Provincies gaan door

Provincies gaan door... De provincies en hun regierol in het ruimtelijk beleid Feiten en voorbeelden

Voorwoord

In 1930 kwam in mijn provincie het eerste streekplan in Nederland tot stand, op vrijwillige basis, onder leiding van J.M. de Casseres. Dat streekplan was geruime tijd een icoon van regionale planning, lang voordat het rijk deze planfiguur verplicht stelde. De situatie anno 2011 lijkt hier wel op. Terwijl de rijksbemoeienis afneemt, gaan de provincies door. Als middenbestuur werken ze al meer dan tachtig jaar aan goede ruimtelijke ordening. Na 1945 heeft Nederland geruime tijd een strakke, centraal georganiseerde planologie gekend, geïntroduceerd vanuit en geleid door het wederopbouwdenken. Maar de nationale vraagstukken zijn nu anders dan vlak na de Tweede Wereldoorlog. Anno 2011 worden bestuurders (en anderen) naast gebiedsopgaven met hoge ruimtedruk geconfronteerd met krimpgebieden, leegstand van kantoren, zorg om ruimtelijke kwaliteit en de noodzakelijke herontwikkeling van bedrijventerreinen. Het zijn vraagstukken waar regionaal maatwerk en intensief contact met regionale partners (gemeenten, waterschappen en bedrijfsleven) voorop staan. Dat vraagt om sturing van dichtbij. Daarmee komt de planologie terug op het punt waar het in 1930 allemaal begon. De Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) vult de nieuwe taakverdeling tussen de overheden op een goede manier in. Het gaat in de SVIR vooral om taken waar de rijksbemoeienis stopt en de provincies doorgaan: de bescherming en kwaliteitsverbetering van het landschap, met verdere concentratie van wonen in stedelijke gebieden, herstructurering van bedrijventerreinen en het opruimen van overtollige plancapaciteit. Dat sluit precies aan op wat provincies doen. Zij zijn al veel langer bezig met een transitie naar een moderne ontwikkelingsplanologie. In deze brochure vindt u voorbeelden en harde cijfers. De provincies gaan door!

Yves de Boer Gedeputeerde Provincie Noord-Brabant, voorzitter IPO adviescommissie Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en Waterbeheer

2

Provincies gaan door! De provincies en hun regierol in het ruimtelijk beleid

Inhoud

4

Rollen voor de provincie in het ruimtelijk beleid

5 Feiten

Voorbeelden:

6

Groningen – Beheersing uitbreiding bedrijventerreinen

7

Fryslân – Gebiedsontwikkeling A7 Sneek

8

Drenthe – Inrichting Eelder- en Peizermaden

9

Overijssel – Ruimte voor de Vecht

10

Gelderland – Een nieuw landschapspark: Lingezegen

11

Flevoland – Opschalen en saneren van windmolens

12

Utrecht – Verbetering ruimtelijke kwaliteit in het Hart van de Heuvelrug

13

Noord-Holland – Behoud en ontwikkeling van de Stelling van Amsterdam

14 Zuid-Holland – Combinatie van hoogwaardig openbaar vervoer

15

Zeeland – Integrale gebiedsontwikkeling Waterdunen

16

Noord-Brabant – Regionale samenwerking

17

Limburg – Gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum

18

Bijlage 1: Feiten regierol provincies in het ruimtelijk beleid

19

Bijlage 2: Inzet instrumenten door provincies sinds inwerkingtreding Wet ruimtelijke ordening (medio 2008)

en ruimtelijke ontwikkeling in StedenbaanPlus


3

Rollen voor de provincie in het ruimtelijk beleid De zware inhoudelijke sturing door het rijk op het gebied van de

ontwikkelingen te bewaken. Deze functie kan ook op gebiedsniveau

ruimtelijke ordening is verleden tijd. Een overtuigend optreden van

worden ingezet.

de provincie moet ervoor in de plaats komen, vindt het kabinet-

Een ander, vaak toegepast instrument is dat van de provinciale

Rutte. Hoe ziet zo’n optreden eruit?

ateliers. Bijvoorbeeld het Atelier Overijssel werkt aan het verankeren van ruimtelijke kwaliteit in de Overijsselse gemeenten. Dat

Rol 1: Prioriteren en snoeien in de overmaat aan plannen

gebeurt met inzet van middelen als studies, workshops, voorbeeld-

Waar crisis en krimp gecombineerd toeslaan en gemeenten te veel

Nu gemeenten van het kabinet meer vrijheid krijgen in het

plannen in de pijplijn hebben, moet worden geprioriteerd en

ontwikkelen van stads- en dorpsrandlocaties, is het aan de

gesnoeid. Dat kan alleen op een goede manier gebeuren vanuit een

provincies om hier regie op te houden. Veel van deze locaties

overkoepelend perspectief, of het nu gaat om bedrijventerreinen of

bevinden zich op het grensvlak van bebouwd en onbebouwd

woningbouwlocaties. Gelderland, Groningen, Zuid- en Noord

gebied en op de grens van meerdere gemeenten en hebben impact

Holland en Flevoland (met de Metropoolregio Amsterdam) hebben

op het aanzien van dorpen en steden. De tijd van klagen over ‘witte

in de afgelopen periode dit snoeimes al gehanteerd.

schimmel’ ligt nog niet ver achter ons. Het is typisch een taak voor

Snoeien en prioriteren is bij uitstek een taak voor de provincies, die

de provincie om vanuit een overkoepelende visie de ruimtelijke

zij op regionale schaal samen met gemeenten vorm geven. Hun rol

kwaliteit te bewaken.

