Cognitieve Ergonomie
bijna alles een grote rol. Niet alleen bij het lezen van teksten, ook bij het repareren van een brommer en het luisteren naar muziek; of dit nu Nirvana of Johann Sebastian Bach is. Van het spelen van een partij schaak tot het stellen van
Judith, 25 jaar, komt uit Duitsland. Ze associeerde psychologie vooral met psychotherapie; niet zo vreemd want haar ouders zijn beide psychotherapeut. Dat was niet de richting die haar interesse had. Van een student die al in Maastricht studeerde, begreep ze dat er meer richtingen in de psychologie waren. Na een bezoek aan de Open Dag wist ze zeker dat ze in Maastricht wilde studeren. Met name cognitieve psychologie trok haar aan, omdat ze altijd al geïnteresseerd was in het functioneren van mensen in relatie tot hun omgeving. In het bijzonder cognitieve ergonomie leek haar leuk. Aanvankelijk overwoog ze nog om na een jaar over te stappen naar een universiteit in Duitsland, maar de studie in Maastricht beviel inmiddels zo goed dat ze besloot te blijven. De basisopleiding in de eerste twee jaar gaf een goed overzicht van de psychologie. Ze bleef bij haar eerste voorkeur en koos voor cognitieve psychologie met daarbinnen de variant cognitieve ergonomie. Na de blokken die het functioneren van mensen in interactie met bijvoorbeeld apparaten en complexe (informatie)systemen behandelen, wilde ze ook graag meer weten over de interactie tussen individuen en andere mensen in de omgeving. Daarom heeft ze in haar keuzeonderwijs blokken sociale cognitie gevolgd. Ze heeft inmiddels haar onderzoeksstage afgerond. Daarnaast is ze als studentassistent nog steeds bij het onderzoek van een van de medewerkers betrokken. Ze wil graag onderzoek blijven doen en heeft inmiddels gesolliciteerd bij universiteiten in Nederland en Duitsland.
een medische diagnose of het vliegen van een Boeing 747. De computer speelt een prominente en intrigerende rol in het onderzoek naar de aard van cognitieve processen en structuren. Hij kan worden beschouwd als een kunstmatig brein dat, mits goed geprogrammeerd, ‘kunstmatige intelligentie’ ten toon kan spreiden. Zo raadplegen olie-experts een programma dat resultaten van proefboringen beoordeelt, alvorens te beslissen waar er naar olie moet worden geboord. Een tweede terrein waarop zich de laatste vijftien jaar een revolutie voltrok, is de biologische psychologie. Door die revolutie kijken wij nu heel anders tegen menselijk gedrag aan dan een paar jaar geleden. Veel gedrag blijkt door biologische processen te worden gestuurd. Slapen, waken, seks en eten hebben niet alleen te maken met subjectieve gewaarwordingen (zoals ‘ik heb zin’), maar vooral ook met lichamelijke processen. Wist je bijvoorbeeld dat je meer zin in brood (koolhydraten) krijgt als je veel melk (eiwitten) drinkt? Dit heeft te maken met de hoeveelheid serotonine in je brein. Serotonine is een neurotransmitter, een stofje dat informatie van de ene zenuwcel aan de andere zenuwcel
Rolf Gerits Afstudeerrichting Biologische Psychologie; Afstudeervariant Ontwikkelingspsychologie
Psychologie 2004
[ 6]
Rolf, 23 jaar, wilde later altijd al met mensen werken, liefst met kinderen. Ook de biologische kant van de psychologie interesseerde hem. Zijn keuze voor Maastricht maakte hij mede op grond van het onderwijssysteem, dat hij had leren kennen op een van de Verdiepingsdagen die de faculteit organiseerde. Hij heeft na de basisopleiding van twee jaar gekozen voor de afstudeerrichting biologische psychologie. Daarna heeft hij zich verder gespecialiseerd in de ontwikkelingspsychologie. Voor zijn onderzoeksstage heeft hij onderzocht of er een verschil in hersenactiviteit bestaat tussen bepaalde subgroepen van een aangeboren ontwikkelingsstoornis, het Prader-Willi-syndroom. Daarvoor is hij met een medestudent en de mobiele meetapparatuur van de faculteit naar Birmingham afgereisd om zeventien patiënten te testen. De resultaten zijn veelbelovend en hij is nu bezig met de afronding van zijn scriptie. Na zijn studie wil hij graag de praktijk in. Hij volgt nu nog blokken neuropsychologie en begint binnenkort aan een praktijkstage bij een RIAGG. Terugkijkend op zijn studie is het hem vooral opgevallen dat je eigenlijk veel keuzevrijheid hebt. Toen hij begon dacht hij dat het studieprogramma min of meer vast stond, maar vooral in de latere jaren kun je door het keuzeonderwijs, de onderzoeksstage en de praktijkstage vooral datgene doen waarnaar je interesse uit gaat.
doorgeeft. Door veel eiwitten tot je te nemen, wordt er minder serotonine aangemaakt en krijg je meer trek in koolhydraten. Die koolhydraten zorgen er namelijk voor dat je serotoninespiegel weer stijgt. En als je serotonineniveau stijgt, dan wordt je vrolijker. Dus hoe meer koolhydraten je eet, hoe blijer je bent. Een ander voorbeeld. We weten inmiddels dat het spreken en begrijpen van taal samenhangt met bepaalde gebieden in je hoofd. Ben je bijvoorbeeld leesblind (dyslectisch), dan heeft dat meer te maken met die biologische structuren dan met een ‘taalrijke’ opvoeding. En heb je wel eens een déjavu? Het idee dat je iets al eens eerder hebt meegemaakt? Het behoort allemaal tot de biologische psychologie. Lees box 2.
Box 2: Gewaarwording, beslissing en handeling Prikkels uit de buitenwereld bereiken ons brein via de zin-
een seconde de enige juiste reactie hebt gehad. En nu nog
tuigen. Niet alle prikkels kunnen worden opgeslagen; dat
kun je de hele gebeurtenis, het moment dat de auto op je
is ook niet nodig. De hersenen selecteren uitsluitend die
af stormde, als het ware als in een film, opnieuw beleven.
prikkels die zinvol zijn. Daartoe moeten zij met enorme
Hoe spelen de hersenen dat klaar? Het is net alsof de reac-
snelheid en efficiëntie alles controleren wat door de zin-
tie er al is geweest voor je je daarvan bewust werd. En dat
tuigen wordt doorgegeven: er wordt steeds vergeleken
is ook zo. In een fractie van een seconde is alle zintuiglijke
met prikkels die in het verleden zijn opgeslagen. Er moet
informatie beoordeeld. En de actie is gepland, rekening
worden geanticipeerd op mogelijke handelingen en acties
houdend met snelheid, richting en ontsnappingsmogelijk-
in de toekomst. Ook de mate waarin een prikkel emotio-
heden.
nele (angst, verliefdheid) of motiverende (honger) waarde
Stresshormonen hebben het lichaam in een razend tempo
heeft, wordt erbij betrokken. Dit vereist natuurlijk een
geprepareerd op vluchten. De pijn van je die middag ver-
intensieve samenwerking tussen verschillende hersende-
stuikte enkel voel je tijdelijk niet meer. En als je een
len en het lichaam. Je gewaarwordingen, wat je denkt en
behoorlijke dosis alcohol zou hebben gedronken? Dan
wat je je herinnert, zijn daar weer een uiting van. Kijk
zou je minder adequaat gereageerd hebben. Ook je her-
maar eens naar wat er gebeurt bij een ongeluk:
innering zou anders zijn geweest omdat alcohol de opslag
Gisteravond werd je op je fiets bijna geschept door een
van nieuwe prikkels beïnvloedt. Onder invloed van een
grote donkere auto. Gelukkig had je geen verwondingen.
pepmiddel daarentegen zou je alles - tijdelijk - helderder
Enorm geschrokken realiseer je je dat je in een flits van
en in meer detail hebben waargenomen.