projecten en debatten.

van ‘voorrangverlener’ is niet helemaal nieuw. Vanuit haar oude taak bij het verdelen van woningbouwcontingenten had de

Rol 4: Regie op gebiedsontwikkeling

provincie altijd al een stevige regierol bij het sturen op ruimtelijke

De regierol van de provincies in concrete gebiedsontwikkelingen

ontwikkelingen.

is de laatste jaren snel toegenomen. Provincies zijn nu bij ruim 100 gebiedsontwikkelingen betrokken. De uitdaging voor provincies

Rol 2: Beleid vormen en gebiedsagenda’s opstellen

is om met de tot nu geleerde lessen in brede publiek-private

Het eerste instrument voor provinciale beleidsvorming in de

samenwerking private partijen over de streep te trekken.

ruimtelijke ordening is de structuurvisie. Alle provincies beschikken daarover. Deze zijn in het kader van het Meerjarenprogramma

Rol 5: Uitlokken en begeleiden van private initiatieven

Infrastructuur, Ruimte en Transport de afgelopen tijd concreet

Tot slot kan de provincie private initiatieven ‘van onderop’ uitlokken

vertaald in gebiedsagenda’s. Een goed voorbeeld is de agenda van

en deze begeleiden. In deze hoedanigheid stelt een provincie geld

de provincie Zeeland voor de gehele provincie. Een ander prachtig

of regelgeving ter beschikking, waarmee bepaalde ontwikkelingen

voorbeeld is de Stedenbaan van de provincie Zuid-Holland: een

worden bevorderd. Een bijna klassiek voorbeeld is de Ruimte-voor-

samenhangend concept om de ontwikkeling van infrastructuur en

Ruimte-regeling in Noord-Brabant. Veestallen zijn daar getransfor-

vastgoedontwikkeling te verbinden. Zie ook de andere voorbeelden

meerd tot hoogwaardige bouwkavels. Andere provincies hebben

in deze brochure.

vergelijkbare initiatieven ontwikkeld, zoals Noord-Holland, dat inzet

De komende tijd willen de provincies scherper prioriteren in deze

op bestemmingswijzigingen en sloop van storende of niet passende

gebiedsagenda’s. Veel van die agenda’s zijn namelijk (te) zwaar

bebouwing in het landschap. Als tegenprestatie krijgt de aanvrager

beladen met ambities en projecten. Nieuw realisme is noodzakelijk.

planologische medewerking voor nieuwbouw op een andere plek of op de saneringslocatie.

Rol 3: Zorgen voor de ruimtelijke kwaliteit De zorg voor stedenbouwkundige en landschappelijke kwaliteit is een taak die sommige provincies al langer geleden hebben opgepakt. Een goed voorbeeld is Groningen, waar een provinciaal bouwmeester is aangesteld om de samenhang van ruimtelijke

4


Feiten

Wat heeft de regierol van de provincies in het ruimtelijk domein de afgelopen jaren opgeleverd? • Via 50 inpassingsplannen hebben provincies hun ruimtelijke belangen en opgaven veilig gesteld. • De 20 nationale landschappen zijn ruimtelijk begrensd en beschermd. • Ruim 5.000 hectare verouderd bedrijventerrein is (of wordt) geherstructureerd. • De overtollige planvoorraad voor woningbouw is bijgesteld met ruim 80.000 woningen. • De reductie van circa 2 miljoen m2 overtollige planvoorraad voor kantoren is in gang gezet; een verdere reductie van 1 miljoen m2 is gepland (Zuid-Holland); circa 250.000 m2 leegstaande kantoren is getransformeerd naar andere functies.

Wat gaan de provincies de komende jaren onder meer doen? • Samen met gemeenten doorgaan met schrappen van overtollige planvoorraad aan kantorenlocaties. Voor eind 2013 kan een reductie van nog eens 5 miljoen m2 in bestemmingsplannen worden bereikt. En voor regio’s waar onvoldoende aanbod is, zorgen voor duidelijkheid over perspectief op ontwikkeling. • De transformatie van bestaande kantorenleegstand van nog eens 200.000 m2 oppakken. • De herstructurering van bedrijventerreinen gaat ook na 2013 door. • Ruim 100 gebiedsopgaven zijn of komen in uitvoering.

In de bijlagen zijn de bereikte resultaten en inzet van instrumenten door de provincies in detail weergegeven.


5

Groningen – Beheersing uitbreiding bedrijventerreinen De provincie Groningen heeft in haar omgevingsplan een aantal

provincie uitvoering aan het Convenant Bedrijventerreinen 2009-2013,

zoekgebieden vastgelegd waarbinnen nog nieuwe bedrijven-

in november 2009 gesloten door de provincie, het rijk en de

terreinen mogelijk zijn. Uitbreiding is echter alleen mogelijk als er

gemeenten. De provincie Groningen adviseert en voert bestuurlijk

geen ruimte meer is op bestaande terreinen, of als er geen ruimte

overleg met gemeenten. Soms wordt dit overleg verankerd in

beschikbaar komt (of is gekomen) op gerevitaliseerde terreinen.

convenanten. Het convenant voor Groningen-Assen ligt al op tafel.

Ook moet worden aangetoond dat er behoefte is aan nieuw terrein

Naar verwachting volgt begin 2012 Oost-Groningen.

(door de SER-ladder te volgen). Buiten de aangewezen gebieden is de aanleg van nieuwe bedrijventerreinen in beginsel niet mogelijk.

Resultaat Voldoende ruimte voor bedrijvigheid op terreinen waar geen

Belangen en rollen

leegstand of verpaupering voorkomt. Zuinig en efficiënt

Het provinciale belang is dat er in de provincie voldoende aanbod is

omgaan met de ruimte en behoud van landschap en natuur.

van bedrijventerreinen. Tegelijkertijd moet er zuinig en efficiënt gebruik worden gemaakt van de ruimte. De rol van de provincie is deels restrictief: de provincie gaat de aanleg van bedrijventerreinen

Marjolijn Tijdens (Natuur- en milieufederaties):

tegen op plekken waar deze onwenselijk of onnodig zijn, en zorgt

‘De AMvB Ruimte vraagt een stevige inzet van de provinciale

ervoor dat er een afwegingskader (de SER-ladder) wordt doorlopen

verordening als ondersteuning van de regievoering door

op de overige locaties.

provincies. De Groningse en Noord-Hollandse aanpak met een

Daarnaast heeft de provincie een monitorende rol en een onder-

instemmingsrecht (via een ontheffingsstelsel) op planniveau geeft

steunende rol bij de revitalisering van bestaande bedrijventerreinen.

hiervoor de meeste garanties.’

Dat gebeurt door subsidies te verlenen en via het Herstructureringsprogramma 2009-2013. Met dat laatste programma geeft de

Bedrijventerrein nabij Veendam

6


Fryslân – Gebiedsontwikkeling A7 Sneek

Een goed voorbeeld van een geslaagde regierol van de provincie is te zien bij de gebiedsontwikkeling van de A7 Sneek. Het gaat hier om de aanleg van een stuk rijksweg, inclusief aquaduct en een aantal viaducten met een bijzondere architectuur. In samenhang hiermee is aangrenzend aan de nieuwe rondweg een herstructurerings- en transformatieopgave uitgevoerd.

Belangen en rollen Het provinciaal belang is dat infrastructuur in Sneek en omstreken goed functioneert, en dat de recreatietoervaart goed mogelijk wordt. Het rijk heeft de regie op de aanleg van deze rijksweg losgelaten. De provincie heeft de projectleiding geleverd, kennisen vaardigheden ingebracht en bovendien gezorgd voor mee- en voorfinanciering.

Resultaat Het verkeer op de doorgaande wegen stroomt beter door. De leefbaarheid in Sneek e.o. is duidelijk verbeterd. Qua ruimtelijke kwaliteit en kosten is een beter resultaat behaald dan wanneer de regie bij het rijk had gelegen.

Sieds Hoitinga (projectmanager Gebiedsontwikkeling A7 Sneek): ‘De uitdaging was om – met de A7 als vliegwiel en binnen het

Het Geau aquaduct als onderdeel van de A7

taakstellend budget – een meerwaarde te creëren door bijzondere aandacht te geven aan gebiedsontwikkeling. De mogelijkheden hiertoe zijn optimaal benut met onder andere bedrijventerreinen (De Hemmen), ruimtelijke plannen (Waterstad Sneek) en opvallende architectuur (houten bruggen, aquaduct De Geeuw), Houkemar-Houkepoort.’


7

Drenthe – Inrichting Eelderen Peizermaden Ontwikkeling van ruim 1.700 hectare natuur, waar kan dat nog?

Resultaat

In de kop van Drenthe werken de provincie en het waterschap zij

Droge voeten voor buurprovincie Groningen, kansen voor

aan zij om de Ecologische Hoofdstructuur te combineren met

unieke natuur, een schitterend recreatiegebied met nieuwe

grootschalige waterberging en herstructurering van een groot

fiets-, wandel- en ruiterpaden en toekomst voor de land-

landbouwgebied van 5.000 hectare. Beide partijen investeren

bouw. Het project wordt uitgevoerd in een voortvarend

13,5 miljoen euro. De gemeenten, terreinbeheerders en Europa

tempo (krap vier jaar) en in 2012 opgeleverd.

betalen een kleine 12 miljoen. De kosten voor het totale project bedragen 39 miljoen euro.

Belangen en rollen

Henk van ’t Land (dijkgraaf Waterschap Noorderzijlvest):

Het provinciale belang is dat natuur en waterveiligheid worden

‘Samen hebben we het project getrokken, op basis van

beschermd en gewaarborgd. Dat is ook een nationaal belang.

vertrouwen en met een goede samenwerking.’

De inrichting van de Eelder- en Peizermaden is een project in het kader van de Wet inrichting landelijk gebied. De provincie voert de regie en heeft alle ruimtelijke ordeningprocedures en de Milieueffectrapportage gecoördineerd. De provincie Drenthe is samen met het waterschap opdrachtgever van de bestuurscommissie Peize.

Nieuwe slenken geven water de ruimte en de natuur een nieuwe kans. Deze slenk is voorzien van een nieuwe brug van bijzondere architectuur (foto: © Hans Dekker)

8


Overijssel – Ruimte voor de Vecht

In de gebiedsontwikkeling ‘Ruimte voor de Vecht’ maken dertien

Resultaat

partijen (provincie, gemeenten, waterschappen en maatschappe-

De gezamenlijk vastgestelde regionale voorkeursvariant

lijke organisaties) zich sterk voor het Vechtdal. De doelen zijn het

wordt uitgevoerd, met als resultaat verlaging van het

garanderen van de waterveiligheid, het stimuleren van de regionale

maatgevend hoogwater van de Vecht. Zowel de landbouw-

landbouw en vrijetijdseconomie, het versterken van de sociale

sector als de vrijetijdseconomie in het Vechtdal gaan erop

kwaliteit en identiteit van het gebied en het behoud van de unieke

vooruit als de natuuropgaven (EHS, N2000) worden

natuur. De gezamenlijke ambitie voor de Vecht is een veilige,

gerealiseerd.

herstelde en beleefbare half natuurlijke laaglandrivier, in een Vechtdal dat aantrekkelijk is voor wonen, werken en recreëren.