Het programma Het zal je duidelijk zijn geworden dat de biologische en cogni-
Ook de Maastrichtse vorm van onderwijs is bijzonder: in kleine onderwijsgroepen (circa tien studenten) wordt er
tieve psychologie baanbrekend zijn. Daarom nemen wij in Maas-
‘probleemgestuurd’ gewerkt. Dit betekent dat je studeert aan de hand van gevallen of problemen die in een ‘blok-
tricht de cognitieve en biologische psychologie als uitgangspunt
boek’ beschreven staan. Samen analyseer je een probleem en spreek je leerdoelen af. Die leerdoelen probeer je te
in de opleiding Psychologie. Maar dat wil niet zeggen dat je in
ken welke informatie iedereen heeft gevonden. Samen kom
[ 7]
je tot een eindconclusie. De studie Psychologie in Maastricht
Psychologie 2004
Maastricht eenzijdig wordt opgeleid. Als je in Maastricht Psycho-
bereiken en in de volgende onderwijsgroep wordt bespro-
onderscheidt zich dus niet alleen door de inhoud van ande-
logie gaat studeren, dan volg je, net als elders, onderwijs in alle
re psychologie-opleidingen, maar ook door de onderwijsvorm.
deelgebieden van de psychologie. Het verschil met de andere opleidingen is dat met name in de latere jaren de cognitieve en biologische psychologie als ‘organiserende principes’ het Maas-
Drs. Marieke Kools trichtse onderwijsprogramma vormgeven. Dit maakt behoorlijke
Onderzoeker bij Experimentele Psychologie
diepgang mogelijk. Dat betekent ook dat het een pittige oplei-
Theorie in de praktijk ding is.
Box 3: Bachelor-Masterstructuur De bachelor-masterstructuur bestaat uit een brede bachelor- (driejarige basisopleiding) en een specialistische masteropleiding (één jaar durende vervolgopleiding). Deze structuur is vanaf september 2002 door de meeste universitaire opleidingen in Nederland ingevoerd. In Maastricht zijn alle opleidingen behalve geneeskunde volgens deze structuur opgezet. De bedoeling hiervan is om de opleidingen binnen Europa te harmoniseren.
Ik ben psychologie gaan studeren omdat ik menselijk gedrag wilde verklaren en begrijpen. Hoe werkt het geheugen? Hoe verwerken mensen informatie die hen wordt aangeboden? Ik vond daarbij de theorie uit de cognitieve psychologie interessant. Maar ik ben praktisch ingesteld en wilde ook iets doen met de kennis die ik tegenkwam. Kun je het gedrag van mensen veranderen als je weet hoe ze informatie verwerken? Daarom koos ik voor cognitieve ergonomie. Cognitief ergonomen proberen de omgeving van mensen zo in te richten dat mensen optimaal informatie tot zich kunnen nemen. Denk bijvoorbeeld aan het ziekenhuis. Als mensen daar komen, zijn ze vaak wat gespannen en letten ze daardoor minder goed op. Hoe kun je wegwijzers zo ontwerpen en plaatsen dat iedereen toch precies weet waar hij moet zijn? Mensen kunnen goed wegwijs worden als je de borden in hun looprichting plaatst, afdelingen steeds met dezelfde kleur aanduidt, of met banen op de grond werkt. Kan ik de informatiedragers zoals bewegwijzering of pictogrammen in een ziekenhuis of station zo vormgeven dat iedereen ze meteen begrijpt en er niet door in de war raakt? Dat is voor mij de uitdaging.
Verloop van de studie
Globaal ziet het programma er als volgt uit:
De studie is opgebouwd in de bachelor-masterstructuur en
Elk studiejaar is in twee semesters opgedeeld. Een semester
bestaat uit een bachelorfase van drie jaar en een masterfase
bestaat uit 18 weken onderwijs (dit is exclusief facultaire introductie en herkansingsweken). In die 18 weken loop je 5 blokken: 4 blokken van 7 weken, waarbij er 2 blokken paral-
orde in jaar 1 en 2. In jaar 3 zijn er keuzemogelijkheden. Je
lel lopen, en 1 blok van 4 weken. In het onderstaand schema
kunt dan kiezen voor een eerste specialisatie in de biologi-
staat het programma van het eerste jaar.
[ 8]
sche of cognitieve psychologie. Daarna volg je keuzeonder-
Psychologie 2004
van 1 jaar. Zie box 3. De bacherlorfase is een brede basisopleiding in de psychologie. De basisvakken komen aan de
wijs waarbij je bijvoorbeeld naar het buitenland kunt gaan.
De blokken zijn steeds gewijd aan één centraal thema, zoals
Zie box Internationalisering. Deze fase sluit je af met het
bijvoorbeeld ontwikkeling en leren, herinneren en vergeten
schrijven van een bachelorthese. In jaar 4 ga je verder met
of problemen rond het bewustzijn. Verder zijn er blokken
de masterfase. Je moet dan kiezen voor óf de biologische óf
die speciaal op academische vaardigheden gericht zijn, zoals
de cognitieve psychologie. Deze mogelijkheden worden nog
methoden en technieken, wetenschappelijk schrijven, sta-
nader uitgelegd. De master wordt afgerond met een onder-
tistiek, onderzoeksvaardigheden of gesprekstechnieken.
zoeksstage waarover je je masterthese schrijft. De faculteit
Extra aandacht wordt besteed aan de Engelse taal. In jaar 3
streeft er naar om studenten de stage in het buitenland te
wordt als afronding een bachelorthese geschreven. Hiervoor
laten volgen.
zijn vier weken beschikbaar. Voor de onderzoeksstage en masterthese in het vierde jaar is een semester gereserveerd. Tijdens je stage leer je onderzoek doen en doe je veel prak-
Eerste jaar Eerste semester Periode 0: 1 week Training Probleemgestuurd Onderwijs Periode 1: 7 weken Blok 1.1.a Sociaal gedrag Blok 1.1.b Lichaam en gedrag
Periode 2: 7 weken Blok 1.2.a Ontwikkeling en leren Blok 1.2.b Waarnemen
Periode 3: 4 weken Blok 1.3 Methoden en technieken
Periode 5: 7 weken Blok 1.5.a Geschiedenis en grondslagen van de psychologie Blok 1.5.b Complexe cognitie
Periode 6: 4 weken Blok 1.6 Training communicatievaardigheden: gespreksvoering
Tweede semester Periode 4: 7 weken Blok 1.4.a Training schrijfvaardigheden en presenteren Blok 1.4.b Statistiek
Box 4: Beïnvloeden van gedrag Een van de manieren waarop menselijk gedrag kan wor-
tiele informatieverschillen op de beslissingen die mensen
den beïnvloed, is door hen van informatie te voorzien
nemen heeft de psycholoog Daniel Kahneman onlangs de
over de voor- en nadelen van dat gedrag. Een belangrijke
Nobelprijs ontvangen. Hij concludeerde dat mensen eer-
vraag is echter in welke bewoordingen je die informatie
der bereid zijn een gokje te wagen als ze net daarvoor
moet verpakken om op effectieve wijze de gewenste
geld hebben verloren dan als ze net daarvoor geld heb-
gedragsverandering te bewerkstelligen. Naar deze vraag
ben gewonnen. Blijkbaar is menselijk gedrag op een sub-
is door psychologen veel onderzoek gedaan, bijvoorbeeld
tiele manier te beïnvloeden door een situatie in termen
door na te gaan of je informatie beter in negatieve
van verlies of in termen van winst te presenteren: ‘Als je
bewoordingen kunt overbrengen of juist in positieve
niet studeert voor je examen dan heb je meer kans op een
bewoordingen. Is het glas halfvol of is het glas halfleeg?
onvoldoende’ versus ‘Als je studeert voor je examen heb
Voor zijn onderzoek naar de invloed van dergelijke sub-
je meer kans op een voldoende’. Wat werkt beter?
tijkervaring op. Er zijn mogelijkheden om in het buitenland
onder worden de deelgebieden binnen de cognitieve en
stage te lopen.
biologische psychologie besproken.
Bachelor
Cognitieve psychologie
De opzet van de opleiding tot Bachelor (BSc.) is er op gericht
Heb je je wel eens afgevraagd waarvoor die toetsen op je
dat je enerzijds een overzicht krijgt van de onderwerpen
telefoontoestel dienen die aangeduid zijn met een vierkant,
waar de psychologie zich mee bezighoudt en anderzijds een
een ster, een P en een M? En weet je het? Waarschijnlijk niet.
idee krijgt van de manier waarop psychologen die onder-
De KPN heeft met die toetsen allemaal goede bedoelingen
[ 9]
werpen bestuderen.
die in de handleiding staan, maar die lees je waarschijnlijk
Het eerste jaar begint met een introductie in het Probleem-
niet. De meeste mensen doen dat niet. De telefoon blijft
gestuurd Onderwijs. Vervolgens maak je in jaar 1 en 2 ken-
daarmee, net als de videorecorder en de magnetron, een
nis met belangrijke vraagstukken en thema’s uit de psycho-
technologisch product waarvan mensen vaak lang niet alle
logie. Zo bestudeer je onder meer het sociale gedrag van
mogelijkheden benutten. Daar komt nog bij dat je een
Psychologie 2004
mensen, de biologische basis van hun gedrag, de manier
nieuw apparaat vermoedelijk zo snel mogelijk aan de praat
waarop mensen waarnemen, hoe ze denken en redeneren,
wilt krijgen door zo maar wat op bepaalde knoppen te druk-
het bewustzijn, op wat voor manieren mensen psychisch van
ken. Cognitief psychologen stellen zich - onder meer - de
elkaar verschillen en hoe ze zich ontwikkelen.
vraag hoe een apparaat kan worden ontworpen dat het als
Je ontwikkelt in deze fase ook je academische en professio-
het ware uitnodigt tot het verrichten van de juiste hande-
nele vaardigheden. Er is een ruime hoeveelheid studietijd
lingen. Problemen als deze vormen het onderwerp van stu-
beschikbaar voor vaardigheden, zowel in de vorm van
die in de cognitieve ergonomie, een belangrijk veld binnen
onderwijsblokken als in de vorm van trainingen. In die trai-
de cognitieve psychologie.
ningen leer je de opgedane kennis toe te passen in de praktijk. Je leert, bij wijze van voorbeeld, programmeren, een
Een ander deelgebied binnen de cognitieve psychologie is
klachtenanamnese bij een psychiatrische patiënt afnemen,
onderwijspsychologie. Onderwijspsychologen bestuderen
vragenlijsten construeren, tests afnemen en computersimu-
onze nieuwsgierigheid; ze vragen zich af hoe mensen iets
laties ontwerpen. Aan onderzoeksvaardigheden is een spe-
nieuws leren. Hoe leert een kind piano spelen, hoe leert een
ciaal blok van tien weken gewijd aan het eind van jaar 2.
klinisch psycholoog een ‘slecht-nieuws-gesprek’ voeren, hoe
In jaar 3 kun je kiezen tussen onderwijs in biologische of
leert een piloot een 747 besturen? Ze gaan na hoe mensen
cognitieve psychologie. Verder is er in dit jaar keuzeonder-
veranderen onder invloed van instructies en onderlinge con-
wijs. Je kunt daarbij kiezen uit een breed scala aan onder-
tacten. Want mensen leren natuurlijk niet alleen op school
werpen. Voorts bestaat de mogelijkheid individueel een
tijdens de les. Naast de kennis en vaardigheden die kinderen
keuzepakket samen te stellen: elders binnen de Universiteit
daar opdoen, leren ze ook tijdens het spelen, praten en
Maastricht, bij zusterfaculteiten of in het buitenland.
vechten met anderen. En niet alleen kinderen; ook jij zult in
Zodoende kun je je eigen programma optimaal laten aan-
de Maastrichtse onderwijsgroepen leren werken, onderhan-
sluiten bij je interesse en aanleg.
delen, vrienden maken en conflicten aangaan en oplossen. Onderwijspsychologen houden zich dus bezig met allerlei
Master
vormen van leren.
Als je jaar 4 afrondt, word je Master (MSc.) in de Psychologie. Er is in Maastricht één masteropleiding, maar daar-
Weer andere psychologen bestuderen de sociale verbanden
binnen kun je voor verschillende deelgebieden kiezen. Hier-
waarin mensen leven zoals vriendenclubs, sportverenigin-
Natalie Marchetta
gen of organisaties. Zij zijn bijvoorbeeld geïnteresseerd in agressie, volgzaamheid en discriminatie. Ze vragen zich af welke cognitieve processen hiermee verband houden. Hoe nemen mensen zichzelf en anderen waar; welke vertekeningen treden hierbij op? En hoe kun je menselijk gedrag beïnvraag hoe je zinloos geweld kunt terugdringen in de samenleving. Welk voorlichtingsmateriaal is daarvoor geschikt?
[10]
kun je gewenst gedrag bevorderen? Denk aan het bevorde-
Psychologie 2004
vloeden? Lees box 4 maar eens. Dit onderzoek is relevant voor beleid omdat bepaald sociaal gedrag wenselijk is. Hoe ren van veilig vrijen ter voorkoming van Aids, of aan de
Biologische psychologie Mensen die een hersenschudding hebben gehad, kunnen zich vaak gedurende lange tijd minder goed concentreren. Hoe zou dat komen? Waarom kan langdurig gebruik van slaapmiddelen leiden tot geheugenproblemen? Hoe komt
Box 5: Begrijpen van taal
het dat je uit je dak gaat als je xtc slikt tijdens een house-
Binnen de cognitieve neurowetenschap wordt ook onderzoek gedaan naar taal. Psycholinguïstiek houdt zich bezig met de productie en het begrijpen van taal. Hoewel de meesten van ons taal automatisch en zonder moeite gebruiken, zijn taalprocessen vrij ingewikkeld.
Natalie Marchetta Afstudeerrichting Biologische Psychologie; Afstudeervariant Neuropsychologie
Dat kunnen we soms zelf merken. Bijvoorbeeld wanneer we het fenomeen ‘het ligt op het puntje van mijn tong’ ervaren: we willen iets zeggen, maar kunnen het juiste woord niet vinden. Sprekers hebben dan een sterk gevoel het woord te kennen, maar ze kunnen het niet produceren. Vaak kunnen ze wel quasi-synoniemen benoemen en kunnen ze de eerste klank, het aantal lettergrepen, of waar het woord beklemtoond wordt benoemen, maar de volledige vorm blijft ontoegankelijk. Deze situatie wordt ook wel de tip-of-the-tongue state genoemd; we kunnen woorden benoemen die in betekenis gerelateerd zijn aan het woord dat we willen zeggen of we kunnen de correcte grammaticale kenmerken noemen, maar niet de (volledige) klankrepresentatie van het woord. Dit wordt gezien als een ondersteuning voor het idee dat het plannen van woorden een serieel proces is. Met gebruik van neurocognitieve methoden hebben wetenschappers nu de mogelijkheid te onderzoeken wáár in de hersenen en wanneer het tip-of-the-tongue fenomeen ontstaat.