Belangen en rollen

Willem Buunk (hoogleraar gebiedsontwikkeling Windesheim):

Het provinciale belang is het waarborgen van de (grensoverschrij-

‘De manier waarop de provincie de regierol laat leiden door de

dende) waterveiligheid, bevordering van de regionale economie en

bovenlokale dimensie van de opgave in het gehele stroomgebied

behoud van de natuur. Deze belangen zijn door het rijk losgelaten.

van de Overijsselse Vecht, is leerzaam voor studenten en

De provincie Overijssel is regisseur van de gebiedsontwikkeling en

professionals. Het is een door de inhoud gedreven regie die de

voorzitter van de stuurgroep. De basis is gezamenlijke (h)erkenning

relevante bestuurlijke en maatschappelijke partners en bewoners

van de opgaven, ambities en planvorming. De provincie inspireert,

bijeen brengt. Nu wordt het spannend om te zien hoe het

innoveert en investeert, participeert in de planvorming en financiert

programma gaat bijdragen aan keuzes over de herinrichting van

uitvoeringsprojecten. Waar projecten de regionale economie

en gebiedsontwikkeling in het Vechtdal.’

betreffen is de provincie uitvoerder. Daarnaast is de provincie het bevoegd gezag voor ruimtelijke ordening en natuurwetgeving.

De huidige Vecht en de ambitie: een veilige, herstelde en beleefbare half natuurlijke laaglandrivier.


9

Gelderland – Een nieuw landschapspark: Lingezegen Park Lingezegen is een groot nieuw landschapspark in aanleg tussen Arnhem, Elst-Bemmel en Nijmegen gaan er gebruik van

Louis en Corrie Dolmans (Stichting Doornik Natuurakkers):

maken. Het park biedt ruimte aan mens, water, landbouw en natuur.

‘Wij zijn er trots op dat we samen met de provincie Gelderland en

(1.500 hectare). De 160.000 huidige en toekomstige bewoners

vele anderen onze droom hebben kunnen verwezenlijken: ruim

Belangen en rollen

20 hectare natuurlijke graanakkers, omzoomd door kruidenrijke

In deze beoogde rijksbufferzone neemt Gelderland de regie.

randen en heggen. Dankzij de sterke ambitie van de provincie om

De provincie participeert in de realisatie en is trekker van het

tussen Arnhem en Nijmegen een robuust park aan te leggen,

project. De beide betrokken gemeenten hebben zeer voortvarend

is dit allemaal mogelijk geworden. De belangrijkste voorwaarden

hun bestemmingsplannen aangepast. Daarom is niet gekozen voor

voor dit succes waren warme contacten en korte lijnen, zowel met

een inpassingsplan.

de medewerkers van de parkorganisatie als met gedeputeerde Co Verdaas, wiens persoonlijke betrokkenheid ons heel erg goed

Resultaat

heeft gedaan.’

Een schitterend landschapspark tussen Arnhem en Nijmegen, dat duurzaam ruimte biedt voor natuur, recreatie, landbouw en waterberging.

Rivier de Linge in Park Lingezegen

10


Flevoland – Opschalen en saneren van windmolens Iedereen die naar Lelystad of verder rijdt ziet het: Flevoland is de grootste windprovincie van Nederland. De komende jaren groeit

Douwe Monsma (voorzitter Windpark Zuidlob):

door 3 projecten het windvermogen verder van 600 MW naar

‘Voor het project Zuidlob werkte het pilotproject goed. Dat is

1200 MW. Bij Windpark Noordoostpolder en bij Zuidlob in

op verzoek van de provincie gebeurd door de inschakeling van

Zeewolde (de grootste windparken van Nederland) heeft de

de taskforce van SenterNovem. Vervolgens zijn in gezamenlijk

provincie door actieve regie een sleutelrol gespeeld. De volgende

overleg tussen de gemeente, de provincie en de initiatiefnemers

uitdaging is herstructurering van bestaand areaal. Onder provinciale

de plannen uitgewerkt en bestuurlijke afspraken gemaakt.

regie is een verkenning gestart die inzichtelijk maakt hoe dit kan

Op aandringen van de provincie is de rijkscoördinatieregeling

gebeuren. Vooruitlopend daarop is het eerste herstructurerings-

gestart. Dat heeft geholpen om het project binnen afzienbare tijd

project avant la lettre begonnen: windpark IJsselmeerdijk.

te realiseren.’

De provincie heeft het voortouw genomen om samen met gemeenten, het rijk en ontwikkelende partijen de kaders voor herstructurering te bepalen.

Janneke Wijnia-Lemstra (voorzitter Koepel Windenergie Noordoostpolder):

Belangen en rollen

‘Windpark Noordoostpolder is een voorbeeld van de uitvoering

Duurzame energie en landschap staan bij de ontwikkeling van

van lokaal vastgesteld ruimtelijk beleid voor windenergie.

windenergie centraal. De provincie zorgt voor een regiovisie met

Om de vele aspecten bij de ontwikkeling van dit windpark en

een innovatief ruimtelijk kader. Dat vereist dat gemeenten, boeren,

de voorbereiding van de vergunningenprocedures goed af te

marktpartijen en het rijk op één lijn komen. De provincie is initiator

stemmen, is een stuurgroep ingesteld met rijksoverheidspartijen,

en mede-bevoegd gezag voor de ruimtelijke ordening.

provincie en de gemeente Noordoostpolder, onder leiding van de provincie. Zo’n stuurgroep is een must om grote projecten

Resultaat

te starten. De provincie had een goede regierol.’