Natalie, 22 jaar, heeft zich zowel in België als Nederland georiënteerd op de psychologiestudie. Ze koos voor Nederland omdat ze de verhouding tussen docenten en studenten in België erg formeel vond. En voor haar gevoel paste PGO wel bij haar. Ze was erg geïnteresseerd in de relatie tussen menselijk gedrag en de hersenen. In het bijzonder wilde ze graag een goede basis leggen voor haar toekomst: hoe werken de hersenen nou precies? De afstudeervariant neuropsychologie was een logische stap. Ze is vooral geïnteresseerd geraakt in neuropsychologische functiestoornissen. Natalie heeft stage gelopen in een Belgisch openbaar psychiatrisch ziekenhuis waar ze onder andere kennis heeft gemaakt met diagnostiek en de behandeling van patiënten met uiteenlopende ziektebeelden (onder andere Alzheimer, dementie en persoonlijkheidsstoornissen). Ook heeft ze onderzoek gedaan naar het neuropsychologisch functioneren bij volwassenen met ADHD. Ze is inmiddels actief in het onderzoek binnen het promotieproject Aandachtsstoornissen vanuit Universiteit Maastricht en het psychomedisch streekcentrum. Aan het begin van de studie dacht ze dat ze later de klinische kant op zou gaan en niet dat ze in onderzoek geïnteresseerd zou raken. Maar zegt ze zelf: ‘nu heb ik beide, gezondheidszorg én onderzoek’. En met die keuze is ze tot nog toe erg tevreden.
verrichten (zoals een berekening) en kijkt dan wat er in het
dat je op gezette tijden honger krijgt? Hebben emoties als
brein gebeurt. Waarom zijn bepaalde hersengebieden actief
angst, verdriet en agressie misschien ook een biologische
bij de ene taak maar niet bij de andere? En hoe verschilt de
basis? Deze en soortgelijke vragen worden gesteld in de bio-
hersenactiviteit van gezonde mensen met de hersenactiviteit
logische psychologie. Steeds weer gaat het om de samen-
van mensen met een stoornis in aandacht, taal, geheugen of
hang tussen gedrag, gevoelens en biologische processen.
waarneming? Lees box 6. Wat gebeurt er bijvoorbeeld in de
Ook cognitieve processen zoals waarnemen, onthouden,
hersenen van iemand die hallucineert? Dit onderzoek geeft
redeneren en het oplossen van problemen worden bestu-
inzicht in de achtergronden van onder meer leesstoornissen
deerd. Steeds weer wordt er enerzijds gekeken naar de
(dyslexie) en aandachtsstoornissen.
invloeden van de hersenen, hormonen en neurotransmitters op gedrag en gevoelens, en informatieverwerking anderzijds. Een belangrijk deelgebied is de neuropsychologie. De neuropsychologie bestudeert de relatie tussen lichaam en gedrag (in het bijzonder hersenen en gedrag). De neuropsychologie houdt zich vooral bezig met verande-
Box 6: Normale en gestoorde ontwikkeling
ring bij normale veroudering en met het precies evalueren van actuele psychologische functiestoornissen bij patiënten
Ook voor de bestudering van het verloop van de ont-
met een hersenbeschadiging of een andere gedragsaandoe-
wikkeling van een kind tot volwassene is het van belang
ning.
om naar de biologische basis te kijken. Bepaalde psychologische processen, zoals het krijgen van vol-
Een ander deelgebied is de ontwikkelingspsychologie. Dit
doende aandacht om taken goed te kunnen uitvoeren,
houdt zich onder meer bezig met het psychologisch evalue-
het kunnen remmen van ongepast gedrag (inhibitie) en
ren en behandelen van kinderen, jeugdigen en ouderen, en
het begrijpen van taal, zijn cruciaal voor een normale
richt zich op mogelijke oorzaken en gevolgen van gedrags-
ontwikkeling. Al deze processen worden aangestuurd
veranderingen gedurende de levensloop. Denk hierbij aan
en gereguleerd door bepaalde netwerken van hersen-
het bepalen van het ontwikkelingsniveau en het maken van
gebieden waarbij bepaalde stoffen in de hersenen
prognoses over mogelijke latere consequenties of aan de
(neurotransmitters) betrokken zijn. Bij bepaalde kinder-
ontwikkeling van het denkvermogen en de taal.
psychiatrische stoornissen, zoals bijvoorbeeld Attention-Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) en autisme
Ten slotte is ook de cognitieve neurowetenschap in
zijn processen als aandacht en inhibitie verstoord
opkomst. Dit deelgebied onderzoekt de relatie tussen cog-
waardoor het sociaal en intellectuele functioneren in
nitieve processen in de hersenen. Welke delen van de herse-
sterke mate belemmerd wordt. Een biologisch ontwik-
nen zijn betrokken bij rekenen of taal? Lees box 5. Welke
kelingspsycholoog is geïnteresseerd in de vraag waar
processen in het brein zijn verantwoordelijk voor het
het in het systeem nu misgaat bij deze kinderen. Met
bewustzijn? Het onderzoek in de cognitieve neuroweten-
andere woorden, ligt er in de hersenen een ontwikke-
schap wordt gedaan door de activiteit van de hersenen met
lingsstoornis ten grondslag aan het gestoorde gedrag,
speciale meetapparatuur te registreren. Dat gebeurt terwijl
en zo ja, welke? Deze informatie is van belang om tot
de onderzoekspersoon in actie is: je laat mensen een taak
een goede behandeling te kunnen komen.
[11] Psychologie 2004
party? Wat gebeurt er precies als je slaapt? Hoe komt het
Beroeps-
perspectief Psychologie 2004
[12]
In Maastricht opgeleide psychologen komen in aanmerking voor
Cognitieve psychologie Afgestudeerden in de cognitieve psychologie die in de prak-
alle functies die ook voor elders opgeleide psychologen open-
tijk willen werken, kunnen bijvoorbeeld als cognitief ergonoom aan de slag. Een cognitief ergonoom helpt allerlei
staan. Door hun toegespitste kennis en ervaring kunnen ze ech-
producten ontwikkelen, bijvoorbeeld complexe apparatuur en computersystemen. Zoals gezegd levert de video of com-
ter voor veel functies een meerwaarde bieden.
puter voor ongeschoolde gebruikers meer dan eens problemen op. Cognitief ergonomen treft men overal aan waar zulke problemen aan de orde zijn. Denk bijvoorbeeld aan bedrijven die zich bezighouden met de ontwikkeling van ‘electronic mail’-systemen, telematica en tele-educatie, en geavanceerde kantoorapparatuur en software, maar bijvoorbeeld ook aan moderne bibliotheken en voorlichtingsbureaus. En niet te vergeten de bedrijven waar complexe beslisprocessen gesimuleerd worden. Denk aan luchtvaartmaatschappijen (vluchtsimulator), het leger en strategische
Psychologen kom je in iedere sector van de maatschappij
afdelingen van multinationals.
tegen. Psychologen zijn inzetbaar in velerlei functies; in het wetenschappelijk onderzoek; in het onderwijs; in het
Voor afgestudeerden die een carrière in de onderwijspsycho-
bedrijfsleven; in de gezondheidszorg; in het bestuur en
logie ambiëren zijn er mogelijkheden als curriculum- en cour-
de rechtspraak; bij softwarehuizen, adviesbureaus e.d.
seware ontwikkelaar, toetsdeskundige, lid van de schoolbegeleidingsdiensten of bijvoorbeeld als ontwikkelaar van bijscholingsprogramma’s (binnen de afdeling ‘Opleiding en Ontwikkeling’ van grotere bedrijven, zoals Philips, DSM en Postbank, of ministeries). De onderwijspsycholoog die geen onderzoeker wordt, kan verder terecht bij commerciële instellingen, zoals softwarehuizen, educatieve uitgeverijen en instellingen voor schriftelijk onderwijs. Ten slotte neemt de vraag naar deskundigheid op het terrein van de bevordering van zelfstandig leren in het onderwijs en bedrijfsleven sterk toe, zowel in Nederland als daarbuiten.