Meer duurzame energie met minder windmolens, en een goede landschappelijke inpassing.

Henk Kouwenhoven (NUON): ‘Het Plan van Aanpak voor IJsselmeerdijk is onder leiding van de provincie tot stand gekomen. Het illustreert dat de provincie met oog voor de lokale windindustrie haar eigen doelstellingen realiseert. Het is een beleidsdocument waar windenergie niet onderaan de lijst staat en nodigt de betrokken marktpartijen uit een passend projectvoorstel te maken.’

Windpark Irene Vorrink, herstructureringslocatie (bron: Henk Kouwenhoven – NUON)


11

Utrecht – Verbetering ruimtelijke kwaliteit in het Hart van de Heuvelrug In het programma Hart van de Heuvelrug werken 17 partijen, zoals

Resultaat

gemeenten, zorginstellingen, het bedrijfsleven en natuurorganisa-

Er komt meer, aantrekkelijk en onderling verbonden groen;

ties, samen onder regie van de provincie. Het programma omvat 25

op strategische plaatsen komt woningbouw en een bedrijven-

projecten die de ruimtelijke kwaliteit in het hart van de Heuvelrug

terrein. Er vindt een herschikking van functies plaats, de

verbeteren: van ecoduct tot bedrijventerrein, van nieuwe natuur tot

Ecologische Hoofdstructuur wordt versterkt en de recreatie-

woningbouw. Het is een aanpak waarin zorg, wonen, natuur,

mogelijkheden nemen toe.

recreatie en bedrijvigheid in balans zijn.

Belangen en rollen Defensie, EL&I, Domeinen en zorginstellingen zijn nauw betrokken.

Marco Glastra (directeur-rentmeester Stichting Het Utrechts Landschap):

Het rijk heeft vliegbasis Soesterberg afgestoten. Zorginstellingen

‘De provincie is zich bewust van de balans tussen rood en groen.

zijn aan het vermaatschappelijken. Bekende rollen zijn losgelaten.

Meer nog dan de rijksoverheid waakt zij over de groene kwali

Provinciale belangen komen samen: de Ecologische Hoofdstructuur,

teiten. Bijvoorbeeld door consequent om te gaan met rode

recreatie, woningbouw, de accommodatie van zorginstellingen en

contouren. In het programma Hart van de Heuvelrug, onder regie

meer.

van de provincie, is er ontwikkelruimte voor rode functies. Maar

De provincie faciliteert het programma en trekt de meeste groene

dan zo dat er per saldo geen meter bebouwing bijkomt en de

projecten. Daarbij zijn de provinciale Ruimtelijke Structuurvisie, de

opbrengsten gaan naar het groen. Dat met draagvlak van een

verordening en de EHS-saldobenadering de instrumenten, naast

coalitie van 17 partijen van gemeenten, ministeries, zorginstel-

financiële inzet. Er hoeft geen rijksgeld bij, door gebruik van het

lingen, bedrijfsleven en natuurorganisaties. Een succesvol

rood voor groen-principe: de ‘rode’ ontwikkelingen (woningbouw

programma met tastbare resultaten, dankzij de provincie

en bedrijventerreinen) betalen de ‘groene’ investeringen.

Utrecht.’

Jan Duenk MHA (Voorzitter Raad van Bestuur Abrona): ‘Zonder inmenging van de provincie zou Hart van de Heuvelrug nooit van de grond zijn gekomen. Het overkoepelende belang van de provincie overstijgt de individuele belangen van de partners. Het verbinden van die belangen tot een geheel dat groter is dan de deelbelangen, zie ik echt als een kwaliteit van de provincie. De fysieke schaalgrootte is op dat niveau te overzien en de afweging van de belangen is in een juist perspectief.’

Vliegbasis Soesterberg: overgedragen door het Rijk aan de provincie en voor een groot deel teruggegeven aan de natuur.

12


Noord-Holland – Behoud en ontwikkeling van de Stelling van Amsterdam De Stelling van Amsterdam, grotendeels in de provincie

provinciale middelen voor behoud en ontwikkeling van de Stelling

Noord-Holland gelegen, is een verdedigingslinie van 135 kilometer

heeft de provincie sinds 2005 ruim 19 miljoen euro beschikbaar

lang, met 42 forten. De Stelling is sinds 1996 Werelderfgoed en

gesteld.

sinds 2005 een Nationaal Landschap. De provincie Noord-Holland is ‘siteholder’ (eerstverantwoordelijke) van dit UNESCO-Wereld-

Resultaat

erfgoed.