Een belangrijk toepassingsveld van de cognitieve psychologie is de rechtspraak en alles wat daarmee te maken heeft. Hoe redeneren rechters over bewijsmiddelen en hoe komen
Carla de Graaff
zij op basis van bewijsmateriaal tot een schuldig of onschuldig verklaring? Zijn kinderen wel te vertrouwen als zij een getuigenverklaring afleggen? En hoe meet je trouwens suggestibiliteit? Dat zijn allemaal vragen waarop de cognitieve psychologie een antwoord weet. Waarom uitgerekend de cognitieve psychologie iets verstandigs over dit soort kwesties te zeggen heeft, is duidelijk: deze tak van de psychologie gaat immers over de manier waarop mensen waarnemen, herinneren en redeneren. Verder kunnen cognitief psychologen terechtkomen bij instanties die zich bezighouden met voorlichtingscampag[13]
van de manier waarop mensen informatie verwerken; ze weten dus hoe je informatie moet aanbieden om het maxi-
Carla de Graaff
male effect te behalen.
Afstudeerrichting Cognitieve Psychologie; Afstudeervariant Onderwijspsychologie
Biologische psychologie Biologisch psychologen kunnen zowel in het onderzoek als
Carla, 24 jaar, is begonnen in het HBO. Al vrij snel is ze overgestapt naar de universiteit. Ze wilde vooral meer weten over het gedrag van mensen en wat daar achter zat. Ook dacht ze wellicht iets op het terrein van hulpverlening te gaan doen. Ze koos voor Maastricht vanwege het onderwijssysteem. Daar had ze in het HBO al kennis mee gemaakt en dat was goed bevallen. Menselijk gedrag bleef haar gedurende de eerste twee jaar fascineren. Ze had het idee dat biologische psychologie iets verder van die fascinatie afstond dan cognitieve psychologie, en koos daarom voor het laatste. Ze heeft gekozen voor de richting onderwijspsychologie. In haar keuzeonderwijs heeft ze met een aantal medestudenten gekeken naar de gevolgen van de invoering van de nieuwe bachelor-masterstructuur voor de Faculteit der Psychologie. In haar onderzoeksstage kijkt ze naar attitudevorming in het onderwijs. Dat doet ze bij de Faculteit der Geneeskunde, waar ze bij geneeskundestudenten onderzoekt in welke mate reflectie leidt tot het ontwikkelen van professioneel gedrag. Na haar studie wil ze graag iets doen op onderwijsterrein, bijvoorbeeld op het gebied van curriculumontwikkeling. Ze wil iets praktisch gaan doen waar dan best een theoretische kant aan mag zitten. Zoals ze het zelf formuleert: ‘theorievorming waar je in de praktijk iets aan hebt’. Naast het bestuderen van onderwijs is ze ook als tutor actief geweest in het onderwijs. Terugkijkend op haar studie in Maastricht heeft ze het met name gewaardeerd dat er niet zoveel afstand bestaat tussen docenten en studenten en dat je door het PGOsysteem veel mensen leert kennen, omdat je steeds met andere studenten in onderwijsgroepen zit.
in de gezondheidszorg terecht. Zo wordt er in de medische wereld steeds meer gebruik gemaakt van geavanceerde methoden om het functioneren van de hersenen in kaart te brengen. Vaak werken mensen uit verschillende disciplines samen bij de diagnostiek en behandeling van patiënten. Zo kun je met bijvoorbeeld neuropsychologen, neurologen, neurochirurgen, ergotherapeuten en fysiotherapeuten vaststellen wat de beste behandelingsmethoden zijn voor mensen met bepaalde hersenstoornissen. Waar in de hersenen wordt bijvoorbeeld bij iemand een epileptische aanval veroorzaakt en hoe kan deze persoon het best geopereerd worden? Ook binnen onderzoeksinstellingen hebben wetenschappers de mogelijkheid om met moderne technieken de werking van het brein te onderzoeken. Vaak gaat het hierbij om fundamentele vragen die betrekking hebben op de manier waarop het menselijke brein, zowel met als zonder stoornissen, de meest uiteenlopende taken vervult. Daarnaast vindt er ook meer praktijkgericht onderzoek plaats waarbinnen inzichten in hersenfuncties worden toegepast op bijvoorbeeld het verkeer (hoe zorgen we ervoor dat verkeersborden goed de aandacht trekken?), de psychotherapie (hoe reageren de hersenen op het innemen van drugs en wat is de beste afkickmethode voor drugsverslaafden?) en vele andere gebieden.
Psychologie 2004
nes of reclame. Cognitief psychologen hebben veel verstand
Desiree Houben Afstudeerrichting Cognitieve Psychologie; Afstudeervariant Sociale Cognitie
Psychologie 2004
[14]
Desiree, 26 jaar, wilde beslist iets doen wat haar echt interesseerde. Het werd psychologie. Ze koos voor Maastricht vanwege de gezellige stad én vanwege het onderwijssysteem. Het eerste jaar vond ze erg leuk, het tweede jaar pittig. Ze koos voor cognitieve psychologie en wist al vrij snel dat ze de kant van de sociale cognitie op wilde. Op dat terrein heeft ze ook haar onderzoeksstage gedaan. Desiree onderzocht hoe mensen ten opzichte van genetisch gemanipuleerd voedsel en tegenover biologisch geproduceerd voedsel staan. Via een advertentie in een regionale krant heeft ze zestig proefpersonen - van jong tot oud - geworven. Vervolgens heeft ze gekeken in welke mate de opvattingen over deze typen voedsel gerelateerd zijn aan de waarden die mensen aanhangen en aan de keuzes die mensen in de winkel maken. Het uiteindelijke doel is na te gaan of al deze mensen ook werkelijk hun keuzegedrag met betrekking tot voedsel kunnen veranderen. Ze is nu bezig met het schrijven van de scriptie over dit onderzoek en dus bijna klaar met haar doctoraal. Maar, ze gaat de universiteit nog niet verlaten. Ze wil in Amsterdam nog een aantal vakken sportpsychologie volgen, onder andere over mentale training. Gedurende haar studie is ze vaak tutor geweest in het psychologie-onderwijs. Bovendien zat ze in het bestuur van de faculteitsvereniging Luna-tik.
een hersenbeschadiging of een andere gedragsaandoening. Neuropsychologen kunnen verder werkzaam zijn in de revalidatie of training van cognitieve vaardigheden, of in onderzoek naar bijvoorbeeld omgevingsinvloeden, zoals lawaai en toxinen op gedrag. Afgestudeerden in de biologische psychologie kunnen werkzaam zijn in de meest uiteenlopende onderzoeksprojecten; of je nu cognitieve neurowetenschappen, neuropsychologie of ontwikkelingspsychologie hebt gedaan.
Ontwikkelingspsychologen kunnen aan het werk in het
Denk daarbij bijvoorbeeld aan projecten waarin de invloed
onderzoek en in de gezondheidszorg voor kinderen of
wordt onderzocht van het gebruik van bepaalde farmaca
ouderen. Voorts komen ze veelal terecht in gespecialiseerde
(xtc, viagra) op cognitief functioneren, autorijden en her-
onderzoeksinstituten of in het normale en speciale onder-
senfuncties, of projecten waarin wordt geprobeerd om met
wijs. In het speciaal onderwijs is er behoefte aan ontwikke-
behulp van imaging-methoden te achterhalen waar halluci-
lingspsychologen voor het maken van ‘remedial teaching’-
naties bij schizofrene patiënten in het brein vandaan
programma’s. Niet vreemd als je weet dat minimaal 10
komen. In weer andere projecten wordt onderzocht wat er
procent van de basisschoolkinderen een vaardigheidsstoor-
bij dyslectische kinderen in de hersenen misgaat tijdens het
nis heeft (bijvoorbeeld het onvermogen om te leren lezen)
lezen of welk proces er in de hersenen voor zorgt dat ADHD-
die door gerichte training vaak sterk kan worden vermin-
kinderen hun gedrag niet kunnen afremmen. Ook zijn er
derd. Ontwikkelingspsychologen richten zich op mogelijke
meer toegepaste projecten waarin onderzocht wordt welke
oorzaken en gevolgen van gedragsveranderingen geduren-
cognitieve behandelingen of trainingen een bepaalde stoor-
de de levensloop. Hierbij moet men denken aan het bepalen
nis kunnen verbeteren.
van het ontwikkelingsniveau en het maken van prognoses over mogelijke latere consequenties. Als de nadruk ligt op
Werkgevers van cognitief en biologisch psychologen
de gestoorde ontwikkeling bij kinderen en ouderen, richt
Gemeenschappelijke Medische Diensten, schoolbegelei-
men zich meer op evaluatie en revalidatie in de gezond-
dingsdiensten, adviesbureaus in de kinderbescherming,
heidszorg.
zwakzinnigenzorg, ziekenhuizen, revalidatieinstellingen, verpleegtehuizen, ouderenzorg, gespecialiseerde voorzie-
Neuropsychologen zijn vooral gericht op het precies evalue-
ningen voor kinderen, universiteiten, overheid, onderzoeks-
ren van psychologische functiestoornissen bij patiënten met
instituten, gezondheidszorg en onderwijs.
&
Toelating Vrijstellingen Aanmelding
Voorwaarde voor toelating tot de studie Psychologie in
Je kunt je aanmelden via de website van de Informatie
Maastricht is een einddiploma VWO-nieuwe stijl. Alle pro-
Beheer Groep (IB-Groep): www.ib-groep.nl
fielen bieden toegang tot Psychologie.
Zij kunnen je ook een aanmeldingsformulier toesturen.
Je wordt ook toegelaten als je in het bezit bent van het
IB-Groep Infolijn: 050 5997755, e-mail:
[email protected]
einddiploma VWO-oude stijl (gymnasium of atheneum), met
Postbus 50061, 9702 DA Groningen.
wiskunde A of B. Bovendien verschaft een HBO-diploma, propedeuse of bachelor waarbij dezelfde pakketeisen worden gesteld ook toegang tot de opleiding. Zie ook de informatie over wiskunde (elders in deze brochure).
Colloquium doctum Heb je niet de vereiste vooropleiding maar wil je toch Psychologie gaan studeren? Als je bij aanvang van het studiejaar waarvoor je je wilt inschrijven 21 jaar of ouder bent, kun je mogelijk worden toegelaten via een zogenoemd colloquium doctum, een soort toelatingsexamen. Een uitgewerkte regeling is verkrijgbaar bij Mw. M. Pieters, Bureau Onderwijs Faculteit der Psychologie, Postbus 616, 6200 MD Maastricht, telefoon: 043 3881939, e-mail:
[email protected]. Het colloquium doctum omvat toetsing van je kennis van wiskunde en Nederlands op het niveau van het eindexamen VWO, evenals van de Engelse taal.
Vrijstellingen Als je meent in aanmerking te kunnen komen voor vrijstellingen, dan kun je een schriftelijk verzoek indienen bij de Voorzitter van de Examencommissie, Mw. dr. H. van Mier, Faculteit der Psychologie, Capaciteitsgroep Neurocognitie, Postbus 616, 6200 MD Maastricht. Stuur in dat geval het bewijs van aftekening, een omschrijving van het gevolgde onderwijs inclusief studielast en een lijst met bestudeerde literatuur mee.
Drs. Michael Capalbo Onderzoeker bij Neurocognitie
Twijfelen aan alles Ik wil de menselijke geest snappen; daarom heb ik voor psychologie gekozen. De geest kom je overal tegen: bijvoorbeeld in de interactie tussen mens en computer, leerling en leerkracht, in debatten tussen politici. Als je wilt begrijpen wat daar gebeurt, moet je meer weten over de geest. Tijdens mijn studie ontdekte ik dat ik aan alles wat ik leerde kon en mocht twijfelen. Wetenschap is geen waarheid; je kunt aan alles twijfelen, je kunt meten, je kunt erover nadenken, je kunt over alles redeneren. Dat was een groot verschil met de middelbare school: daar leer je dat weten gaat over dingen die vaststaan. In de wetenschap zijn er geen heilige huisjes, geen onaantastbare waarheden. Dat lijkt misschien lastig, maar dat is het niet. Omdat je mag twijfelen, kun je zelf een bijdrage leveren door kritisch te zijn, door nieuwe oplossingen aan te dragen. Die aanpak hanteerde ik bij mijn afstudeeronderzoek naar neurale netwerken en het bewustzijn. Ik las dat het gedrag van personen verandert als ze iets onbewust waarnemen. Bijvoorbeeld als je mensen tijdens het kijken naar een film heel kort een drankje laat zien (terwijl ze dat niet opmerken), dan zouden ze dorst krijgen. Dat klopt dus niet. Het gaat alleen op voor emotioneel geladen stimuli (zoals een spin of een fotomodel). Die kritische houding die ik tijdens mijn studie heb aangeleerd, raak ik nooit meer kwijt.
[15] Psychologie 2004
Vooropleiding
Informatie
voor studenten uit België en Duitsland ‘doorstroming’ is gevolgd), of een ander Vlaams diploma van tenminste vergelijkbaar niveau. In het laatste geval gaat het doorgaans om een relevante HOBU opleiding die je hebt afgerond of waarvan je beschikt over een onvoorwaardelijke bevordering tot het tweede jaar. Ook bestaat de mogelijkheid om toegelaten te worden via een colloquium doctum.