Behoud en ontwikkeling van het Werelderfgoed Stelling van Amsterdam, waarbij het karakteristieke open en groene

Belangen en rollen

landschap van de Stelling behouden blijft. Recreant en

De Stelling van Amsterdam is als Werelderfgoed van rijksbelang.

toerist kunnen dit open landschap beleven. Daarnaast

Het belang van het Nationaal Landschap is echter door het rijk

worden de forten en andere (waterstaatkundige) werken van

losgelaten. Sinds 2005 levert de provincie geld en menskracht

de Stelling in goede staat behouden en openbaar toeganke-

voor het behoud en de ontwikkeling van dit Werelderfgoed.

lijk gemaakt voor het publiek, onder meer doordat deze

De provincie Noord-Holland heeft sinds 2008 het ruimtelijk beleid

forten nieuwe functies krijgen.

voor de Stelling van Amsterdam vastgelegd en de Stelling als provinciaal belang opgenomen in de Provinciale Structuurvisie 2040 De provincie heeft de rol van bevoegd gezag voor de ruimtelijke

Tjeerd Talsma (gedeputeerde Ruimtelijke Ordening):

ordening, maar treedt ook op als aanjager en makelaar bij het opzet-

‘Ons werelderfgoed De Stelling van Amsterdam heeft van de

ten van projecten die bijdragen aan het behoud en de ontwikkeling

provincie Noord-Holland een strikte bescherming gekregen.

van de Stelling. Daarnaast participeert ze soms in projecten, en kan

Daarnaast investeren we fors in de recreatieve ontwikkeling van

ze co-financier (subsidiënt) zijn bij de uitvoering. Aan autonome

De Stelling.’

(2010).

Fort Benoorden Spaarndam, onderdeel van het Werelderfgoed Stelling van Amsterdam


13

Zuid-Holland – Combinatie van hoogwaardig openbaar vervoer en ruimtelijke ontwikkeling in StedenbaanPlus StedenbaanPlus is een integraal programma voor hoogwaardig

partijen om – in de huidige stagnerende bouwmarkt – de bouw

openbaar vervoer, gecombineerd met de ruimtelijke ontwikkeling

rond OV-knooppunten een impuls te geven. De partijen hebben

in Zuid-Holland. Door deze combinatie worden openbaarvervoer-

afgesproken dat zij de maatregelen rond bouwen bij OV-locaties in

knooppunten aantrekkelijke locaties voor de bouw van woningen,

de Zuidvleugel op elkaar zullen afstemmen. Daarmee willen ze de

kantoren en voorzieningen. Omgekeerd zorgt stedelijke verdichting

realiseringskans van deze locaties vergroten. De provincie vervult

bij deze knooppunten voor meer openbaar-vervoerreizigers en een

een stimulerende rol.

betere bereikbaarheid.

Resultaat Belangen en rollen

De StedenbaanPlus-activiteiten dragen eraan bij dat de

StedenbaanPlus werkt aan een samenhangend en hoogwaardig

Zuidvleugel zich verder kan ontwikkelen tot een aantrekke-

netwerk van NS-Sprinters, lightrail, metro’s, trams en bussen.

lijke Europese regio, met voldoende woningen en kantoren

Het netwerk wordt het aantrekkelijke alternatief voor reizigers in

en hoogwaardige voorzieningen op aantrekkelijke locaties

de zuidelijke Randstad. De mobiliteitsgroei in de Zuidvleugel en

rond stations en haltes van hoogwaardig openbaar vervoer.

in de gehele Randstad kan er (deels) mee worden opgevangen.

Het programma verbindt zo wonen, werken en recreëren.

StedenbaanPlus stimuleert de bouw van woningen, kantoren en

Het bouwt aan een economisch sterke en bereikbare

voorzieningen rondom openbaarvervoerknooppunten.

Zuidvleugel.

De provincie Zuid-Holland speelt een richtinggevende rol: ze heeft ervoor gekozen om 80 procent van de nieuwe woningen binnenstations) en tevens een beperkt aantal nieuwe kantorenlocaties bij

Arno Brok (voorzitter Bestuurlijke Commissie StedenbaanPlus):

openbaar-vervoerknooppunten te stimuleren. De aanpak zorgt voor

‘Stedenbaan-Plusstations zijn de planologische ruggengraat voor

een grotere aantrekkelijkheid van de stationsgebieden, met een

het binnenstedelijke bouwen, maak langjarige afspraken over de

focus op maatregelen door lokale en regionale overheden, evenals

bouwlocaties die met prioriteit ontwikkeld worden en zorg voor

voor duidelijkheid bij vastgoedontwikkelaars. De betrokken

een flexibele invulling door een coalitie van belanghebbenden.’

stedelijk te realiseren (waarvan de helft rondom StedenbaanPlus-

overheden voeren in de Zuidvleugel een dialoog met vastgoed-

Nieuw station StedenbaanPlus Sassenheim opent in december 2011

14

De StedenbaanPlusstations


Zeeland – Integrale gebiedsontwikkeling Waterdunen In het project Waterdunen werkt de provincie Zeeland samen

tie en participatie, is verantwoordelijk voor de uitvoering van het

met de gemeente, het waterschap, een recreatieondernemer en

natuurdeel (inclusief de ontsluiting) en regelt de grondverwerving

Het Zeeuwse Landschap aan integrale gebiedsontwikkeling voor

voor het natuur- en recreatiedeel.

recreatie en natuur, gekoppeld aan kustversterking.

Resultaat Belangen en rollen

Versterking van de waterveiligheid, stimulering van

Versterking van de regionale economie, bevordering van recreatie

de regionale economie en ecologie (natuurherstel

en toerisme, bescherming van landschap en natuur – dat zijn de

Westerschelde) door duinaanleg, aanleg van toegankelijke

belangen die met dit project gemoeid zijn. Nationaal Landschap is

getijdennatuur en hoogwaardige verblijfsrecreatieve

een losgelaten rijksbelang, maar de natuur in Waterdunen maakt

voorzieningen.