Psychologie 2004
[16]
Studiekosten
Verder moet je
Aan een Nederlandse universiteit moet je collegegeld beta-
- beschikken over voldoende kennis van de Nederlandse
len. Voor het studiejaar 2003-2004 bedraagt het collegegeld
taal. Voor studenten afkomstig uit Vlaanderen vormt dit
€ 1.445,- voor studenten tot dertig jaar. Voor studenten die
uiteraard geen probleem;
bij aanvang van de studie dertig jaar of ouder zijn bedraagt
- beschikken over voldoende beheersing van de Engelse
het collegegeld € 1.908,-. Zie de inschrijvingsinformatie op
taal (niveau algemeen secundair onderwijs / ASO). De lite-
www.unimaas.nl
ratuur van de opleiding Psychologie is veelal in het Engels;
Niet-Nederlandse staatsburgers tussen de achttien en de
- beschikken over voldoende wiskundekennis (niveau alge-
dertig jaar uit landen binnen de EER hebben recht op een
meen secundair onderwijs / ASO). Met twee uur wiskunde
tegemoetkoming in het wettelijk collegegeld wanneer zij
per week ben je formeel niet deficiënt. Je beschikt echter
als voltijd student zijn ingeschreven. De hoogte van de tege-
niet over voldoende wiskundekennis om de studie met
moetkoming is gelijkgesteld aan twaalf keer de basisbeurs
goed gevolg te kunnen doorlopen. Wij bevelen deze stu-
voor een thuiswonende student. Je dient in elk geval een
denten dus dringend aan om een extra wiskundecursus te
Nederlandse bank- of girorekening te hebben. De aanvraag
volgen voorafgaand aan de studie.
voor deze tegemoetkoming moet voor 1 januari 2004 wor-
In twijfelgevallen oordeelt de examencommissie.
den ingediend bij de Informatie Beheer Groep in Groningen. Informatie hierover wordt verstrekt door de UM-adviseur
Aanmelding en inschrijving
voor buitenlandse studenten, telefoon +31 43 3883130,
Indien je je wilt inschrijven voor de studie Psychologie neem
of de Klantenservice van de Informatie Beheer Groep in
kun je contact opnemen met de Informatiebalie van het
Groningen, telefoon: +31 50 5997755;
Studentenservicecentrum van Universiteit Maastricht.
internet: www.ib-groep.nl; e-mail:
[email protected].
Bezoekadres Informatiebalie binnenstad: Zwingelput 4,
Aanvraagformulieren zijn tevens verkrijgbaar bij de infor-
6211 KH Maastricht.
matiebalie van het Studentenservicecentrum.
Openingstijden: maandag tot en met donderdag van 11.00 -
De overige studiekosten betreffen de aanschaf van boeken
16.00 uur; vrijdag van 11.00 - 13.00 uur.
en studiemateriaal. Voor de studie Psychologie moet daar-
Je kunt ook contact opnemen met de Informatiebalie in
voor op een bedrag van € 200,- tot € 400,- per jaar worden
Randwyck.
gerekend.
Bezoekadres: Universiteitssingel 40, 6229 ER Maastricht. Openingstijden: dinsdag en vrijdag van 09.00 - 12.00 uur.
Toelatingseisen België
Postadres Studentenservicecentrum: Postbus 616, NL-6200
Om met een Belgische vooropleiding te worden toegelaten
MD Maastricht.
tot de studie Psychologie moet je het diploma secundair
Telefoonnummers en telefonische bereikbaarheid:
onderwijs hebben behaald, te weten ASO, KSO, TSO of BSO
Maandag tot en met vrijdag: 10.00 - 12.30 uur en van
(de laatste geeft alleen toelating wanneer het 7e jaar als
13.30 - 16.00 uur, telefoon: +31 43 3883354;
e-mail:
[email protected] Heb je vragen over de inschrijving? Bel het Callcenter: +31 43 3883979. Zie voor meer informatie: www.unimaas.nl.
Titel Na hun afstuderen krijgen studenten Psychologie de titel ‘Bachelor of Science’ (na drie jaar) of ‘Master of Science’ (na vier jaar). Wij verwachten dat de afgestudeerden ‘Masters of Science’ in België ook als zodanig erkend zullen worden; daar wordt binnen enkele jaren ook het bachelor-masterstelsel ingevoerd.
Axel Winneke
Studietoelage Als je psychologie in Maastricht wilt gaan studeren, kun je daarvoor een studiebeurs krijgen in België. Meer informatie (en een aanvraagformulier) wordt verstrekt door: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Onderwijs, Bestuur Studietoelagen, Hendrik Consciencegebouw, Koning Albert II-laan 15, 1210 Brussel, telefoon: 02-55386 11 (centrale). Je kunt ook contact opnemen met ‘de Vlaamse Infolijn - Onderwijs’ op het gratis nummer 080030201 (alleen vanuit België te bereiken; op werkdagen van 09.00 tot 19.00 uur); vanuit het buitenland: +32 2 5535070.
[17] een certificaat Interuniversitair Toelatingsexamen Nederlands
e-mail:
[email protected].
(ITN) geeft direct toegang tot de opleiding Psychologie.
Toelatingseisen Duitsland
Wij adviseren studenten met een buitenlands diploma
Het Zeugnis der Allgemeinen Hochschulreife (Abitur) plus
contact op te nemen met de UM-adviseur voor buitenlandse
een certificaat Staatsexamen Nederlands niveau II (NT2) of
studenten, om erachter te komen of het diploma geaccepteerd wordt (telefoon: +31 43 3883130). Neem contact op met
[email protected] om het application form for full time bachelor students from EU/EEA countries op te
Axel Winneke Afstudeerrichting Biologische Psychologie; Afstudeervariant Cognitieve Neurowetenschappen
vragen. Heb je vragen over de inschrijving? Bel het Callcenter: +31 43 3883979. Een NT2-aanmeldingsformulier kun je bestellen bij de Infor-
Axel, 24 jaar, was geïnteresseerd in een studie met een natuurwetenschappelijke kant. In eerste instantie dacht hij niet aan psychologie omdat hem dat vooral een vage studie leek. Toen hij zich verder oriënteerde, zag hij dat de psychologie vele richtingen kent, waaronder ook b-richtingen. Vanwege de numerus fixus in Duitsland zocht hij op internet naar andere opties en vond Universiteit Maastricht. Na een talencursus Nederlands is hij hier drie jaar geleden begonnen. Zijn interesse lag vrijwel meteen bij de biologische psychologie en hij is erg enthousiast over zijn afstudeervariant cognitieve neurowetenschappen; niet in de laatste plaats omdat het een nieuwe richting is in de psychologie. Door de ontwikkeling van de techniek is het mogelijk om steeds beter de werking van de hersenen in kaart te brengen. Hij heeft het gevoel dat hij en zijn medestudenten met baanbrekende ontwikkelingen kennismaken. Voor zijn keuzeonderwijs en onderzoeksstage gaat hij naar Dalhousie University in Halifax, Canada. Daar zal hij zich gaan richten op taalverwerking in de hersenen met behulp van fMRI-technieken. Ooit was het zijn bedoeling om na een jaar Maastricht terug te gaan naar Duitsland, maar hij is blij dat hij besloten heeft zijn studie hier af te maken. Als hij terugkomt uit Canada wil hij in Maastricht nog zijn diploma proefdierkunde halen.
matie Beheer Groep (IB-Groep). Dat kan via het internet: www.ib-groep.nl of telefonisch via de IB-Groep Infolijn: +31 50 5997755. Informatie over het NT2-examen kun je krijgen via: IB-Groep, NT2-administratie, Postbus 30158, 9700 LK Groningen, telefoon: +31 50 5998841 / 5998842. Voorbeeldexamens kun je bestellen bij: CITO, Sectie Verkoop, Postbus 1034, 6801 MG Arnhem, telefoon: +31 26 3521590. Informatie over ITN-cursussen Nederlands kun je opvragen bij het Talencentrum / Language Centre, Sint Servaasklooster 39, 6211 TE Maastricht, telefoon: +31 43 3883950; e-mail:
[email protected]; internetadres: www.languages.unimaas.nl. Je kunt ook elders een cursus Nederlands volgen en het ITNexamen bij het Talencentrum afleggen. Je kunt je hiervoor aanmelden bij het secretariaat van het Talencentrum tussen 10.00 en 12.30 uur en tussen 13.30 en 16.00 uur. De kosten voor het ITN-examen zijn circa € 95,-.
Psychologie 2004
Internet: www.ond.vlaanderen.be/studietoelagen;
[18]
Volgens de visitatiecommissie van de Vereniging van Samen-
Psychologie 2004
Inter nationalisering werkende Nederlandse Universiteiten (VSNU) van 2001 vervult de opleiding Psychologie in Maastricht met betrekking tot het internationaliseringsbeleid een voorbeeldfunctie voor de andere psychologie-opleidingen in Nederland. Eén
Dr. Harm Hospers Opleidingsdirecteur
van de redenen daarvoor is dat een aantal van onze blokken alleen in de Engelse taal wordt aangeboden. Op die manier worden studenten beter voorbereid op de internationale arbeidsmarkt. Een andere reden is dat tussen de 30 en 40 procent van de psychologiestudenten een deel van hun opleiding in het buitenland volgt. Dat kan zowel door een aantal keuzeblokken als door de onderzoeksstage in het buitenland te doen. In de nieuwe bachelor-masterstructuur zal voor de bachelorstudenten ook de mogelijkheid blijven bestaan om hun keuzeblokken in het buitenland te gaan doen. De onderzoeksstage valt binnen het masterprogramma en ook daarvoor geldt dat de studenten deze in het buitenland kunnen doen. De faculteit heeft met verschillende buitenlandse universiteiten overeenkomsten afgesloten om uitwisseling van studenten op beide niveaus mogelijk te maken.
Wat is bijzonder aan Probleemgestuurd Onderwijs (PGO)? In PGO staan problemen centraal. Die worden in de onderwijsgroep door een groep studenten bestudeerd. Studenten gaan daardoor actief met de leerstof om. Ze vragen zich eerst af: wat weet ik al over het probleem? Wat zou ik er meer van willen weten? Door problemen te bestuderen, leren studenten zelfstandig problemen aan te pakken. Maar ze leren ook samen te werken: het leerproces vindt plaats in een groep. De studenten moeten bijvoorbeeld discussiëren over het probleem en rapporteren over hun bevindingen. Studenten die in Maastricht zijn opgeleid, blijken later goed te scoren op het gebied van zelfstandigheid en samenwerking. Is PGO geschikt voor psychologie? Typisch voor de psychologie is dat er vaak verschillende invalshoeken zijn. Studenten die met behulp van PGO studeren komen die invalshoeken gemakkelijk op het spoor. Ze beperken zich niet tot één leerboek maar bestuderen verschillende bronnen. Zo ontdekken ze de verschillende invalshoeken. Bovendien wordt de leerstof altijd weer toegepast op het oorspronkelijke probleem. We proberen daarmee abstracte theorieën te koppelen aan psychologische verschijnselen in het dagelijkse leven. Voor wie is PGO geschikt? En voor wie niet? Studenten moeten zich realiseren dat wij een structuur hebben bedacht die om de student draait. Daar moet je in willen en kunnen participeren. Je wordt geacht mee te draaien in een onderwijsgroep. Daar leer je problemen op te lossen en samen te werken. Het levert dus wat op, maar je kunt ook op je verantwoordelijkheid worden aangesproken. Je bent verantwoordelijk voor je eigen leerproces. Voor solisten is PGO dus niet geschikt. Eigenlijk bieden wij studenten een warm nest. Dat moet je als student wel willen.
Wiskunde Studenten die psychologie in Maastricht willen studeren
wiskundetoets met een voldoende af te sluiten. Studen-
moeten voldoende wiskunde voorkennis hebben. Met een
ten die hun deficiëntie niet vooraf hebben weggewerkt,
diploma VWO-nieuwe stijl voldoe je automatisch aan deze
worden niet toegelaten.
wiskunde-eis. Studenten met een wiskundedeficiëntie kunnen een Studenten met de volgende diploma’s voldoen niet aan de
zomer- of avondcursus volgen. Schriftelijke informatie
wiskunde-eis:
over wiskundecursussen en toetsen kun je opvragen bij
- een HAVO-diploma (oude en nieuwe stijl) en een HBO-
Mw. W. Schipper, postadres: Faculteitsbureau Faculteit der
diploma, propedeuse of bachelor - VWO-oude stijl zonder wiskunde A of B, I of II of deelcertificaat wiskunde A of B, I of II op VWO-niveau Deze studenten zijn wiskundedeficiënt en dienen vooraf-
Psychologie, Postbus 616, 6200 MD Maastricht. Bezoekadres: Universiteitssingel 40, 6229 ER Maastricht, gebouw oost, kamer 5.771 (telefoon: 043 3881871; e-mail:
[email protected]).
gaand aan de studie een wiskundecursus te volgen en de
[19]
België
Zweden
• Katholieke Universiteit Leuven
• Lund University
• Universiteit Gent
• University of Uppsala
Duitsland
Zwitserland
• Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg
• Université de Genève
• Humboldt Universität zu Berlin • Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule Aachen
Buiten Europa: Australië
• Universität Trier
• Bond University, Queensland
• Johann Wolfgang Goethe-Universität, Frankfurt
• James Cook University, Townsville, Cairns
• Max Planck Institute (Frankfurt en Leipzig)
• University of Sydney
Estland
• University of Western Australia, Perth
• Tallinn Pedagogical University
Canada
Frankrijk
• Université de Montreal, Québec
• Université Pierre Mendès, Grenoble
• Dalhousie University, Halifax
Groot-Brittannië
• Brock University, St. Catharines, Ontario
• Glasgow Caledonian University
Japan
• Kingston University
• International Christian University, Tokyo
• London Metropolitan University
Mexico
• Loughborough University, Leicestershire
• Instituto Tecnológico y de Estudios Superiores de
• Universität Konstanz
• University of Wales, Bangor
Monterrey
Italië
Verenigde Staten
• Università degli Studi di Napoli Federico II
• Louisiana State University, Baton Rouge
Polen
• Pennsylvania State University
• University of Warsaw
• Shippensburg University
Spanje
• University of California
• Universidad Autónoma de Madrid
• University of Texas
• Universidad de Salamanca
Zuid-Afrika • Universiteit Stellenbosch
Psychologie 2004
Dit zijn de universiteiten waarmee een uitwisselingsovereenkomst is afgesloten (wijzigingen voorbehouden):
Psychologie
Bacheloropleidingen van 3 jaar
Geen Bindend Studieadvies
Geen Numerus Fixus
Toelatingseisen: Diploma VWO-nieuwe stijl, met alle profielen. VWO-oude stijl met wiskunde A of B. HBO-propedeuse, bachelor of diploma alleen na aanvullende wiskunde-
Psychologie
cursus en toets. Zie de informatie elders in deze brochure of wiskunde.
Zaterdag 15 november 2003 • Zaterdag 20 maart 2004 Open Dag voor alle bacheloropleidingen
www.unimaas.nl klik op Aankomende Studenten
[email protected] 043 3883979
maandag tot en met donderdag van 10.00 tot 18.00 uur vrijdag van 10.00 tot 14.00 uur vanaf 16.00 uur kun je praten met een UM student