(deels) deel uit van een internationaal verdrag, waarvoor het rijk de eerstverantwoordelijke is (en blijft). beeldkwaliteitsplan. Ze coördineert en is bevoegd gezag voor de

Jaap Verherbrugge (voorzitter van de werkgroep Waterdunen-Groede):

Onteigeningswet, de ontgrondingenvergunning en het onttrekkings-

‘Waterdunen is een grote erkenning voor Zeeuws-Vlaanderen,

besluit, is medefinancier en was aanjager voor het verkrijgen van

met een ongekend grote potentiële spin-off voor dit krimpgebied.

rijkssubsidies. De provincie Zeeland trekt het project en de

Ontneem ons die kans niet.’

De provincie zet een inpassingsplan in met een exploitatie- en

samenwerking met de vier betrokken partijen, doet de communica-

Artist Impression Waterdunen


15

Noord-Brabant – Regionale samenwerking

Conform de provinciale Verordening Ruimte worden elk jaar in regionaal verband afspraken gemaakt (of geactualiseerd) over

Jan Pelle (directeur NV BOM / BHB BV):

woningbouw, werklocaties en landschap. Met de gemeenten werkt

‘Brabant heeft het begrepen: herstructurering is maatwerk. Zo

de provincie in regionaal verband ook aan een breed gedragen

kan het nationale Convenant Bedrijventerreinen proactief worden

agenda. Voor bedrijventerreinen gaat Noord-Brabant verder.

uitgevoerd. Via de uitvoeringsorganisatie BOM kiest de provincie

Omdat ruimte schaars is, wil de provincie voorkomen dat er

voor versterking van de initiatieven bij bedrijven en gemeenten.

bedrijventerreinen worden bijgebouwd terwijl oude terreinen

De uitvoering is voor jaren verzekerd, door bindende afspraken

verloederen. Herstructureren is een goede oplossing.

over uitvoering en financiering.’

Belangen en rollen woningbouwprogramma’ heeft de provincie de ontwikkeling van de

Joop Velthoven (wethouder Ruimtelijk Beleid en Volkshuisvesting Dongen):

plancapaciteiten al langer op de agenda staan. Daarbij wordt zowel

‘De vermindering met 17.000 woningen in de planning voor

gekeken naar kwantiteit (overcapaciteit) als kwaliteit (aansluiting

de regio Midden-Brabant, zou moeizamer zijn verlopen als de

van vraag en aanbod).

provincie niet het belang had benadrukt om er gezamenlijk uit

Voor werklocaties voert de provincie eenzelfde regierol als bij

te komen. Hoewel de regio zelf aan een oplossing werkte, is de

wonen. Om de gewenste herstructurering op gang te brengen,

regierol van de provincie doorslaggevend geweest.’

Onder de noemer ‘naar een realistisch, regionaal afgestemd

heeft Noord-Brabant binnen de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM) de oprichting van een Kennis- en adviescentrum Herstructurering mogelijk gemaakt. Het kenniscentrum adviseert gemeenten en terreinbeheerders en is trekker van herstructureringsprojecten. Daarnaast hebben de provincie en de BOM de Brabantse Herstructureringsmaatschappij voor Bedrijventerreinen (BHB) opgericht.

Resultaat De laatste jaren is de plancapaciteit voor woningbouw in Noord-Brabant verminderd. De capaciteit bereikte in 2008 haar hoogtepunt met 217.000 woningen. Nu is er een afname

Bouwlocatie in Best (foto: Erik van der Burgt)

van ruim 22%. Mede door de financieel-economische crisis kijken vrijwel alle gemeenten kritisch naar het woningbouwprogramma en de plancapaciteit. Er komt meer realiteitszin in de gemeentelijke woningbouwambities en -plannen. De omvang van de plancapaciteit sluit steeds beter aan op de benodigde capaciteit. Bij de bedrijventerreinen is het doel om in 2015 1.750 hectare bedrijventerrein te herstructureren. Eind 2010 stond de teller op 897 (bruto) hectare.

16


Limburg – Gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum De provincie Limburg lost met de gebiedsontwikkeling Ooijenen de reactivering van de Oude Maasarm), landschapsontwikkeling,

Leon Lintjens (wethouder gemeente Horst aan de Maas):

infrastructuur en sociaaleconomische ontwikkeling integraal op.

‘Gemeenten hebben niet het gewenste kennisniveau voor deze

Daarmee boekt ze een beter én goedkoper resultaat.

complexe materie. Ze blijven te veel in het eigenbelang hangen.

Wanssum opgaven rond rivierverruiming, (twee hoogwatergeulen

De provincie neemt ons mee in een proces waardoor we het

Belangen en rollen

grotere doel zien. Ze laat ons beseffen dat we zonder samen-

Ontgrondingen, natuurontwikkeling, infrastructuur en ruimtelijke

werking dat doel niet kunnen realiseren. De Haagse netwerken en

ordening – het zijn allemaal provinciale belangen die in dit

contacten van de provincie leveren een cruciale meerwaarde op.

gebiedsontwikkelingsproject samenkomen. Verruiming van de

Die hebben wij als gemeente niet – en we kunnen die ook niet

rivier ter voorkoming van overstromingen is een rijksbelang,

ontwikkelen.’

dat door het regionale/provinciale gebiedsplan wordt gediend. Het wordt nader uitgewerkt in een provinciaal inpassingsplan (en zonodig in een Structuurvisie). De provincie heeft verder de rol van participant en vergunningverlener. Via het regiofonds en het fonds majeure projecten brengt de provincie Limburg eigen

Oude Maasarm bij

middelen in.

Wanssum tijdens het hoogwater in

Resultaat

1993 (links)

Een klimaatbestendig gebied dat beveiligd is tegen

en in de normale

hoogwater, terwijl het tegelijk een hoge landschappelijke

situatie (onder).

kwaliteit en een grote economische draagkracht heeft.


17

Bijlage 1

Feiten regierol provincies in het ruimtelijk beleid (Situatie per 1 oktober 2011)

Provincie

Lopende gebiedsontwikkelingen

Lopende/uitgevoerde herstructurering bedrijventerreinen (ha bruto, vanaf 2009)

Reductie planvoorraad woningbouw in krimpregio’s (aantallen)

Reductie planvoorraad kantoorruimte (m2) en bedrijventerreinen (ha) / Transformatie (m2 )

Begrenzing en bescherming Nationale Landschappen

Groningen

6

70

6.500 (sloop)

Geen

Geregeld

Fryslân

7

30

3.000

Reductie: 350 ha bedrijventerreinen

Geregeld

Drenthe

11 (incl. G-A)

In ontwikkeling

Aandacht voor de krimpende woningmarkt

Nvt

Geregeld

Overijssel

6

1.384

Nog nvt

Beleidsontwikkeling gestart. Geregeld € 8 mln. voor aanpak leegstand

Gelderland

16

733

6.000 (regio Achterhoek)

Beleidsontwikkeling gestart

Geregeld

Flevoland

5

Nvt

Nvt (groeiregio)

In Plabeka-verband

Nvt

Utrecht

5

In ontwikkeling

Nvt (groeiregio)

Reductie: in ontwikkeling. Transformatie: 200.000

Geregeld

Noord-Holland

20

831

Nvt (gelijkblijvende groeiregio)

Reductie gestart voor kantorenvoorraad Plabeka 1,9 mln. en voor bedrijventerreinen 80 ha; Transformatie 250.000 (2010/2011).

Geregeld

Zuid-Holland

4

689

Aandacht op anticipeerregio’s Kantoren: 1,0 mln. reductieinspanning 2011-2015

Geregeld

Zeeland

7

17

17.000

Nvt

Geregeld

Noord-Brabant

10

1.384

50.000 (prov)

Nog nvt

In afrondende fase Geregeld

Limburg

12

0

In ontwikkeling

Nvt

Totaal

109

5.128

Ca. 82.000

Reductie kantoren 1,9 mln. (start). Reductie bedr.terr. 430 ha. Transformatie 450.000

18


Bijlage 2

Inzet instrumenten door provincies sinds inwerkingtreding Wet ruimtelijke ordening (medio 2008) Situatie per 1 oktober 2011 (in aantallen)

Provincie

Inpassingsplan vastgesteld

Inpassingsplan Proactieve in voorbereiding aanwijzing

Reactieve aanwijzing

Structuurvisie vastgesteld

Structuurvisie Verordening in voorbereiding ruimte vastgesteld

Verordening ruimte in voorbereiding

Groningen

1

1

0

6

1

0

3

1

Fryslân

1

2

0

0

1

0

1

0

Drenthe

0

0

0

0

2

0

1

0

Overijssel

0

1

0

6

1

0

1

0

Gelderland

4

11

0

0

4

3

1

0

Flevoland

1

0

0

0

5

2

1*

0

Utrecht

0

2

0

2

3

1

1

1

Noord-Holland

5

1

0

1

1

1

2

1

Zuid-Holland

3

6

0

7

2

1

2

1

Zeeland

1

0

0

0

1

1

1

1

Noord-Brabant

2

4

0

30

4

1

6

1

Limburg

4

1

0

2

10

3

0

0

Totaal

22

29

0

54

35

13

20

6

* Specifieke verordening t.b.v. Oostvaarderswold Bron: Wro-monitor PBL, geactualiseerd door provincies

Toelichting • Er zijn in de periode van 2008 tot en met 2010 geen provinciale projectbesluiten vastgesteld; deze categorie is daarom niet opgenomen in de tabel. • De aantallen verordeningen betreffen zowel de oorspronkelijke verordeningen (integraal of sectoraal) als partiële herzieningen. • De aantallen structuurvisies betreffen zowel de integrale structuurvisies of omgevingsvisies als sectorale of gebiedsgerichte structuurvisies en (partiële) herzieningen daarvan. • Provincies Groningen, Drenthe, Overijssel, Flevoland, Limburg beschikken over een integrale omgevingsvisie. Provincie Zeeland heeft daartoe de voorbereiding gestart. Provincie Zuid-Holland besluit voor 2012 over de opstelling van een integrale omgevingsvisie. • Provincie Overijssel beschikt over een integrale omgevingsverordening incl. ruimteregels. Provincies Flevoland en Limburg kennen een omgevingsverordening zonder ruimteregels. • Limburg heeft sinds 2006 een integrale structuurvisie. Deze wordt in 2012 herzien, waarbij dan tevens de provinciale verordening wordt meegenomen.


19

Colofon Dit is een uitgave van het Interprovinciaal Overleg (IPO) Postbus 16107 2500 BC Den Haag Telefoon 070 888 12 12 Fax 070 888 12 80 www.ipo.nl Eindredactie: edwin lucas teksten/Utrecht IPO-publicatienummer 299 Ontwerp Haagsblauw, Den Haag Foto’s en illustraties: Beschikbaar gesteld door de provincies, tenzij anders vermeld ©2011 IPO Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopie, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

20


Provincies gaan door

Recommend Documents